C tl dl STIL IJ HISTORISCH BLAD.
l\°. 11.
Dinsdag* 2o Juli.
1876.
HET ZUIDEN,
Verschijnt eiken Maandag, Woensdag en Vrijdag
avond ten 8 ure, behalve op Christelijke feestdagen.
Prijs per drie maanden franco2,
Enkele nommers- 0,07
Uitgever:
ALBERT WEDDING
te
MIDDELBURG.
Prijs der Advertentiën
Per regel 15 ets.; Familie-berichten
regels ƒ1,Iedere regel meer 15 cents.
Liefdegaven 10 cents per regel.
1—6
Sinds 1857 hebben wij zoogenaamde neu
trale scholen." Bij de wet op het Lager Onder
wijs, toen herzien, werd ons beloofd, dat men
onze kinderen zou opleiden tot alle christelijke
en maatschappelijke deugden. //Voorwaar, daar
mede kon ieder weldenkend mensch vrede heb
ben. Maar daar volgt meer. De onderwijzer, die
dit zich tot taak stellen zou, moest »de gevoe
lens van andersdenkenden eerbiedigen," mocht
niemand in zijne godsdienstige overtuiging
krenken." Nu dat zou ook nog al gaan, indien
de overheid zoogenaamde gezindheidsscholen op
richtte. Doch neen, die aldus gevormde neutrale
scholen werden, toegankelijk" verklaard voor
kinderen, wier ouders tot de meest verschillende
gezindheden behoorden. Twijfel er volstrekt niet
aan, dat men het zóó niet bedoelde. Een
Joodsch hoofdonderwijzer werd o. a. te Arnhem
aangesteld, om onze kinderen Christelijke
deugden" te leeren en roomsche hulponderwij
zers leerden onze jeugd andersdenkenden (in
de roomsche taal, ketters) te verdragen, te eer
biedigen. o Gouden eeuw! »De wolf zou met
het lam verkeeren en de leeuw stroo eten ge
lijk de os." Ja, maar met dien verstande, dat
de wolf een lam of het lam een wolf werd en
een van beiden ophield te zijn, wat hij ge
weest was. Dat bleek al zeer spoedig. Men kon
toch van een Joodsch onderwijzer niet vergen,
dat hij Jezus van Nazareth Godniensch, Hei
land of iets dergelijks noemde. Men mocht al
zeer tevreden zijn, als de onderwijzer Hem den
titel van een zedeleeraar toeschreef, en Hem
met Confucius den Chinees, Zoroaster den Pers,
Mohammed den Arabier, Voltaire en soortgelijken
op ééne lijn plaatste. Beviel dit niet, krenkte dit
wellicht de andersdenkenden, och, daaraan moest
men zich niet te veel storen. Dommen en
dwazen zijn nooit tevreden en deze moesten
dan maar een goed heenkomen zoeken. Men
kon van een Roomsche niet eischen, dat hij
Luther een geloofsheld doopte en mocht al zeer
tevreden zijn, zoo men hem eenigen nuttigen
invloed op de belangen der beschaving en der
vrijheid toekende. Die het voor zijne kinderen
noodig keurde er meer van te weten, was een
bekrompene, een onverdraagzame sektekweeker
moest zich maar onderwerpen of zien,
zijne kinderen leefde. Men kon
tachtigjarigen strijd niet als een
iierken, en onzen staat even-
rischen te
veel beter, de omwenteling wentelde alles om
en andersdenkenden" beteekent tegenwoordig
menschen, die precies denken zooals ik. Ons
heugt nog het woord van een woordvoerder
voor het neutrale onderwijs uit ons goede Zee
land, waar hij vrij uit en in het openbaar be
tuigt: men zal mij toch niet dwingen eerbied
te hebben voor meeningen, die ik als dwaas
en schadelijk beschouw." Toch bleef dit on
herroepelijk besloten in den hoogen raad der
wijze liberalen: »De neutrale school blijft toe-
gankelyk voor alle gezindheden." Natuurlijk
waren er velen in den lande, die er bij dach
ten: juist, als alle gezindheden zich maar
willen oplossen in uwe gezindheid." Natuurlijk
velen, die hun dierbaarsten schat, hun kind te
lief hadden, om ze het slachtoffer van zulk
eene woordverklaring te maken. Gelukkig, der
dommen en dwazen, der bekrompenen en 011-
verdraagzamen was geen getal. Men richtte
uit partikuliere krachten bijzondere scholen op.
Joodsche, R. Katholieke. Christelijke scholen ver
rezen en riepen wraak tegen dat toegankelijk
voor alle gezindheden" en verklaarden den
oorlog aan deze neutraliteit." Wat nu gedaan?
Zoo was het niet bedoeld. Do openbare school
liep op enkele plaatsen ledig, de bijzondere
scholen vol op bijna alle plaatsen. Men had
zoo gehoopt, dat men de jeugd en daarmede
»de naaste toekomst" veroveren zou voor de
vrijzinnige begrippen der negentiende eeuw
»Dat domme volk dat de wet niet weet!" Ha,
men zou het wel dwingen, maatschappelijk en
zedelijk dwingen. Onder de laatste dwang
maatregelen behoorde, dat men op sommige
plaatsen, waar de eene of andere gezindheid
de overhand had, onderwijs gaf in den geest
dier gezindheid. In Brabant en Limburg droeg
het »neutraal" onderwijs eene roomsche, op de
Veluwe eene orthodoxe kleur. Droeg? Waarom
niet, draagt? In het Nieuws van den Dag
(Vrijdag 14 Juli 11.) wordt medegedeeld 1 dat
op de Veluwe scholen zijndie onder den in
vloed staan van het ciericalisine (voorstanders
ven het gezag der geestelijkheid in burgerlijke
zaken), al is 't dan ook met van het R. G.
2e dat onderscheidene hoofdonderwijzers eene
zeer treurige opvatting hebben van 't woord
neutraal", dat er zijn, die vóór of bij 't einde
van de i schooltijd hunne niet-protestantsche
leerlingen wegzenden en met de overblijvenden
een hoofdstuk uit den Bijbel lezen. 3e dat dit
bijbellezen tot onpedagogische (onopvoedkundi-
ge) handelingen aanleiding geeft, 't geen hier-
^akt, dat een dier hoofdonderwijzers zijn
protest aan, allereerst tegen deze neutrale
school", die door haar naam misleidt. Tegen
den onderwijzer, die zich onder de wet stelt,
die hem het gebruik des Bijbels verbiedt, schoon
hij dien ter opvoeding zijner kinderen noodig
schijnt te keuren. Tegen den onderwijzer, die
zich onder zulk eene wet stelt en toch deze
ter sluiks overtreedt. Tegen de school, die al
dus in ieder geval een onderwijzer verplicht,
tegen zijn geweten te zondigen. Tegen de han
deling zelve, die ons blootstelt aan het gevaar,
dat onze kinderen in de richting wordt opge
voed, waarin de onderwijzer zich gevormd en
ontwikkeld heeft. Want, keuren wij dit in een
moderne af, wij hebben geen grond het in een
orthodoxe te dulden. Wij teekenen protest aan
in naam der wet, die ons beloofde, anders
denkenden in hunne overtuiging niet te zullen
krenken," tegen dat africhten der leerlingen
om op hunne Bijbels te gaan zitten," omdat
dit, naar ons gevoelen strijdt met den eerbied
aan een ons heilig boek verschuldigd. Wij tee
kenen protest aan, ach, neenwij beklagen het,
dat ons arme vaderland weder terugkeert tot
den tijd, waarin nieii »den Bijbel" onzichtbaar
maken moet, als er »een autoriteit (man van
gezag) binnentreedt" en vragen alleenZijn wij
geene vrije burgers meer? Is zooveel bloed ver
geefs vergoten, zooveel goed vergeefs geofferd?
Geef ons recht, alleen dit eischen wij op goe
den grond. En Gij, o God onzer Vaderen, ver
geef, vergeef het den kinderenHet is niet
hunne schuld dat zij de vlammen van den
houtmijt uit het verleden niet meer zien flik
keren, en de stervenskreeten der Nederlandsche
martelaren vergeten zijn! Het is de schuld
hunner leidslieden! o God! o God! heb mede
lijden met ons en met dit arme volk!
In de Standaard verheugt dr. A. W. Bronsveld
er zich over dat dr. Schauenberg, een Zwitsersch ge
leerde en materialist, de viering van de Zosadags-
aanbeveelt op gronden aan de gezondheidsleer
ontleend, in een door hem, naar aanleiding eener
prijsvraag, geschrevenstuk. /Jlygiëniësche studiën iiber
die sonntagsruhe." Die aanbeveling is naar onze
meening een bewijs, hoe noodig het is de zondagswet
te handhaven. Indien de zondagsrust voor de open
bare gezondheid noodig is, dan behoort die wet ge
handhaafd te worden, desnoods zelfs verscherpt.
Heeren doctoren en onderwijzers hebben in de tegen
woordige maatschappij gesteund door de liberale
pers heel wat te zeggentegen een wetje meer of
minder zien ze niet op. Zij maakten indertijd wel
een wet op de vaccine, om de openbare gezondheid
te bevorderen. De viering van den cl^HHHkrust-
óók nuttig voor de gezoni
