GHRISTILIJR-HISTOR1SOH BLAD.
400.
Zaterdag 6 September.
in.
HET ZUIDEN
Verschijnt, eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ui*e, behalve op Christelijke feestdagen
Prijs per drie maanden franco1,50
Enkele nommers- 0,05
1\ Gr.
Uitgever:
WIJTMAN,
MIDDBLBUBG.
van 1
Prijs der Advertentiën:
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 1
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
De „zwakke zijde" der anti
revolutionaire richting.
De zwakke zijde der anti-revolutionaire" rich
ting schreven wij boven deze artikelen. Wij
zijn geneigd te gelooven dat wij wél zouden
gedaan hebben, indien wij boven dit derde artikel
in plaats van anti-revolutionaire", liberale richting
liadden geschreven. Maar het staat er nu een
maal. Eu met den zetter wenschen wij ook
goede vriendén te blijven.
Toch, wat er dan ook boven dit artikel sta,
het is er ons nu bepaald om te doen om aan
te wijzen dat de leer liet weten boven het ge
loof inderdaad de zwakke zijde" der liberalen is.
Maar is het wel waarlijk, want dit dient
toch eerst uitgemaakt te worden, is het wel
waarlijk de leer der liberalen? Of staat de Arn-
hemsche in dezen wellicht alleen
Wij gelooven het niet.
Immers heel de richting, door de liberalen in
alle landen sinds tal van jaren gevolgd is de
verstandsrichting. Maak de menschen geleerder,
beschaafder, verstandiger, en alle ondeugd houdt
Weldra op. Wat gij aan uwe scholen uitgeeft,
gij spaart liet aan uwe gevangenissen wederom
uit I" Zóó profeteerde men van liberale" zijde
in 1848.
Het is dus wel waarlijk de leer der libera
len niet slechts een geïsoleerde uitspraak van
een enkel orgaan, dat het weten hoven het
geloof moet gaan. En welke vruchten heeft
deze leer in de practijk afgeworpen? Wglke
vruchten werpt zij nog voortdurend af
Is de profetie der liberalen uitgekomen, en
het geld, aan de scholen uitgegeven, aan de
gevangenissen uitgespaard? Als het zóó was,
wij zouden 't ^zeggen. Maar het is zoo niet. De
uitgaven voor de scholen zijn verdubbeld, maar
die voor de gevangenissen verdriedubbeld, en
het aantal misdadigers is minstens verviervou
digd. Ook is het soort der misdrijven er waar
lijk niet zeer op verbeterd. Inderdaad men behoeft
geen pessimist te zijn, om den toestand thans
ook al niet al te best te vinden.
»Dafc erkennen wij," zal de Arnhemsche zeg
gen.
»Maar is dat dan eene. vrucht van het
onderwijs?" Ons antwoord is dat het onderwijs
het althans niet verhinderd heeft. Maar ook
dat antwoord is slechts gedeeltelijk voldoende.
Waut de Arnhemsche kan nog bewerengoed
maar als er minder of minder goéd onderwijs
was geweest, zoo ware het aantal misdadigers
nog heel wat-grooter."
Wij moeten dus een beter, dat is hier een
korter bewijs leveren. En dat is te leveren, Het
bezit van een goed ontwikkeld verstand geeft
nog geen voldoende kracht tegen de verleiding.
Want wij zien onder de misdadigers toch nog
al enkelen met een goed verstand. Ja ons volk
zegt nog niet zoo geheel ten onrechte met ruwe
rondheid hoe grooter geest, hoe grooter b....!"
Heeft niet de Arnhemsche nog onlangs zelve
met verontwaardiging gesproken van zekere
onzedelijke daad, door een redacteur der N. Rott.
Ct. bedreven En hare redactie zal toch aan
Mr. Tels een »goed verstand" niet ontzeggen?
Zoo geeft dan, de geschiedenis en de erva
ring beide toonen het duidelijk aan, een»goed
verstand" nog geen waarborg tegen allerlei
afdwalingen, en velerlei willekeur". En nu zegge
de Arnhemsche niet: ja, maar wij kunnen ook
wel op misdadigers wijzen die op christelijke
scholen zijn geweest, en dan toch niet bijzon
der goed zijn uitgevallen." Want dat bewijst
eenvoudig niets. Immers iemand kan zich wel
als een godsdienstig mensch voordoen,
zonder ook godsdienstig te zijn. Judas was wel
onder de apostelen. Maar dat iemand met een
goed verstand daarom nog wel misdaden doet,
zal zelfs de Arnhemsche ons niet tegenspreken.
»Neen dat spreken wij niet tegen" zegt zij
wellicht; »inaar als iemand een goed verstand
heeft en hij begaat desniettemin zulke onzede
lijkheden, dan gebruikt lij dat verstand niet
goed."
Juist! En nu leert het verstand alléén nog
niet hoe men dat verstand moet gebruiken.
Daartoe hebben wij niet een eenzijdig verstan
delijk onderwijs noodig. Daartoe verlangen wij
naast onderwijs ook opvoeding, En opvoeding
is noch de vruchtnoch de tcicik van liet
verstand.
De liberale Dokkumer courant Oostergo
noemde dezer dagen als wensch der liberalen"
»dat ieder mensch eens tot zijn volle recht zal
komendat iedereen eenmaal ten volle ïueilSCll
zal zijn." Terecht teekende het Wageningsch
Weekblad hierbij aan: »als dit nn de ware
liberalen zijn, clan is immers heel de wereld
liberaal?" Welnu, wij gelooven dat het waarlijk
door Oostergo nog niet zoo kwaad is gezegd.
Het is de wensch der liberalen, (wij willen het
gelooven) dat ieder mensch eens tot zijn volle
recht zal komen." Maar in de keuze cler mid
delen om dien wensch vervuld te zien, falen
onze liberale landgenooten zeer. Eilieve, gij,
liberalen 1 gij wilt den gelieelen mensch tot
zijn recht laten komen? Eu waarom ontwik
kelt gij dan altijd zoo eenzijdig slecht een ge
deelte van den mensch, alleen het verstand
Wij wenschen ook den geheelen mensch tot
zijn recht te laten komen, maar juist daarom
trachten wij den geheelen mensch te ontwikkelen.
En wij beginnen daarom ook bij hetgeen den
geheelen mensch omvat, bij het hart. Hetl,
is het innigste van des menschen persooij
beid. Het omvat geheel zijn bestaan. Hit!
hart zijn de uitgangen des levens. Dat hart
zijn recht laten komen, kunnen wij niet di
het verstand, niet door de wetenschap alle
Daartoe hebben wij het geloof noodig. En
schamen ons~ deze belijdenis niet. W^nt
heerschappij, want de eenzijdige ontwikkel|
van het verstand heeft nog nooit veel go
voortgebracht, en nog nooit veel kwaad v
hinderd. Het gehoor geven aam-
het verstand" geeft aan Kajafas
lieidsregel in den mond: »dat het
één voor geheel het volk sterve",
standige" hoogepriester begaat in den gere1
telijken moord, dien hij aan den Heer Je
laat voltrekken, de grootste gruweldaad~wa
van de geschiedboeken spreken. En nog hei
ten dag.i (ook bij de liberalen"!) leidt
alleenheerschappij van het verstand tot
in practijk brengen van den Jesuïtenregel,
het doel de middelen verontschuldigt, goè'dma*
heiligt.
Ook bij de liberalenJa dit zal hunne grool
zwakheid blijken, en lieu ten slotte ten
voeren, dat zij, bewust of onbewust, de:
Jezuïtenregel huldigen. Daar zijn er, wij
looven dit gaarne, die zich van dit hun di
geen rekenschap geven. Maar daarmede is
daad zelve nog niet goedgemaakt of verontscl
digd. Zoodra het hun duidelijk wordt dat
in dezen waarlijk een, door hen als onzedel
veroordeelden, regel in practijk brengen, heb'
zij daarmede onmiddellijk te breken.
Bijvoorbeeld: De Staat is neutraal, en
voordeelt geene der staatspartijen. Zoo zegtj
liberaal. Maar tevens zegt hij (bij monde 1
het Vaderlanden van tal van andere blai
die, al is het niet met dezelfde woorden, ti
inderdaad hetzelfde zeggen) ontneem ons
kosteloosheid der openbare school en gij h
ons het éénige middel ontnomen dat ons
rest om clericalen overmoed te breken." 1
wordt de neutrale staatsschool met der libera
goedvinden, ja door der liberalen toedoen,
bruikt als wapen tegen de clericalen?" 3
dit het ultramontaansch beginsel is »best
ding van den geest door dwang", schijnen
liberalen" niet in te zien.
Een ander voorbeeld. Menig lezer van-
Zuiden (wij staan voor de waarheid hiervan
heeft reeds van zich noemende liberalen" c
de schoolwet sprekende, de merkwaardige
kentenis vernomen: ja, u anti-revolutionai
zouden wij uwen zin nog wel willen gei
maar dat kunnen wij niet zonder die (hier
weinig liefelijk woord!) Roomschen te hev<