HET SLUISDEN,
(1HRIST1L1JK-fiISTORISGH SLID.
X'. o21.
Dinsdag* 18 November.
Joden en Jodengenooten.
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
Prijs per drie maanden francof 1,50.
Enkele nommers- 0,05.
Uitgever
Gr. WIJTMAN,
te
MXDDEIjBTTRGK
Prijs der Advketentiën:
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 1
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel'.
Een puar keeren gebruikten wij onlangs deze
aan Hand. II 10 ontleende uitdrukking, niet
om j> godvruchtige mannen van allen volke" aan
te duiden, maar om daarmee in korte woorden
allen te noemen, die öf tegen de viering van
den Christelijken Rustdag ijveren, of zooveel
doen als zij kunnen om Christus zelf buiten
kerk en school en maatschappij te bannen.
Overal in de wereld trachten de Joden zich
ven de oppermacht meester te maken. Laatste
lijk is er met nadruk op gewezen, dat zy zich
vastgenesteld hebben in de bureaux der voor
naamste dagbladen, en daardoor een grooten
invloed uitoefenen op de al te eenvoudige lezers,
die zich niet wachten voor den adder onder
het gras. Duidelijk merkbaar is het dat Joden
overal den handel trachten in handen te krijgen,
en bijna alles te zeggen hebben op de effecten-
markt. Geen vorst heeft geld noodig, of hij
moet, pm eene leening te sluiten, bij de Joden
zijn. Het is ook niet zonder beteekenis, dat
dadelijk bij de invoering der schoolwet van
1857 in ons vaderland zoovele scholen der Jo
den werden gesloten, zij konden en kunnen
vrede hebben met de in die wet genoemde
Christelijke" deugden, en voor deze Christe
lijke" deugden pleitte een jaar geleden in onze
Tweede Kamer de Israëliet Godefroi.
En overal in de wereld vinden de Joden
trouwe bondgenooten in gedoopte, zich nog
wel met den naam van Christen sierende man
nen, maar die echter in werkelijkheid het met
hen in de groote hoofdzaken eens zijn.
Ontkent de zoogenaamde Christen de won
dervolle geboorte van Christus, hij erkent dan
tevens dat Hij de zoon moet zijn van de
ontuchtige Maria.
Is Jezus niet de Christus, de Zoon des leven
den Gods, dan heeft Hij zich schuldig gemaakt
aan de ergerlijkste aanmatiging, dan is het
vonnis, door Kajafas geveld, ten volle recht
vaardig.
In hoeverre wij zulke zoogenaamde Christenen
onder de Jodengenooten mogen rekenen, leert
ons op verrassende wijze de lezing, 1.1. Woens
dag gehouden door dea heer Koch, tot nog
toe predikant bij de N. PI. Gemeente te Mid
delburg. Heeft deze heer, wanneer hij als pre
dikant optreedt, zoo weinig hoorders, dat hij
verzocht althans van de weekbeurt te worden
ontslagen, toen hij sprak over Mozes Men
delssohn, de vriend van Israëleen hervormer
onder Israëleen baanbreker voor den nieuwen tijd
vond hij in de Concertzaal een groot gehoor."
Wie was nu Mozes Mendelssohn
Een geleerde Jood, geboren in 1729, gestor
ven in 1786. Moet tot zijne eer gezegd worden
dat hij zich onder zeor bezwarende omstandig
heden een schat vai/ kennis eigen maakte, en
verscheidene hooggeroemde boeken schreef,
dit rechtvaardigt niet de meening, dat hy >de
grootste en edelste onder de nazaten van Abra
ham" zou zijn.
Zeer uiteenloopend kunnen de meeningen
zijn omtrent den grootsten en edelsten uit een
volk, dat vele groote mannen heeft opgeleverd
(wie was de grootste: de wetgever, de koning,
de dichter, de profeet, de apostel maar on
der Abrahams nazaten was er Één, wjens
schoenriem te ontbinden de meeste onder de
genen, die van vrouwen geboren zijn, zich niet
waardig achtte.
Mozes Mendelssohn en Gotthold Ephraïm
Lessing, de Jood en de Lutheraan, waren ge
durende een mensehenleettijd elkanders vrienden
en samenwerkers. De een zag in de oorkonden
des Ouden Testaments de beginselen van een
natuurlijken godsdienst, de ander zag in die
Schriften, een schoolboek der menschheid, reeds
lang voor haar te kinderachtig, en in het
Nieuwe Testament een hooger leerboek, waar
boven de menschheid ook weldra verheven zou
zijn.
Mendelssohn was het, die de zwaarheid" ont
wikkelde, dat het wezen van den godsdienst
bestaat in de gezindheid van 's menschen hart.
Hij had een afkeer van het driegodendom"
der Hervormde Kerk. Hij heeft echter nooit
den persoon van Jezus van Nazareth ont
daan van kerkelijke dogmatiek in zijne volle
grootheid aanschouwd, zegt zijn lofredenaar.
't Is erg jammer voor Mendelssohn, dat hij
den predikant Koch niet heeft gekend; deze
had hem den Jezus der modernen leeren ken
nen en in zijne volle grootheid" leeren ver
eeren, of de geleerde Jood had den heer
Koch gedwongen om ook eene lofrede op het
Sanhedrin uit te spreken in eene Concertzaal,
want welmeenende pogingen van Lavater om
Mendelssohn tot Jezus' godsdienst" (niet het
geloof in Jezus, maar de belijdenis van den
godsdienst, dien Jezus zelf beleed, meent de
heer Koch) over te halen, bleven vruchteioos.
.Moesten wij al de dwaasheden en dwalingen
bespreken, door moderne predikanten verkon
digd, het eind zou er aan verloren zijn. Maar
nu zoo'n modern predikant als redenaar op
treedt buiten de Kerk, om den Jood te prij
zen, met wien een nieuw tijdperk in de
geschiedenis van het Joodsche volk in het
raidden der vorige eeuw aanving, nu meenen
wij voor een enkele maal daarvan te moeten
gewagen.
Werd in Mendelssohn en zijne volgelingen
en geestverwanten eene nieuwe toekomst voor
Israël voorbereid op godsdienstig, maatschappe
lijk en staatkundig gebied, wij zien in onze
dagen welke daarvan de vruchten zijn''
godsdienst, maatschappij en staat. Wij g/Ao
dat de hedendaagsche Joden alle red/n hel
om Mendelssohn te verheerlijken ale den.»H
breker van den nieuwen tijd". Iedèr andei
zich als lofredenaar van dien man opv?
kunnen wy niet anders noemen d#n een
dengenoot.
Spreekt de heer Koch van der Jodén m
deering van den Christelijken godsdienst, zi
men dien onder het licht" der nieuwe
ting leert kennen, dan hebben wij sh
te wijzen op de waardeering der Christel:
deugden in de schoolwet door het kamt
den oud-minister, den Jood Godefröi.
Met blijkbaar welgevallen geeft de Nii
Rotterd. Courant eene schets van des In
Koch's voorlezing. Zij haalt daarbij een w
aan van den heer Réville. Deze beer, tba
Frankrijk, was voor eenige j*>ren predikau
de Fransche Gemeente te R.oïterdam. H||
het, die bij den eersten
dominés zeide: nous mantiendrons (wij z
blijven).
De heer Réville droomt van het één
(dus geen Drieëenhaid) vereerend, zedelijk,
telijk Jodendom, dat niet ver meer af zal i
van het moderne Christendom. Van een
vooralsnog onwaarschijnlijkevolledige-sa
smelting van Joden en moderne >Christe
verwacht hij eene krachtige ontwikkelin
gezegende werking voor het godsdienstig 1
Zulk eene stoute verwachting, als die
Réville, heeft de heer Kocb niet uitgespn
Hij sprak in de eerste winter-bijeenkoms
vereeniging Evangelische Vooruitgang. Wie
hoever deze vereeniging nog vooruitgaal
't voorjaar is.
Middelburg, 17 November 18
Het regeerings-anticoord op het afdeelings-v
der Tweede Kamer, ter voorbereiding van het
over de staatsbegrootirg is verschenen. Voor
de algemeene politiek der regeering betreft stipp
daaruit het volgende aan
„De Regeeriug beschouwt alleen eene vol
openhartigheid als den grondslag van samenwi
tusschen haar en de Staten-Generaal. En zuil
openhartigheid heeft zij sedert hare optreding ge
Van haar kan niet gevergd worden een o
over het staalkundig b°leid van het r-/fge
Kabinet. Het is waar dat de afgetreden
ter van binnenlandsche zaken zich na de
klaring iu de Eerste Kamer op 19 Juni bereit
klaard heeft, onder bepaalde voorwaarden au
bewind te blijven; maar het is niet minder jui
er omtrent het wenschelijke dier voorwaarden i
boezem van het vorige Ministerie verschil nesto
de aanneming daarvan geen waarborg zou gegeve
ben voor het behoud van dat Ministerie.
In de gedacliteiiwisseling tusschen de leden der
omtrent haar optreden heeft de Regeering zich ovi
niet te mengen en zij had niet kunnen verwachten, e
