flct K^^Iijk avondje
ftierikee, winkelhart nan Schouwen-Dumknd
SURPRISE KRANT
op in de wind, het is dus duidelijk dat de
god van de wind iets te maken heeft
met de bestemming van de ziel. Men
was er vroeger van overtuigd dat de
doden zich bleven bekommeren om
het wel en wee van hun nakomelingen.
Als het even kon bezorgden zij hun na
bestaanden allerlei onverwachte en
wonderlijke voordeeltjes.
De schoorsteen
De schoorsteen als communicatieka
naal tussen de doden en hun nog le
vende verwanten is daarmee ook prak
tisch verklaard. De haard is het
centrum van een primitief huishouden,
hier verdwijnt de rook (het zichtbare
deel van de substantie, waaruit ook 2iel
en adem bestaan) door het rookgat (de
schoorsteen). De schoorsteen is de
weg naar de hemel, waar de Windgod
wacht. Waar de rook uit de haard heen
gaat daarheen gaat ook de ziel. Welke
weg zou er voor een overledene open
staan als hij zou kunnen (en willen) te
rugkeren? Natuurlijk de schoorsteen,
want dat is ook de weg, waarlangs de
ziel de aarde verlaat.
Als een Romeins soldaat, vermist op
één van de vele veldtochten, tegen alle
verwachtingen in toch terugkeerde,
terwijl hij reeds was geregistreerd als
overleden, kon hij nog maar één ding
doen om weer toegang te krijgen tot de
wereld der levenden. Op zijn eigen dak
klimmen en door het 'impluvium', het
daarin aangebrachte rechthoekige gat
(oorspronkelijk bedoeld als rookka
naal) naar binnen klimmen. Dezelfde
weg die de knecht van Sint Nicolaas
pleegt te nemen als hij een huis be
zoekt om er zijn goede gaven af te léve
ren.
Er zijn geen Romeinse goden die voor
hun vervoer uitsluitend van paarden
gebruik maken. Wat dat betreft heeft
de Sint geen antieke voorganger. Hij
heeft echter wel enige rijdende colle
gae: Ook Sint Joris en Sint Maarten be
wegen zich voort te paard. De eerste
deed dat met het doel een draak te ver
slaan, de tweede was van oorsprong
een ruiter in de Romeinse cavalerie.
Het is dus zeer logisch dat deze beide
heiligen te paard zijn gezeten. Van Sint
Nicolaas is echter geen enkele band
met het edele ros bekend. Waar komt
zijn paard - nota bene een schimmel -
dan vandaan? Het antwoord zal aan
veel lezers wel bekend zijn. De Germa
nen in onze streken geloofden in de
windgod Wodan, die op een wit paard
met maar liefst acht poten - het godde
lijke ros Sleipnir - langs de hemel
stormde. Bij de vervanging van het
Germaanse geloof door het christelijke
lag het voor de hand Wodan te laten
overgaan in een goede heilige met een
wit paard, zij het met het normale aan
tal poten. Bovendien was Wodan een
doodsgod - en hier komen wij mis
schien op een enigszins moeilijk ter
rein. Wat heeft een god. die de doden
naar het hiernamaals begeleidt te
maken met schoorstenen en het geven
van geschenken?
De primitieve mens had het idee. dat de
adem de ziel bevatte. Wie niet meer
leeft, ademt niet meer. De adem ging
niet-christelijke elementen aangetrof
fen. Misschien is het goed de schijn
werper even te richten op twee opmer
kelijke aspecten van de bejaarde
heilige en zijn knecht: Het rijden op
een paard over de daken en het afdalen
van Zwarte Piet in schoorstenen ten
einde geschenken te brengen.
SINTERKLAAS nadert weer met rasse schreden, of moeten
we zeggen: Met rappe slagen van de stoommachine van zijn
traditionele schip? ledereen is druk in de weer met surprises
terwijl de motregen de dagen en speculaas de magen vult. De
beschermheilige van kinderen en zeelieden gaat er weer op
uit om - ter gelegenheid van zijn verjaardag - zich te wijden
aan het geven in plaats van het ontvangen van geschenken.
Het is dan ook niet de verjaardag van zijn geboorte, maar van
zijn sterven en dat maakt wel enig verschil. Waar komen onze
Sint Nicolaasgebruiken vandaan, is er een 'link' met de oud
heid?
Bijna tweeduizend jaar geleden vorm
de het zuiden van ons land de rand van
het Romeinse Rijk. De goede bisschop
van Myra moest toen nog geboren
worden, de christenen vormden nog
maar een splintergroepje. Keizer Nero,
die van 54 tot 68 regeerde, had zijn
keuze op de christenen laten vallen om
de volkswoede na de grote brand van
Rome af te koelen. Veel christenen
kwamen om in de arena of in het park
van de alleenheerser, dat speciaal voor
het publiek was opengesteld om getui
ge te kunnen zijn van de wrede maatre
gelen van Nero tegen de nieuwe ge
meente.
Bisschop Nicolaas leefde echter drie
honderd jaar na de eerste vervolgingen
van de christenen. Hoewel hij in het
oosten van het Imperium Romanum
leefde, werd zijn gebeente uiteindelijk
begraven in de zuid-Italiaanse stad
Bah. Vandaar dat 'San Nicola di Bari'
niet alleen een belangrijk feest heeft in
de Lage Landen maar ook in het zuiden
van Italië.
De Romeinen vierden in december na
tuurlijk 'geen Sinterklaasfeest. De
goedheiligman lag nog in het verschiet
en de Romeinen waren nog lang niet
rijp voor het christendom. Toch is het
opmermelijk, dat ook zij in december
een groot feest vol gezelligheid had
den. Dit feest werd gevierd ter ere van
de god Saturnus, en het duurde trou-
r
''jFjZ
wens een aantal dagen. Men besteed
de heel veel tijd aan de voorbereidin
gen. Hoewel het december is loopt ie
dereen te zweten" merkt Seneca op.
Slaven mochten tijdens de 'Saturnalia'
hun meesters voor de gek houden - al
kon een al te grote vrijheid hun na af
loop van de feestelijkheden natuurlijk
wel worden ingepeperd. Men zette
alles een tijdje op zijn kop. Eén van de
daarbij horende gebruiken was het
geven van fopgeschenken. Het is zeer
waarschijnlijk dat onze Sinterklaas-
surpriseszijn overgenomen van de Ro
meinen.
De schimmel
In het Sinterklaasfeest worden veel
