CHRISTELIJl-fl 1STORSCH EL».
ft0. 169.
Saterdag 4 Augustus.
•1677.
Jtcidt de itrijc school tot
HET ZUIDEN
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag-
vond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen.
Prijs per drie maanden francoƒ2,
Enkele nommers- 0,07
Uitgever:
ALBERT WEDDING,
te
NUEDDEXjETTRO.
Prijs der Advertentiën:
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 1 6
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
In ons goede land vreest men zeer voor de
[jverheersching van de Roomsche kerk, en waar
lijk niet zonder reden. Zoolang Nederland zijne
3choone geschiedenis nog niet vergeten is,
zoolang de jaarboeken onzer historie ons nog
met zoo onuitwischbare trekken den arbeid van
die kerk teekenen, die met behulp der overheid
haar geloof wil opleggen, zoolang zal het Ne-
derlandsche volk vreezen voor de Roomscbe
kerk en den geest van het ultramontanisme.
Met bezorgdheid wordt daarom niet zelden
gevraagd, zal het vrije schoolsysteem aan Rome
niet het meest ten goede komen werpt gij
Nederland op die wijze niet in de armen van
het ultramontanisme
Om die vraag te beantwoorden hebben we
slechts een andere te stellen, het is deze: is
de neutrale school een bolwerk tegen Roomscbe
overheereching
De ervaring kan daarop voldoend antwoord
geven. De heer Bredius schoolopziener in
Noord-Brabant heeft verleden jaar gezegd:
»waar de school, in Roomsche streken, niet in
den geest der kerk is, daar richt men een
vrije school op, maar meestal is de neutrale
school in Roomsche streken volkomen machte
loos. De voorstanders der openbare school
kunnen in die streken geen invloed op het
onderwijs uitoefenen. Als de onderwijzer in
vrede wil leven, dan moet hij zich schikken
naar de inzichten van den burgemeester, en de
burgemeester is op zijn beurt weder gaarne
de vriend van den pastoor. En zoo is de
openbare school in Limburg en Noord-Brabant
alles behalve neutraal. En als ze eens neutraal
was Zou men dau in ernst kunnen gelooven
dat eene school waar de geschiedenis der oude
Godsmannen, der eerste kerk en der Hervor
ming moet verzwegen worden, mannen met
karakters kan opleveren, die opgewassen zijn
tegen den invloed der Jezuiten, immers neen.
Door kunstmatige eenheid, gelijk de Roomsche
kerk zelve, kunt ge geen dam tegen overheer-
sching opwerpen. Door huismiddeltjes, zooals
het ondersteunen van geloofsgenooten alléén
•f diergelijke, zal het ook wel niet gelukken.
.aar hoe dan Gij vreest toch geestelijke over
selling en wilt ze bekampen,
idt tegen de overheersching der kerk door
epen van vrijheid en het zal u ge
ls noodig, aaneensluiting is behoefte,
|ze niet door kunstmiddelen, alléén
eid en aaneensluiting mogelijk, als
bestaat dat gij op denzelfden
bodem staat. Men zoekt vrij algemeen liever
zijn kracht in uitwendige of schijnbare een
heid en vreest daarom elke scheuring op
school- of kerkgebied. Yele Protestanten heb
ben dit met de Roomschen gemeen, dat ze
onze z. g. sectegeest als bewijs voor ouze dwa
ling aanzien. Hij zal daarentegen meer en. meer
blijken, waarborg te zijn voor het zoeken, het
vinden en het behouden der waarheid. De
christen mag gelooven dat er eene Hoogere
Macht is dan kerkelijke eenheid en wereldsche
overheersching en behoort daarom het alléén
staan niet te vreezen. Juist in vólkomen vrij
heid om uiteentegaan is des christens kracht
gelegen. Die vrijheid is de hoogste eerbiediging
van het recht des gewetens.
Vrijheid van de school zal leiden tot nauwe
aansluiting. Eene school, door eigen krachtsin
spanning gesticht, zal ongetwijfeld samenwer
king bevorderen. Menschen die tot nu toe
elkander nauwelijks bij name kenden, komen
in de school te zamen, onderlinge samenspre-
king leidt van zelve tot uitbreiding van werk
zaamheid.
Vrijheid vragen wij niet alléén voor Prote-
stantsche maar evengoed ook voor de Roomsche
scholen. Blijkbaar wenscht de Roomsche kerk
de vrije school niet, maar al ware het dat zij
van die school heil verwachtte, dan behoett
dit ons nog niet terug te doen schrikken. De
Ro.omsche kerk ziet niet in, dat in de vrije
werking van het Evangelie grooter kracht ligt
dan in haar eigen schijnbaar logische orga
nisatie. En neem voor een oogenblik eens aan
dat bij volkomen vrije beweging ons volk de
Roomsche kerk verkiest boven anderen, dat
ons volk zich in haar schoot beter en geluk
kiger gevoelt, waarom zou de Staat dat moeten
tegengaan
Als het beginsel eenmaal is doorgedrongen
dat ieder zijn eigen weg moet zoeken, dan
blijven wij immers vrij al werd ook het
geheele land Roomsch om het Protestan
tisme te belijden.
Om den tegenstand die de openbare school
biedt of om de vrees voor Rome's overheersching
behoeven we dus de vrije school niet te weren.
Moeten we het dan soms doen uit vrees voor
de orthodoxie
Daar over Woensdag een enkel woord.
Middelburg, den 3 Augustus 1877.
Z, K. S3. PrSaas aSemSs^aSi woonde j. 1. Woens
dag de vergadering der Afrikaansebe Ilandelsvereani-
ging te Rotterdam bij, daarna bracht de Prins een
bezoek aan het s!oomschip P. Galand van de Ne tl.
Araerik. Stoomvaartmaatschappij.
Prinses Albert van Pi'niscia, thans 1e Sche-
veningen verblijf houdende, vierde gisteren Haar ver
jaardag., Eenige feestelijkheden hadden daarom te
Scheveningen plaats.
Betreffende de herstemmingen voor leden vau de
gemeenteraden in Zeeland valt op te merken dat
te Domburg op nieuw eene vrije stemming zal
moeten plaats hebben. Herstemming moest plaats
hebben tusschen de heeren C. M. Elout en JMossel
man. Aan de stembus kwamen 52 kiezers en 53 bil
jetten kwamen uit de bus te voorschijn. Van onwaarde
werden verklaard 2, op den heer C. M. Elout hadden
gestemd 26 en op den heer Mosselman 25 kiezers.
Het eene briefje dat te veel in de bus was kon dus
van invloed op de verkregen meerderheid zijn en
derhalve moet een tweede vrije stemming plaats
hebben.
Bij de eerste verkiezing te B.RzcBtdÊjkc verkreeg de
heer Wijffels 52 stemmen en de heer Bekaar 4-5 stem
men. Bij de herstemming verkreeg de heer Bekaar
84 en de heer Wijffels slechts 15 stemmen. Tegen
deze herstemming is door den heer Wijffels geprotes
teerd, daar hij meent de eerste keer gekozen te zijn.
vrouwen en
escheiden
De Middelburgsche courant deelt, uit het verslag
van den toestand der pröviiicic Zeeland!, uitge
bracht door Gedeputeerde Staten het volgende mede
De bevolking is in het jaar 1876 toegenomen
met 884 mannen en 600 vrouwen, en bestond dien
tengevolge bij het begin van het loopende jaar uit
92017 ra. 95029 vr.t te zamen 187046 personen.
Daarvan bevatten Westelijk Zeeuwsch Vlaanderen
25288 personen Oostelijk Zeeuwsch Vlaanderen
37004Zuid-Beveland 34907 Walcheren 43203
Noord-Beveland 7134; Tholen 15757; Schouweu-
Duiveland 23713 personen.
Er werden 1451 huwelijken gesloten.
Onder de huwenden bevonden zich 3
8 mannen, die van hun echtgenooten
waren. Er had geen enkele scheiding van tafel en
bed, maar 5 echtscheidingen plaats, door welke 2
kinderen van hunne ouders gescheiden werden.
Het aantal levend geborenen, tot de bevolking
behoorende, bedrieg 7JL80 en 374 levenloos aange
geven kinderen.
Onder de levend geboren kinderen waren 216 buiten
huwelijk geboren of 2,8 pet. onder de levenloos
aangegevenen 23 buiten huwelijk geboren of 6,1 pet.
Telt meu het cijfer der levend geborenen in de
vier meest bevolkte gemeenten (Middelburg, Vlissin-
gen, Zierikzee en Goes) te zamen, dan vindt men op
1421 geboorten 57 buiten huwelijk, dat is 4 pet.
waaruit volgt dat onder de 6059 geborenen op het
platte land 159 buiten huwelijk voorkwamen, d i.
2,45 pet. Onder de steden staat Middelburg, de
meest bevolkte, iti dit opzicht weder het hoogst, met
by na 5 pet.
Het aantal overleden bedroeg 4135; daarvan waren
1583 kbuleren beneden het jaar, of 21 pet. van het
totaal geboren kinderen. Boven de 79 jaren stierven
290 personen, waaronder 21 een meer dan 90jari°-en
ouderdom bereikt hadden.
Naar de godsdienstige gezindten bestond de bevol
king uit 47599 katholieken, 531 Israëlieten, 432 tot
geen bekende gezindte behoorende en 138484 prote
stanten. Van deze laatsten behoorden 126848 tot de
Nederduitsche hervormde, 10194 tot de Christelijke
gereformeerde, 825 tot de Luthersche, 322 tot de
Doopsgezinde en de overigen tot andere gemeenten.
Ilrt aantal katholieken was in Westelijk Zeeuwsch
Vlaanderen ruim 37 pet,, in Ooostelijk Zeeuwsch
I Vlaanderen ruim 68 pet., in Zuid-Beveland ruim 11,
in Walcheren 10, in Noord-Beveland ruim 7, in
Tholen ruim 16, in Schouwen-Duiveland bijna 7 pet.
i van het geheel.