CHR1STILIJR-HIST0RÏSCH BLAD.
o09.
Dinsdag 21 October.
HET ZUIDEN
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
Prijs per diiie maanden franco1,50.
Enkele nommers- 0,05.
Prijs der Adtertenïiën:
Per regel 15 ets.Familie-berichten van 1
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
BünraftelijlthcdctT.
Onder de verschillende tijdmachten, die hare
invloeden krachtig doen gevoelen op het zede
lijk en godsdienstig leven der volken, en daar
onder ook van ons volk, moeten ook de publieke
vermakelijkheden worden gerekend. Hetis daarom
van liet grootste gewicht ons van die tijdmacht
rekenschap te geven, en ons af te vragen, welke
onze roeping daartegenover zijn moet. Aanlei
ding tot dit schrijven is hetgeen in de gemeente
raadsvergadering van Middelburg, op 14 October,
door leden van den raad is gesproken, en door
den burgemeester is geantwoord. Wij zullen op
die raadsvergadering overmorgen terugkomen.
Ook voorheen werden er publieke 'vermake
lijkheden gevonden, maar slechts nu en dan en
bij feestelijke gelegenheden werden zij gegeven.
Daartegen was een ernstig protest. Men achtte
ze te wereldseh, en daaraan te groot gevaar
verbonden voor het godsdienstig, zedelijk en
huiselijk leven des volks. Daartegen werd op
allerlei wijze gewaakt en gewaarschuwd.
En waarom zoo groote afkeer en zoo ernstig
protest tegen al die wereldsche vermakelijkhe
den zooals men ze noemde?
Daar was bij ons volk te veel godsdienstzin,
gesteund door groote huiselijkheid. Men zocht
zijn vreugde in huis en huiselijke feesten, en
de oud-Hollandsche vader was priester in zijn
gezin en bedienaar van het goddelijke Woord
in den kring zijner huisgenooten. Op grond
dier Schrift maakte men onderscheid tusschen
wat rein was en onrein, tusschen het heilige
cn onheilige. En al was het de roeping des
Christens al ue dagen zijns levens .den Heere
te wijden, en werd dit niet minder dringend
gepredikt, de Rustdag bovenal werd strengelijk
gevierd en van de overige dagen der week on
derscheiden. Daar was een gebied, waarop het
den Christen geoorloofd was zij u treden te
zetten, maar dat scherp werd gescheiden van
het gebied der wereld en der wereldsche ver
makelijkheden.
Of men daarin ook te ver ging wij wil
len daarin thans niet treden, veel minder daar
over twisten. De vorige tijd was geen volmaakte,
al zouden wij hem in vele opzichten terug
wenschen. Er was toen tegenspraak tegen de
zonde. Godsdienst en huiselijkheid waren ten
zegen voor ons volk. Daardoor werd veel kwaads
tegengehouden, en het gebruik bevorderd van
het Woord dos Hoeren, ais huis- en handbook.
E me reeks van deugden was daarvan het gevolg,
en Oud-Holland genoot onder dat alles een
zegen en welvaart, waarvan nog de gevolgen
ons ten goede komen.
En hoe is het na? In zoovele opzichten zoo
geheel anders. Do stralenkrans der deugden,
die het hoofd onzer vaderen sierde, is verbleekt.
Allen moeten daarover klagen, ten minste als
zij niet willens blind zijn. Hoeveel gebrek aan
onderlihge liefde, trouw, ijver, zuinigheid, mild
heid, onderdanigheid en initiatief! Het is op
bijna elk gebied een tijd van matheid en slapheid,
van overprikkeling en ziekelijkheid, van on
godsdienstigheid en daarmee gepaard gaande
zedeloosheid.
Niet dat wij blind willen zijn voor het
goede, dat nog in ons land en vooral in onze
dorpsgemeenten gevonden wordt. Maar dat is
juist daar, waar de godsdienstzin en de huise
lijkheid van weleer nog het meeste bewaard
bleven. Het minst evenwel, waar de moderne
tijdgeest het krachtigst zijn invloed heeft
doen geldeu. Daar teert het goede, dat uns
als christenvolk van zoovele andere natiën
onderscheidde, daar teert de krachtsontwikke
ling, die ons boven die natiën stelde, steeds
meer in. Wij dalen met de andere volken der
oude wereld tot steeds lager peil, terwijl een
nieuwe wereld, Gods zegen vragend, verwach
tend en ontvangend, immer hooger en hooger
stijgt.
En wat is van dat alles de oorzaak? Wat
verwildert, ontzenuwt, ontzedelijkt ons volk?
Daarvan kunnen allerlei oorzaken worden ge
noemd, en zeker ook als bijkomstige factoren
in rekening gebragt worden. Maar de hoofd
oorzaken zijn zekerlijk de toenemende ongods
dienstigheid en onhuiselijkheid.
Die oude, trouwe Bijbel, waaruit door zoovelen
levenskracht en levenslicht en levenstroost is
geput, is steeds minder heb huis- en handboek
van ons volk geworden. Daar is zooveel over
dien Bijbel gesproken en tegen dien Bijbel ge
zegd, eerst door liberale, toen door moderne predi
kers, dat die Bijbel zijn gezag en zegen voor velen
heeft verloren. Deze predikers hebben den weg
voor de tegenwoordige toestanden gebaand, en
het Troyaansche paard binnengehaald, waaruit
achtereenvolgens twijfel, ongeloof, stofvergoding
en het meteen nieuw gewaad gesierde oude heiden
dom zijn gekropen. Zij hebben de grens tusschen
liet heilige en onheilige opgehev en en uitgewischt.
Zij hebben neergehaald en gelijkgemaakt, maar
den aard van het modernisme. Zij hebben alle
gezag ondergraven, te beginnen met het hoogste:
het gezag van Gods Woord. Met dit gezag
moest al het andere vallen, dat alleen daarin
zijn grond en steun kon vinden. Eu waar de
voorgangers nog hier en daar wat spaarden,
werkten hunne beginselen toch door bij hunne
volgelingen.
En op het gebied van het huiselijk leven?
Ook allerlei in de plaatsstelling. Voor het
familieleven het publieke leven. Voor huise
lijkheidonhuiselijkheid. Allerlei gelegenheden
voor uitspanning en vermaak zijn geopend,
waar voor God en Zijnen dienst geen plnat^
gevonden wordt. Men heeft het volk g'
zijn genot te zoeken, waar het alleen zijn o
gang vinden kan. Het getal herbergen is
veelvoudigd, en bij de gelegenheden zij
genegenbeden aangewakkerd om de far|
banden te verbreken. Volks-concerten m,
behoeften aan ontspanning en genot, en
ook aan uitspatting en zinnelijkheid wall
waar men tot nog toe zijn lust vond in ijvt
en trouwe plichtsbetrachting in den ^°ngen r]
gezegenden kring van het huiselijk lf
neelvoorstellingen, met hare dubbelzinnige ine?
en haar valsch ideaal van het leven, d<
wenschen geboren worden en brachten neigin
tot rijpheid, die tot hiertoe ten onder gehou'
werden door de tucht van Gods Woord
eenmaal geprikkelde lust naar genot en zin,
lijkheid voerde al verder en verder. De toont)
voorstellingen, de muziek-nitvoeringen moest
op Zondag worden gegeven. Ook deze
moest als aller een worden. Geen ej
en geen eerbied meer voor het heilige. Gl
waardeering meer van de prediking des Woorc!
van den zegen der stille huiselijkheid
En op dien weg voeren ous Vrienden d
Volks"! Op dien weg driugen ons leden v.-j
een gemeenteraad steeds verder vooruit. Wat zulk
later reglementen en wets-verorderingen bats
tegen den losgelaten geest van steeds woeste
wordende zinnelijkheid?
Wij zullen tegen dat alles blijven getuigej
WTij zalle 11 op dat alles blijven wijzen. Allei
eerst, omdat het strijdt met onze heiligste ovei
tuiging, maar ook omdat het volk langs dez
wegen naar een afgrond gevoerd wordt. Gol
geve dat er de oogen voor mogen openga^
eer het te laat is
Middelburg, 20 October 1879.
In den loop der zitting van de Ticeede Kam
jongstleden Vrijdag heeft de heer Elout va
Soeterwoude lot de regeering de vraag gericht of 2
het geheim wil opheffen, waaronder de stukken ov<
de jongste ministeriëele crisis zijn overgelegd. Hij acht
dat onvermijdelijk, om twee hoofdpunten tot klaai
heid te brengende verhouding van de Kroon t<
de vroegere regeering in de kwestie der grondwet
herziening en het juiste oordeel over de handelwij:
der overige bij de crisis betrokken personen. Daar!
komt, dat een aanzienlijk deel der Kamer reed9 op c
hoogte is gesteld zonder verplichting tot geheimhen
ding, zoodat het eene deel over de zaak ten volle
kunnen spreken, terwijl anderen zullen moeten zwijge
Dit is evenmin in 't belang der zaak als in 't beid
der betrokken personen, wier handelingen thans a
scheeve of onji^ste beoordeeling bloot staan.
De minister van Lijnden verklaarde echter, in h
verzoek niet te kunnen treilen. Reeds had hij fc
ernstig bezwaar, verbonden aan de mededeeling
vertrouwelijke raadpleging tusschen den Konin
zijne raadslieden, ter zijde gesteld, doch verder
de Re.eering niet gaan, dan de Kamer in dr
genheid stellen zich van de juistheid barer