cimsmiJHisïiiimcii blad.
.V. 24.
Donderdag 24 Augustus.
TÖ7Ö;
uit mim*
BINNENLAND.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen.
Prijs per drie maanden franco2,
Enkele nommers- 0,07
Uitgever:
ALBERT WEDDING,
te
MIDDELBURG.
Prijs der Advertentiën:
Per regel 15 ets.; Familie-berichten van 16
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
't Was lang te voren aangekondigd, dat voor-
stel-Moens! Men dacht, sprak en schreef veel
er over. Dat was eigenlijk niet slim. Als men
een geweldigen greep wil doen, moet men ver
rassen, een panischen schrik te weeg brengen,
dan kost de overrompeling minder moeite. Stond
er dan zooveel bij op het spel? DeheerMoens
is met weinig tevreden, slechts negentien en een
half millioen meer op de jaarlijksche rekening
voor Openbaar Onderwijs en 's mans waarach
tige belangstelling voor volksonderwijs" is voor
een tijdlang bevredigd. Hij wil a. uitbreiding
van het getal onderwijzers, b. verhooging der
tractemeuten, c. meer kweekscholen ter oplei
ding van onderwijzers en d. afschaffing der
kweekelingen. Voorwaar, goede zaken. Edoch
een lid der volksvertegenwoordiging en een man
van het onderwijs weet al te goed, dat elke
goede zaak niet immer uitvoerbaar is, ja, dat zij
ter ongelegener ure uitgevoerd, wel eens zeer
schadelijk werken kan. Geen jjzer met handen
te breken" en alles op zijn tijd te doen," zijn
twee bijzonder geliefde spreekwoorden van den
oud-Hollander en daarmede heeft de heer Moens
minder rekening gehouden. Hij verraste de
Kamer 21 Februari met zijn voorstel. Laat ons
vooreerst zien, hoe het ontvangen werd door
Kamer en volk. Immers verplaatsen wij ons een
oogenblik op het standpunt onzer tegenstan
ders, dan dient elke onderneming, zal zij ge
nade vinden in de oogen van vertegenwoordi
ging en natie, gelijk te zijn met het: volgens
den wensch des volks." Wij willen daartoe
«ene kleine bloemlezing houden der bewijzen
van goed- of afkeuring, die het voorstel te beurt
vielen.
Allereerst schijnt de heer Moens zeer wei
nig of geen steun te vinden bij zijne collegaas,
de provinciale inspecteurs. Zouden dezen min
der doortrokken zijn van warme belangstelling
voor het onderwijs? Of zouden zij waarlijk
allen over het voorstel gelijkluidend denken
met dien oud-schoolopziener, immers ook een
man der praktijk, die het «niet in allen deele
kiesch, onvoorzichtig, ondoordacht" heette? Wij
weten het niet, maar wagen de veronderstel-
dat de ambtgenooten van den Heer Moens
'ansch niet met hem eens zijn. Reeds dit
jpor ons tegen het voorstel. Heldring,
nauwlijks rust van zijn boven al-
[beid, die geene millioenen te
ie noodige en goede
een laatste en
van klein duimpje in de zevenmijls laarzen van
den reus," een voorstel, dat «eene kunstmati
ge verheffing van den onderwijzersstand, eene
onhoudbare weelde en bovenmenschelijke ver
antwoordelijkheid voor den onderwijzer beoogt,"
kortom dat »ten eenen male ongeschikt is,
verbetering aan te brengen in den bestaanden
toestand." Het was het woord van een man
der praktijk, door Heldring ingeleid. We zou
den kunnen voortgaan met de betuigingen der
pers aan te hooren, doch genoeg!
Hoe dacht het volk er over? Amsterdam telt
300,000 inwoners ongeveer. De afdeeliug Volks
onderwijs" wijdde een avond aan het voorstel.
Ach, slechts 5 personen waren nieuwsgierig daar
naar en toen men eindelijk uit Amsterdam, zegge
Amsterdam, een adres van adhaesie aan het voor
stel naar de tweede kamer zond, bevatte het 347
handteekeningenwaarbij de openbare onderwij
zers, enz. evenzeer behoorden. Voorwaar hunne
handteekening is licht verklaarbaar Wie teekent
niet gaarne voor meer geld en minder werk In
Rotterdam ging het beter. Men volgde een wijzeren
weg en liet het adres huis aan huis door bestellers
aanbieden met het schitterend gevolg, dat men
van de 115,000 inwoners ten minste 1693
handteekeningen verkreeg. In Harlingen ver
zocht men om de handteekening van den huis
vader en zijne afwezige echtgenoote. In
Wiidervank liep een eenvoudig man langs de
huizen te vragen: »of men goed en goedkoop
onderwijs wilde" en, waarlijk, velen waren
daarvan gediend. In de Lemmer ging iemand
des avonds de menigvuldige kroegen rond en
bood het adres ter teekening aan de bezoekers.
Op de vraag wat het inhield, luidde het ant
woord: «teeken maar, 't behoeft je niets te
kosten," enz. enz. Wij zouden meerdere plaat-
son kunnen noemen, we meenen echter te kun
nen volstaan. Omgekeerd moeten we bekennen,
dat het voorstel Moens ondersteuning vond
bvb. al klinke het zeer vreemd, bij de leden
eener Winkel-vereeniging, Werklieden-vereen.,
Goud- en Zilversmids vereen., Rederij kers-vereen,
enz. en wat niet vreemd klinken zai bij de leden
van «Volksonderwijs," het «Nut," de openbare
onderwijzers. Van de ééne zijde te begrijpelijke,
van de andere te onbegrijpelijke steunDoch,
genoeg voor ons en voor u immers ook? Wij
hadden, blijvende op het terrein onzer liberale
tegenstanders, kunnen volstaan met het volgende
Zoolang van de 68000 kiezers nog 36000
zich tegen de openbare school verklarenzoolang
kan de heer Moens zich niet beroemeneen
voorstel gedaan te hebbenvolgens den wensch
der natie
En boa, dacht de vertegal woordiffina er over?
luidde alles behalve gunstig. Er heerschte groot
verschil van gevoelen. Geen enkel punt of het
werd heftig en door velen bestreden. Hier heette
het ontijdig, daar ongrondwettig, ginds onvolledig,
overdreven, de grieven vermeerderende, de er
gernis verhoogende, de staatskas bovenmate be
zwarende. De één zeidehet was al te gewaagd
een ander heette het onhoudbaar met het oog
op Je gemoedsbezwaren, een derde doopte het
onuitvoerbaar. Velen ook en daaronder de heer
Moens zelve verdedigden het ontwerp tegen
eiken aanval en wierpen de beschuldiging van
schending der grondwet en partijdigheid verre
van zich. Wij hebben in korte trekken de ge
schiedenis van het ontwerp geschetst. Bezien
wij thans het voorstel zelve en vragen wij ons,
of het den toets der eerlijkheid, noodzakelijk
heid en mogelijkheid kan doorstaan. Immers
deze vragen mogen niet overbodig heeten, waar
het eene som van negentien en een half millioen
geldt. Voeg er nog twee en een half millioen
bij en ge hebt onze begrooting voor Binnen-
landsche Zaken verdubbeld. Doch nepn. dno
dat niet, want allicht zoudt ge op een half
millioen niet zien en ge zoudt welhaast tot
drie millioen komende somdie de voorstanders
der christelijke school in der tijd als restitutie
van den Staat vraagdenter ophefing van ge
moedsbezwaren, welke vraag met eenho
llenden spotlach over onze verregaande bruta
liteit en vermetele dwaasheid beantwoord werd.
Doe het niet, wij bidden u, of is het u niet
reeds genoeg, dat gij en wij ons deel zullen
hebben te betalen aan die millioenenDrie
millioen voor die domme, dwaze en booze anti
revolutionairen, hoe durven zij het vragen
Negentien en één half millioen voor die wijze,
geleerde, en onschuldige liberalen, hoe durft
men ook aan weigering slechts denken? »De
minderheden moeten dan maar onderdrukt wor
den," zeide de heer Kappeijne eenmaal in de
kamer. Welnu, wij houden hem aan zijn woord
't Wordt meer dan tijd, als de minderheid de
begeerige hand uitstrekt naar 99 fu van den buit
Voor onze lezers welke belang stellen in de-
lange, lange geschiedenis, die de ministcricde
crisis doorloopt vernielden wij heden dat het Haag-
sche Dagblad van gisteren mededeelde, dat zij van
gewoonlijk goed onderrichte zijde vernomen had, dat
de heer Kappeijne heeft te kennen gegeven, het man
daat tot samenstelling van een ministerie niet te aan
vaarden. De N. Goesche courant meent met zeker
heid te weten, dat het ministerie zich bereid verklaard
heeft, om het bewind te blijven voeren, doch er zou
sprake zijn van de vervanging van twee of drie minis
ters. De anders tamelijk breedsprakige Nieuwfr
