u
n
RISTELIJk ÜISTIRISfJI BLAD.
V. HM.
ILïnsdag 2 October
ia.
ZUIDE
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen.
Prijs per mtiE maanden francof 2,
Enkele nommers- 0,07
Uitgever:
3?. G. W IJ T M A 3V',
te
MIDDELBURi t.
Prtjs der Advertentie*
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 1—G
regels ƒ1, Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
BERICHT.
Uithoofde der verplaatsing van ons
bureau wordt men verzocht alle brieven,
boodschappen als anderszins, bestemd
voor dit blad, in het vervolg te adres-
seeren
Aan den heer P. Gr. Wijtman, Lange-
viele K 383, te Middelburg.
Middelburg, 1 October L877.
Wekelijkscli overzicht van de
christelijke pers.
Als oorzaak van de ernstige crisis, waarin, met
schier alle landen van Europa, ook Nederland telkens,
na korte tusschenpoos terugkeert, noemt «le Sla sa-
tlaaiul de ontstentenis van machtige persoonlijk
heden.
Steeds is in de geschiedeuis op een tijdperk, waarin
de helden blonken, een ander gevolgd, waarin zwak
kere opvolgers, bij getemperden glans, aar Mn stillen
arbeid togen. Gelijk in de gewijde geschiedenis, na
de reuzenfiguren van een Mozes en Jozua, de kleinere
gestalten van een Jephta en Gideon, na de Davids en
Salomo's de Rehabeams en Hiskias, en evenzoo na de
machtige persoonlijkheden van een Petrus en Paulus,
~de Silassen en Temotheussen optreden zoo voert
ook de ongewijde geschiedenis na Alxaader's helden
kring de Epigonen ten tooneele doet de Caesars en
Augustussen in de Neros en Othos ondergaan, ver
haalt u ten onzent van minder beteekenende Oranje
vorsten, die eenmaal in het eergestoelte van den
Zwijger, van een Maurits, van een Willem den derden
hebben gezeten, en leert u, na den Bonaparte van
Waterloo, een Napoleon van Sédan kennen, die straks
in den pretendent vau 1880 (Louis Napoleon) nog
maals is verkleind.
Zoo is het thans in geheel Europa. Bijna allerwe-
ge zijn de reusachtige eiken,die in het politieke woud
eens aller bewondering wekten, geveld, en vindt men
door heel Europa, een tal van die niet onooglijke,
slank opgeschoten stammen, maar die geen indruk
maken van kracht.
Wie zijn Beaconsfield en Derby en Gladstone,
indien ge ze plaatst naast een Pitt, Burke of Pal-
raerstonc Kunnen Grevy en Gambetta de verge
lijking met Thiers en Guizot doorstaan Doet
Kappeyne u aan Thorbecke, of Loudon aan van den
Bosch deuken
De liberale partij in Engeland is machteloos door
gebrek aan leiders, in Frankrijk zoekt men te ver
geefs naar een opvolger voor Thiers, de anti-revo
lutionairen, conservatieven en liberalen ten onzent
missen elke leiding.
Groote mannen worden niet door opvoeding gemaakt,
maar krachtens hooger bestel geooren. Zij zijn een
gave Gods aan de natiën, en alleen van Zijne vrij
macht hangt, het af, wanneer het Hem behagen zal
nogmaals een heldengeslacht te doen rijpen. Ook de
volken schijnen niet dan met srnarte hun groote
mafinen voorttebrengen, ze treden nooit op dan na
een tijdperk van strijd en worsteling. Uit de onderst-
F'eukeering der Reformatie ontvingen we onze Mar
en en Oranjes, en evenzeer zijn uit de schreiende
:nde van het laatst der vorige eeuw, allerwege in
ropa, de grootsche figuren onzer raadzalen en hoo-
gescholen voortgekomen. Om ons voor teleurstelling
te wachten en niet onbillijk te zijn, behooren we ons
met bewustheid bij dit gemis nederteleggen, 's Heeren
estel eerbiedigende, en bovenal stil ons neder te
ggen om tot kennis te raken van onzen plicht.
Onbillijk zou lipt zijn onze tegenwoordige staats
leden aftemeten naar de heldenfiguren die zijn
voorbijgegaan, op die wijzezou men teleurstelling vinden,
voor onwil aanziende, wat slechts onmacht was. Na
het wegvallen der mannen bij wier arbeid de overigen
rustig konden toezien, hebben de overigen de roeping
te beseffen om zelf de hand aan den ploeg te slaan
en door veelheid van inspanning te vergoeden wat
ons aan indrukwekkend krachtsbetoon ontbreekt. Verde»
om niet in schijn van zelfstandigheid maar in het
volgen van hun voetspoor kracht te zoeken, die steeds
schuilen zal in onderwerping aan een vau God ge
geven gezag, en voorts om zich te herinneren, dat
wie de vastheid onzer groote mannen in zich zeiven
mist. dubbele behoefte heeft om kracht te zoeken
in het onverbiddelijk vasthouden aan beginselen.
De Stand, van 22 September bevatte een zeer liefe
lijke curiositeit. De Maasbode had beweerd, dat de
martelaren voor 't protestantsch geloof „gemeene
misdadigers" waren. Daartegen was ds. J. H.
Gunning Jr. opgekomen. En nu maakt hij een bij
hem ingekomen brief openbaar van den heer H. J.
Biegelaar, geestelijke v. b. Aartsbisschop van Utrecht,
en gedateerd: Rome, 13 Sept. '77. Deze heer
betitelt ds. Gunning als Waarde Vriend en Broe-
der in Christus" en betoogt „dat het korps der r.-
kath. schrijvers en journalisten geenszins verantwoor
delijk is en aansprakelijk, zoo vaak deze of gene hun
ner den trenrigen moed toont, andersdenkende land-
genooten hoongesehrijf naar 't hoofd te werpen, zelfs
zonder tevens den moed te hebben, zijn naam ie
plaatsen onder dat geschrijf; ook al zou het grove,
stuitende en ergerlijke lastertaal zijn." De schrijver
eindigt zijn brief aldusDrage ieder Nederlander
naar beste welen en geweten bij tot het blusschen
van den toorts der tweedracht, waarmede reeds zoo
lang, helaas gezwaaid werd in ons goede Nederland
Deze daad is te edel, te moedig en te zeldzaam,
om haar niet van heeler harte toe te juichen. Wer
den er meedere zulke geestelijken in de roomsche
kerk gevonden, of zoo ze er zijn, hadden ze den
moed zich als zoodanig te openbaren, de strijd tus-
schen de roomschen en ons zou veel van 't bittere
en hatelijke verliezen, die hem nu, helaas, al te zeer
kenmerkt.
Nog dit. Met den heer Biegelaar moet erkend worden
dat de eene schrijver niet verantwoordelijk is voor
wat de andere van dezelfde partij zegt. Maar toch
zou men mogen verwachten, dat als b. v. De Maas
bode zulke lastering uitbraakt, De Tijd daarover
zij«i afkeer zou openbaren. Hier geldt toch wel
eenigermate het„hij die zwijgt stemt toe. Ook van
dezen brief des heeren Biegelaar maakte De Tijd tot
heden toe geen gewag.
's Lands geld zegt de Standaard is het wa
pen ter onderdrukking, gelijk eertijds het zwaard van
den scherprechter, en later de bajonet van den huur
ling. 's Lands geld is een en al bij de uitbreiding
van staatsmacht, met dat lokaas wordt het opkomend
geslacht gewonnen.
Mag men maar steeds met onverschilligheid dit
punt onaangeroerd laten? Het tekort is klimmend,
het gouden kalf van InsuHnde heeft zijn aanbidders
ledig weggezonden, op de vette jaren volgen de ma
gere de batige sloten verkeeren in tekorten. Wij
hebben nu het vierde eener eeuw geleefd onder de
nieuwere beginselen. De uitgaven zijn in dien tijd
opgevoerd van zeventig tot ruim honderd en twintig
millioen. In 1849 besteedden we ruim tien millioen
voor oorlog en vijf voor marine, te zamen 15 milli
oen. Til 1878 ruim vier en twintig millioen voor
oorlog en bijna veertien millioen voor de vloot, te
zamen 38 millioen. De koloniën eischen voor leger
en vloot 42 millioen, te zamen 80 millioen, dus per
hoofd komt, alleen 's lands verdediging de ingeze
tenen op f 20 te staan.
Van schuld delgen kwamen we tot leenen. We
staan voor een tekort van zestien millioen, en in het
nieuwe kabinet dat te komen staat moet de liberale
partij haar zin in de schoolkwestie doorzetten.
Er zal naar het programma van Moena en
Kerdijk geld worden gevraagd om nieuwe
•kwe kscholen te bouwen geld voor betere school
lokalen geld om, in plaats van kweekelingen,
hulponderwijzers aantestellen geld om de on
derwijzers beter te bezoldigen, geld om de
schoolopzieners te bezoldigen geld om school
bibliotheken aan te leggen geld om. kort en
goed, al wat het openbaar onderwijs raakt, altijd
prachtiger, altijd weelderiger in te richten, en aldus
op 's lands kosten eene alles overwinnende propaganda
te organise eren voor zijn met het christendom strijdig
systeem.
Daardoor zal het te kort klimmen, en zal tot dek
king van het klimmeud te kort, het ^belastingstelsel
radikaal herzien moeten worden. Reeds daarover zal
meer dan één minister van talent struikelen, de libe
rale ideën zullen bij de alsdan zwaarder belaste kiezers
tamelijk wel bekoeld zijn.
Zoo zal de laatste millioen-speech blijken de kiem
des doods in zich te bevatten, waaraan de liberale
partij, in hare tegenwoordige formatie sterven zal, om
daarna de conservatieve doode weder uit de geplun
derde beurs onzer zuinige burgers te doen opstaan.
Nagenoeg alle dagbladen hebben gemeld dut het
miiu£»tea*2e gezamenlijk zijn ontslag bij Z. M. den
Koning heeft aangevraagd.
Voor de crisis schreef men uit den Haag aan de
Zutf. Gt. „Het ministerie zal geen veertien dagen
meer aan het roer blijven. Reeds bij de diskussie
over het Adres van Antwoord zou het ministerie door
eene afzonderlijke paragraaf of door een votum van
wantrouwen tot aftreden worden genoopt. Als minis
ters in het nieuwe lcabinet-Kappeyne noemt men reeds
de hh. Kappeyue (binneulandsch bestuur en onderwijs,)
Tak van Poortvliet (openbare werken,) Fransen van
de Putte (bnitenlandsche zaken,) Verniers van der
Loeft' (financiën,) de Roo van Alderwerell (oorlog,)
van Erp Taalman Kip (marine) en Mees of Miran-
dolle (koloniën), terwijl voor de portefeuille van ju
stitie nog geen namen worden genoemd. Zooals uit
deze opgave blijkt, zal het departement van Binneu-
landsche Zaken worden gesplitst."
Het eerste deel van deze profetie is waarheid ge
bleken. Of het tweede deel ook waarheid zal blijken
zullen we weldra zien.
In het k'ssdisteict WiiaseSsotesa wordt tot can-
didaat voor het lidmaatschap der Tweede Kamer ge
noemd rar. Ii. Goeman Borgesius, hoofdredacteur van
„het Vaderland" te 's Gravenhage.
De ingediende begroot ing voor den aanleg van
bedraagt 12 millioen, zijnde
97; millioen, uitgetrokken op hoofdstuk V der Sraats-
begrooting voor 1878, en het vermoedelijk batig saldo
van den dienst der spoorwegbegrooting voor 1877,
ad 27* millioen.
De memorie van toelichting, nader aangevuld door
eene bijlage, geeft een overzicht van hetgeen aan de
onderscheidene spoorweglijnen reeds gedaan is of nog
te doen valt. In dit jaar is eene totale lengte van
885,522 meter voltooid en in exploitatie, terwijl
33,573 meter in aanleg is.
Tot BiooglceBMar in de rechtsgeleerdheid aan 's
rijks universiteit te Utrecht is benoemd mr. IJ. J.
Hamaker, in de geneeskunde dr. G. van Overbeek de
Mijer, tot lector in de tandheelkunde de heer Th. Dentz.
De benoeming van den heer 1). II. Teliegen tot
hoogleeraar te Leiden is op verzoek ingetrokken. De
hoogleeraar Vnletou Sr., tot nu toe in de letteren