CIIHISTILIJ1-1!IST0R18CII BLAD.
Donderdag 17 Mei.
1877.
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen.
Prijs per drie maanden franco2,
Enkele nommers- 0,07
Uitgever:
A.H.SER.T WEDDING,
te
MIDDELBURG.
Prijs der Advertentiën:
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 1G
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
Middelburg, den 16 Mei 1877.
Twee stukken in liet jongste nummer van „De
Hervorming" getiteld „voor School en Godsdienst"
en „Neutraal Godsdienstonderwijs" toonen op ver
wijze hoe de moderne heeren met het onder
wijs in de verlegenheid komen.
De voorstanders van de bijzondere christelijke scho
anders zoo gewoon bij de clericalen te worden
worden nu onverwachts gekoppeld aan dc
aan godsdienst en Christendom vijandige geesteu. Aan
die voorstanders en die geesten samen wordt verwe
ten, dat zij het woord „neutraal" hebben doen opvat
ten als „godsdienstloos." Zoo verhuizen we, al naar
't believen der modernen, in hunne verbeel
ding, van 't eene uiterste naar 't andere. Maar
dit in 't voorbijgaan.
Wat de school betreft het wordt door den modernen
schrijver betreurd, dat de openbare „onderwijzer op
vele scholen niet meer durft uitspreken, wat toch ook
voor hem het écne noodig is. Bij het behandelen
der geschiedenis durft hij niet meer laten voe!en;
welke tijden, welke daden, welke mannen de sympa
thie bezitten van zijn hart, en slaat of uit vrees
van zich te verraden maar over wat Hollandsphe
en meisjes het eerst en het best moesten weten,
of laat bladzijden, gesclireveu met bloed en tranen,
die_meer dan iets anders het hart in vlam zetten en van
heilige geestdrift vervullen moesten, inkorten tot eene
dorre opsomming van feiten, die niet anders is dan
een ijdele ballast voor het geheugen. Uit vrees van
als ueutraal onderwijzer uit zijn rol te vallen, durft
hij zelden meer werken op het gemoed van zijn leer
lingen."
Gaarne schreven wij nog veel meer over,
maar moeten ons beperken en laten den schrijver uog
het woord als hij zegt „als de onderwijzer opwekt
tot waarheid, liefde, eerlijkheid en goede trouw, het
zal niet zijn omdat God dit van zijne kinderen eischt
en wacht, hij durft alleen spreken van het belang en
het nut dat deze deugden hebben voor de maatschap
pij en voor het eigenbelangDeze
groote leemte in ons openbaar onderwijs - Goddank!
niet overal, maar veelal, overal waar men zich liet
regeeren en meeslepen door het valsche 1) neutraliteits
begrip wordt door vele ouders allerpijnlijkst ge
voeld De beste regeling 2) van
het godsdienstonderwijs, door den godsdienstleeraar tc
geven is, niet in staat den ontzielenden invloed te be
zweren, die op zulke scholen dag aan dag op de kin
deren geoefend wordt l)e ouders moeten het
weten dat ze recht hebben om te klagen en aan te
klagen, waar zij meenen dat de onderwijzer dit hoog
d e e 1 2) van zijn taak op school verwaarloost."
Is het niet, waarde lezer, of gij iets voor u hebt
uit eene rede voor christelijk nationaal of gerefor
meerd onderwijs
Er is ook, in het duitsóh, een boek uitgekomen
voor neutraal godsdienstonderwijs. Bestemd voor
kinderen van tien tot vijftien jarigeu leeftijd, bevat
het vijf afdeelingen
le. Levensbeelden van Oud Testameutische personen.
2e. Eenige trekken uit het Lven en den arbeid van
geen geschiedenis deze afdeeling eindigt
zijn laatste lijden en sterven, (natuurlijk komt er
an opstanding niet in)
3e. Zeer beknopte beschrijving van de niet christe-
ijke godsdienstvormen, en de (hopen wij meer uit—
irige) beschrijving van deu Israëlitisehen godsdienst.
De geschiedenis van Jezus (nu pas als de kin-
13 of léjaar zijn), de geschiedenis der apos-
van de eerste eeuwen der christelijke kerk.
ihristelijke leer naar hare „grondbe-
(2) in liet N. Testament hierin wor-
olgens behandeld de bergrede en de
gelijkenissen, met toevoegingen uit de brieven van
Paulus en Jacobus.
De geschiedenis wordt behandeld op eene wijze die
den modernen boekbeoordeelaar wel wat kort voor
komt. Hij zegt „Alles wat op een wonder gelijkt,
en in het verhaal, zoo als de bijbel het geeft,
onmisbaar is om het verband te bewaren, wordt
doorgeschrapt en daarvoor niets in de plaats ge
steld, wat eene eenigzius bevredigende verklaring
geeft van de opeenvolging der gebeurtenissen." Uit
Jozefs geschiedenis worden de droomen van schenker
en bakker weggelaten, en toch hoort Farao van Jo
zef en zijne groote wijsheid. Toch verschijnt, volgens
het leerboek, God aan Salomo in een droom Van
Jakob en Ezau staat in 't gausche boek alleen „Zij
berokkenden hunnen vader veel leed door hun twee
dracht hij beleefde liet echter nog dat zij zich met
elkander verzoenden."
Dat is zich met een Franschen slag van dc ge
schiedenis afmaken
De moderne beoordeelaar ergert zich ook aan de
uitdrukking -. „De ouders van Jezus waren Jozef en
Maria," en vraagtof dat zoo algemeen is aangeno
men en niemand ergernis kan geven. Hij ein
digt met te schrijven „Maar de methode volgens
welke eenvoudig heengesprongen wordt over ieder
wonder, en de gebeurtenissen, die in den bijbel voor
gesteld worden door-een wonder veroorzaakt te zijn,
aan de voorafgaande verbonden worden- door eene
opmerking, die tot evenveel vragen eft' tot n o g
groote r onzekerheid (2) aapJeidiiig geeft
dan het wonderverhaal zelf, verdient strenge afkeu
ring. Neutraal godsdienstonderwijs van die soort, ware
beter niet te geven."
Wij zien dus dat de modernen op school
een eindje op de oude paden terug willen. Zij heb
ben nog heel wat te doen eer zij „den vromen
Israëliet, den vromen christen, den orthodoxe cel den
moderne" tegelijk weten te bevredigen. Eer zij „een
godsdienst-onderwijs geven, waaraan kinderen van
verschillende gezindten z oude r a a n s t o o t kun
nen deelnemen" zal er nog heel wat water door de
Schelde loopen. Nu 't zoover komt als zij gewild
liebbeu, gaat het velen hunner te ver. Verscheidene
hunner geestverwanten loopen hen voorbij.
Als de geschiedenis ook zoo verkort mag worden
als die van Jacob en Ezau, waarom zouden er dan
nog godsdienstleeraars noodig zijn De modernen
hebben hun eigen graf gegraven, en nu wenden zij
wanhopige pogingen aan om er niet in te vallen.
van de Tweede Kamer, gis-
menig opzicht belangrijk.
De lafste zitian;
teren gehouden, was
Voor het eerst indien ons geheugen getrouw
sprak de nieuwe leider der liberale partij als manda
taris," hij, de heer Kappeyne besprak de politiek der
regeering. Hij wenschte, voor de Kamer uiteenging,
te constatcereu dat de liberale partij liet ministerie
loyaal ondersteund had in al die onderwerpen, die ia
's lands belang moesten totstandkomen. De regee
ring was tekortgekomen, ontrouw geworden aan
hare beloften, het voorname punt van geschil was
niet opgeruimd, bij het scheiden der katner waren
kies- noch schoolwet in staat van wijzen de regee-
ring had opgehouden een Gouvernement te zijn,
maar was eene commissie van administratie geworden.
De minister van binnenlandsehe zaken bleef niet in
gebreke de kamer te herinneren aan de pogingen tot
herziening van de kiestabel reeds in '75 door de re
gering beproefd, telkens ziet men, in eene proeve van
de regeering' tot voldoening aan de voorschriften dei-
kieswet, eene politieke kansberekening, daarom bleef
dat onderwerp steeds onafgedaan.
Het hoofdmotief voor het uitstel van de schoolwet-
behandeling was dat de overtuiging zich bij den mi
nister gevestigd had, vooral na het bestudeeren van
het verslag, dat hij meer ophelderingen behoefde.
Het antwoord zou, onmiddelijk gegeven niet volledig
kunnen zijn.
De heer Kappeyne meende te moeten constateeren
„dat de regeering de behandeling der politieke kwes
tie was ontweken" en wees op de wenschelijkheid
dat in de onzuivere dampkring van het oogenblik licht
zou aanbreken en dat r.iet de kamer thans maar de
stembus straks mocht beslissen.
Wij zijn zoo vrij bij dezen weusch van der libera
len hoofdman, onze verzuchting te voegen; we kun
nen dat mede in zeer weinige woorden doen. Wij
hopen dat weldra recht en waarheid mogen triumfeeren
over die kleingeestige en armzalige berekeningen,
welke, uit vrees voor het verlies van één of twee
stemmen, de groote en machtige liberale partij tot
onedele daden drijft.
Eenige mededeelingen omtrent de aanstaande ver -«
feiezisig voor leden van de tweede Kamer, mogen
hier eene plaats vinden. Op menige plaats is de
candidal.uur van den heer de Savornin Lohman ge
steld; gelijk echter vrij algemeen bekend is, en na
nog door cenc advertentie in de Standaard bevestigd
wordt, is die lieer in geen geval voornemens in dit
jaar liet lidmaatschap der tweede Kamer te aanvaar
den. Ook prof. Gratama, die in liet district Dockum
candidaat was gesteld, heeft het aanvaarden der can-
didatnur geweigerd.
De heer Ni.erst.rasz zitting hebbende voor het dis
trict Delft, is genoodzaakt, tot herstel van gezondheid
eenigen tijd ambteloos te blijven, en verlangt dus
niet in aanmerking tc komen, bij zijne aanstaande
aftreding. Van antirevolutionaire zijde noemt men
daar generaal Yon Wrangel auf Lindenberg.
Te Gouda is, voor zoover ous bekend is, nog geen
candidaat gesteld ter vervanging van dr. A. Kuyper.
Men noemt vrij algemeen daar den naam van den
lieer Wijnmalen Ie 's Gravenhagc, bekend als Indisch
ambtenaar en anti-revolutionair. Voor Deventer en
Amersfoort zijn de "aftredende leden, de heeïen A. ba
ron Schimmelpenninck van der Oye en A. baron
Mackay candidaat gesteld.
Amsterdam schijnt, ditmaal ook teekenen van leven
te zullen geven. Door de Kiesvereeniging Nederland
en Oranje zijn daar candidaat gesteld, dc heeren: nir.
L. W. C. Keuchenius te Batavia, mr. A. F. de Sa
vornin Lohman te 's Hertogenbosch en generaal W.
von Wrangel auf Lindenberg te Utrecht.
Door de directie der maatschappij tot exploitatie
van staatsspoorwegen zijn eenige maatregelen genomen
om de regelmatigheid van den dienst op de Zreaaw-
pöcfifle iijjas eenigsZins te verbeteren. De loods voor
locomotieven te Rciosecdual zal vergroot worden en
een paar nieuwe locomotieven zullen voor den dienst,
won 1 e n aan ge w ozei i
Wij vernemen, dat bij het Xeus«aSBBg;.ö»fee&è, dat
D. V., den 20 Juni te Kloetiuge zal gehouden wor
den Dr. Cohen Stuart van Utrecht de openingsrede
zal uitspreken. Als sprekers worden verder nog ge
noemd de H. II. von Wrangel auf Lindenberg, van
Utrecht; Sjoers van Dordrecht; Notten van 's Herto
genbosch van der Valk uit Delft; de Bruijn van
Leijderdorp, de Wilde van Schiedam, van Eek uit
Utrecht, Coolsma uit Botterdam, Picrson van Zctfen,
Bryce van 's Gravenhage, Geselschap van Fijnaart.
Voor exra - reisgslegenheden wordt wederom voldoende
gezorgd. De vrienden uit Rotterdam zullen dit jaar
zeer gemakkelijk het Zuider-Zendingsfeest kunnen
bijwonen.
Bij een arrest van Maandag werd door den hoo-
gen raad uitspraak gedaan in rle zaak van den heer
C. Hï. ©naaStf, 3$zn., door de rechtbank te Goes tot
geldboete veroordeeld wegens het in zijn bijzondere
school toelaten en onderwijs geven aan 3G leerlingen,