JEE
Zeeland, van ouds een Germaansch bolwerk en
verbindingsschakel tusschen West en Oost
F"
UITGAVE VAM DE NATIONAAL SOCIALISTISCHE BEWEGING,
DISTRICT 14 ZEELAND
2e Jaargang, No. 16
Donderdag 26 Slachtmaand 1942
De machtige invloed 'der Hansa op de indrukwekkende
scheepvaartgeschiedenis van het middeleeuwsche Zeeland.
Al reeds vóór 10 Mei 1940 herleefde ook hier de oude Hansa-gedachte*
2lan 0113e acDallcitcu
arakter zijn, #zooals
Van Oeveren c.s.
ilegen te schilderen.
I die beroepskruipers
ft de Führer terecht
de waarde en de
|stische idee kan on-
den monarch zelf
1 incidenteele geval-
It besluit neemt om
Jlerik de Groote; of
kter als Wilhelm I
izetten. „Dit gebeurt
paar uiterst zelden
monarchie schreef
^tien jaren in „Mijn
ten dage nog in
lien, die thans nog
^ten dienaar widen
roningin der Neder-
pe doodgravers der
ons vaderland on-
maar eenmaal in
|lden vaker het be
held of een wijzen
let hoofd te zetten,
lurd is nu toch nog
I blinddoek voor het
I de fouten van deze
l ieten zien, geeft ons
I aming oranje-bolsje-
lefce. lieden volkomen
Ijoed als het bolsje-
Imtie is van wat het
lit, zoozeer voert ook
|an de laatste vorstin
I ernstigste misdaden
vien een goed deel
■uwen gesteld heeft,
gehoorzaamheid aan
Idigt gij gaat in
Jm de namens „Harè
den voor de Lon-
Sef, dat ge meent Ce
1 ge wilt, omdat dan
hardoor dan volgens
Ier alles zou worden
|t is. Zalf voor uw
fckronkelingen, maakt
in waarheid begaat
■nover uw volksge-
\n wat gij met dui-
i'de bourgeois satis-
bt is ook de onbe-
|lhuisratten, die God
voor de werkloozen
Ie blikvleesch uit den
je, dat de-Nederland-
i .t te voeren naar een
I erover drukten en ter-
|)rlogstijd om als de
nnen profiteeren van
Jjvergeten blikvleesch.
I kruipers en sluipers
Jje zoodanige fouten
lische idee wel tegen'
ping genomen moest
eerlijk wil nadenken.
er opgetreden wordt
Jdie niét waard zijn,
|ig behandeld worden.
K 945
Verschijn! tweemaal per maand van huis tot huis door geheel Zeeland
Hoofdopsteller Drs. G. Schuerman, Middelburg
REDACTIE POSTBUS 58, MIDDELBURG. Abonnement buiten Zeelend f 1,50 per jeer j
Een trip naar Hengstdijk over de
oude met iepen begroeide kronkelende
dijken, langs de pittoreske kreeken en
de rijke akkerbouwgebieden van Oost-
Zeeuwsch-Vlacmderen is lang niet on
aardig.
Middeleeuwsche kaqrten In de staats
archieven van België en Nederland
laten nog zien hoe Hengstdijk, een der
oudste nederzettingen in het Hulster
Ambacht, eenmaal gelegen was aan
de monding van de Saksvliet. Hengst
dijk is voor een tiental jaren in de his
torische belangstelling gekomen door
de onderzoekingen omtrent de beroenj-
de Engelsche Hengist en Horsasage.
Beide legendarische Saksische zee
helden, die in 449 naar Brittannië zijn
overgestoken, zouden in de Hengstdijk-
sche Sakshaven zee gekozen hebben
om van daar uit het geheele Britsche
Rijk blijvend te veroveren.
De negentiende eeuwsche Nederland-
eche historicus Dresselhuys, was de
eerste, die hierop de aandacht vestigde.
Sedertdien werden verschillende on
derzoekingen gedaan. Het bleek, dat
het Engelsche graafschap Kent, even
als het oude Hulster Ambacht de stei
gerende hengst van Hengist in zijn
wapen voert. Hengist is de zoon van
Ossa. Hengstdijk zou zijn naam ont-
leenen aan Hengist en Ossenisse be-
teekent Ossa-kaop.
We weten nu, dat het huidige Engel
sche Koningshuls langs diverse zijtak
ken afstamt van Hengist en dat deze
Engelsche nationgle held in de Friesche
taal de- eerste wetten geschreven heeft,
waarmede het oudste graafschap in
Engeland, Kent, geregeerd werd.
Voorpost vcm Germanle.
Vinden we hier in Zeeland dus al
zeer oude aanwijzingen omtrent den
machtigen invloed die van de Ger-
maansche kern uitging naar de over-'
zijde van het Kanaal, later speelde
ook het groote Duitsdie Hansa-verbond
in Zeeland als voorpost van Germanje
een zeer beduidende rol.
Antwerpen kan er zich slechts op
beroemen, dat het zeshonderd jaar ge
leden werd opgenomen in het Duitsche
Hansa-verbond.
De noodzakelijkheid voor de middel
eeuwsche handelssteden Lübeck en
Hamburg om de groote handelswegen
voor Noord Europa en Vlaanderen te
beschermen tegen de onbetrouwbare
feodale heeren en de zeerooverij, da
teert echter reeds van veel vroegeren
tijd.
De kooplieden uit de Noord-Duilsche
sleden begonnen namelijk reeds in het
begin der dertiende eeuw met den
bouw van Hansa-huizen langs de boor
den van het Zwin, dab toentertijd nog
in zijn glorietijdperk, de belangrijkste
verkeersader vormde van West Euro
pa. Het Zwin was een oude zee-arm,
die langs het tegenwoordige Sluis in
West-Zeeuwsch-Vlaanderen naar de
beroemde middeleeuwsche koopmans
stad Brugge, het thans nog steeds zoo
schilderachtige Florence van het Noor
den, voer.
Echter reeds voor dien tijd moet ook
Rodenburg, 't tegenwoordige Zeeuwsch
Vlaamsche Aardenburg, onder de re
geering van Robert de Fries een bloei-
enden handel op Frankrijk, Duitsch-
land en Engeland gehad hebben,
welke handel bereids dateert van om
streeks het jaar 1000. Eerst in de 12e
eeuw verlegde zich dit Verkeer meer
naar het Zuid-Westen en werd Brugge
het groote handelscentrum.
Door het verbrokkelde duinenland
schap en de inwerking van de zee ver-
cm^erd® dit drukke middeleeuwsche
scheepvaartgebied voortdurend van
gedaante. Talrijke eilanden vormden
zich hier, maar verdwenen ook later
weer. Het machtige Zeeuwsche dijk
wezen deed ook hier voor hei eerst van
zich spreken en wordt reeds in Dante's
wereldberoemde Devina Comoedia
vermeld als een wonder van techniek.
Ook in ander technisch opzicht ging
dit beroemde middeleeuwsche handels
centrum steeds voor. De eveneens
aan het Zwin gelegen stad Damme,
die reeds in het midden der dertiende
eeuw zijn in geheel Europa bekende
jaarmarkten hield, bezat toentertijd
niet alleen prachtige loskaden, doch
reeds een hijschkraan en wel in ver
band met zijn stapelrecht van wijn en
haring.
Vóór dien tijd kenden de steden
rondom het Zwin alle een wel zeer
snelle ontwikkeling en tengevolge van
de verzanding hunner havens dikwijls
ook een even snellen neergang. Wat
is er nu nog over van de oude middel
eeuwsche Zwinsteden Rodenburg, Mon-
nikenreede, Hoeke, Mude en Lammins-
vlied Goeddeels bleven slechts haar
poëtische Nederduitsche namen in de
herinnering voortleven in sagen als
van den Vluamschen Uilenspiëghel.
Het moet omstreeks 1290 zijn ge-
weesb toen Gwijde van Dampierre
aan Sluis zijn stadsrechten schonk,
dat in een periode van zeer gxooten
beteekenis winnen en tot in de vijftien
de eeuw bleef de haven van Sluis een
wereldcentrum. Eerst op het einde der
veertiende eeuw was Damme geheel
verzand en in 1436 noemde Philips IV
Sluis nog de belangrijkste zeehaven
van Vlaanderen. Spaansche, Duitsche
en Engelsche koopvaardijschepen voe
ren in de veertiende eeuw op Sluis en
terwijl Brugge enorme kapitalen ten
koste had gelegd om de eens zoo gun
stige verbinding met de zee te kunnen
behouden, was 't tenslotte Sluis dat het
meedoogenloos proces der verzanding
van het Zwin het langst het hoofd kon
bieden.
Ook als vestingstad tegenover de
buitenlandsche vijanden van Vlaande
ren heeft Sluis in het verleden groote
beteekenis gekend.
Door de eeuwen heen werd de stad
tot zeventien maal tce belegerd.
Bekend is ook de groote slag op het
Zwin in 1340, toen daar de Engelsche
vloot slaags raakte met de Fransche,
die over 123 bodems beschikte. De
Engelsche vloot onder aanvoering van
Eduard III werd er met den steun der
Vlamingen verslagen. In 1385 ver
haar bruidegom Karei de Stoute ver
welkomd.
Met de verzanding van het Zwin
ging intusschen gepaard een toene
ming van de macht der Hansa, die
Antwerpen steeds meer ging verkie
zen als centrum van haar belangen.
Na den opbloei van steden als
Lübeck en Hamburg ging ook het
nijvere Keulen steeds meer zoeken
naar middelen om haar verkeer te
beveiligen.
Doordat de kooplieden van het
Rijnland en West-Falen eerst later,
toen het Zwin meer en meer ver
zandde. de ontwikkeling der Hansa-
gedachte kenden, kozen ook deze
Antwerpen om daar hun kantoren te
vestigen.
Het Hansa-verbond omvatte in zijn
bloeiperiode niet minder dan 168
havens in West Euruopa en langs de
Middellandsche Zee, waar zij door
haar wetgeving, haar financiën,
voortkomende uit de belastingen der
steden, haar vloot en haar talrijke
leiders-bijeenkomsten tenslotte de
hegemonie voerde over het geheele
scheepvaartverkeer. Na de ontd-k-
king van Amerika en de opkomst
van Frankrijk, Engeland en Spanje
verdween tenslotte de overheerschen-
de beteekenis der Hansa.
Intusschen had Antwerpen aan het
machtig verbond haar ontwikkeling te
danken.
Tijdens de regeering van Karei V
getuigde ook de Italiaan Guicciardini
van Antwerpen, de het „de rijkste koop
stad, de bloem van Europa" was. De
stad telde 150.000 zielen, een cijfer dat
Amsterdam eerst een eeuw later zou
bereiken. Soms lagen er meer dan
500 groote schepen op de reede, ter
wijl wekelijks 2000 vrachtwagens de
stad binnenkwamen en dagelijks 5000
kooplieden de stedelijke beurs bezoch
ten. Tot het sluiten van de Schelde in
1585 duurde deze welvaartsperiode.
Ar-
-Ar-
"V
^Üeiïter riep! jij ktaittttt
'f gebaar fett spijt.
Zij stanken klaar en santen
hoor mts bereiit.
Zij lieten brmtf» en fertnken
in jorg en rnufei.
piaar sneeu&i en buur berhlmhhen,
jij bleben trnufa.
^eil ^eil!
bonr 't lattït het leben beiL
3®tj banken eens Ijet bloeien,
hiaar gij ufo bloeit heeit bloeien.
09^eerlattfs groofsfe jonen -
09n;e arheiit bxili 'i beloonen.
aawwwumuT rinwn,»,L.
^3oor bnïge rootte hortten
tie taclri taart gijl
(Beits jal 'f bteer brette tar&en,
he bterelh brij.
,Als bteer bet licht jal halen
op Ijeenr en buis
joo ntoog fjet groot bestralen
nfn Jjelm en kruis.
^ÜjeEI ®eil
boor 't bolk Ijet leben beiL
09 legioen ban Ijelhen
09! bloeh op h'09osicrbelhen
jllfa offers, ongemeten
plij juilen 'f nooit bergeten!
Ov~
-Ar-
bloei de scheepvaart op het Zwin
eveneens haar hoogtepunt kende en
ook het Duitsche Hansa-verbond
daar zijn grootsten invloed deed
gelden.
Al een eeuw lang hielden echter
ook reeds Engeland en Frankrijk hun
blikken op de wereldbet tekenis van
dezen zee-arm gevestigd.
In 1213 werd bij Damme de vloot
van Koning Phiipls August door Vla
mingen en Engelschen vernietigd en
In de dagen toen Sluis zijn stads
rechten kreeg, bracht Philips de
Schoone te Damme een vloot van ver
schillende honderden vaartuigen te
zamen. Daarop volgde de veertiende
eeuw, een tijdperk van tragischen
strijd voor het behoud van het Zwin.
De knapste ingenieurs der middel
eeuwen beproefden er hun krachten
acm. Nochtans kwamen nog geen
kwart eeuw na de verheffing van
Sluis tot vrije stede van wet de eerste
Venetiaansche zeeschepen'via de Oos-
terschelde naar Antwerpen. Tengevol
ge van de politiek der graven van
Vlaanderen werd Antwerpen al in 1296
de groote stapelplaats voor den Engel
schen handel.
Sluis eenmaal
centrum.
een Europeesch
Bij dat al bleef Sluis voortdurend aan
-Af
scheen de Engelsche vloot weer voor
Sluis, terwijl in 1405 het Zwin ander
maal oorlogstobneel werd en de En
gelsche vloot er opnieuw heel wat ver
woesting aanrichtte. Admiraal Thomas,
de broer van den Engplsche Koning
Hendrik IV, werd voor de muren van
Sluis gedood en te St. Ahna-ter-Muiden,
het vroegere Mude, begraven.
Hoezeer vooral Sluis in het midden
der vijftiende eeuw nog bloeide, blijkt
o.m. uit het feit, dat in 1463 op één getij
honderdvijftig handelsschepen de ha
ven -vcm Sluis binnenliepen.
Naar Sluis ging de stfoom van alle
denkbare koopmansschap specerijen
uit het Oosten en pelterijen uit de on
herbergzame streken van het Noorden,
goud en zilver zoowel als tin en lood,
kostbaar hermelijn, feestgewaden van
vorsten en edelen, wol, laken, wijnen,
visch en granen werden er opgeslagen.
De bloei-periode van het
Hansa-verbond.
Grootsche feestelijkheden hebben
luister bijgezet aan 't middeleeuwsche
Sluis. Isabella van Portugal kwam op
Kerstdag 1429 te Sluis aan en werd er
door haar bruidegom Philips de Goede
opgewacht. Met 16 schepen kwam ook
Margaretha van York op 25 Juni 1468
naar Sluis en werd er eveneens door
Jilult JUietm. J
Dat de Sinjorenstad, alsmede de
havens aan de Zeeuwsche Westsr-
schelde, die de voorsteden zijn van
Antwerpen, alle reden hebben om de
Hansa in alle dankbaarheid te herden
ken, laat zich begrijpen. En dat Ant
werpen zelfs reeds vóór den huldigen
oorlog pogingen deed om hei Hansa-
ideaal der XÏVe eeuw thans te doen
herleven al evenzeer.
Het vraagstuk der verkeersveiligheid
dat eenmaal de Hansa deed ftiftstaan,
heeft ook thans wederom een aperte
beteekenis. Zorgde in de middeleeu
wen de Hansa voor de veiligheid van
de landwegen en streed zij tegen de
kapers die de zee onveilig maakten,
thans zijn het de veiligheidsgaranties
die geeischt worden door de moderne
reederijen welke Antwerpen zorgen
baren. Een ieder in Vlaanderen weet,
welk een teleurstelling het voor Ant-
werpen was, dat de schepen van
den Norddeutschen Lloyd enkele jaren
voor het uitbreken van dezen oorlog,
om veiligheidsredenen, de groote Schel-
dehaven verlieten.
Opleving der Hcmso-gedachte
in onze dagen.
Het zijn juist de moderne Duitsche
scheepsbouwers, die in de laatste jaren
uitgebreide wetenschappelijke onder
zoekingen verrichtten om vast te stel
len wat op economisch gebied tijdens
een.zeereis voor de reederij van be
lang geacht moet worden. De snel
heidsmogelijkheid, de trillingen van
het schip, de warmtegraad op elk deel
van het schip,, de verbranding in de
motoren, de hoeveelheid brandstof, ■de-
ontploffingskracht, de horizonverschijn-
selen, de diepte onder het schip, de
windkracht, het rollen van het schip,
de druk van het water op den voor
steven, het afwegen van de lading in
de verschillende ruimen', de vereischte
veiligheidsmaatregelen, enzoovoorts, -
al deze zaken zijn objecten vcm studie
geworden voor de rationaliseering van
het groote scheepvaartverkeer.
Als men nu weet, dat bij de steeds
hooger wordende veiligheidsgaranties,
welke voor de nog immer in omvang,
toenemende eenheden ter zee geeischt
worden, de moeilijk bevaarbare Wes-
terschelde steeds grootere moeilijkhe
den ging opleveren voor de reederijen,
dan laat het zich nog beter verstaan
waarom het Antwerpsche stadsbestuur
reeds een viertal jaren geleden met
beide handen de gelegenheid heeft
aangegrepen om de aloude Hansa-
gedachte weer te doen opleven.
Terwijl dus zelfs reeds in breede
handelskringen verlangd werd naar
een opleving der Hansa-gedachte in
de Zeeuwsche en Vlaamsche gebieden,
voordat de 10de Mei 1940 kwam, hoe
veel te meer is deze gedachte thans
urgent geworden I
Immers is thans door de verovering
van het Oostland weer dezelfde toe
stand ontstaan voor wat het scheep
vaartverkeer betreft, dien wij reeds
kenden in vroege middeleeuwen. Van
af dien tijd dateert het reeds, dat be
halve VlaanVren en Engeland in het
bijzonder ook de kusten der Oostzee
dctor de Zeeuwen en Hollanders be
zocht werden.
Zeeland en Oostland.
Tal vcm middeleeuwsche gebouwen
getuigen heden ten dage nog van de
oude relatie tusschen Nederland en de
vroegere vrije Hansa-stad Danzig.
Zeer levendig waren de graanhan-
delsverbindingen tusschen Nederland
en Danzig. Eeuwenlang is West Euro
pa goeddeels-voor zijn gracmvoorzie-
ning afhankelijk geweest van Oost
Europa en al dien tijd was Danzig
daarvoor de groote uitvoerhaven. De
Nederlanders waren het voornamelijk,
die dit graanvervoer in handen kregen.
Om de Nederlanders te bevoordeelen
scheidde Danzig zich zelfs af van de
overige Duitsche Hansa-steden. Van
ver uit Polen en Rusland werd 't graan
op vlotten en schuiten aangevoerd
naar de vele Nederlandsche factorijen
in Danzig. Een eeuw lang werd door
de Nederlanders een feilen economi-
schen strijd gestreden alvorens ln het
midden der 16de eeuw het Oostzee-
hcmdelsverkeer bijna geheel werd ver
overd. Op het einde der zestiende
eeuw voeren jaarlijks niet minder dan
4000 Nederlandsche schepen door de
Sont. Welk een omvang de Oostzee-
vrachtvaart in die dagen verkregen
had, wordt duidelijk als men bedenkt
dat 250 jaar later dit verkeerscijfer nog
steeds niet bereikt was door de Ant
werpsche haven. In 1847 passeerden
namelijk nog geen 4000 zeeschepen de
Westerschelde, bestemd voor Antwer
pen.
De Duitsche soldaat die thans te
Kadzand en Sluis de wacht aan het
Kanaal hepft betrokken en daar in
de duinen en de polders van West-
Zeeuwsch-Vlaanderen ziet hoe het
oude Zwin door verzanding en in
poldering allengs vervallen is tot een
schaduw van wat de zee-arm in dia
welvaartsperiode der middeleeuwen
geweest is, moge ook eens opzien
naar dien machtigen stadhuistoren
van Sluis, wellicht de oudste in de
Nederlanden.
Ook de prachtige Noordrasmensch
die hier leefde in de middeleeuwen,
zag naar dit be'froot op als naar 'n
symbool van den vrijheids- en on
afhankelijkheidszin der Vlamingen.
Hij was bezield met dezelfde idee
die ook door de stichters van het
machtige Germaansche Hansa-ver
bond de richting bepaalde van hun
handelingenridderlijkheid en eer
baarheid.
Lang nadat de Hansa had afgedaan
leefde in Engeland en Frankrijk nog de
gedachte, dat het Zeeuwsche deel van
Vlaanderen een bastion van Germanje
vormde.
(Vervolg op de derde pagina)
