CIIRIST1LIJR-IISTftRISCH BLAD.
\u. 180.
Donderdag 80 Augustus.
1877.
HET ZU!DE
Verschijnt eiken Maa.nda.g, Woensdag en Vrijdag-
wond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen.
Prijs per drie maanden francof 2,
Enkele nommers- 0,07
Uitgever:
ALBERT WEDDING,
tb
AiroDELBTTRA 7.
Prijs der Advertentiën:
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 16
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
Middelburg, 29 Augustus 1877.
Met vreugde werd door de liberale pers, de vorige
week een schrijven openbaar gemaakt van den heer
R. Htisen, hoofdonderwijzer der hervormde diaconie
school te Utrecht. Dit schrijven was gericht aan den
heer Kerdijk, naar aanleiding van het verzoek der
heeren Moens, Kerdijk en andere leiders der liberale
partij, om mede te werken tot het verkrijgen van
juiste gegevens betreffende de uitvoering der wet op
den kinderarbeid. Deze voorstander van het bijzon
der onderwijs, wiens naam volgens sommige libe
rale bladen bij de anti-revolutionairen zeer hoog
staat aangeschreven, schrijft
„Wel verre, van te v r e e z e n, dat mijn opga
ven u een weinig zouden helpen aan het bereiken
van hetgeen door u in het belang van het onderwijs
noodzakelijk geacht wordt, zou niets mij aangenamer
zijn dan te zien, dat elk Nederlander verplicht was,
en dat niet alleen zedelijk maar ook wettelijk, om zijn
kinderen te doen onderwijzen in nuttige en noodza
kelijke kundigheden. Het liefst zag ik, dat bij de
vaststelling van den leerplicht ook de godsdienstige be
hoeften van Christenkinderen tot haar vervulling konden
geraken d. i., dat Christenkindereu Christelijk onder
wijs mochten ontvangen. Maar zij dit vooralsnog
voor het grootste deel onzes volks onbereikbaar, dan
wensch ik niets liever dan de algeraeenmaking der
grootste volksweldaadonderwijs. En omdat ik die
algemeenmaking alleen mogelijk acht door de wet,
daarom ben ik, wat ik sedert lang was, voorstander
van den leerplicht. Waar de Christelijke school, die
ik liefheb, onmogelijk blijkt, daar brenge eenvoudig
de school aan ieder kind van ons volk dat minimum
van ontwikkeling en kennis, 't welk het in staat
stelt eeu gelukkige plaats in onze samenleving iu
te nemen."
Dat de liberale ,pers deze woorden, met belangstel
ling heeft gehoord en met ijver verbreid, verwondert
ons niet. Wij doen hetzelfde. Als de heeren de
Beaufort, van Houten, Buys, Pierson, Farncombs San
ders of baron Mackay een woord van waardeering
spreken, dan wordt het ook door ons met vreugde
gehoord en we onthouden het jaren lang, omdat het
zoo zelden gebeurt.
Door een zoo druk verspreiden van het schrijven
ran den heer Husen, door mr. Kerdijk aan het
Vaderland ingezonden, wordt de anti-revelutionaire
partij ingewikkeld, aangeklaagd, dat zij niet meer
m krachtiger medewerkt tot. bevordering van
lat groote volksbelang o n d e r w ij s Indien
)r geen geschiedenis bestond of als de liberale
partij kon gelooven dat hare tegenstanders albs ver
seten en niets geleerd hadde^, dan zou, dnnkt ons,
iet mogelijk zijn dat de liberale partij zich vleien
con met de hoop op vele zulke opbeurende brieven
lis die van den heer Husen.
^^^lang er van samenwerken gesproken wordt
Kin het openbaar en het bijzonder onderwijs, ter-
de eene partij, gewapend met het recht van den
sterkste, bezig is om het koord steeds nauwer aante-
ialen dat het leven bedreigt, zoolang er door ge-
ichte tegenstanders eenvoudig gezegd wordt aan uw
.ngen kan geen duimbreed worden toegegeven,
grbiedt ons beginsel zoolang door mannen, die
gebied eerlijk en humaan zich vertoonen op
bitterheid cu wantrouwen geopenbaard
wordt zoolang zal een schrijven als dat van den
heer Husen wel eene zeldzaamheid blijven.
Een romanschrijver met een weinig fantasie zou
van den roemloozen dood van de Transvaalscïie
republiek een aardig romantje kunnen dichten.
Ons is het daarom nu niet te doen. Wel willen
we een paar opmerkingen onder de oogen onzer lezers
brengen, die misschien bij het beoordeelen van feiten
in de toekomst van nut. kunnen zijn.
Om te beginnen deze Het is dan nu toch over
tuigend gebleken dat de liberale partij en hare
woordvoerders z. a. mr. Kappeyne eu de lieer
G. A. Yorsterman van Oyen gelijk hadden als zij
met alle macht ijverden tegen dominé's regeering.
Misschien willen velen nog zoo ver niet gaan als
laatstgenoemde heer, die, aan alle dominé's buiten
hun eigen terrein, de kerk, een eeuwig stilzwijgen
wil opleggen, Vnaar toch, ieder onbevooroordeelde zal
moeten erkennen dat eene regeering als die van den
ex-predikant Burgers en zijne confraters niet tot de
begeerlijke dingen op aarde behoort.
Nu zeggen sommige opmerkers wel dat de ijver
tegen dominé's regeering zich van liberale zijde
het meest openbaart naar orthodoxen kant.
De modern Burgers en de liberaal Moens
hebben zoo zegt men niet veel last
van dien domino's uitdrijvingsijver, maar een mensch
kan altijd wel vitten. In elk geval de heeren Burgers
c. s. hebben het voor langen tijd voor hunne col
lega's bedorven.
Verder zouden wij wel willen vragen Is er
ook verband tusschen geloof en onafhankelijkheid
President Burgers en de zijnen hebben gearbeid om
de Transvaal tot een liberale modelstaat, met eene
neutrale staatsschool, te maken. De kleine republiek
in Afrika kreeg het te kwaad met Soecocoeni, het
bekende Kafferhoofd, streed eenige maanden en de
hoofden begonnen op ergerlijke wijze te sollen met
de republiek, de Nederlandsche republiek streed
80 jaren tegen Philips II, had bovendien niet weinig
inwendige vijandenen overwon.
Kan het ook zijn dat president Burgers de rechte
bezieling niet wist te geven
En wat is de rechte bezieling
Is het wel zoozeer te verwonderen dat de Trans-
valers zich ingenomen betoonen met de verandering
van regeering en dat wij ook niet treuren omdat
zooals de Arnhemsche Courant zegt de Heer over
de Transvaal heeft geblazen. Ziehier wat de Kölnische
Zeitung zegt
De annexatie zelf kan niet als een ongeluk
beschouwd wordeu, noch voor de Transvaal, noch
voor Zuid-Afrika. Hoe gewelddadig Engeland dik
wijls tegen zwakkeren moge handelen, het heeft een
onovertroffen talent om zijne koloniale bezittingen tot
welvaart te brengen. Erkenning der menschenwaarde
opheffing van de slavernij, in welken vorm zij zich
mogen vertoonen, een geregelde rechtsspraak, bevorde
ring van den maatsckappelijken welstand, zorg voor het
onderwijs, volledige godsdienstvrijheid, en dit alles
op den grondslag van waarachtige vrijheid, maken de
Engelsche koloniën tot de meest bevoorrechte landen
der aarde. Ook wat Zuid-Afrika betreft heeft Enge
land eene roeping als bevorderaar der beschaving Ie
vervullen.
Hoe meer haast, hoe minder spoed. Dit onder
vond Zondag het stoomschip Stad Middelburg. Even
als eene week vroeger met de Stad Vlissingen het ge
val was moest ook nu eerstgenoemd Stoomschip
op Zondag uit het droogdok vertrekken De hooge
belangen der Stoomvaart-Maatsohappij, die natuurlijk
boven alles wetten verheven is, gedoogden niet anders.
Maar nu breekt toevallig een der cilinders gedurende
het zondagsreisje naar VlissiDgen. Hoe staat het nu
met de Biaastmet het moeten
Het Stoomschip Stad Breda zal nu niet één dag,
maar vele dagen den dienst moeten waarnemen.
De Goesche Courant wijst zeer terecht op het af
schrikkende dat cr voor niet-leden van Eigen
hulp" gelegen is in de rekening van een medebe
stuurder cener coöperatieve verbruiks-vereeniging
dezer dagen openbaar gemaakt.
Volgens de geleverde berekening zouden de steenko
len, direct uit de mijn aangevoerd met groote hoe
veelheid 500 hectoliter in eens te Middelbnrg
kunnen geleverd worden a 79 ets per hectoliter 10 a
15 ets. meer dan men thans bij eiken verkooper be
taalt.
Met nadruk wordt door den voorstander van coö
peratie gewezen op de zuivere kwaliteit der kolen,
de Goesche courant zegt dat de inlichtingen, die zij
bij verschillende personen ingewonnen heeft omtrent de
kwaliteit, vrij gunstig ziju, ook wij zijn overtuigd dat
als men de kolen direct uit li3t schip doet bezorgen
(waartoe de ve kooper steeds de gelegenheid aanbiedt)
de beschuldiging van minder uitgezochte kolen te
leveren wel vervallen zal.
Bovendien heeft de inzender vergeten in rekening
te brengen de zorg die //Eigen hulp" op zjcli zou
moeten nemen om controle te houden over maat en
goede kwaliteit.
Duidelijk is het dat //Eigen hulp" voordeeliger
aanbiedingen zal moeten doen om behoefte aan hare
hulp te doeu gevoelen.
Matthias Clandius, de Wansbecker bode, heeft eens
gesproken van eene kip, die altijd kakelde voor zij
een ei legde, liever zou hij zien dat zij eerst liet ei
legde en dan de mededfeling deed. Deze wijze les
kwam ons voor den geest toen we Atchin's heer
lijke toekomst voorspeld zagen in het Tijdschrift voor
Nederland sch- In die.
Spoedig zal in dat onherbergzame en onvriendelijke
oord eene koopstad verrijzen, evenknie, zoo niet de
meerdere vau Batavia. Betelnoten en peper, olifants
tanden en tabak, kamfer cn benzoïn, waarschijnlijk
ook koffie en indigo, kaneel eu vanile, notemuskaat
en cacao zullen het moederland weldra de groote op
offeringen, nu gebracht, doen vergeten als
rust en vrede eenmaal hersteld zijn.
En zal dat haast zijn is natuurlijk onze vraag.
Van tijd tot tijd verschijnt er een telegram en voorts
hooren we zelden iets. Zal dat ongelukkige plekje
grond, waaraau reeds zoo vele millioenen guldens en
duizenden menseheulevens zijn opgeofferd weldra rust
en vrede ademen? Zullen die ontoegankelijke bergen
in welks kloven en ravijnen het Atchineesche volk
