ii IIRI ST E L U III ISIO K i S (1II BLAD.
N°. 172.
Zaterdag 11 Augustus.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag- Uitgever: Prijs der Advkrtentiën:
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen. A.]l*BI!2££T WEDDING, Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 16
Prijs per drie maanden francof 2,j te regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Eukele nomuiers- 0,07 j MIDDELBURix. Liefdegaven 10 cents per regel.
De urije schoot in rerband met (ilods-
dienfit en redelijkheid.
Wij leven in een tijd, waarin den naam van
God en van Christus, niemand zal het ont
kennen, op allerlei wijze gesmaad wordt, waarin
het gJoof in den levenden God" wordt on
dermijnd. Een groot aantal menschen, die in
hun huisgezin nooit van God of Jezus hoorden
spreken, gaan, zonder gids, zonder steun, zon
der ooit met eenige kerk in aanraking te ko
men de wijde wereld in. In die omstandig
heden nu ijveren velen voor een onderwijs,
waarin van God en van Christus zoo weinig
mogelijk gesproken wordt, en verzetten zich
tegen scholen, waarin het tegenovergestelde
geschiedt. Het volk oordeelt naar het uitwen
dige en gelooft niet aan het bestaan van innige
liefde voor een God, Wiens naam men verzwijgt,
eu wrijft daarom de openbare school den smet
der onchristelijkheid aan. Zoolang aan ieder
het recht behoort om voor zichzelven uittema-
ken. wat hij voor godsdienstig en christelijk
houdt, zal ook het oordeel over de beteekenis
van ongodsdienstig en onchristelijk wel vrij
moeten blijven. De een meent zedelijkheid
en godsdienst op een anderen grondslag te
moeten doen rusten, dan de ander, en zoolang
omtrent dit punt geen eenstemmigheid bestaat,
is het ^dél eene volksschool in 't leven te wil
len ^roepen, die uitgaat van het denkbeeld dat
zulk een algemeene grondslag bestaat. Wie
met de menschelijke behoeften en maatschap-
elijke verschijnselen te rade gaat, zal tot de
erkentenis moeten komen dat eene school, die
iich richt naar de behoeften, de eenig moge
lijke volksschool is.
Of dan de kinderen maar aan den eersten
den besten avonturier moeten toevertrouwd
worden? Welzeker. God heeft aan de kinde
ren ouders gegeven, wier verantwoordelijkheid
niet lichtvaardig mag opgeheven worden. Wor
den de kinderen weezen, welnu de ondervinding
leert dat, ook zonder staatstusschenkorast,
avonturiers genoeg gevonden warden om de
verlatenen te verzorgen. Och! waren er nog
meer zulke avonturiers. Tegen het misbruik
t door sommige ouders van hunne kinderen
dt gemaakt kan de Staat waken, maar de
.t mag evenmin de keuze van den onder
als die van den predikant of geneesheer
De keuze zij vrij, ook al ware het
eesten godsdienstloos onderwijs kozen,
'et-godsdienstloos onderwijs het andere
r overtreft, dat het bij vrije keuze
k wordt gekozen, dan moge het
Vrije keuze kon oorzaak zijn dat de tegen
stelling christelijke- en niet-christelijke scholen
vervallen zon. In die tegenstelling ligt iets
grievens. Immers den naam Christenbetee-
kent nog altijd, belijder van al wat waarlijk
goed en schoon is, ieder is op dien naam ge
steld. In plaats van vrije- en openbare- wor
den nu christelijke- en niet-christelijke scholen
genoemd, voorwaar dit is te betreuren, aller
meest voor die openbare scholen, waar echt
christelijk onderwijs gegeven wordt, en die
zijn er -zij zullen zich de verdenking van
onchristelijkheid moeten getroosten. Indien
alle staatsrechtelijk onderscheid ophoudt tus
schen neutrale en niet-neutrale scholen dan
zal elke school zich christelijk noemen, in
welk geval de hatelijkheid der tegenstelling
verdwijnt, of de eene school zal christelijk
heeten, de andere niet, maar dan zal dit de
vrije verkiezing harer oprichters zijn. Vrije
keuze zal oorzaak zijn. dat de noodzakelijkheid
om, hij politieke verkiezingen, de godsdienstige
overtuiging op den voorgrond te plaatsen, die
kanker van onze liedendaagsche instellingen,
ten eenenmale verdwijnt. Ieder spant zich in
om enkel gelijkgezinden in het bestuur toe te
laten, zoolang de regeering al is het dan ook
maar zijdelings en haars ondanks, op de gees
tesontwikkeling onzer kinderen invloed uit
oefent. Zoo dwingt ons de wet, die eerbied
voor de begrippen van andersdenkenden voor
schrijft, eiken andersdenke als politieleen vijand
te beschouwen, en niet de onverdraagzaamheid
der orthodoxen of de halstarrigheid der mo
dernen, maar de wetgever zelf maakt de zaak
der volksopvoeding tot twistappel der politieke
partijen.
Vraagt men ten slotte of er dan geen be
zwaren zijn tegen de vrije scholen? O, voor
zeker, waar het graan groeit, wast ook het
onkruid op. Maar laat het volk kiezen tus
schen graan en onkruid. Eenzijdigheid wordt
het best door concurrentie geweerd.
Moet dan de se/too/onderwijzer ooJsdienst-
onderwijzer worden? Menigeen is er niet
opgesteld en dat is zeer begrijpelijk, maar
laat men toch inzien dat een ander het recht
heeft goed te keuren wat ik afkeur. Is gods
dienstonderwijs in de school niet goed, hetzij
zoomaar wie geeft u het recht, uw meening
in dezen aan anderen opfcedringen Is de
vrije school voor een vrij volk niet het ideaal
En zoo ja, zou voor Nederland dat ideaal
dan niet meer bereikbaar zijn
Zoo eindigt het pleidooi in 't belang dei-
vrije school van mr. de Savornin Lobman,
door dr. Bronsveld een geharnaste brochure"
genoemd; wij hebben gemeend voor onze
lezers, die in dit vraagstuk belangstellen,
daaraan eenige gedachten te moeten ontleenen,
en kunnen slechts wenschen dat deze leiden mo
gen tot eene kennismaking met n>de vrije school"
zelve.
Middelburg, den 10 Augustus 1877.
Volgens de N. R. Ct. heeft Z. K. H. de Pfl'ins
van Oranje zich voor een maand naar het buiten
land begeven, gedurende welk tijdvak een restauratie
aan Hd. paleis op den Kneuterdijk zal verricht worden.
De Staats-courant van gisteren bevat het volgende
verslag van de verwachtingen van den oogst in de
jp-roviiscic Zcclaml voor 1877
//l)e tarwe, meestal dun van stand en kort van
stengel, zal hoogstens een middelmatig beschot ople
veren. In sommige streken wordt legering waar
genomen.
,/De rogge is beter ontwikkeld en laat eene ruime
opbrengst verwachten.
z/Van de wintergerst kar. slechts een zeer matige
graanopbrengst met weinig stroo worden verwacht.
z,De stand van zomergerst en haver schijnt mede
slechts een matige opbrengst te voorspellen.
z/De paarden- of zwarte boonen staan vrij algemeen
gunstig. Indien het aan deze vrucht eigen insect niet
verschijnt zal de opbrengst ruini kunnen zijn.
//Bruine en witte boonen staan voordeelig. Van de
uitkomst kan over het geheel nog geene raming wor
den aangeven, daar het gewas door late zaaiina-
achterlijk is.
z/Van de erwten verwacht men een middelmatig
beschot, met groote verschillen, naar gelang van
meer of minder vroeg afsterven eu het al af niet ver
schijnen der bladluis.
De opbrengst van het koolzaad zal voor een ge
deelte vrij hoog, over het geheel middelmalig zijn.
„Het vlas levert over het geheel een slecht gewas,
in enkele streken worden intusschen ook zeer voor
deelig ontwikkelde stukken aangetroffen
//Meekrap werd zeer weinig aangeplant; de twee
en driejarige staan welig.
/,Kanariezaad schijnt minder algemeen te zijn dan
het vorige jaar. Hoewel eenigszins achterlijk, evenals
de meeste zomervruchten, laat dit gewas eene matige
opbrengst verwachten.
z,De aardappel teelt ondervond veel nadeel van rot
ting kort na het pooten, doch het. gewas heeft zich
goed hersteld, zoodat de tot dusver geroeide soorten
eene ruime opbrengst van goede hoedanigheid op
leveren.
„De mangel wortels, suiker- en paardeupenen staan
zeer gunstig en zullen bij verdere voordeelige ont
wikkeling, een ljoog beschot geven.
Klaver, lucerne enz. waren aanvankelijk niet zwaar
later verkreeg men echter ecr.e ruime snede en veel
hooi.
„De weilanden waren, met enkele uitzonderingen
door te lage ligging, bijzonder goed bezet en dc ge
maaide oppervlakte heeft bijna het dubbele van een
gewonen oogst, uitmuntend van hoedanigheid, opge
leverd."
In een hoofdartikel van bet Haagsche Dagblad
wordt gewezen op het ouderscheid dat optemerken
valt, bij het wagen van kapitale en het vertrouwen
op particulier initiatief tusschen de twee koopsteden
SSotfierfiSaan en hamsterdam.
Amsterdam stelde aanzienlijke sommen beschikbaar
voor een kortere verbinding naar zee, de ingezetenen
leverden belangrijke bijdragen, men berustte meestal
stilzwijgend in ondervonden teleurstelling, morde er
