Spioneren bij Zeeuwse boeren
Af
Geschonken pop komt tot
leven bij opening museum
Duikongeval met Belg
Goede en slechte tijden door de eeuwen heen in Ach Lieve Tijd
STREEKNIEUWS
Schrijfavonden
voor Amnesty
Molukse
dichters
Goemanszorg hoopt op 10.000 bezoekers
Project tegen
zwerfasbest
Auto's beklad
NOORDURPOLDUR
MAANDAG 16 MAART 1998
NR 26349
5
ZIERIKZEE - Het succes van de meekrapteelt haalde
in vroeger jaren zelfs spionnen naar Zeeland toe, die
de verwerking van het gewas van de Zeeuwen wilden
afkijken. In de zeventiende eeuw ging het de provin
cie Zeeland goed, vooral ook op het gebied van land
bouw. Maar er waren ook enorme tegenslagen, zoals
de runderpest die op 26 april 1745 bij de koeien van
een Haamsteedse boer werd ontdekt. Over die goede
én slechte tijden die de agrariërs in de loop der eeu
wen beleefden, handelt aflevering 18 van het tijd
schrift Ach Lieve Tijd.
George Bedford was één van
die mensen die risico's nam
om de meekrap naar zijn
thuisland Engeland over te
brengen. Via een Middelburg
se schipper kreeg hij enkele
kiemplantjes overgebracht.
De plantjes sloegen aan,
maar dit mondde niet uit in
de grootschalige teelt die
Bedford voor ogen had ge
had. De schipper die hem
hielp, werd bij terugkomst in
Nederland in de boeien gesla
gen. Pas na vier dagen kwam
de man weer vrijDe Zeeuwse
autoriteiten haakten met
strenge maatregelen op de
spionage in. Zij kondigden
een wet af waarin de uitvoer
van meekrapplanten en -ge
reedschappen werd verbo
den. Behalve de meekrap ble
ken ook andere gewassen het
goed te doen, zoals bijvoor
beeld graan.
Het leven van de Zeeuwse
boeren zag er niet altijd zo
rooskleurig uit. Rond het be
gin van de jaartelling was
Zeeland niet meer dan een on
vruchtbaar veenmoeras. Be
groeide veenbulten en poelen
van bruin water en rottend
hout bepaalden het land
schap. Rond het jaar 300 ver
slechterde de situatie, door
dat een lange periode van
overstromingen volgde. De
afbraak die hierdoor plaats
vond, werd echter tegelijker
tijd ook een tijd van opbouw.
De zee voerde zand en slib
aan, dat bij eb achterbleef. Zo
werd langzaam maar zeker de
vruchtbare kleibodem ge
vormd, waar honderden jaren
later de Zeeuwse boeren hun
geld op konden verdienen.
Pas na 800 werden de eerste
boerderijen gebouwd. De ak
kers en het vee van de eerste
boeren leverden rond die tijd
nauwelijks voldoende voed
sel op om het eigen gezin te
voeden. Jacht en visserij
moesten de rantsoenen aan
vullen. Pas vanaf 1300 kwam
er verandering in het karige
bestaan van de Zeeuwse agra
riërs. Eindelijk bx-acht het
land meer op dan voor de boe
rengezinnen zelf benodigd
was en kon er een inkomen
uit het agrarisch bestaan wor
den gehaald.
Koebeest
Ook vanaf dat moment bleek
het boeren een leven van
hoogte- en dieptepunten te
blijven. Zo werd Marinus
Kreepel, een Haamsteedse
boer, op 26 april 1745 met een
dood 'koebeest' geconfron
teerd. Het rund had hoge
koorts gehad en aan zweren
in de bek geleden. Na zijn
dood werd duidelijk dat de
gevreesde runderziekte toe
had geslagen in de stal van de
Schouwen-Duivelandse boer.
Op 1 juni legde de drieën
twintigste koe het loodje.
Zijn stal was niet de enige
plek die getroffen werd. Bo
ven de Westerschelde verlo
ren boeren in deze periode in
totaal bijna 21.000 runderen.
Minstens de helft van de
Zeeuwse rundveestapel be
Pcis na de Tweede Wereldoorlog werd de akkerbouw op grote schaal gemechaniseerd. Voor die tijd, zoals hier op de foto in 1935
bij Ouwerkerk, werd geploegd met behulp van paarden.
(Foto: Zeeuws Documentatiecentrum)
zweek aan de ziekte. Pas rond
1800 ontdekte men dat epide
mieën konden worden voor
komen door preventieve in
entingen. Isolatie en het
afmaken van dieren in be
smette stallen, waren andere
maatregelen die werden inge
voerd.
Twee eeuwen later blijkt dat
nog steeds een gangbare me
thode te zijn.
De aardappelziekte, de te
loorgang van de meekrap, de
champagne jaren, coöpera
ties, mechanisatie en herver
kaveling zijn termen die an
dere tijdsvakken in het
agrarisch verleden typeren.
Recordoogsten zijn - aldus de
samenstellers van Ach Lieve
Tijd - door machines, kunst
mest, zaaizaadselectie en be
strijdingsmiddelen mogelijk.
„Tegenwoordig wordt zeven
tot acht keer zoveel graan van
het land gehaald als honderd
jaar geleden.
Aanvankelijk konden de
overvloedige oogsten goed
worden verkocht. Na 1985
werd dat steeds moeilijker.
Wederom staan de Zeeuwse
boeren daarom voor de moei
lijke taak hun bedrijf aan te
passen," luidt de conclusie in
Ach Lieve Tijd.
Het geïllustreerde tijdschrift
is verkrijgbaar in de boek
handel.
ZIERIKZEE
Kledingbeurs
De Stichting Kledingbeurs
Zierikzee houdt vrijdag 3 en
zaterdag 4 april een kinder-
kledingbeurs in de openbare
basisschool 't Kofschip aan
de Scheldestraat in Zierikzee.
Inleveren van kleding kan op
3 april tussen 19.30 en 21.30
uur, de verkoop vindt plaats
op zaterdag 4 april tussen
10.00 een 11.30 uur.
Op vrijdag kan iedereen
maximaal 25 kledingstukken
in de maten 86 tot 188 en vijf
tien stuks babykleding in de
maten 56 tot 80 brengen. De
organisatie rekent hiertoe
ook sport-, regen en nachtkle
ding en zaken als sportschoe
nen en laarzen. Bij de baby
kleding mogen ook
slaapzakken, draagzakken en
schoentjes worden ingele
verd. Niet verkochte kleding
kan beschikbaar worden ge
steld voor Polen.Voor vragen
kan telefonisch contact op
worden genomen met Y. van
Marion, telefoon: 414143.
KERKWERVE
Lingerie-verkoping
Dinsdag 17 maart wordt er in
de zaal van de Christelijk Ge
reformeerde Kerk in Kerk-
werve een verkoping gehou
den van lingerie, nacht
kleding en keukentextiel. De
ze begint om 19.30 uur en
duurt tot 21.00 uur. De op
brengst komt ten goede aan
de Stichting Adullam die zich
inzet voor de gehandicapten
zorg.
ZONNEMAIRE
Kledingactie
Woensdag 18 maart wordt er
in Zonnemaire een kledingac
tie gehouden van 'flensen in
Nood'. Belangstellenden kun
nen die dag tussen 13.00 en
16.00 uur kleding brengen
naar het Nederlands Her
vormd Gebouw in Zonnemai-
OOSTERLAND
Tijdrede
Op uitnodiging van de plaat
selijke afdeling van de SGP
zal H. Molendijk woensdag 18
maart een tijdrede uitspre
ken. Dit zal gebeuren in het
kerkgebouw van de Oud Ge
reformeerde Gemeente aan
de Burgemeester Van der Ha-
vestraat. De aanvang is half
acht.
BRUINISSE
NCVB-bijeenkomst
Op de eerstvolgende bijeen
komst van de NCVB-afdeling
in Bruinisse, op donderdag 19
maart, komt mevrouw Patti-
kawa uit Oost-Souburg ver
tellen over de cultuur en ge
woontes van Molukkers.
Uiteraard hoort daar ook een
Molukse lekkernij bij. De bij
eenkomst begint om 19.45
uur. Gasten zijn welkom.
GORRISHOEK - Bij Gorris-
hoek in de gemeente Scherpe-
nisse heeft zich zaterdag een
duikongeval voorgedaan.
Hierbij is de 48-jarige Belg
Van Goethem uit Ranst om
het leven gekomen.
De duiker werd door mede
duikers levenloos in het wa
ter aangetroffen. Op de
plaats van het ongeval werd
assistentie verleend door de
KLPD en de traumahelikop
ter. Reanimatie van het
slachtoffer, dat enige tijd in
het water had gelegen, mocht
niet meer baten. De juiste toe
dracht van het ongeval is on
bekend.
De politie in Tholen heeft de
zaak samen met de politie te
water in onderzoek. Wel staat
vast dat het slachtoffer alleen
aan het duiken was.
ZIERIKZEE - De regiona
le afdeling van Amnesty
International houdt deze
maand verschillende
schrijfbijeenkomsten op
Schouwen-Duiveland.
Belangstellenden kunnen
maandag 23 maart van
19.00 tot 20.30 uur terecht
in de Gereformeerde
Kerk in Brugh-Haamste-
de en op dinsdagochtend
24 maart van 10.00 tot
12.00 uur bij de familie
Murphy aan de Dr. Wort-
manstraat 23 'in Noord-
gouwe. In Ouwerkerk is
er op maandagavond 30
maart gelegengeheid tot
het schrijven van brieven
bij de familie Van Dam
me aan de Zwanenburgse-
weg 12. In de overige
plaatsen worden de brie
ven thuisbezorgd bij de
vaste briefschrijvers.
Ook kunnen belangstel
lenden een brief opvragen
bij Lia de Keijser, tele
foonnummer: 0111-
482436. Deze maand zijn
er voorbeeldbrieven aan
de president van Zuid-
Korea om vrijlating van
gewetensgevangene Kim
Song-man, aan de autori
teiten van Venezuela en
aan de overheid van Kro
atië. Op bovenstaan tele
foonnummer zijn ook
voorbedrukte kaarten
aan te vragen.
OOST-SOUBURG - In samen
werking met het Zeeuws Mu
seum houdt de Molukse stich
ting Mae-Uku zaterdagavond
21 maart een avond waarop
Molukse dichters hun werken
voordragen in combinatie
met muziek.
Er zijn optredens van de dich
ters Dennis Tahitu, May-Gi
Leihitu, Jo Uneputty en Jozef
Tahitu en de zangroep Inalo.
Het aanvangstijdstip is 19.30
uur. Plaats van handeling is
het gebouw van de Stichting
Mae-Uku aan de Prins-Hend
rikstraat 35a in Oost-Sou
burg.
JASSEN WEG
KAMPERLAND - Een 33-jari-
ge inwoner uit Breda heeft za
terdag aangifte gedaan van
diefstal van twee jassen. Ter
wijl de man met zijn gezin zat
te eten in een restaurant in
Kamperland, werden de jas
sen weggenomen uit de garde
robe. Ook van andere gasten
werden de jassen ontvreemd.
DREISCHOR - Het streek- en landbouwmuseum
Goemanszorg in Dreischor hoopt dit jaar 10.000 be
zoekers te mogen verwelkomen. Zaterdag was er een
bijeenkomst voor vrijwilligers, vrienden en dona
teurs van het museum, waarbij het nieuwe seizoen
meteen officieel werd geopend.
Om de aantrekkelijkheid van
het museum, pas geleden on
derscheiden met de prijs voor
'kern met Pit' te vergroten,
zijn er weer enkele beziens
waardigheden bijgekomen.
Zo beschikt het museum
sinds kort over zes in kleder
dracht gestoken poppen, die
her en der in het museum zijn
geplaatst. Er zitten bijvoor
beeld mannen op de koets en
achter het weefgetouw en een
vrouw bij een spinnewiel.
De poppen zijn geschonken
door de Stichting Vrienden
van het museum, die zaterdag
op de opening nog een verras
sing in petto had. „De poppen
moeten het museum verle
vendigen, maar ze zijn nog
niet helemaal levend. We heb
ben een van de poppen tot le
ven geroepen," aldus me
vrouw S. Loschacoff-de
Kanter, voorzitter van de
vriendenstichting. En dus
verscheen midden tussen de
vele aanwezigen ineens de
Bruse Marietje Dijkstra, in
een oud Bruse klederdracht.
,,Ik zie er op zijn zondags uit,
met Brusselse en Lierse kant
en hoewel het vrijwel alle
maal zwart is, is het geen
rouwkleding," aldus Dijks
tra die lid is van de Zierikzee-
se klederdrachtgroep De Ar-
ke. Zij bood voor deze
gelegenheid de aanwezigen
eens een kijkje aan onder de
jurk en daar verschenen tot
aan de kniekousen nog vele
lagen kleding.
Olieautomaat
Veel vrijwilligers hebben
zich gedurende de winter
maanden ingespannen om het
museum weer een ander ge
zicht te geven. De vlashoek is
bijvoorbeeld anders ingericht
en sommige landbouwwerk
tuigen vervangen door ande
re. Er is een heuse smidse ge
bouwd met vele originele
gereedschappen en werktui
gen en er is een authentieke
olieautomaat geplaatst. In de
centrale hal is dit seizoen een
wisseltentoonstelling te zien
over stolpboerderijen. Het
centrale punt vormt de ma
quette van een stolpboerde
rij, vorig jaar gemaakt door
G. Boot uit Zierikzee. Voor
zitter W. De Vrieze van Goe
manszorg ziet het seizoen met
vertrouwen tegemoet: „We
gaan er dit seizoen weer volop
tegenaan. We hadden alleen
nog wat geluiden erbij willen
hebben van bijvoorbeeld lo
pende paarden en werkende
machines. Wellicht is dat iets
voor volgend jaar.
Nieuw dit jaar wordt ook de
landbouwschuur, die nog in
aanbouw is. Woordvoerdster
L. Nederhoed: „We hadden
een aantal grote werktuigen
elders opgeslagen. Die kon
den we niet tentoonstellen
want er was geen budget en
geen ruimte voor. Dit jaar
kan dat mede dankzij de 602
donateurs en vrienden wel.
We willen ook een leskist sa
menstellen voor de jeugd en
gerichte activiteiten organi
seren met betekking tot de
boerderij en Schouwen-Dui
veland. We willen dus meer
doe-dingen in het museum,
want mensen en vooral kin
deren willen niet alleen maar
kijken."
Het aantal bezoekers van
Goemanszorg is het afgelopen
jaar licht gedaald tot 7,5 dui
zend. In 1996 kwamen nog
8000 mensen het museum be
kijken. „Vorig jaar heeft de
warme zomer ons toch parten
gespeeld. Onze wens voor dit
jaar is 10.000 bezoekers."
De in oude klederdracht gestoken Bruse Marietje Dijkstra staat in het middepunt van de be
langstelling. Schuin achter haar mevrouw S. Loschacoff. voorzitster van de vriendenstichting
van Goemanszorg en museumvoorzitter W. de Vrieze. (Foto: Marijke Folkertsma)
GOES - De werkgroep Instan
ties van de GLTO beslist deze
maand over de uitvoering
van het project Zwerfasbest
in Zeeland en Brabant. Dit
meldt het weekblad GLTp-
nieuws.
Naar verwachting worden
boeren en tuinders nog dit
jaar benaderd voor deelname.
Doel van het project is om de
kleine hoeveelheden asbest
die op en rond het erf zwerven
te verzamelen, te verpakken
en weg te brengen naar een
depot.
Zwerfasbest is een landelijk
LTO-project. Deelname bete
kent voor boer en tuinder dat
hij tegen een gereduceerd ta
rief een zogenoemde big bag
krijgt, waarin het asbest ver
pakt kan worden voor trans
port en verdere verwerking.
Er wordt gemikt op een maxi
male bijdrage van honderd
gulden voor de eerste en 65
gulden voor de tweede big
bag. In een zak kan zo'n 600
kilo asbest. De werkelijke
verwerkingskosten liggen
veel hoger.
WEMELDINGE - Een tiental
auto's in Wemeldinge is in de
nacht van vrijdag op zaterdag
bespoten met blauwe en
goudkleurige verf. De graffi-
ty was aangebracht op de mo
torkap, het kofferdeksel en
op de zijkanten.
De daders hadden een voor
keur voor witte en grijze au
to's. De bekladde wagens
stonden geparkeerd in de
Noordelijke Achterweg, de
Bakkersboogerd, de Spoor-
laan, de Wemeldingse Zand
weg en de Dorpsstraat.
In de Oosterscheldestraat
werd een vuilniscontainer op
een auto gedeponeerd waar
bij de rechterbuitenspiegel
van de auto werd vernield.
Dezelfde verf werd aange
troffen op twee garagedeui-en
nabij de Dorpsstraat in We
meldinge en op het bushokje
aan de Zandweg.
De politie verzoek een ieder
die informatie kan verstrek
ken over de vernielingen,
contact op te nemen met het
bureau in Kruiningen, tele
foonnummer: 0113-381810.
AFTERCARE
GOES - Op dinsdag 24 maart
houdt de begeleidingsgroep
borstkankerpatiënten Goes
een bijeenkomst voor vrou
wen tot 45 jaar. Plaats van
handeling is het gebouw van
het Maatschappelijk Werk
Oosterschelderegio aan de
Zonnebloemstraat. De aan
vang is 19.30 uur.
Het architectenbureau vindt de naam 'Zierik-
zee-Noord' maar niks. Noorderpolder! Dat is
pas aantrekkelijk voor de toekomstige bewo
ners, denkt het bureau Rothuizen, Van
Doorn, 't Hooft. En daarmee bewijst het bu
reau dat ze alles van architectuur weet maar
geen snars van literatuur. Noorderpolder. De
naam lijkt verdacht veel op 'Noordoostpol
der.' Weinigen zullen zeggen: ik ga heerlijk
rentenieren in de Noordoostpolder. 'Het is
een polder en hij ligt in het Noordoosten'
dacht men destijds aan de tekentafel. Meer
fantasie kon men niet opbrengen. Langs een
liniaal trok men wat eentonige wegen en
sindsdien denkt ieder bij het woord Noord
oostpolder aan saaie vlakke stukken waar de
wind regeert. Zierikzee krijgt geen Noord
oostpolder, maar een Noorderpolder omdat
het voor de toekomstige bewoners 'zo wer
vend' klinkt. Je moet er als architectenbu
reau maar opkomen. 'We gaan straks in de
Noorderpolder wonen' zeg je tegen je familie
veraf. 'Arme stakker' denken ze en in ge
dachte komt de beginzin van een streekro
man: Een ijzige wind raast door de Noorder
polder.
Het wordt nog erger. Bij de gure wind pak
ken zich ook onweerswolken samen. 'Noor
derpolder.' Je moet het maar eens drie keer
achter elkaar zeggen. Het woord bestaat uit
twee maal twee donkere klinkers 'oh'-s en
'uh's. Ze klinken dreigend als samenpakken
de wolken: Noordurpoldur. Spookachtig. In
de rollende letters r hoor je in de verte de
donder rommelen. Ik woon in de Norrrr-
durrrrpoldurrrr. De nare klanken in de oh-uh
woorden: somber, dorre, donker, donder,
kommer en dan zelfs twee keer achter el
kaar. Het klinkt in woorden als rommelzol
der, losse flodder, donkere modder en noor-
derpoJder. Woorden waarin alle vreugde
ver-schrom-peld is. Het boek 'Moord in
Noorderpolder' zal in de toekomst een best
seller zijn. Vergelijk de naam Noorderpolder
eens met een gebied in Zierikzee, dat lang
zamerhand ook de naam van een wijkje ge
worden is. 'Waar woont u?' vraag ik aan een
voorbijganger en hij antwoordt: 'Ik woon aan
het Kaaskenswater.' De heldere klaterende
a's in het woord geven een sprankelende
frisheid. 'Ik woon aan het Kaaskenswater. En
u?' vraagt hij. En dan zal ik moeten antwoor
den 'Ik woon in de Noordurpoldur
In de loop der eeuwen is het met de naam
geving in Zierikzee steeds droeviger gewor
den. Eens was er alleen het woord zIE-rik-
zEE, met aan de uiteinden twee stralende,
open medeklinkers. Bij Zierikzee ontstond
later het kAAs-kens-wAter, weer met twee
heldere klinkers. Na de oorlog kwam er
Mal-tA bij. Een achteruitgang. We hielden
nog maar één vrolijke lettergreep over. Bij
Poortambacht, met zijn oh-ah-ah werd het al
avond. Maar helemaal nacht wordt het met
de naam 'Noorderpolder'. Ja, maar Noorder
polder is een historische naam, roept het ar
chitectenbureau en daar heeft het gelijk in.
Toch zijn er betere mogelijkheden. 'Quaal-
ambacht' klinkt op het eerste gezicht
vreemd, maar vormt in combinatie met
'Poortambacht' een originele naamgeving.
'Kattemeet' heeft in combinatie met Ellemeet
ook iets aardigs. Waar ik echter niets van
snap is dat men achteloos voorbij gaat aan
een schitterende naam die klinkt als een
klok: Gooikensnieuwland! Ook dat is een
historische aanduiding. Wat een naaml Dat
zingt, dat danst. Het prachtige 'ooi', het rijmt
op 'mooi en tooi', de n-nen zingen en het
woordje 'nieuw' geeft het alles een stralende
glans. Dat is pas taal. Wie zegt 'Ik woon in
de Noorderpolder' gaat gebogen in een don
kere novemberavond. Wie zegt: Ik woon in
Gooikensnieuwland, wordt wakker op een
stralende lentemorgen waarin de vogels zin
gen.
Morgenavond komt de naam Noorderpolder
op tafel in de commissie plaatsnamen. De
naam bekt niet, de r's blijven in je strot ste
ken. Het lijkt alsof je als dronkenlap met een
dubbele tong praat. Als ze een beetje gevoel
voor taal hebben hangen ze boven de stad
niet de zwaarmoedigheid van Noorderpol
der. Saaie huizen, strenge gezichten en
zwarte laarzen. Dat beeld rijst in me op bij de
naam Noorderpolder. Het onheilspellende
gevoel van een fin-de-siècle. De Nieuwsbo
de gaat weg en dan krijgen we ook nog eery
'Noorderpolder'. Geef mij aan het begin van
een nieuw millennium maar de sprankelende
hoop van een nieuw land met een naam die
klank en kleur heeft. Gooikensnieuwland.
Met de ie van 'Zierikzee' en van 'de liefde'.
Wordt het 'Moord in de Noorderpolder' of
'Liefde in Gooikensnieuwland'? Morgen zul
len we het weten.
