'Het zegt vooral iets over de waarnemingen van Van Zwieten' DINSDAG 30 DECEMBER 1997 OUDEJAARSBIJLAGE 8 In Zonnemaire gebeurt het... „Wat is dat toch in Zonnemaire, zit daar wat in de bodem, krijgen ze het daar met hun voedsel bin nen?, vroeg gedeputeerde J. van Zwieten zich af bij de constatering dat er wel veel creatieve initiatie ven opborrelen in die polder rond Zonnemaire. Re den om eens met vier creatieve boeren aldaar te gaan praten: Jaap Verseput, Niek Deïst en de ge broeders Peter en Joop de Koeyer. Is er in die pol der van Bommenede inderdaad iets bijzonders aan de hand? Joop:Je koppelt dit aan een uitspraak van Van Zwie ten en hem is hier iets opge vallen, maar dat zegt natuur lijk ook iets over de waarnemer hè? Waarom valt het Van Zwieten op, dat hier iets gebeurt? Omdat dit net toevallig dingen zijn, die bij de provincie in beeld geko men zijn. Maar ik zou be zwaar hebben tegen het beeld, dat er hier in Zonne maire iets bijzonders is. Dat er een paar heel bijzondere mensen zijn, die zo maar al lerlei bijzondere dingen doen. Het zegt iets over de positie van Van Zwieten, hoe hij waarneemt wat er ge beurt. Wij kunnen er wel tien opnoemen op het eiland, die eigenlijk ook op het ge bied van hun vak of weet ik wat, zeker zulke opzienbare dingen gedaan hebben, maar die komen niet bij de provin cie in beeld." Maar je vestigt toch de aan dacht op je met: de Vlegel productie, de landschaps camping, Festival Zonnemaire Buitengewoon, •een project als Zonnestraal en de bron van die ideeën zit dan toch in een kleine straal? Niek: ,,Het scheelt dat er hier in de polder nogal wat jonge ondernemers zitten en dat zijn geen mensen, die zit ten te wachten tot hun zes tigste." Ik zou me wel kunnen voorstellen, datje aan bepaalde dingen hier niet begint, als er allemaal zestig-plussers zouden wonen.' Joop: ,,Ik zou me wel kunnen voorstellen, dat je aan be paalde dingen hier niet be gint, als er allemaal zestig plussers zouden wonen.1 Jaap:,,Bij mij maakt het ook uit. Ik voel mij erg op mijn gemak in deze polder. Heel prettige buren, ik kan met iedereen opschieten. Ik kan me ook een situatie voorstel len dat je ruzie met je buren hebt en dat je elkaar scheef aankijkt. Dan dingen orga niseren, die wij doen, dan voel je je daar ook niet koosjer bij. Zou ik heel ver velend vinden." Voor we verder gaan, eerst nog even voorstellen: Jaap Verseput (44): runt een akkerbouwbedrijf aan de Schapenweg (Huize Wage- ningen). Mijn grootvader is daar altijd boer geweest. Mijn vader heeft iets anders gedaan, een beetje over de hele wereld gewerkt en in die tussentijd zijn er be drijfsleiders geweest. Ik zit hier nu vanaf '80, dus alweer zeventien jaar. Ik heb eerst nog wel een paar jaar in Ita lië en in Spanje gewerkt." Niek Deïst (35): boert op boerderij Kijkuit aan de Kij- kuitseweg.Familiebezit van vader op zoon, een paar generaties al. Eerst heb ik in de technische richting rond gekeken, maar ik vond dit wel zo mooi om er voor terug te komen. Een bewuste keus, maar wel vrij plotseling, want mijn vader heeft long kanker gekregen en is toen vrij snel daarna overleden, in 1989. Joop de Koeyer (42), runt sa men met zijn broer in een maatschap het boerenbedrijf Mon Genie. ,,Mijn ouders zijn er na de ramp gekomen. De naam is van de voorgan gers, de familie Hokke heeft daar eeuwenlang gewoond. In het ouderlijk huis wonen Peter en Nellly en ik woon bij de nieuwe schuur, die we een jaar of vijf terug hebben gebouwd." Wist Joop altijd al dat hij boer wilde worden? ,,Nou volgens mijn moeder was Pe ter altijd buiten en ik was meer binnen. Peter zou wel boer worden en ik zou wel Ie ren. Dus ik ben in Wagenin- gen terecht gekomen. Hal verwege moest ik stage lopen op het Landbouw Eco nomisch Instituut in Den Haag. Dan liep ik om vijf voor half negen 's ochtends met mijn tasje onder mijn arm door de residentie. Ik was d'r diep ongelukkig, ja..en niet omdat het niet in teressant was, maar ik dacht dit m'n hele leven, nee. Dus toen ben ik een poosje ge stopt en toen met Peter en la ter ook met mijn ouders er over gehad, dat ik dan toch maar liever boer werd." Peter de Koeyer (41) moet eerst naar één van zijn vele vergaderingen en arriveert wat later. Hij bevestigt Joops verhaal. ,,Dat ik de boerderij wilde overnemen, wist ik al gauw." Maar je doet ontzettend veel daarnaast nog. Had je niet genoeg aan het boeren al leen? „Blijkbaar niet. Boe ren is wel het leukste hoor, maar om dat nou voor 100 te doen. Er is nog meer in het leven." 'Toen ik 40 was, dacht ik ook: ik wil nog wat anders gedaan hebben dan alleen boer zijn.' Dus, dat geldt voor allemaal, de oorsprong ligt in de klei. Maar blijkbaar is er behoef te aan meer? Jaap, waarom Festival Zon nemaire Buitengewoon? ,,Ik denk het hele denken, onbe wust of bewust, over de ruimte, over dat de mensen meer ruimte willen hebben. Verder vond ik dat er op Schouwen-Duiveland niet veel gebeurde in de zomer. Ik heb me toen indertijd ook weieens aangemeld bij de culturele raad in Zierikzee en als ik wat zei, dan keken de mensen me zo aan alsof ik van een andere planeet kwam. Toen ik 40 was, dacht ik ook: ik wil nog wat anders ge daan hebben dan alleen boer zijn. Toen heb ik ook nog in Rusland gewerkt, na m'n veertigste. Ik vond mezelf ook een beetje mopperkont worden dat ik altijd maar kritiek had op die Concert zaal. Dat heb ik nou nog, maar nou heb ik laten zien: ik doe tenminste wat." Niek, een landschapscam ping is dat economische noodzaak of hobby? „Ten eerste je hebt hier een plek je, dat iedereen prachtig vindt en dat is dan gewoon een gegeven, plus dat je een bedrijf moet runnen op een bepaalde manier en je moet toch ook kijken van ja goh, waar liggen m'n kansen? Nou dan zijn er natuurlijk een heleboel mogelijkheden, die meteen zijn geblokkeerd, of die in ieder geval niet wenselijk zijn. Dus vandaar dat ik één plus één gedaan heb en logisch dacht ik voor mezelf: ik ga die natuur waarden een beetje uitbou wen en daar probeer ik wat rond te verzinnen. Als je hier woont en je ziet al 'Voor mijn gevoel zijn akkerbouwers gewoon een beetje het slachtoffer geworden van de ontwikkelingen na de oorlog: alsmaar meer en goedkoper produceren en dat heeft ze bedrijfs economisch in de knel gebracht.' V.l.n.r.: Jaap Verseput, Niek Deïst, Peter de Koeyer en Joop de Koeyer: „Wij zijn natuurlijk geen bijzondere mensen, die allemaal bijzondere dingen doen. die vogeltjes hier de hele dag, dat is gewoon schitte rend. En dat de vinden de mensen ook, want ik ben toen wel gelijk een mini- campinkje begonnen. Die schaalvergroting die stopt niet. We zijn van paard en wagen naar de zeÉ rijen- bietenrooier gegaan en het zou een illusie zijn om te denken dat je de volgende twintig jaar nog niet eens een stap van het een naar het ander zou maken. Dat komt gewoon op je af, dat zie je elk jaar doorgaan." Joop, leg me de oorsprong van het idee rond de Zeeuw se Vlegel eens uit en jullie betrokkenheid. „Nou Peter is er in zoverre bij betrokken, dat wij ook tarwe telen voor de Zeeuwse Vlegel en dat telen we dus als bedrijf, maar wat het be stuur in de organisatie be treft, heb ik daar vanaf het begin in gezeten en Peter dus verder niet. Ik ben één van de initiatief nemers. Het is ooit ontstaan uit een gespreksgroepje tus sen Zeeuws Agrarisch Jonge ren Kontakt en de Zeeuwse Milieufederatie. En dan pra ten we alweer over bijna tien jaar terug. En het idee van dat gespreksgroepje was dat milieuorganisatie en boeren- organisatie te vaak en te veel tegenover mekaar ston den. Het ging over de strijd over de ruimte en aantal hec tares. En de kwaliteit van het milieu uiteindelijk. En het heette toen nog het Boe renbroodplan-idee, ooit ge presenteerd op een studie dag toen hebben ze een begeleidingscommissie ge vormd voor mensen, die dat dan mee zouden kunnen hel pen uitvoeren en toen ben ik erbij gekomen. Voor mijn ge voel zijn akkerbouwers ge woon een beetje het slacht offer geworden van de ontwikkelingen na de oor log: alsmaar meer en goed- koper produceren en dat heeft ze bedrijfseconomisch in de knel gebracht. Maar van belang is te laten zien wat het nut van het vak is, namelijk verantwoord en goed voedsel produceren." Duurt het lang voordat je er kenning krijgt als je een to taal nieuw idee lanceert? „O, daar zou ik wel een boek over kunnen schrijven," zegt Niek Deïst. „Eerst moet je een goed plan hebben. Nou en dan ga je naar gemeente en provincie: wat denken jullie d'r van? Ze praten alle maal over plattelandsont wikkeling de natuur moet samen met de landbouw re creatie moet erbij kunnen en economisch moet het ook iets voorstellen. Dus ik heb gewoon alle drie bij mekaar gedaan, omdat ik die belan gen wel in zie. Maar de ge meente zegt: ik weet niet of er beleid voor is. Dus dan moet je maar eens naar de provincie toe. En daar: goh, ja leuk, maar eerst naar het bestemmingsplan kijken en dan komt het vervolgens weer terug bij de gemeente. En dan komen alle belangen organisaties, landbouw en natuur. En recreatieonderne mers, van 'wij willen ook wel uitbreiden.' Met andere woorden: je bent voortdu rend bezig om dat idee dat in alle bezieling is ontstaan, om dat te verdedigen en over eind te houden. En op den duur gaan ze toch wel den ken: misschien is het nog niet zo slecht, laten we het maar eens een keer goed on derzoeken. En op een gege ven moment zegt de gedepu teerde 'Prachtig zo'n landschapscamping.' Ja, als of hij het zelf bedacht heeft, maar het heeft wel 6 a 7 jaar! gekost." Hoe zat dat bij jou Jaap? „Ach, in Nederland stikt het van de ideeën, er zijn ideeën zat, je wordt ermee over voerd maar het gaat er juist om een idee om te zetten in werk, volgens mij is dat de kunst." En jij bent nu drie jaar ermee bezig en het is na tuurlijk al vrij snel erkend geworden.,, Ja, dan moet je ook geluk hebben, natuur lijk hè. Ja als het drie keer geregend had, had het mis schien ook anders gelopen." 'En in de bakkerswereld, daar was de stemming van nou we worden al doodgegooid met nieuwe broodsoorten, enne het is wel goed.' Hoe zat het met de Zeeuwse Vlegel Joop? „Nou, het is niet meteen goed gegaan. Het lijkt een beetje op wat Nico ook vertelde, er is enorm veel scepsis. Onder de gevestigde orde in de land bouw was het van 'als je op zo'n manier tarwe moet te len, dat wordt hooguit een beetje kruidig kippenvoer.' Kippenvoer, want als je geen kunstmest strooit, krijg je geen fatsoenlijke korrels. En dat kruidig sloeg op een berg met vuulte. Nee, dat wordt niks. En in de bakkerswe reld, daar was de stemming van nou we worden al dood gegooid met nieuwe brood soorten, enne het is wel goed. En het bevredigende is dan dat je het met een clubje doet. Dus bijvoorbeeld bak ker Kik van Brouw, daar heb ik mee gevoetbald vroe ger, die zei 'Het wordt niks hoor Joop,' maar ja die kon toch ook geen nee zeggen, die ging meedoen en die ging dat nog leuk vinden. Dus ook voor bakker Kik wordt het dan iets van hemzelf. Dan is hij d'r dus ook gemotiveerd voor, dan komt hij zelf ook met ideeën en dat heeft weer z'n invloed op ons, want dat stimuleert natuurlijk. Op een gegeven moment deed de provincie Zeeland ook mee met subsidie, maar wij von den wel, dat het bestaans recht moest blijken of het op eigen benen kon draaien. Nou en dat is gelukt." Als Peter de Koeyer net is is binnengekomen, verschijnt plotseling het blonde kopje van Deïst junior in de deur opening: „Je hebt je lichten aangedaan," tegen Peter. „Erger nog, ik heb ze niet uitgedaan." Creatieve initiatieven; hoe lang moeten de kosten voor de baat uitgaan? Niek:Nou, ik heb er al be hoorlijk wat in geïnves teerd, want je kunt wel met een tekeningetje en een heel mooi verhaaltje erbij naar de gemeente stappen, maar ja dat is natuurlijk niet ge noeg. Er moeten verkeerstel lingen gedaan worden en rapporten geschreven wor den, waarom het wel en het waarom het niet kan. Ik heb deskundigen in de arm moe ten nemen, want dat kun je zelf niet die rapporten schrij ven. Je moet goed beslagen ten ijs komen. Maar het kost veel geld. Hoe verging het jou Jaap? „Ja, dat heb ik heel bewust gedaan. Het waren ook goe de jaren toen, redelijk goede jaren. Toen dacht ik nou ja, nou kan ik me dat ook per mitteren. Het is nog steeds niet iets om rijk van te wor den." En bij de Zeeuwse Vlegel, za ten daar veel risico's aan? Joop: „Nee, iedereen deed een stukje tarwe, dus met die tarwe nam je risico ja. Het risico was dus meer van dat je iets op poten zet en het lukt niet. Dat zou de teleur stelling zijn. Financieel dus eigenlijk niet zo Veel. Nu is dat eigenlijk wel meer, want het is nu dus een klein be drijfje geworden. Er is ook iemand in dienst en zo, dus nou voel je die verantwoor delijkheid wel, maar ik ben nou zelf niet meer ongerust dat het niet draait." 'Je kunt het ook omdraaien en zeggen van nou dan kun je beter ook op de kar gaan zitten en zorgen dat je het zeifin handen houdt en de voorwaarden kunt stellen.' Peter heeft zijn lichten in middels gedoofd en wordt gevraagd iets te vertellen over de motieven achter pro ject Zonnestraal. „Het komt voort uit mijn bestuursfunc ties. Als voorzitter van de boeren van het eiland, de landinrichting Schouwen- Oost was op komst en dan weet je: je kunt er dwars voor gaan liggen voor alle natuurkweeks bij elkaar op geteld en als je dat heel goed organiseert en als je dat in de hand houdt, is het maxi male dat je een paar jaar uit stel krijgt van ontwikkelin gen, die in gang worden gezet. Je kunt het ook om draaien en zeggen van nou dan kun je beter ook op de kar gaan zitten en zorgen dat je het zelf in handen houdt en de voorwaarden kunt stellen. Dus als er gepraat wordt over natuurvriende lijke oevers - je"kon op de klompen aanvoelen, dat die eraan kwamen - dan kun je ook zelf akkerranden gaan beheren. Dat was de achter liggende gedachte. Dus het is meer vanuit de organisaties gedacht, dan bedrijfsecono misch. De vergoeding van de overheid is ook niet bedoeld als winst, maar als vergoe ding voor de inkomstender ving." 'Het was net toen ook in 1994 het jaar van de hommel en ik dacht goh, als dat nou zo is, dan kom op.' Jaap: „Je weet nooit van te voren of zo'n Zonnestraal project ook economische waarde heeft. Nou ja, die route is mooi, men rijdt er langs, het wordt bekend. Ze komenenzien ook jouw be drijf. Nou en de kunstroute bij ons door de polder, heb ik, of eigenlijk Karen, pas verzonnen, nadat Zonne straal er was. Dus toch, je raakt door elkaar geïnspi reerd en daarom werkt het, zoals het werkt." Hoe is het overigens met het project Zonnestraal? „Nou, we zitten precies tussen twee subsidieperiodes in. Dat is erg spannend. We rennen el ke dag naar de brievenbus. Het had in december bekend moeten zijn." Is het uniek of zien we het el ders in het land ook? „Nee er was eigenlijk alleen maar wat ervaring in veenweide- gebieden. In het akkerbouw gebied was niks en je weet als er een natuurvriendelij ke oever wordt gecreëerd, dan ontstaat er een plas- dras-situatie, zo heet dat in tern en dan weet je dat we hier een rietkraag kunnen verwachten van zo'n 7 meter breed en dat is niet zo span nend. Het was net toen ook in 1994 het jaar van de hom mel en ik dacht goh, als dat nou zo is, dan kom op. Er zijn acht soorten hommels in Nederland, waarvan er zes op de rode lijst staan, dus die met uitsterven worden be dreigd. Nou als dat nou wer kelijk een vraag is, daar kun je zo eenvoudig als boer een antwoord op geven. En er worden nu ook weer verras send veel soorten hommels geteld." 'En de bedoeling is dat straks burgers aandelen in Zonnestraal kunnen kopen en daarmee kopen ze dus voor een jaar een stukje natuur.' We besluiten met een toe komstvisie: Joop, we hebben Zeeuws Vlegelbrood, bier, koekjes, vlees en eierkoe ken. „Ja, nou is het wel weer even mooi hoor. Brood is de core-business en dat blijft het ook. En omdat het niet die omvang heeft, die we er van gedacht hadden, zou het brood alleen een te smalle basis zijn want daar kun nen we 1,5 dag iemand uit betalen. Daarom zijn die an dere dingen erbij gekomen. En er zijn er zeker een aantal van, die goed genoeg zijn om mee door te gaan." Nico jouw toekomstvisie? Wanneer is die landschaps camping gereed? Niek: ..Ja, ik hoop dat ik vandaag of morgen toch een keer echt kan beginnen. Ik hoop ge woon dat het mogelijk is." Jaap, gaat Zonnemaire Bui tengewoon het Nort Sea Jazzfestival nog overstijgen? „Nee, wij slepen ons voort. Nee, tuurlijk proberen we verder te gaan. Nu structure le subsidie van de provincie, daar vind ik enorme waarde ring uitspreken. Elk jaar weer nieuwe ideeën en nieu we plannen realiseren. We willen het komend jaar iets met poëzie gaan doen op de boerderij en het erf, in plaats van de beeldende kunstrou te. We willen het wel klein schalig houden. Maar ik ben niet iemand van een vaste formule." Peter: „Nou ik denk dat het boeren voorlopig nog wel doorgaat, daar ben ik niet zo ongerust over. En met Zon nestraal zal binnenkort blij ken wat de maatschappij er voor over heeft en bij de aan vraag van nieuwe subsidies, wat de markt er voor over heeft. Het is behalve land bouwkundig in alle andere opzichten een groot succes. En het landbouwkundige is dan de uitdaging om de voortgang goed te gaan doen. Er groeit nu namelijk nogal wat ongewenste on kruid tussen en dat zie je als boer liever niet. En de bedoe ling is dat we het project ook op de markt brengen en dat het dan een inkomstenbron kan zijn voor de boeren en tegelijkertijd kan dienen als inspiratiebron voor aanslui tende initiatieven. En de be doeling is dat sticks burgers aandelen in Zonnestraal kunnen kopen en daarmee kopen ze dus voor een jaar een stukje natuur." Tekst: Ali Pankow Foto: Marijke Folkertsma Thomasvaer 't Waterschap Zeeuwse Eilanden, ook kustbe- heerder van formaat! t ging om bebouwing onzer stranden, kreeg kibbel met de Waterstaat. Pieternel Ook zeer waakzaam voorde kusten, veiligheid wordt duur betaald! Zee laat nooit de mensen rusten, de veiligheid mag niet verschaald! Thomasvaer Ook nu wordt 't nog niet zo'n eenheid,zoiets moet langzaam groeien vrouw. En over alle nieuwe blijheid, blijf ik m'n landje nog maar trouw! Pieternel In de Nieuwe kerk te Z. was weer heel veel te doen. Maar nu toch even opgelet: voor straat rondom was poen! Thomasvaer Doch rolstoeler bleef buiten staan, de trappen bleven hoog! Waarom werd hier niets aan gedaan,ondanks herhaald betoog? Pieternel Bij nacht in haven van Burghsluis, ontplofte toen een jacht. Dat ging gepaard met veel geruis, aan boord was toen geen wacht. Thomasvaer De berging werd een zware klus, want modder hield het vast. Maar nu een urenlang geprus, kwam 't wrak toch uit z'n last. Pieternel De 'Aldi' opeende op nieuw weer deuren, aan Boerenweg in Zierikzee. Men schonk er koffie in alle geuren,met vlaai, viel dat toen even mee? Thomasvaer Unigro kwam dan daar wat later, met 'Super' onder 't zelfde dak. Dit gaf toen eventjes een kater, een addertje was't dat toen zo stak. Pieternel De wijze mannen van de gemeente wisten van 'Super' werk'lijk niets. Zij werden wit tot op 't gebeente, en klommen weldra op dé fiets. Thomasvaer Pieternel, nu moet je toch eens horen, Schouwen-Duiveland is ook nog aangegroeid. Eenendertig hectare land werd ons beschoren, en hier werd echt niet mee geknoeid! Pieternel Thomasvaer, ik dacht door stormen, dat juist ook land verloren ging. Maar Waterstaat had dus ook normen, die een afkalving verving? Thomasvaer Totaal werd Nederland zelfs groter, 250 hectare kreeg 't vaderland erbij! Ons landje blijft voor melk en boter, ook Zeeland is hierdoor erg blij. Pieternel Ligplaats aan 't Ooster scheid voor jachten, werd uitgebreid, niet eerst te Bru. Dit was waar velen zo naar smachtten, 't viel tegen voor 't jachtschip- persmenu. Thomasvaer Het varen op de Oosterschelde, biedt veel wat varensgast maar wenst. Het was in onze krant dat men al meldde: Bru is de eerste plaasts, vast onbegrensd. Pieternel Op eerste lentedag werd begonnen, met weer een Nieuwsbodereis. Guur was 't weer, hoe had men 't zo bedongen, naar Engeland, een hele hijs! Thomasvaer Drie dagen zou de reis gaan duren, een plaatje schoot men op Neeltje Jans. Al had het weer ook maartse kuren, de deelnemers waren wel wat mans! Pieternel Te Bru, vond men, had een geneesheer, door spoedgeval te hard gereden. Bekeuring werd zijn deel toen weer. de wet is toch voor goede zeden?

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1997 | | pagina 43