HANDELSBERICHTEN.
verstaat gij onder geloovigen Ken ik U wel,
5 uw blik niet zoo beperkt, en bet hart niet
dat ge, vooral met het oog op de verkiezingen
mi, onder geloovigen alleen zoudt willen verstaan
die, met U van dezelfde geloofsovertuiging, in
gheid des harten hunne knieën voor Koning Jezus
gen; of, om eene dagelijks gangbare uitdruk-
g te bezigen, alleen de vrome lui. Gij zult ook
et willen dat alleen zij, die gereformeerd zijn of
it heeten, geloovigen genaamd worden, met volstrekte
iitsluiting van anderen, die dien naam niet dragen;
ilsof van de gereformeerden, en van hen alleen, het
teil van staat, kerk en school te wachten ware. Gij
och, zoowel als ik, zult denkbaar erkennen het goede,
'oor en na door de gereformeerden, of, wilt ge, de
gereformeerde kerk, tot stand gebracht, en rlirekt en
ndirekt onderhouden, maar ook evenmin blind zijn
hare vele en groote gebreken. Hare zucht om
e hecrschen, daar ze geroepen was te dienen, kunnen
ve thans laten rustende tijd toch is, God zij ge
tankt, voor goed voorbij, dat eenig kerkgenootschap,
eenige godsdienstige richting, in den staat onbe
paald over al deszelfs inwoners kan keerscken.
Daartoe is de macht der vrije gedachte, van het vrije
voord, de vrije drukpers, met één woord van den
'rijen geest te groot. Yoor een korten tijd moge
•uw geweld de vrije werking des geestes onderdruk
ten, op den duur gaat dit niet meer, Wat nu de
jer. kerk in dezen geweest is of nog zou willen zijn,
zou kunnen doen, kunnen we met stilzwijgen voor
gaan, daar het voor de toekomst van geen betee-
is. Maar iets anders is haar verzuim. Of wie
niet bij de gedachte aan die millioenen en
Heidenen en Mohamedanen, met welke de
kerk in onmiddellijke aanraking werd gebracht,
wier lot, zoo ook, zij zich toch zoo bijster schraal
lantrok? Wie denkt niet aan het zoo schandelijk
rerzuimd volksonderwijs, dat zij bijna eeuwen in han-
len heeft gehad Wie niet aan de verwaarloozing van
ïeel ons volk, op het laatst der voorgaande en in de
;erste helftvan deze eeuw, eene verzameling van
godsdienstige onverschilligheid en ruwe bandeloos-
ïeid De wOës\e tooneelen onzer jeugd zijn U zoo-
n:n vergeten 'alsp de godsdienstige onkunde en onver-
waarmede elke nieuwe dominé ontvangen er>
werd. 'Dezef'dagen hoorde ik de jubilé-zan-
hunne onder de drukl^fcdste slavernij vervaar-
ligde liederen zingen. De slavernij, wie kent ze niet
de Negerhut- of de geschriften van Dr. van
Wie niet die slaven, minder behandeld dan
rij- ons het redelooze vee, en op den ladder van
godsdienstige en maatschappelijke beschaving weinig
ïooger staande dan .het dier? En toch, nauw hooren
;e van Jezus of ze maken een lied. Niet schrijven
ie het, dit kunneij, ze niet, maar de een leert het
rnn den ander, het kind van He ouders en nu
die liedèren, vervaardigd in de slavenhutten,
in dc paleizen der koningen, terwijl hun
nhoud niet achterstaat bij die van het meest uitne-
kerklied. Ik bid u, vergelijk die Negers en
gezang met ons volk en ons volkslied, en het
laten voorstaan op gereformeerd is ge-
Meer dan tweehonderd jaren was ons volk
rij, en onder de direkte bearbeiding der ger. kerk,
oo. niet onder hare macht, en wat is nu ons volks-
ied Ons arbeiders volkje nog, wat maakt het voor
en lied Ik schaam mij, gij ook
Of ik hier ook onbillijk ben, en den gereformeer-
en naam te veel ten laste leg? Mijn vrieud, juist op
ien naam heb ik het geladen; op wat daar zweert
de canones van Dordt, zonder die te kennen in
vruchtbaarheid voor het practisch geestelijk
Op eene richtiug die den naam wil hebhen
an te leven, terwijl ze dood is, die zich „h e t
o 1 k" noemt, en al wat niet tot haar behoort als
onden en bokken beschouwt en verdoemt. Een
olk, fel gebeten op Rome, en Rome volkomen gelijk.
Maar, hoor ik u zeggen, het christ. onderwijs dan,
Dndagscholen, zeudingsvereenigingen, beteugeling van
;erken drank drinken, die alle, en zooveel meer,
aar hebben die dan hunnen oorsprong en steun?
Tiet bij hen, die zich bij uitnemendheid gereformeerd
oemen. Ga bij die lieden, hetzij ze tot de Ned.
of tot de chr. gerf. of ot welke kerk ook behooren,
vraag ze naar de rechtzinnigheid, van straks ge-
inrichtingen, hare stichters en voorstanders,
wel, wat meer afdoet, vraag hunne ondersteuning
die zaken, en als iemand, die op dat gebied
ervaring heeft, verzeker ik u, dat ge aan een
ïrkeerd huis zijt gekomen. Lastering van wat heilig
kunt ge hooren, in ylaats van zedelijke en geldelijke
^ersteuning bekomen. Of al dit verzuim, verge-
v a n, zoo niet geboren u i t, geestelijken hoog
te wijten is aan eene verkeerde opvatting van
der ger. kerk, en alzoo aan onkunde en waan-
wel aan onverschilligheid voor eigen
zielenheil, zoo niet aan boosheid des har-
ik niet, maar waag me aan de verklaring
hartelijke instemming met de be-
der oude ger. kerk, ik, met liet oog
hen die zich bij uitnemend
heid ger. noemen verzuimd is, huiverig ben den naam
Gereformeerd als éénig vereenigingspunt, de
banier van ons leger, de voorwaarde voor toekomstige
welvaart te stellen. Daartoe heeft die naam mij
te IV e i n i g gedaan. Gij zegt, maar wanneer eens
de belijdenis der gereformeerde kerk, in overeenstem
ming met haar ontstaan, waarachtig leven werd bij
al de leden dier kerk, wat dan ja, vriend, dan zou
den gij en ik gereformeerden schrijven, in
plaats van geloovigen, en was nadere uitdui
ding niet noodig. Maar voor dit geschiedt is Juni
1877 allang voorbij. Wij hebben met het, n u het
heden te rekenen, vergeet dit niet.
Doch om op uwe vraag terug te komen. Misschien
j wordt het ons duidelijker wie we, in verband tot
den aanstaanden verkiezingsstrijd, als geloovigen heb
ben te beschouwen, wanneer we het oog vestigen op
onze tegenpartij, en dat we als zoodanig hebben aan
te merken allen, die aan een God en eene bovenna
tuurlijke orde van zaken vasthouden. B. v. de inwo
ners van Jericho, dien het harte ontzonk op het ge
rucht van wat Israels God gedaan had; de Filistijnen
die de arke Gods namen en weer wegbrachten, ver
gezeld van een schuldoffer de Ninevieten die zich
bekeerden op de prediking van Jona. Maar ook de
Boedhisten en Fetischdienaren, die hunne kinderen
den goden offeren, en voorzeker ook de Mahomeda-
nen. Gij lacht, en meent dat mij dit geen ernst is.
Vollen ernst, mijn vriend; in tegenstelling met den
modernen tijdgeest, die nog niet eens een Heiden-
sche is, zijn al de opgenoemden, en nog veel meer,
allen die aan een bovennatuurlijk wezen als God
gelooven, en hetzelve vereeren, geloovigen, en
hebben ze met ons den strijd tegen wat de mensch-
heid terugvoert tot den toestand der eerste wereld,
toen er, buiten Noach en de zijnen, bij niemand
eenige kennis of bewustheid van God meer bestond
men at en dronk, trouwde en gaf ten huwelijk, het
zelfde wat het socialisme, kind van het modernisme,
ook nu reeds luide predikt.
Doordien de school de kampplaats voor den strijd
is geworden, blijven we wel eens wat te veel
alleen in hare omtrekken, en wordt de vraag,
zijt ge voor of tegen te uitsluitend gedaan op
haar gebied. Onze tegenpartij verklaart voor het
hare wat voor de staatsschool is, en wij meenen
dikwijls, geen andere medestanders te hebben
dan die voor christelijk onderwijs zijn. Of hier bij
onze tegenstanders kwade trouw is, misbruik wordt
gemaakt van de zucht der natie tot de school waar
aan ze gehecht is, en met die school zelve gegoocheld
wórdt door ze, al naar gelang van omstandigheden,
een gereformeerde, roomsch-catholieke of moderne
kleur te geven, gelijk eene op dat punt elastieke wet
toelaat, dit onderstel ik niet. Maar wel stel ik vast,
dat ze, door hunne leuze, „voor de staatsschool",
menig soldaat werven, die in onze gelederen te hu;s
behoort. En evenzoo, wij verliezen er velen door
niets meer te noemen dan de school. Het is waar,
en evengoed, misschien beter dan wij, begrijpt onze
tegenpartij de waarheid, geef mij de jeugd en ik ben
meester van de toekomst, en daarom is het goed zich
om de school dood te vechten. Maar toch, en om de
raenschen te doen zien wat de moderne, neutrale of
godsdienstlooze school geven zal voor het godsdien
stige en maatschappelijk leven, moeten wij onze blik
ken slaan op den modernen tijdgeest en wat hij werkt
op elk levensgebied. Ik weet het, in bijzonderheden
zijn de modernen het ook niet eens. Maar wel in de
hoofdzaak, d a t e r geen God is, in den zin
tot nu toe dooi; de menschheid in het algemeen aan
dat denkbeeld gehecht. Geen God, als een persoon
lijk wezen, die alles uit niet geschapen heeft en on
derhoudt, geen God die zich geopenbaard heeft en
wonderen doet, maar bloot een afgetrokken begrip,
dat met ons n et en waarmee wij ook niet te maken
hebben, en waartegen dus geene zonde kan gepleegd
worden noch loon en straf vrn gewacht. Eeii denk
beeld dat ge, al naar het valt, een naam kunt geven,
hetzij van wetenschap, humaniteit, deugd of self- help,
maar bij het volk het best aan den man wil, onder
den naam van God. Wat er onder hunne handen, bij
het schandelijk behouden van namen, van Mozes en
de Profeten wordt, en evenzoo van de Apostolische
geschriften, is, helaas, maar al te goed neen, bij
lange na nog niet genoeg bekend. Onlangs nog las ik
in een dagblad, welks hoofdredacteur een moderne
domine is, dat Mozes het geheele scheppingsverhaal
verzonnen had, ten einde aan een zevenden
d a g te komeu, dien hij noodig had om, althans één
dag in de week, het volk t.e hebben onder de onbe
paalde heerschappij der priesters. De schrijver raadde
dan ook aan, den Zondag beter te besteden dan met
naar de Kerk te gaan. Het lust mij niet dit schan
daal met tal van anderen te vermeerderen. Ik heb
ook meer dan genoeg om voor elk, die niet blind is,
duidelijk te doen zien, dat het met elke Godsveree-
ring als zoodanig, hetzij die in de christelijke
kerk, de synagoge of de moskee plaats heeft, zoodra
de moderne tijdgeest de overhand krijgt, gedaan is, en
i dat elk die nog aan een God, in eenvoudigeti zin
de3 woords, gelooft, met ons dien gec9t moet bestrij
den. Nu reeds zijn er duizenden bij duizenden in
ons vaderland, die om eene godsdienstoefening nooit
meer in een bedehuis komen, en den Zondag misbrui
ken uitsluitend voor vleeschelijk genot. Neem de
moei ie eens in den zomer een dag in den Haag en
te Scheveilingen te vertoeven. Gij kunt dan wel i n
de kerk gaan, en tevens zien koevelen er niet in
komen. En meent ge, dat bij de onbestredene heer
schappij van den modernen tijdgeest, de persoonlijke
en huiselijke godsdienst, als men zegt, geen schade
lijden zal? Hoe hij over het gebed denkt, redeneert
en daarmede spot, heeft een zijner door den staat
bezoldigde ambtenaren, een schoolmeester nog wel,
u onlangs geleerd in eene dusgenaamde landbouwkun
dige lezing. Denk u in uw huis, aan uw tafel, een
spotter met wat u heilig is, en beproef hoe u dan
het gebed lijkt. Dan wordt de keel u dicht genepen.
Ik ken een huisgezin op Walcheren, waarvan voor
eenige jaren de oudste zoon modern werd, en ook
de ellende die dit over dat huisgezin bracht. Nog
eens, elk die prijs stelt op den dienst van God, het
zij in huis of in de kerk, hij moet als geloovige wor
den aangemerkt, en is geroepen te strijden tegen den
algemeenen vijand. Wordt vervolgd.)
Burgerlijke stand van Goes.
16—23 Maart.
Getroud Maririus Rijerse 35 j. jm. met Stoffelina
Brandt, 23 j. jd.
Bevallen: W. P. Schrijver geb. Bal z; M. J.
Dodmond geb. van Ranst d. K. C. Hageman geb.
Baden z M. H. Minnaar geb. Bruggeman d S. M.
de Thouars geb. Ie Due zA. F. Berks geb. van
Ranst z S. Oosterdag geb. Weesepoel d.
OverledenMaarten Blinhout 67 j. gehuwd met
Tannetje van de Visse Aagje Sinkc jd. 18 j.
Graanmarkten enz.
Rotterdam 26 Maart (per telegr.) Tarwe 10 ets.
liooger; rogge 10 ets. hooger, zomer- en wintergerst
10 ets. lager, erwten en canarièzaad slap overigens
onveranderd. De aanvoer was klein, de kooplust le
vendiger.
Amsterdam 26 Maart. Kaapolie op zes weken f TO'/s-
Lijnolie 29.
Prijzen vuil effecten.
(PER TELEGRAAF.)
Arasterdam, 26 Maart 1877.
Nederl. Oertilic. Werkelijke schuld. 2l/s pet. 64'/4
dito dito dito 3 761/2
dito dito dito 4 101
Loten stad Rotterdam 3
dito dito Amsterdam 3 102
Rusland Obligatiëu 1798/1816 5 97'/4
Certitie. Ins er. 5 serie5
Obl. Hope Co.1855 6e serie 5 Szs/s
dito f 1000 1864 5 91-
dito L. 100 1S725 S3V8
dito L. 100 1S735 825/s
Loten 1864 5 140',,.
Loten 1S665 138
Inser. Stieglitz Co. 2e a 4 L. 4
Obligatiëu 1S6769. 4 735/s
Aand. Spoorw. Gr. Alaatseh. 5 105
dito dito4
Aand. Kiew-Brest 5 34l/i*
dito Baltisehe spoorweg3 48 Va
Oblig. spoorweg Poti-Tiüis. 5
dito dito Jelez-Griasi 5 S7
dito dito Jeiez Orel 5 SS'/j
dito dito Charkow Azow5 Sl'/s
Polen. Aand. Warschau-Bromberg. 4 56
dito dito Weenen. 5 533/4
Oostenr. Oblig.metal. in zilv.Jan./Juli. 5 54s/is
dito dito Aprii/Oct. 5 53]/i
dito in papier Mei/No5 5072
dito dito Febr./Aug. 5
Italië. Oblig. Z.-Ital. spoorweg3 41
Spanje. Obligatiëu Buitenl 1 ll9/i#
dito Binncnlandsche 1 109/1S
Portugal Obligatiën3 52'/s
Turkije. Inschrijving Alg. schuld 5 lD/is
Obligatiën ÏSG'J 6 9-/»
Egypte, dito 1S6S 7 50
dito. 1S737 „47
Amerik. Obl. Vereenigdc Staten 1904. 5 1041/:
dito dito dito 1SS5. 0 99'/3
Brazilië. Oblig. 1S634l/«
dito 1865 5 95l/4
EVajze» vaan coMjppSB».
Amsterdam, 26 Maart.Metall f 20,20; dito zilver
f 22,2772; Div. Eng. per ff f 11,82725 Eng. Portugal per ff
tSpaansche piasters f,61; Amerikaansche dol
lars (in goud) 1' 2,45.
Amsterdam, 24 Maart. Metall. t 20.25; dito zilver
ƒ22,15 Div. Eng. per ff f 11,82725 Eng. Kussen per ff
ƒ11,9772; Eng. Portugal per ff Frans 47,55;
Belg. 47,55; Pruis ƒ58,45; Hamb. Russen 1,427a; Rus
sen in Z. R. 1,45 Poolsclie per 11 Poolsche ner
Z. R. 1 365/85 Spaansche piasters 61; Spaansche binnen-
landsche f.53; Amerikaansche dollars 2.45 papier
f 2,31.
