IjRRISTIl IJ HISTORISCH BLAD.
A
:v (hij".
Donderdag 1 Juli.
1880. li
DE VRIJE HOOGESCHOOL.
i
Middelburg, 30 Juni 1880. 1
I1T 2ÜIDEN,
Verschijnt elkeu Maa.md \.g, Woensdag en, Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
Prijs per drib miudex francof 1,50.
Enkele noraraers- 0,05.
Uitgever:
P. Gr. WIJTMAN,
TE
MIDDELBURG.
Prijs der Advertentiën:
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 16
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cepts.
Liefdegaven 10 cents per regel.
Aan het grootsche plan, om naast de drie be
staande rijks hoogescholen en de door den staat
erkende Amsterdamscke eene vijfde, eene vrije
inrichting voor hooger onderwijs te stichten,
hebben wij opzettelijk tot dusver geen artikel
gewijd. Als 't pas gaf hebben wij ons in goed
keurenden zin er over uitgelaten, in afwachting
van den tijd, dat ook in het zuiden onzes lands
ter bevordering van deze hoogst belangrijke
stichting handen aan 't werk zouden geslagen
worden.
Het is een grootsch plan, want er is ontzet
tend veel, aan vast, zelfs als men het tracht ten
uitvoer te brengen onder de gunstigste omstan
digheden.
Er is oogenschijnlijk geen plaats voor.
De oppermachtige tegenpartij zal alles doen
om de uitvoering te belemmeren, en richt er aan
vankelijk het wapen tegen van haren vinnigsten
spot.
Velen die wenschen dat het plan tot werke
lijkheid zal worden, die er zich in zouden ver
heugen als er eene vrije hoogeschool bestond,
zien tegen de stichting op als tegen een onbe-
klinkbaren berg, of beschouwen baar als den
zinkput voor ontzaglijke sommen.
Slechts weinigen betrekkelijk zijn er, die niets
op den persoon des stichters aan te merken
hebben, en in Nederland doet of' laat men zoo
veel om redenen van persoonlijken aard.
Hoe zullen eenmaal de aan de vrije hoogeschool
gevormden bunnen weg vinden in maatschappij
en kerk?
Nog veel meer bezwaren worden er geopperd
door vriend en vijand.
En dat is nog maar het allemans gezeg over
hetgeen aan den weg getimmerd wordt. Als de
mannen van 't vak teekening en bestek in on
derdeden bekijken en bespreken, dan hebben zij
er heel veel op aan te merkenen boort men ze
over den grondslag, dan lijkt heel de stichting
wel de dwaasheid in folio.
Zullen wij nu, de zaak ter sprake brengend,
alle bezwaren oplossen?
Och neen, wij zullen er eenige onder de oogen
zien, er eens over spreken. Een gek kan meer
vragen dan zeven wijzen kunnen antwoorden.
Voor wijzen geven we ons niet uit. Wij zijn
anti-revolutionairen, omdat wij het met de ver
keerde wereld niet vinden kunnen, en houden
ons vast aan de grondstelling: »God boven, de
mensch onder." Wij zijn geloovigen, en bekom
meren er ons niet over hoe alles zal terecht
komen, wij houden ons aan bet schriftwoord
a> dit is de overwinning, die de wereld overwint,
namelijk ons geloof." Wij gelooven dat iedere dag
genoeg beeft aan zijn eigen moeite; onze dag
heeft waarlijk moeite genoeg.
Wat is eene hoogeschool, eene universiteit?
Eene inrichting voor hooger onderwijs in alle
mogelijke vakken van wetenschap, met eenige
dozijnen hoogleeraren, mannen, schitterend door
gaven, schatten van kennis verzamelend en die
wederom uitdeelend in'rijke verscheidenheid en
voorbeeldige orde aan jongelingen, dorstend
naar de kennis, die geschikt maakt tot het waar
diglijk vervullen der gewichtigste en hoogste
betrekkingen. Denk daarbij een groot gebouw
met vele gehoorzalen, met eene uitgebreide
boekenverzameling, met vertrekken en in
richtingen tot het nemen van allerlei proe
ven, tot het doorvorschen van al het geschapene.
En bedenk daarbij nog dat elk man van weten
schap een onwederstaanbaren drang gevoelt om
met den geest door te dringen tot de eerste oor
zaak, tot de bron van alle dingen, deze zoekt,
waar hij ze meent te kunnen vinden; als 't wel
is haar zoekt en vindt in hetgeen de Schepper
zelf heeft geopenbaardals 't wel is den eenigen
weg bewandelt, langs welken het den Schepper
behaagt den mensch tot zich te trekken,
Grootsch is het plan, om alle daartoe strek
kende middelen tot een schoon geheel te ver
eenigen.
Zou er wel één hoogeschool aan alle eischen
voldoen
Dezer dagen nog klaagde men er over, dat aan
geene der vier hoogescholen in Nederland vol
doende gelegenheid bestaat tot het leeren der
talen van de ons omringende volken!
Hoeveel leerstoelen zouden er niet gebrekkig
bezet zijn, of ledig staan, in afwachting van de
gewenschte hoogleeraars?
Nu reeds is het tobben en wurmen om maar
eenigszins in de behoefte aan hoogleeraren te
voorzien. Men heeft er voor de rijksuniversitei
ten uit het buitenland laten komen, en mannen
aangesteld, niet zoo hoog boven anderen uitste
kende, als hun titel hooger dan dien van ande
ren klinkt.
En zou dan onze even opkomende partij, na
zoolang gebannen te zijn geweest uit den tem
pel der wetenschap, nu zelve zulk een tempel
kunnen stichten en behoorlijk bedienen?
Maar is er wel ooit een naai den mensch dwa
zer plan opgevat, dan het onderwijzen van alle
volken door een handvol Gallileërs? En toch
zijn ze begonnen, en toch zijn ze voortgegaan,
niet vermoedende dat weldra uit het midden
hunner vijanden hun zou worden toegevoegd een
der grootste mannen, die overvloediger gearbeid
heeft dan zij allen, en 't zich nogtans moest la
ten welgevallen, dat men hem in de stad der
wetenschap wel eens glimlachend aanhooren
wilde. Slechts sommige mannen hingen hem aan,
en daaronder slechts één man van naam en rang.
Wij hebben met de vrije universiteit niets an
ders te wachten. Men gunt haar geen plaats; het
plaatsje, dat zy aanvankelijk beslaan zal, is heel
klein, maar toch zij verheugt zich in de gene
genheid van een professor van naam en stand,
van professor de Geer uit Utrecht.
De tegenstand van de zijde der machthebbers
en bij uitnemendheid wetenschappelijken is uiterst
gering. Men bepaalt zich tot het toejuichen van
maandelyksche aanvallen, die van een kant ko
men, van welken steun voor de vrije hoogeschool
zou te verwachten zijn, als er voor den leerstoel
der theologie geen struikelblok lag. Men ge\oelt
zich sterk, door staatsmacht gesteund, door staats
geld te zeer boven concurrentie verheven, om
zich de zaak aan te trekken. Met één vinger is
zy altoos tegen te houden, zooals men een
houtluisje op de tafel in een nat kringetje sluiten 1
kan. Het teeken van spotprenten laat men over
aan de halfbakken toongevers en geleerden", die
vanzelf op den voorgrond staan, en heel knap
zijn, doordat zij tot de partij behooren, welker
leden niet anders dan wetenschappelijk ontwik-
keld kunnen zijn.
Woensdag heeft de gemeenteraad van Middelburg C
het adres der eigenaars van de gasfabriek in overwe- 1
ging genomen.
Het voorstel hield in eene prijsvermindering, waarbijM
de gemeente jaarlijks f 2100 zou uitwinnen, en be-" i
rekening van het gas met de eerste nieuwe maand na,
aanneming aan de burgerij tegen 11 ct per kub. meter. 6
Na 31 Juli 1882, tot wanneer de tegenwoordige con
cessie loopt, zou die prijs op 10 ct worden gebracht. -
Het dagelijksch bestuur had er wel ooren naar, em
wilde de concessie voor 20 jaar verlengen, en aan eene 1 1
raadscommissie het regelen der voorwaarden en hei.
bedingen van nog lageren prijs voor de gemeente op-r(
dragen. 1
Met 11 tegen 4 stemmen werd echter besloten he J
voorstel der firma Wolterbeek, v. Baggen Co. var',,
de hand te wijzen. 1
Daarna stelde het dagelijksch bestuur voor om
levering van gas aan te besteden, enden toekomstige!
aannemer in de gelegenheid te stellen eene gehee^ I;
nieuwe fabriek met buizenleiding te stichten.
Ook dit voorstel viel met 8 tegen 7 stemmen.
Dientengevolge zal nu de gemeente als gasfabriekan
optreden.
Naar het Vaderland verneemt, is het antwoord de'.e
Regeering op het Kamerverslag over het welsontwer: Jz v
der rentebelasting bij de Tweede Kamer ingekomer u
De geruchten omtrent een uitbreiding van dat ontwer'
in dien zin, dat ook andere belastingen er bij zoude 0
worden opgenomen, blijken onjuist te zijn. Het anti}-
woord van den minister van finautiën bepaalt zich tc^
de rente-belasting. De maatstaf en grondslag der be
lasting worden door den Minister behouden. EnkePU
wijzigingen van beteekenis worden voorgesteld, o. j
eene betreffende het eigenlijk bedrijfskapitaal van dmy ;'l
effectenmakelaars, bankiers enz., dat aan de he1» f
lasting zal worden onderworpen, waarbij echter rekel1'" I
ning wordt gehouden met de patentbelasting. Oo?!=*
wordt de arbitraire (te diep ingrijpende) macht dtijP