'Oproer' moet jubileumjaar dragen
750jaar geleden kreeg Zierikzee stadsrechten
DINSDAG 30 DECEMBER 1997
OUDEJAARSBIJLAGE
9
ne die plaats zal bieden aan
zo'n duizend toeschouwers.
Een deel van de begroting
moet namelijk komen van de
entreeprijzen. Maar volgens
Möhlmann zal dat maar ,,een
klein bedrag" zijn.
Het jaar 1248 is een mijlpaal in de geschiedenis van
Zierikzee. Op 11 maart van dat jaar werden door
koning Willem II nieuwe stadsrechten verleend. In
1998 is dat 750 jaar geleden. Naar het zich laat aan
zien geeft het jubileumjaar geen reden voor een
enorm groot feest in de eilandelijke hoofdstad. Vier
buitenopvoeringen van 'Het Oproer van Zierikzee'
moeten, wat de gemeente betreft, het jubileumjaar
dragen. En verder hier en daar misschien nog wat
festiviteiten, daar moet de moderne Zierikzeeënaar
het mee doen.
Zierikzee was uitgaande van
het jaartal 1248 de vierde
stad in Zeeland die de stads
rechten kreeg. Middelburg
was in 1217 de eerste. Daar
na volgden Westkapelle en
Domburg, beide in 1223.
Voor de dertiende-eeuwse
inwoner waren de rechten
van groot belang.
De stad en dus ook zijn inwo
ners kregen hierdoor tal van
privileges. Zierikzee kreeg
een baljuw als vertegen
woordiger van de koning en
er werden uit de bevolking
schepenen aangesteld. Zo
kon de stad een eigen recht
spraak voeren, mocht ze een
markt houden en was er vrij
heid van tol. Vooral de ex
porteurs van zout en mee
krap konden profiteren en
Zierikzee werd een welva
rende stad op een moment
dat bijvoorbeeld Rotterdam
en Amsterdam nog piet eens
bestonden.
Een bijzonder privilege in
het stadsrecht bepaalde ook
dat letsel of schade, toege
bracht aan een Zierikzese
burger vergoed moest wor
den volgens de maatstaf van
een edelman. Dat wil zeggen:
vier keer zo hoog als bij een
gewoon burger.
Er waren door de eeuwen
heen talloze bedreigingen
voor de stad. Zo werd Zee
land in het begin van de 14e
eeuw vrijwel geheel ingeno
men door de Graaf van
Vlaanderen. Zierikzee was
de enige Zeeuwse stad die
standhield. Dit pndanks
verwoede pogingen van de
Vlamingen om de stad bin
nen te dringen.
De Guldensporenslag op de
Gouwe bracht in 1304 de be
slissing. Zierikzee kreeg
voor zijn standvastigheid
vele voorrechten en mede
dankzij die privileges begon
een ongekende bloeiperiode.
Er waren ook bedreigingen
van ver weg. De stad behoor
de sinds 1572 bij de opstan
delingen tegen de Spaanse
koning. Een dieptepunt was
het jaar 1575, toen Zierikzee
belegerd werd dooi4 Spaanse
troepen onder leiding van
Mondragón. Het bezit van
Zierikzee was gewenst om zo
de opstandige gewesten Hol
land en Zeeland van elkaar
te scheiden. In de zomer van
1576 waren de reserves
uitgeput en volgde de over
gave. Begin juli trokken de
Spanjaarden de stad binnen.
Enkele maanden later zou
den zij hun buit weer terug
geven.
In de daaropvolgende jaren
werd de stad als hoofdplaats
voor Schouwen-Duiveland
steeds belangrijker. De twee
eilanden Schouwen en Dui-
veland werden in 1610 aan
elkaar verbonden door mid
del van een dam in de Gou
we.
Na 1795, toen ons land door
de Fransen was bezet, ging
het bergafwaarts. Handel,
koopvaardij en visserij
werden vrij wel lamgelegd
Vooral in de tweede helft
van del9e eeuw was Zierik
zee in veel opzichten een ver
geten stad die was terugge
worpen op haar bestaan als
centrumplaats voor
Schouwen-Duiveland.
In de eerste helft van de
20e eeuw was de situatie
weinig anders.
Daarna leefde de stad, mede
dankzij het toerisme, weer
op.
Een scene uit 'Het Oproer van Zierikzee
Het Oproer van van Zierikzee wordt in juni waarschijnlijk vier keer opgevoerd als openlucht-spektakel.
De vier avondvoorstellingen
van 'Het Oproer' moeten zo
rond half tien beginnen en
tegen twaalven eindigen
Daar zit dan wel een half uur
pauze in. Dat is op het mo
ment dat de mensen van de
tribune op het Havenplein
naar de Oude Haven moeten
lopen. Daar kunnen ze getui
ge zijn van de komst van de
hertog en de daarbij geplan-
de fakkeloptocht.
Voor Möhlmann hoeft het
niet bij vier opvoeringen van
het oproer te blijven. ,,Mijn
voorstel is, dit jaar proef
draaien en, als het goed gaat,
er een jaarlijkse traditie van
maken, net zoiets als het
Leids Ontzet. Zierikzee heeft
er het decor voor.'
Goede reden
Er is overigens een goede re-
den om weinig tot geen fees
telijkheden te houden met
betrekking tot het 750 jaar
hebben van stadsrechten.
1248 wordt namelijk vooral
genoemd als jaar waarin de
stadsrechten van Zierikzee
werden herbevestigd. Dit be
tekent dat Zierikzee in dat
jaar al in het bezit zou zijn
van zijn stadsrechten. Het is
alleen onduidelijk door wie
zij dan wel zijn verstrekt en
wanneer. Historici hebben
het over de periode van 1217
tot 1222. Er zijn echter geen
documenten meer die dit be
vestigen. Wel bestaat er een
document uit 1222 met daar
op een stadszegel van Zierik
zee.
Maar op een onduidelijke da
tum is geen feestjaar te plan
nen en wie wil feesten vindt
in de geschiedenis echt wel
een datum. Zo'zou in 1999 het
1150 jarig bestaan van Zie
rikzee gevierd kunnen wor
den, want het toenmalige
dorp Ziericse, Zerixe, Zier-
icxzee of Sirixe werd al in
849 gesticht d.oor de welbe
kende Zieri'k.
Tekst: Peter van den Belt
Foto's: Marieke Mandemaker
Zierikzee Actief wil het cen
trum van de stad in augus
tus voor één weekeinde een
Middeleeuws aanzien geven.
Heenvliet en Kattendijke en
Simonszoon komen die dag
vertellen dat de belastingen
op de eerste levensbehoef
ten, graan, zout en bier, die
dag omhoog gaan. Het over
leg dat zij hierover voeren
met het vroedschap van de
stad wordt ruw verstoord
door de woedende inwoners.
Zij stormen onder aanvoe
ring van pater Pier Kaacke
de weeskamer van het stad
huis binnen. Hier moet de
pater met lede ogen toezien
hoe het volk zich aan het
tweetal vergrijpt.
Straf
Hertog Karei de Stoute
dreigt de stad plat te bran
den, maar zover komt het
niet. Dat Zierikzee gespaard
blijft is wellicht te danken
aan de smeekbede van de be
volking aan het adres van de
hertog. Karei spaart de stad
maar verbindt daar harde ei
sen aan. Er moet een flinke
boete worden betaald, een
groot deel van de privileges
wordt afgenomen en de
poortdeuren van de stad
moeten worden verwijderd.
De straffen die Karei de
Stoute de stad oplegde wer
den later verminderd. Maar
de stad had nog lange tijd te
lijden onder de maartegelen
van de hertog.
Buitenspektakel
Eind 1996 werd 'Het Oproer'
al zeven keer succesvol opge
voerd in theater Mondragon
in Zierikzee. Dit keer moet
het een buitenspektakel
worden dat zijn weerga in de
lange geschiedenis van de
stad niet kent.
Dat er voor vier zaterdagen
in juni is gekozen en niet
voor vier optredens binnen
één week heeft volgens re
gisseur Cees Mölhmann niet
alleen met economische iho-
tieven (spreiding van het
toeristenseizoen) te maken.
Wanneer je vier voorstel
lingen binnen een week
geeft, kun je het treffen dat
het net die week geen mooi
weer is. Door het over vier
weken te spreiden is de kans
op een paar keer mooi weer
een stuk groter. De techni
sche voorbereidingen wor
den overigens wel zo uitge
voerd dat de voorstelling
tegen een buitje kan."
Voor de buitenopvoeringen
is het stuk voor een groot
deel herschreven'. Eind 1996
was het 'Oproer' zoals dat
binnen werd opgevoerd nog
geen avondvullend program
ma. Dat wordt het nu wel.
Verschillende scènes zijn
aangepast en er zitten enkele
nieuwe gedeelten in. Möhl
mann: ,,We willen meer la
ten zien van de onderlinge
handel in die tijd. Ook wil
len we het hele eiland er bij
betrekken. Het is in 1998 wel
een beetje het feestje van
^-Zieri^z&e, maar de resLvan
het eiland hoort er nadruk
kelijk bij."
Mar van der Veer schreef bo
vendien de teksten voor een
paar nieuwe liedjes. Zoals
enkele kroegliederen en een
lied voor de vrouwen die het
volk bewegen actie te onder
nemen. ,,Een beetje in ope
rastij 1 geschreven", stelt
Möhlmann.
Door het inpassen van de
nieuwe stukken en de ver
huizing naar buiten zullen er
ook meer mensen meespelen.
Möhlmann denkt er 130 no
dig te hebben. Acteurs en ac
trices die vrijwel allemaal
van Schouwen-Duiveland af
komstig zullen zijn. ,,We pro
beren ook met levende have
te werken: varkens, paarden
en geiten", vertelt Möhl
mann enthousiast. ,,Qua
beelden is er heel veel te
zien. Die beelden zijn al een
gebeurtenis op zich."
De locaties voor de open
lucht uitvoering zijn het Ha
venplein, de Beuze en de Ou
de Haven. Möhlmann: ,,De
grote marktscène wordt ge
houden op het Havenplein.
Daarin zit onder andere de
executie. De Stadhuisscène
vindt plaats onder de Beuze,
net als de overval. De specta
culaire intocht van Karei de
Stoute moet in de Oude Ha
ven komen. Het liefst met
schepen, maar dan moet het
tij wel meewerken."
En alsof de opvoering van
'Het Oproer' op zichzelf nog
niet spectaculair genoeg is,
wil Möhlmann eindigen met
een vuurwerk. Alle vier de
avonden.
Vooralsnog wordt er door de
gemeente hard gewerkt om
de financiën rond te krijgen.
Möhlmann; „Half februari
moeten we uiterlijk met de
voorbereidingen beginnen.
Dan moet ook de financie
ring rond zijn. Anders moe
ten we ervan afzien." Op het
Havenplein komt een tribu
Op 1 januari 1997 ging de ge
meente Zierikzee op in de ge
meente Schouwen-Duive
land. „Het gemeentebestuur
\'an de voormalige gemeente
Zierikzee heeft toen erg veel
teruggeblikt", weet burge
meester J. Asselbergs.
„De nieuwe gemeente heeft
niet het voornemen om
verdere initiatieven te ne
men. Mochten er vanuit de
bevolking ideeën komen,
dan kunnen we altijd nog
bekijken of en op welke
wijze we die ondersteunen."
Vuurwerk
Ergens ver in de achterhoof
den van de raadsleden en de
ambtenaren broeien wel een
paar ideetjes, maar concreet
is er niets. Zelfs voor de dag
van 11 maart, wanneer het
precies 750 jaar geleden is
dat de rechten zijn verleend,
staat er nog niets op het pro
gramma.
Zierikzee Actief, een club
van mensen die zich inzet
voor allerhande activiteiten
ter promotie van Zierikzee,
is nog het verst in de plan
nen. De vereniging wil een
actieweek in de maand sep
tember of oktober.
„De bedoeling is Zierikzee
gedurende die periode Mid
deleeuws aan te kleden,"
stelt John Pantekoek. Hij
wil terug in de tijd met oude
kleding, oude beroepen en
vee op het Havenplein.
„Het zwaartepunt van de ac
tiviteiten moet op een zater
dag vallen. Het liefst willen
we de binnenstad van Zie
rikzee dan een keer autovrij
hebben. Paard en wagen zou
den de mensen vanaf bepaal
de punten naar het centrum
moeten vervoeren."
Afsluitend zou er in de
plannen van Zierikzee Actief
een vuurwerk moeten
komen.
Pantekoek: „Maar alles
sfaat of valt met het budget
en de bereidheid van de men
sen om mee te helpen."
De plannen van Zierikzee
Actief behelzen ook de in
voering van een jubileum
paspoort. Dat moet dan ver
gelijkbaar zijn met de
penning die vorig jaar in
Veere is uitgegeven. Via bon
nen of een stempeltje kan er
gebruik worden gemaakt
van aanbiedingen van win
kels en horeca-ondernemers.
Ook deze plannen zijn echter
nog erg prematuur.
De vereniging Stad en Lande
heeft nog geen concrete plan
nen. Het bestuur wil in sa
menwerking met het stads
archief nog wel kijken wat
er gedaan kan worden. „Als
w.e iets doen, zou het een pu
blieke actie moeten zijn. Dan
wordt het ook een evene
ment dat later in het jaar
wordt gehouden," aldus een
bestuurslid.
Het Oproer
De geringe daadkracht van
het gemeentebestuur met het
oog op de viering van het
750-jarig jubileumjaar van
de stadsrechten wil overi
gens niet zeggen dat de ge
meente Schouwen-Duive
land helemaal geen
historisch besef zou hebben.
Want als één front maken
B&W en de gemeenteraad
zich sterk voor de openlucht
uitvoeringen van 'Het Op
roer van Zierikzee.Op vier
zaterdagen in de maand juni.
'Het Oproer' verhaalt dan
wel niet over het verkrijgen
van de stadsrechten. Het
haalt wel het moment terug
in de geschiedenis van de
stad Zierikzee, waarop Zie
rikzee zijn stadsrechten bij
na kwijt zou zijn geweest.
Het oproer van 1472 is een
van de meest opzienbarende
en betekenisvolle gebeurte
nissen uit de geschiedenis
van de stad Zierikzee. Zie
rikzee was toen een stad van
zo'n vijfeneenhalf duizend
inwoners. Een bloeiende
stad, vermaard in de hele-
(toenmalig bekende) wereld.
Vanwege de hoge belastin
gen die de mensen moesten
betalen voor het bekostigen
van de oorlogen van de her
tog, rommelde het echter on
der de bevolking. Dat rom
melen slaat op 20 november
van dat jaar om in een heus
oproer. De hoge heren Van
Thomasvaer
ZOC-ondememers en hun personeel, 4
hielden weer dag van het winkel-
werk'. Kijk, dit was toch origineel, zo
te getuigen: 'Samen zijn wij sterk
Pieternel
De FOS verlange bouwlocaties, even
wichtig verdeeld, niet op los zand.
Want door alle vernieuwingsoperaties,
moest toch verarming blijvend
uitgeband!
Thomasvaer
In weerwil van het Streekplan
Zeeland, had FOS een eigen beleids
plan klaar. Want voor 't vergaderen
was men wat aangebrand: zelf brengt
men beter 't juiste voor elkaar
Pieternel
Renesse wilde weereen dorpspomp,
net zoals in Nieuwerkerk.
Helaas, financiële rompslomp,
belemmerde dit nu weermaals
sterk.
Thomasvaer
Toch bleek er nog een gaatje,
waaruit men centjes tov'ren kon.
Zo wachtte men op 't fotoplaatje,
waar Renes' de pomp herwon.
Pieternel
Forellenvijver in Kerkwerve.
beoogde een toeristenlokken.
Aqrarièr mocht qeen toekomst
derve'
recreatie werd zijn nieuwe fokken.
Thomasvaer
Nachtvorst bleef te la?ig weer hangen,
aan onze nieuwe voorjaarsdis.
Bloesem kon dit niet verdrongen,
't ging met vruchtboom weer
eens mis.
Pieternel
Fruit kan men nu eenmaal niet
ontberen, voor volksgezondheid num
mer één! Is de prijs niet te verteren,
klaagt men weermaals steen en been.
Thomasvaer
Bede was: Polder moet open blijven,
daar stond Schouwen-West voorop de
bres.
Wel. wel, wat moet een mens al niet be
kijven, dit leerde weer ook deze les.
Pieternel
Teveel aan landschap viel als offer,
aan recreatie, industrie,
bouwactiviteit.
De mens was hiermee zelden boffer,
rust, smog, uitzicht, is dit kleinigheid?
Thomasvaer
Stichting Boompjes nam het werk,
van de Oranjevereniging over.
Dit bleek waarempel niet meer sterk,
was dit nu juist ontluikend lover?
Pieternel
De tijd zal 't leren beste man,
verandering van spijs doet eten.
Wij blijven Oranje trouw als 't kan,
laat men nu maar voorgoed dit
weten!
Thomasvaer
Scharendijke kreeg z'n dorpsraad,
in kernen is dit niet zo slecht.
Als brug van oud naar nieuw
is baat,
voor de burger wel zijn recht!
Pieternel
Politiek is als een vijmver,
waar elke soort van visje zwemt.
Elkander etend met veel ijver,
niemand heeft dit ooit geremd...
Thomasvaer
Pieternel. moetje eens horen,
Schouwestrand kwam weer eens
schoon!
Scholieren wasten daar de oren,
en vonden dit ook heel gewoon.
Pieternel
Renesse had weerlost van paarden,
die beesten hadden toch
geen schuld?
Berijdster weten toch de waarden,
van schone straten, heb geduld..
Thomasvaer
In oude stadjes moet men fors.
vrachtwagenverkeer verbieden
Met ruimte lukt daar geen gemors,
vraagt nu wel heel wijze lieden.
Pietemei
De Nationale Reddingbootdag.
te Burghsluis vroeg aller aandacht.
Het was weer veelwat men
daar zag.
altijd ligt er een boot op wacht.
