1876
€HB1STËLIJ1-!IISPR1S€H KLAD.
EEN WETSARTIKEL ES Wl TOEPASSING.
BINNENLAND.
N°. 20.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag- Uitgever: Prijs der Adtertentien
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen. albert wedding, Per regel 15 ets.; Fainilie-berichteu van 1—6
Prijs per drie maanden franco2,— te regels ƒ1,— Iedere regel meer 15 cents.
Enkele - 0,07 MIDDELBUEU. Liefdegaven 10 cents per regel.
I.
Wij hebben aangetoond, wat men eigenlijk
verstaat onder het aanlokkelijkeChristendom
boven geloofsverdeeldheid. Reeds hebben wij het
gewraakt, dat men deze leuze in de banier
schreef, waar men ganseh iets anders, juist het
tegendeel bedoelde. Eerlijk voor zijne beginselen
uit te komen, het »goed rond," dunkt ons,
niet slechts voor de goede Zeeuwen," maar
voor ieder het eerste middel om zelfdenkende
en zelfwerkende aanhangers te verwerven. Deze
basis mist de liberale partiw Maar zij het ver
der ieder vrijgelaten belijders^voor zijne eigene
raeening te werven, de middelen zijn niet altijd
geoorloofd. Ieder dweept met vrijheid en terecht:
zij is een kostelijk goed, dat vooral wij, Neder
landers, moedig en voorzichtig hebben te bewa
ren, omdat wij het met een stroom van bloed
hebben betaald. Recht is een kostelijk goed,
zóó ingeweven in ons gansche zijn, in onze
geschiedenis, Nederlanders, als wij zijn, dat
geen Romein het ons verbeteren kan. Elke
staatkundige party heeft met deze twee zaken
rekening te houden en nimmer vergrijpt zij
zich straffeloos daaraan. Toch wagen de libera
len het, beiden aan te tasten om slechts belij
ders te winnen voor hunne richting. Laat ons
zien, wat er van is! Dat Christendom boven
geloofsverdeeldheid wilde de oudjes maar niet
bevallen; men zag het genoeg. De kerken,
waarin het verkondigd werd, liepen ledig. Van
alle zijden rezen er stemmen op tegen de apo
stelen der nieuwe christelijke leer. Wat nu ge
daan? Och, heb slechts een weinig geduld!
fluisterde men elkander in het oor; de jeugd
is de hope der toekomstHet vierde eener
eeuw en gansch Nederland is daarvoor gewon
nen Hoe zult gij dat aanleggen Dat zullen
we niet profeteeren, natuurlijk; ge zult het
zien, als het telaat is. Maar zijn uwe mid
delen zedelijk geoorloofd? Het doel heiligt de
middelen Dat ka het eenige zwijgende ant
woord geweest zijn, immers men kent een boom
slechts aan zijne vrucht en de praktijken der
liberale partij geven ons recht, hen dit ant
woord in den mond te leggen.
Alvorens wij echter deze praktijken beschou
wen, dienen wij onderscheid te maken tusschen
B^Moel en het einde van handelingen. Met
fc^^Ledoelingen ter wereld kunnen onze
^fc^^eer slechte uitkomsten leiden.
I^to^gideren, dat niemand
ieder
gevestigd hebben. Wij houden rekening meer
met het gebrek aan consequent vooruitzien, dan
met booze plannen. Immers wij weten het en
erkennen gaarne, dat daar onder onze tegen
standers mannen zijn, die nimmer zóóver wilden
gaan, die huiveren zouden, wanneer zij de nood
zakelijke gevolgen hunner handelingen bereken
den. Wij wenschen zooveel doenlijk de perso
nen weg te denken, om aan de feiten het woord
te verleenen.
De van fetaatswege sinds 1857 opgerichte
neutrale school" heeft zichzelve onmachtig be
wezen te doen wat zij beloofde. Kinderen op
te leiden tot christelijke en maatschappelijke
deugden, zonder de godsdienstige begrippen van
andersdenkenden te krenken, we zagen het
reeds, is eene onmogelijkheid en wie mag on
mogelijkheden eiscben? Gij hebt recht, maar
iets anders is het, of wij onze kinderen dan
niet te lief hebben om ze slachtoffer te maken
van dergelijke onuitvoerbare ■'heoriën, die men
toch met alle geweld uitvoeren wil. Iets an
ders is het, of dergelijke onuitvoerbare wets
artikelen recht van bestaan en recht van
levensverlenging hebben? Iets anders is het, of
de burgers van een rijk recht hebben op eene
strikte naleving der wet, eenmaal door de re-
geering vastgesteld? Reeds onder de voorstan
ders der openbare school heette hetschrap toch
dat woord christelijke weg't is eene onmoge
lijkheid. Vond nu de op dit fondament ge
bouwde school genade in de oogen des volks?
Hebben onze liberale tegenstanders, die altijd
spreken van »den wensch der natie", ook recht
te meenen, dat de neutrale school" door de
natie wordt begeerd. Indien het waar is, dat
we de kiezers moeten beschouwen als de staat
kundige stemmen van het volk, en we zien, dat
van de 68000 kiezers, 36000 zich tegen de
openbare school verklaren, kan men dan nog
spreken van eene school naar den wensch des
volks?" »Of wilt ge het getuigenis van het volk
achter de kiezers? Treed de bijzondere scholen
binnen, hoor, hoeveel opofferingen de ouders
zich getroosten moeten, hunne kinderen daarheen
te brengen! Bereken hoeveel geldelijke schade
zij lijden, door hunne kinderen niet naar de
staatsschool te zendenOnderzoek eens, hoeveel
zulk eene bijzondere school wel kost en wie ze
betaalt en dan eilieve, zeg onswaarom ver
rijzen heinde en ver bijzondere scholen en waarom
zijn ze zoovaak overvol? Straks komen wij
nader daarop terug; voorloopig is het ons genoeg
de praktijk te doen beslissen tusschen de natie
en de haar opgedrongen neutrale school." Met
welk recht hervormde ^men onze scholen
lijk slaagde en nog slaagt. In onze wet op het
lager onderwijs vinden wij1°. de staat zorgt,
dat er overal in het Rijk van overheidswege
voldoend openbaar onderwijs wordt gegeven.
Wat beteekent- dat woord voldoend." Als er
bv. in eene gemeente eene christelijke school is, die
door de helft der kinderen uit de gemeente bezocht
werdt, zal dan de staat voor de andere helft
zorgen Dit ware de meest natuurlijke opvat
ting doch dat is de bedoeling niet, roepen
de liberale uitleggers. Neen, de staat moet
voldoend openbaar onderwijs geven voor alle
kinderen der gemeente. Ja, zelfs al loopt de
openbare school ledig en de bijzondere vol, dan
moet ge de eerste toch in stand blijven hou
den en er zelfs een nieuwen hoofdonderwijzer
benoemen voor de schooltafelsDenk aan
Wons en Schraard't Is ons doel, niet dat
de kinderen onderwijs ontvangen, maar jieutraal
onderwijsen als het goede volkje er tegen is,
moeten ze feitelijk daartoe g dwongen worden.
Want ziet, de openbare school moet onderhou
den worden, uit de belastingen, die Rijk en
gemeente innen. Ieder burger brengt daartoe
bet zijne bij, ook die burgers, welke met hart
en ziel tegen de openbare school zijn. Dat is
onrechtmatig! roept gij. Men antwoordt u niet,
zoo men u al niet belacht, 't Geldt dan ook
zoo'n kleinigheid, 't Geldt slechts vijf millioen
één ton gouds voor RijIc en Gemeente en dan
nog een sommetje van vier en een halve ton
zoo ongeveer, voor de opleiding van onderwij
zers. Wij zouden ook nog één millioen voor
onze Hoogere Burgerscholen in rekening kun
nen brengen, doch liever eindigen wij voorloo
pig met ééne meer lokale rekening. In zekere
gemeente van ons goede Zeeland bedroeg de
raming van den hoofdelijken omslag 1873 eene
som van f8000, terwijl het openbaar onderwijs
in diezelfde gemeente uit den kas der over
heid putte' 113109,53°. De lezer oordeeleDe
raming voor 1874 moest wel meer bedragen
dan voor het vorige dienstjaarimmers men
betaalde zijn hoog opgevoerden hoofdelijken
omslag voor de instandhouding der open
bare school.
Prins Albert van Pruisen vertrekt heden
(Maandag) van Scheveningen. De prins en H. K. H
prinses Marianne brachten Zaterdag een afscheidsbe
zoek aan Z. M. op het Loo.
Geen Belgische centen meer.- zoo luidt ook
in onze streken thans 't algemeen parool. Voorzeker
onze^^^ipcie zoo nabij aan België grenzende zal^j
