CBRlSTELIJK-lIlSTORISCn BLAD.
CLERIGALEN.
.V. 462.
Donderdag 3 Juli.
Middelburg, 2 Juli 1879.
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen
Prijs per drie maanden francof 1,50
Enkele nommers- 0,05
Uitgever:
P. O. W IJ T M A N,
te
MIDDELBUR(
Prijs der Advertentiën:
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 1—6
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
Van onze zijde is bij de jongste verkiezing
voor de Tweede Kamer met warmte gestreden
tegen de ellendige kiesweten geprotesteerd
tegen de onrechtvaardige schoolwetof omgekeerd
want die schoolwet ligt het onderst en het
bovenst, als wij het stapeltje onzer politieke
wenschen nazien tegen de schoolwet was
de strijd gericht, en ons protest tegen de
kieswet.
We zullen niet moe worden, dien strijd, dat
protest te herhalen.
De groote, machtige liberale" partij, voor
uitstrevend als zij zich noemt, had geen punt
van aanval in het oog, geeii doel dat zij wilde
hereikenGeen gedachte was er bij haar aan
Fortsclirittaan voörtuitgang.
Zij hield zich zoo conservatiefbehoudsgezind,
als de verachte conservaiieven.
Zij stond nu wel nu niet om de schatkist
geschaard, oih die te behouden, want die is
leeg; zij stond te passen op den sleutel.
Zij wist alleen waar zij staan moest;
omdat wij gezegd hadden welk punt wij zou
den aanvallen. Zij stond in afwachtende houding,
gereed om op elk ander punt saam te loopen,
zoodra ergens de kreet zou worden aangeheven
daar komen de clericalen!
De clericalen.
De clericalen, als een troep Zoeloes uit het
lange gras, als eene bende Atjehnezen uit alle
hoeken tegelijk.
Zoowat voor zulk een volkje ziet men ons,
en degenen die met ons strijden, aan.
't Wordt nu wel niet meer gezegd dat wij
in het. duister wroeten. Dat kan niet meer, nu
wij ons 'program hebben. Maar dat program is
nauwelijks door de leidslieden der liberalen"
gelezen, en bij hunne Oost-Indisch doove party
zoo goed als onbekend.
Men houdt ons voor volk, dat, waarom en
hoe ook aangevallen en bestreden, waarom en
hoe ook strijdend voor haardsteden en altaren,
toch op alle manier er onder moet; en eerst dan
zal 't vrede zijn. Terwijl men zich onder be
sluit elooze officieren, die gaarne naar huis zou
den willen, van rang zouden willen verwisselen,
of oprukken als ze wisten hoe 't aan te pak
ken, terwijl men zich onder besluitelooze oversten
in den wagenburg en den kraton der grond
wet verschanst, en daar .zijn voorraad over
machtige wapens verzamelt en bergt, doet men
slechts verwoestende uitvallen, zooals de heer
van Hoek er nu een beraamt tegen de chris
telijke meisjesschool in de Molstraat.
Maar altoos door wordt de massa des volks
opgezet tegen de zwarte clericalen.
In plaats van een zendingsarbeid te beginnen
onder de clericalen in Klein-Spanje, zooals
Duitsche, Engelsche en Amerikaansche protes
tanten in Spanje en Italië dat doen, vinden de
liberalen" het beter ze hier, zooals in België
en Frankrijk te tergen door een druk, die zeker
niet tot verbetering, wel tot verbittering leidt,
tegen hen een culturkampf een beschavings- een
verlichtings-oorlog-te voeren, dien zelfs Bismarck
in zijn land moest opgeven. Om nu de ortho
doxe protestanten, de bijbelscke christenen mede
te kunnen onderdrukken, worden ook deze, zonder
eenig recht, zonder eenige aanleiding, door de
mannen der beschaving en verlichting onder die
zwarte clericalen ingedeeld.
Als 't 7olk maar eenmaal gelooft dat de
orthodoxen tot de clericalen behooren, als ze
maar eenmaal zwartgeseholden zijn, dan is de
zaak al half gewonnen.
Maar, hoe orthodox of gereformeerd onze
persoonlijke godsdienstige overtuiging ook zij,
als partij in den lande treden wij op als chris-
telijk-historischeu, en sommige bladen geven
ons nu, om 't niet al te bont te maken, den
naam van kerkelijke partij, gelijk ze dien ook
geven aan de eigenlijke (roomscbe) clericalen.
Is nu de uitdrukking kerkelijke partijen een
mooie, een zondagsche naam? Of is de haat
tegen al wat kerk is, tegen al wat door de kerk
wordt vertegenwoordigd, reeds genoeg geklom
men om afschrikkend genoeg te zijn?
In elk geval is de naam kerkelijke partij verre
van juist. Kerkelijke partijen zijn bijv. ortho
doxen, ethischeu, kuijperianen, evangelischen. of
groningersconfessioneelenkohlbruggianen
christelijk-gereformeerden, modernen, vandijki-
anen, oud-katholieken, ultramontanen enz. enz.,
in zooverre zij tegenover elkander staan, van
elkander zijn onderscheiden.
Leden van deze kerkelijke partijen zijn er
natuurlijk onder de politieke partijen, maar niet
krachtens hun lidmaatschap eener kerkelijke partij.
Mag het in hoofdzaak zijn na te gaan, bij welke
der drie groote politieke partijen de afzonder
lijke leden der kerkelijke partijen zich aanslui
ten, alle vermoedens worden niet door de uit
komst bevestigd. Op candidaten der christelijk-
historische party is zelfs door mannen gestemd,
die in het oog van den vurigsten liberalen"
dagbladschrijver er niet als clericalen ofkerke-
lijken uitzien.
Tegen de liberale" partij zullen hoe langer
hoe meer alle ware liberalen, alle ware vrijzin
nigen zich vereenigen.
Bij de anti-revolutionairen zullen zich steeds
meer personen aansluiten, die een afkeer krij
gen van de partij der revolutie, welke men
vergete het niet eenmaal de rede aanbad
als eeue godin in menschelijk vleesch, en nu
nog de rede verheft boven God.
Heel het geroep tegen protestantsehe cleri
calen is gericht tegen de mannen, die, nu een
maal predikant, kerkeraadslid of belangstellend
gemeentelid, gaarne belijdenis en leven in schoons
overeenstemming zien.
Het geroepgodsdienst moet binnen de kerk
blijven, kunnen wij beantwoorden met: houdt
dan ook den die ast der rede buiten de politiek,
Tegen den eisch: dominés bemoeit u niet
met de uiting van het staatkundig leven'des"
volks, zouden wij den eisch kunnen stellen:
ambtenaren, burgemeesters, rechters, secretaris
sen. schoolmeesters, dienaars van den neutralen
staat, geeft niet door uwe mondelinge en schrif
telijke aanbeveling van liberale" candidaten
den-schijn eener officieële candidatuur
De kerk is ons geen doel. Zij is een middel.
Een vereenigingspunt van gelijkte zinden. De
plaats, waar wij het liefst met God In gemeen
schapsoefening treden. De plaats, waar wh
der leiding van gewenschte voorgangers, vai]
den Heiligen Geest, willen voorbereid worden
voor den strijd van dit, voor de zegepraal van
het volgend leven. De plaats, van waar wij
naar bevel van Christus uitgaan, om de chris
telijke, dat zijn de alleen ware en heilzame
beginselen te verspreiden.
Vreest men de heerschappij der kerk, omdat
men de heerschappij der waarheid vreest, men
spreke dat openlijk uit.
Maar men eische niet dat mannen des geloofs
en geloof is de eenige drijfveer tot kloeke
daden zich aan het politiek leven zullen ont
trekken.
Men trekke niet op wacht tegen de kerke-
1 lijk of clericaal genoemde partijen, maar tegen
hetgeen aan de eensgezindheid der burgers van
een zelfde vaderland in den weg staat.
Er is eene andere partijvorming noodig.
De liberale" partij is bijna zoover versleten
als haar eenmaal zoo schoone naam. De tijd
komt, dat zij even hoog in aanzien zal staan
als thans de conservatieve.
Hoe zal de nieuwe partij heeten, die de
liberale" aan het roer van den staat zal
volgen
Clericaal zeker niet.
Wij blijven trouw aan de christelijk-histori-
sche, aan de anti-revolutionaire partij, aan de
s-partij van den levenden God."
Al zou er ook een tachtigjarige oorlog moe
ten gevoerd worden.
op-
Men verneemt algemeen dat het laatste te 's Hage
aldaar in staatkundige kringen loopend gerucht is
