tie is niet denkbaar of mogelijk, dan alleen
door de toepassing der beginselen van waar
achtige vrijheid en van gelijkheid van recht.
Maar, zoo wordt ons gedurig geantwoord
van de zijde der neutralisten, dat recht en die
vrijheid zijn u immers reeds sedert lang verze
kerd reeds door de grondwet van 1843, en
door de schoolwet van 1857 scholen, die in
uwen geest zijn, moogt ge immers oprichten,
zooveel ge maar wilt.
Jaware dat" zoo, we zouden niet klagen
maar woorden zijn wel eens niet veel meer
dan woorden, en de werkelijkheid is wel eens
anders dan de schijn. Met de aanwijzing
daarvan willen we het volgende artikel be-
Middelburg, 14 Februari 1877.
Het gisteren bij de Tweede Karuer ingekomen wets
ontwerp tot wijziging der kieswet zal worden ge
drukt. Men verneemt, dat o. a. deze hoofdbepalingen
daarin voorkomen
lo. als regelcreatie van enkele kiesdistricten
uitzonderingen daarop wordt gemaakt voor Amsterdam,
Rotterdam, 's Gravenhage en Utrecht
2o. algemeene censusverlaging met een maximum
voor het platteland van f 28.
3o. De bepaling in de kieswet, volgens welke aan
slag in de directe belasting gelijkstaat met betaling, is
opgeheven, en bij aanslag in 't patent is uitoefening-
van 't beroep, waarvoor men gepatenteerd is, voor
waarde voor de stemgerechtigdheid.
4o. Het ontwerp verleend ook stemrecht aan de
zoogenaamde capaciteiten tegen een lageren census.
Gisteren avond trad de Heer van Hoorn, president
ran de vereeniging VoSksoiMlea'wSjj», voor eene niet
zeer breede schare als spreker op. Veel nieuws deel
de Zcd. ons niet mede, het waren al bekende voor
stellingen der liberalen, en waar wij den Heer van
Hoorn den lof cener goede en boeiende voordracht
niet willen onthouden, kunnen we ons leedweezen niet
ontveinzen dat Zed. ons zoo weinig zaaks gaf. Wij
geven geen volledig overzicht der rede, maar enkele
hoofdpunten met onze kantteekeningen. Spr. herin
nerde dan dat na ruim 12 jaar gebleken was, dat on
der de wet van '57 de voksschool was achteruitge
gaan; dat daardoor ons volk, vroeger vooraan in de
rij der ontwikkeling, thans beneden het peil van an
dere natiën staat; wat, dunkt ons, den onbevangen
hoorder allicht tot de vraag zou hebben moeten bren
gen, of dan de antirevolutionairen niet gelijk hadden,
die in 1857 reeds beweerden, dat de grondslag dei-
wet niet deugt. Maar daarin zocht de Heer van
Hoorn de kwaal niet; de kwaal bestaat in de niet
volledige toepassing van art. 194 der grondwet. Dat
toch is de wet des levens voor het Nederl. volk.
En toch is het volk daarin zoo weinig belangstel
lend, dat spr. meende dat zelfs onder zijne hoorders
onbekendheid zou heerschen met die levenswet. Dus
werd art. 194 voorgelezen, natuurlijk met den nadruk op
de woorden voldoend en openbaar die naar
spr. inzichten 't voornaamste waren. Spr. herinnerde
dat aan de ontdekking van die kwaal twee vcreeni-
gingen als tweelingzusters hun bestaan te danken had
den volksonderwijs en schoolverbond. Deze zijn nu
saam ineengesmolten en nu bestrijden zij saam het
schoolverzuim en streven naar verbetering van onder
wijs, naar ontwikkeling en beschaving. Haar liefde is
alleen voor liet openbaar onderwijs, daar alleen wordt
bel schoolonderwijs dienstbaar gemaakt aan de ontwik
keling van de verschillende personen; hoewel zij het
bijzonder kerkelijk gekleurd onderwijs niet gering
schat. Derhalve blijkt het dat liet niet zoozeer om
onderwijs van het volk te doen is, als wel om de
eenzijdige opleiding aan de staatsscholen. Eu toch
„dat onderwijs van overheidswege is nergens vol
doende
Spr. gaf nu eenigc lachverwekkende bijzonderheden
in ^staaltjes van onkunde, die evenwel verre bleven
beneden den ernst van liet onderwerp. Waarlijk als
bij zulk een onderwerp niet zulke grepen gedaan
worden, dat een traan van medelijden uit het diepst
van het gemoed opwelt, dan moge men zijn publiek
eene aangename causerie hebben bezorgd, men heeft
aan de zaak van het onderwijs geen dienst gedaan;
ja veeleer bewerkt men het tegendeel, wanueer de hoor
der tot kalm overdenken teruggekeerd de overdrij
ving des sprekers bespeurt, en dan lettende op de
ervaring van het dagelijksch leven, soms vrij nuchter
opmerkt: dat de meest geslepen schavuiten dikwijls lot
de fijnst beschaafden behooren.
Nu gaf spr. vele cijfers over het schoolverzuim
cn betrekkelijk-schoolverzuim, cijfers die treurig zou
den zijn, als ze betrouwbaar waren, maar wie niet ten j
ct;.:anmnle vreemdeling is in de litteratuur over de j
schoolkwestie kent die cijfers en hare waarde. Er
Averd van zelf ook veel goeds gezegd omtrent fabriek
en veldarbeid, te vroeg schoolverlaten enz.
Maar nu de remedie voor die kwaleu Het
schoolverbond poogde op de ouders te werken,
en heeft heel wat goeds gedaan. Maar er zijn ouders,
die geen hart hebben voor de kinderen. En die moe
ten gedwongen Avorden, gedwongen door den Staat.
De staat heeft het recht te zorgen dat het kind een
zekere hoeveelheid geestelijk voedsel krijgt. Die stel
ling nu is meermalen geuit, maar nog niet bewezen,
en ook spr. leverde niet eeuig bewijs daarvoor, al haalde
hij Opzoomer, de moderne hoogleeraar en Henry Barge,
de ultramontaan aan, ivelke laatste zoude beweerd
hebben, dat de staat bevoegd is tot alles Avat hij
noodig acht tot zijn zelfbehoud.
Intussehen eerbiedigde spr. de gemoedsbezwaren;
en keurde het niet af, dat men zijn kinderen zond
naar eene bijzondere school, maar als deze ontbrak,
dan? Ja dan, ging leerpliclit boven gemoedsbezwaar
Hoe voorzichtig spr. zich uitliet, kwam het daar op
neer, dan.... liever die school, die onvoldoende school,
dan geen school. En voor eene andere school dan de
staatsschool is bij volksonderwijs geen liefde, derhalve
alle offers gebracht voor de staatsschool.
Die school en hare inrichting is onvoldoende. De
kwcekeJing als onderwijskracht tverd ten scherpste ge
wraakt, ja men Avist zich te amuseeren met zoo'n
kAveekeling; nu daarover weiden wij niet uit. De op
leiding aan de normaalscholen Avas ook niet zoo heel
goed; althans verreweg 't beste, het eenig ware, zijn
de kweekscholen We laten dit in zijne waarde, maar
herinneren, dat velen der meest bekende paedagogen
onzer dagen onder het kweekelingen-systeem zijn op
geleid. Nu zijn er onlangs bij de tweefbestaande, nog
drie van die kAveckscholen (broeikasten hebben Ave ze
wel eens hooren noemen) opgericht, maar dit is te
weinig, er dienen er nog veel meer te komen; hoeveel
zei spr. niet. EnVlan moeten de traetementen verhoogd,
veel verhoogd. Niet de gemeentebesturen, de ged.
staten moeten het bedrag bepalen; maar toch minstens
f 800 komt een hoofdonderwijzer toe.
Dat zou verschrikkelijk duur zijn. Doch daar weet
de Er. van Hoorn raad op. Niet alleen de gemeente,
ook de staat betaalt. Dat klinkt fraai, heel fraai,
maar als de spr. in zijne jeugd soms op de soliool
staathuishoudkunde geleerd h^eft, zooals hij voor de
toekomst wenschelijk acht, dan zouden we Avel eens
vragen: Avelk onderscheid of er is tusschen betaling
door den staat of door de gemeente? Immers de staat
betaalt uit de belastingen der burgers, en de ge
meente betaalt uit gelijke bron. Nu moesten wel, vol
gens spr., de schatrijke kooplieden van Amsterdam,
Rotterdam, den Haag enz., de zoo rijke landbouAvers
van N. en Z. Holland millioenen veil hebben op het al
taar der algemeene omwikkeling, maar we leven niet
in Utopia, en als de rijke kooplui van ginds moeten
opdokken, moet liet de minder rijke en de burger
hier ook. En om voorloopig dan maar de budgetten
van oorlog en marine af te schaffen, dat is gemakke
lijk gezegd. Spr. zelf herinnerde hoe het gegaan Avas
toen „Vre ïeboud" de afschaffing van den oorlog zou
gaan decreteeren. Wij voegen daar niets bij.
Verder drong spr. aan op voorbereidingsscholen en
op herhalingsscholen, en gaf enkele wenken om
trent hare inrichting, waarbij we niet langer kunnen
verwijlen. Spr. eindigde met op te a\-ekken lot het
lidmaatschap van volksonderwijs, Avaarbij spr. niet
vergat te herinneren dat het goedkoop was f 1,
of 30 cents) en dat men veel daarvoor kreeg 4x2
vellen druks. Dat maakte op ons een kouden, een be
koelende» indruk. Is het toch Avaarlijk om het volks
onderwijs te doen, dau luidden Ave verwacht dat spr.
zou zeggen Nu kunt ge Avel lid Avorden voor f 1,
of 30 cents, maar dat helpt ons niet; Avij hebben u
noodig, UAve personen, UAve krachten, uav geld, uw
invloed en ook maar daarvan is natuurlijk in
volksondei-Avijs geen sprake uav gebed. Ook miste
liet Avoord van den spreker, boe goed gemeend, hoe
boeiend ook, dien invloed, die tot bezielende daden
wekt. Meerendeels zal het publiek niet onvoldaan,
maar evenmin warm bezield, de zaal hebben verlaten
en al komt ten gevolge van deze lezing eene af leeling
der „politieke" vereeniging volksondenvijs tot stand,
Avij twijfelen of er voor het volksonderwijs veel nut
is gesticht.
Bij koninklijk besluit is bepaald dat de tijd, voor
cea'stc oefening der sBislicicns op ttvaalf
maanden vast te stellen, op tien maanden wordt ver
minderd voora. de bij de infanterie ingedeelde lo-
telingen, die vóór hunne inlijving, bij eene vereeni
ging tot vrijwillige oefeuing in den Avapenhandel of
op andere Avijze zoodanige» graad van geoefendheid
hebben verkregen, dat zij, na een maand onderricht
bij het korps te hebben genoten, blijken voldoende
geoefend te zijn, om aan de exercitiën in de batal- j
jonsschool deel te nemen, zullende zij bovendien al-
vorens met verlof te vertrekken, minstens tot in de j
achtste oefening der 2 klasse van het schijfschieten j
moeten zijn gevorderd
b. de bij de vesting-artillerie ingedeelde lo telingen,
die tengevolge van vroeger genoten onderricht, na
een verblijf van drie maanden onder de wapenen, 1
blijken geven van zoodanige theoretische en practische
geoefendheid, dat zij tot de klasse der die^H
kunnen overgaan;
c. de bij het bataljon mineurs en sappe^jH
deelde lotelingen, die, binnen tien maanden y^H
ken dienst, de geschiktheid voor veldtelegrafiiü^M
ben verkregen;
d. de lotelingen, die binnen tien maanden avtB
lijken dienst, blijken geven van hunne verplichti™
als miliciens in ieder opzicht te kennen, volgens
door den minister van oorlog vast te stellen p|
gramma, en bewijzen overleggen, dat hunne teg\
woordigheia in het gezin, waartoe zij behooren, noa
zakelijk is.
De lotelingen, die, vóór de inlijving bij de milit:
met gunstig gevolg een examen afleggen, waarv
liet programma door den Min. van Oorlog Avordt 1
paald, Avorden voor zooverre zij daartoe geschikt g
vonden zijn en dit met de belangen van den diei
is overeen te brengen, ingelijfd bij liet korps en g
plaatst in het garnizoen hunner keuze. In werkelijk
dienst worden zij zooveel mogelijk in de kazerne I
elkander gehuisvest, mogen voor eigen rekening bi
ten dienst fijne uniform dragen en, zoo daartoe ma
eenigszins gelegenheid is, met elkander of met i
aspirant-onderofficieren en korporaals menage lioude
Uit hen zal in de eerste plaats het militie-kader avc
den getrokken, voor zooverre liunne geschiktheid t
vens voldoende zij.
Verder zijn bij dit besluit eenige andere bepalingi
gemaakt in het belang van de miliciens, die zich do
bekAvaamheid onderscheiden.
Z. M. de Koning heeft, ten bewijze van II. 1
belangstelling in de inrichtingen, bestemd tot oplei
ding van knapen vcoa* den krijgsdiensi
hetzij bij het leger, hetzij bij de marine, cn tot teg
rnoetkoming aan gehuwde militairen in de opvoedit
en de opleiding hunner zonen, het besckerniheersoh;
aanvaard van de pupillenschool te NieuAversluis i
de zoo noodig nog op te richten pupillenschol*1;
alsmede van de, op de opleidingschep n< gevestigt
of nog te vestigen inrichtingen bij de marine, t
vorming van jongens tot matrozen en onderofficiere
voor de bemanning van Zr. Ms. schepen en vaartni
gen van oorlog.
Het hoofdbestuur der Hollandsche Maatschapp
van Landboiw heeft de volgende missive toegezonde
aan de afdeelings-besturen
Loosduinen, 10 Febr. 1877.
Mijne heereu t
Eene vreeselijke vijand van onzen zoo kostbare
veestapel heeft zich in het naburig Duitschland e
Engeland vertoond.
De zoo gevreesde vcctypBiais toch deed zich o
enkele plaatsen in die Rijken vcor.
Het hoofdbestuur acht zich verplicht, u op h<
gevaar te wijzen, dat ons bedreigt; een gevaar, waai
van die groote nadeelen nog zoo verseh in veler g(
heugen liggen.
Vooral voorzichtigheid Avordt aanbevolenMog
een ieder behoedzaam zijn en geene vreemde koop
lieden op zijne stallen toelaten. Van algemeene be
keudheid is het, dat ook daardoor de besmetting kaï
Avorden overgebracht.
Uwe gewenschle medewerking, om in uwe afdee
ling tot de meest mogelijke voorzichtigheid aan t
sporen, roept het hoofdbestuur bij dezen met vertrou
wen in.
De Prov. Statcai van Groningen zullen den 1;
dezer eene buitengewone vergadering houden, ten ein
de daarin 1. middelen te beramen ter voorzieniüj
in de kosten der stormschade aan provinciale werken
veroorzaakt door den storm van 30 en 31 Jan. jl.
te voorzien in de kosten van liet onderhoud van- he
Eemskanaal in 1877, en 3 ter voorziening in de kos
ten der verdieping van het Hoenderdiep.
In de Standaard van heden treffen we een ingej
zonden stuk van ds F. IJont Caclie£ in Afrik;
aan. ZEw. betoogt, dat er in Z. Afrika gebrek |aaj
goede onderwijzers is, en gouvernemens-toelage in dei*
regel gegeven Avordt aan geexamineerde onderwijzers,
dat in theorie de gouvernementsscholen neutraal zijïj
maar in de practijk volkomen gelijken op de scholei
voor christelijk onderv- js in Holland dat de bèj
looning natuurlijk verschillend, maar over 't algemee|
voldoende kan genoemd Avorden en dat kennis
de Engelsche taal een onmisbaar vereisehte voor iedl
die als onderwijzer in Zuid-Afrika zich vestigen avJ
Wij ineenen hiermede aan een verzoek tot
van dit schrijven te hebben voldaan.
lurk School rit ^Cüdinoj
Beroepen tot pred. bij de N. H. G.
Molenaarsgraaf G. 11. v. Kasteel
's Bosch E. W. Hcinccken
Wezepe A. C. v. Demlen^
Sommelsdijk G. H. v, Raslcjjj
