Impels Cf!
êrkade
MONARD
SINTERKLAASAKTIE
MPZLS stsmpelsW 8S s
>ELS STEMPEH
empils
•MI
GOUD0WAARD
Knock< t J C ►wood
voor een origineel en
artistiek kado
verantwoord houten
kinderspeelgoed
een winkel gespecialiseerd in
antieke grenen- en trendy
meubelen uit o.a. Mexico, India
en Indonesië
Bij besteding vanaf f 15,-
bij Dierenshop Verkade
een
chocoladeletter gratis
Voor mooie ketting
oorbellendasklem
en nog veel meer
voor de surprises.
Tot ziens bij Patty Monard
Poststraat 16, Zierikzee 0111 -413434
ierikee, winkelhort van Schouwen-Duiveland
Oe scKooi^steen, bi*on
vet n ^iftvoll^ gebmiken
10
SURPRISE KRANT
swmpum
POSTSTRAAT 3-5 ZIERIKZEE
Houten meubels^^^speelgoed
Nieuwe Bogerdstraat 27, Zierikzee, 0111-414216
Geldig van 15 nov. t/m 5 dec.
Korte St. Janstraat 3-5,
4301 AE Zierikzee,
0111-412923
PARIS
Een gouden oorijzer en een houten schoorsteen waren voor
beelden van oneigenlijk taalgebruik en van verandering van
betekenis. Om bij de schoorsteen te blijven; dat is een steen
of stenen object die of dat iets schoort. Schoren betekent
stutten of ondersteunen. In het Middelnederlands is het scor-
steen of soorteen en de betekenis is vuurplaats of haardste
de. Maar letterlijk is het de stenen steun, waarop de boven
bouw van de rookafvoer rustte. En omdat de bovenbouw door
het dak heen stak, was er al vroeg sprake van een houten
schoorsteen! Zwarte Piet had er niet dé minste moeite mee.
Hoe is de schoorsteen ontstaan? In de
gematigde koude luchtstreken wer
den vanouds hutten en huizen ge
bouwd met een opening in het dak om
de rook de gelegenheid te geven weg
te trekken. Je zou anders zelf een stuk
rookvlees worden.
Nu hebben inventieve mensen, overal
ter wereld en in alle tijdvakken ontdekt
dat een schoorsteen "trekt". Dat wil
zeggen dat hij lucht en rook afzuigt.
Dan moet er echter wel aan twee voor
waarden worden voldaan.
A. De top van de schoorsteen moet het
hoogste punt van de omgeving zijn.
B. Het vertrek waarin het vuur brandt
moet afgesloten zijn.
Dit laatste punt baar
de de minste zor
gen.
Maar was de
schoorsteen
niet het
hoogste
punt en
stond
hij ach
ter een
belen
dend
dak dat iets
hoger was,
dan kon een val
wind maken dat
de rook terug in
de kamer werd
geblazen in
plaats van eruit.
Met betraande
ogen stoven de
bewoners dan
de straat of de
modder op. Kon
je dus geen huis
of hut bouwen
met een hoge
schoorsteen dan
kon je evengoed
de gehele
schoorsteen weg
laten. Bij valwind
(wind vanuit een
richting waarin
zich dichtbij hoge
daken of bomen
bevinden) was je
dan toch het
haasje. Daarom
bouwden arme
poorters tot ver in
de Middeleeuwen
huizen zonder schoor
steen. Dit neemt niet
weg dat de schoorsteen
bij onze voorvaderen al dui
zenden jaren bekend was. In
1419 werd door het stadsbe
stuur van Arnhem bepaald dat op
elk huis waarin gestookt werd een
schoorsteen verplicht was. Het hielp
echter niets en in 1424 werd het
bouwvoorschrift herhaald. In andere
steden nam men dezelfde maatrege
len omdat zonder schoorsteen de von
ken in het rond vlogen (in een tijd dat de
daken nog van riet of van stro werden
gemaakt). Vriezenveen brandde enke
le malen tot de grond toe af en Londen
trouwens ook. Een schoorsteen of niet,
al vanaf de 10e eeuw hieven de stads
bestuurders cijns (belasting) op "ieden
huse daer rooc uutgaet."
Zwarte Piet
In de 15e eeuw verdwenen in de steden
veel houten huizen. Zij werden vervan
gen door stenen gebouwen of men
maakte een stenen voet tot közijn-
hoogte. Vandaar dat de Schoorsteen
een stenen muur kon zijn waarop d^
rookafvoer rustte.
In onze tijd worden ook in moderne hui
zen nog steeds schoorstenen ge
bouwd. Velen zien het zitten bij de open
haard als het opperste genot. Terwijl
het ook als een statussymbool geldt.
Ook bij het stoken van houtkachels en
open haarden komt er veel roet vrij. Het
is daarom even hard nodig om de
schoorsteen elk jaar te laten vegen.
Ook kunnen er boombladeren en vol-
nestjes in terecht gekomen zijn. Dus
het is nog steeds opletten geblazen.
de zogenaamde haalketting waaraan
de kookpot hing. In het bakhuis werd
dus gebakken, gekookt en gerookt. Dit
werd zo gedaan omdat men dan in huis
minder behoefde te stoken en daar een
fornuis kon gebruiken dat op andere
brandstoffen werkte en weinig rook in
huis gaf.
Plagerijen
Het haardvuur is wel vaak aanleiding
geweest tot plagerijen.- Het moege
werkte boerengezin verzamelde zich
dan 's avonds in het bakhuis waar de
pot met pap aan de haalketting hing en
het houtvuur vrolijk vlamde. Na het
bordje pap zou men dan met volle
maag de leden kunnen strekken. Maar
soms gebeurde het dat plotseling een
zware veldkei of een baksteen door de
schoorsteen heen in de pappot plofte.
Met een beetje pech brak de ketting of
de hengsel van de pot en de pap viel in
het vuur dat daardoor dan geblust
werdGebeurde dit ergste niet dan was
de pap in zo'n geval meestal toch on
eetbaar door de roetlawine die met de
Tot de achttiende eeuw waren hout en
turf de belangrijkste brandstoffen, ook
in dorp en stad. Op het platteland had
men in de zandstreken veelal een af
zonderlijk bakhuis. Dit was een optrek
je waarin het gekloofde hout en de tak
kenbossen werden opgeslagen. Ook
bevond zich daarin een grote schoor
steen waarin vlees, spek en worst ger
ookt werd. In deze schoorsteen hing
steen naar bene
den kwam.
Onder het uitspreken van
bijbelteksten stormden de mensen
dan naar buiten. Maar de boosdoener
zat natuurlijk niet op het dak. Hij was al
100 meter vóór. Het zat name lijk zo. De
schoorsteen van een bakhuis eindigde
in vier pootjes met daarop de dekplaat.
De boosdoener legde dan een zware
steen tussen de pootjes zodat deze
juist bleef hangen. Als dan het boeren
gezin om de kookpot heen zat om te
gaan eten duwde hij met een grote stok
de steen in de schoorsteen. U begrijpt
dat hij daarna moest rennen voor zijn
leven
