'Van chirurgijn tot gemeente-arts'
Begeleiding mensen in eindstadium
Trekker rijdt in berm
Tentoonstellingen
in kerkgebouw
dier in het vizier
Samen in één gezin
Loods in Ooltgensplaat
door brand verwoest
Eva Lassing haalt medische gegevens uit gemeente-archief Oostfiakkee
Hospitium nabij ziekenhuis in Dirksland
Op N57 over de Brouwersdam
1 k k
WOENSDAG 3 SEPTEMBER 1997
HET EXTRA NIEUWSBLAD
OUDE-TONGE - „Bij een bezoek aan Uwe gemeente
heeft de verregaande onreine toestand mijn aan
dacht getrokken. Sedert mijn bezoek in 1866, toen ik
de eer had den heer burgemeester op een en ander te
wijzen, is die toestand eer verergerd dan verbe
terd." Uit een brief van de inspecteur van de genees
kundige inspectie, die bewaard bleef in het gemeen
te-archief van Oostfiakkee, blijkt dat de
zindelijkheid in de straten van Oude-Tonge in de ne
gentiende eeuw te wensen overliet.
De brief werd opgezocht
door Eva Lassing-van Game
ren uit Oude-Tonge. Samen
met een groot aantal andere
stukken uit het Oostflakkee-
se archief gebruikte zij het
papier als basis voor een
boekje over de artsen die in
de vorige eeuw werkzaam
waren in Oude-Tonge. „Het
boek kreeg de titel 'Van chi
rurgijn tot gemeente-arts'.
Het werd in eigen beheer uit
gegeven en afgelopen zater
dag in besloten kring gepre
senteerd. Sinds maandag 1
september is het te koop in
het streekmuseum in Som-
melsdijk, het Kampwinkel
tje aan de Kerkring in Oude-
Tonge en bij de auteur aan de
Washingtonstraat 26 in Ou
de-Tonge.
Straatnaam
Eva Lassing wil met haar
boek een bijdrage leveren
aan de regionale geschiede
nis van Goeree-Overflakkee.
Een dossiermap over straat-
naamgeving in Oude-Tonge
in het gemeente-archief van
Oostfiakkee inspireerde
haar tot een onderzoek naar
het wel en wee van de medi
sche stand in Oude-Tonge in
de vorige eeuw. In de dossie
rmap stond onder meer dat
de Arendsstraat haar naam
heeft te danken aan de heren
Arends: dokters en apothe
kers.
Dat inspireerde Eva Lassing
er toe alle gegevens op te zoe
ken van de familie Arends,
die als een rode draad dooi
de medische geschiedenis
van Oude-Tonge loopt. Het
midden van het familieweb
wordt gevormd door Frans
Arends. Hij is zoon van een
apotheker, broer van een
apotheker, schoonzoon van
een chirurgijn en oom van di
verse artsen. Zijn vader Dirk
Albertus werd in 1769 gebo
ren in Haarlem maar ver
huisde op ruim twintigjarige
leeftijd naar Stad in 't Ha
ringvliet en niet lang daarna
naar Oude-Tonge.
Rijk
Daar wordt in 1799 Frans
Arends geboren, die (waar
schijnlijk) bij de plaatselijke
arts Stevens een opleiding
volgt tot heelmeester en in
zijn geboortedorp een prak
tijk begint. Uit de archief
stukken blijkt dat hij tot de
hoogst aangeslagenen in de
belastingen behoort. Hij
W. J. Arends, arts in Oude-Tonge van 1888 tot 1920, staat af
gebeeld in het boekje Van chirurgijn tot gemeente-arts'.
(Foto: R. J. Lassing)
heeft een koets en paarden,
een bescheiden veestapel,
huizen en bouwland. Vanwe
ge zijn vele nevenfuncties
lijkt het alsof het heelmees
terschap slechts een neven
tak voor hem is..
De heelmeester is raadslid,
dijkgraaf, bestuurslid van de
Maatschappij tot Nut van het
Algemeen en probeert op
slinkse wijze wethouder te
worden. Arends overlijdt in
1884 'in het harnas', maar de
volgende generaties Arends
blijven actief in Oude-Tonge.
Dirk Albertus Arends is van
1848 tot 1888 heelmeester in
het dorp. Zijn zoon Willem
Jacobus, de eerste aan de uni
versiteit opgeleide Arends,
vestigt zich in 1888 in Oude-
Tonge. Ook hij was actief als
raadslid.
Cholera
Behalve een volledig over
zicht van de geneeskundigen
die vanaf 1770 actief ^aren
in Oude-Tonge en hun oplei
dingen en titels, geeft het
boekje ook informatie over
de overheidsbemoeienis met
de gezondheidszorg in die
tijd. Onder meer met lijk
schouwingen, vaccinaties,
besmettelijke ziekten, vesti
gingsvergunningen en be
noemingen. Zo moest in 1831
aan de bevolking choorkalk
worden uitgereikt en een lo
kaal in gereedheid worden
gebracht voor aparte verple
ging van mensen die zouden
worden getroffen door de ko
mende cholera epidemie.
Kennelijk ging de ziekte Ou
de-Tonge voorbij, want de
sterftecijfers zijn in die jaren
niet hoger dan anders. Bij de
volgende cholera-golf in
1848-1849 wordt het dorp wel
getroffen, zo blijkt uit de no
tulen van de raadsvergade
ring. De septemberkermis
kon niet doorgaan vanwege
de overal heersende ziekte.
Haat en nijd
Uit het hoofdstuk 'Geachte
collega' blijkt dat binnen de
medische stand van Oude-
Tonge niet altijd sprake was
van goede collegiale verhou
dingen. Theodorus Bastian
schreef in 1854, samen met de
pastoor, een brief naar de
Commissaris van de Koning
om heelmeester Frans
Arends aan te klagen.
Arends had verzuimd om, als
ambtenaar van de burgerlij
ke stand een huwelijksakte
te tekenen. Een jong stel, dat
netjes getrouwd dacht te zijn
voor de wet, werd daarom
door de pastoor terecht ge
wezen. Hij weigerde hun ker
kelijk huwelijk in te zege
nen. Omdat de 'dwaling'
binnen een dag werd rechtge
zet zag de Commissaris van
de Koning geen reden om tus
senbeide te komen.
Het hoofdstuk 'De dagelijk
se praktijk' geeft een beeld
van het dagelijks reilen zei
len van een dorpsgeneesheer
in Oude-Tonge. De dokter
had geen wachtkamer en
hield geen spreekuur. Hij
werd naar de plaats van het
ongeval of het huis van een
zieke geroepen. In een bijla
ge van de provinciale lijsten
van erkende geneeskunstbe
oefenaars, uit 1850, wordt
opgesomd wat een platte
lands heel- en vroedmeester
in zijn praktijk moest Jieb-
ben.
Drenkelingen
Onder meer een tabaks-kli
steer om drenkelingen bij te
brengen en een schaar perce-
crane om bij een moeizaam
verlopende bevalling het
schedeltje van het kind te
verkleinen. Was de dokter,
per paard of met paard en
wagen, bij het ongeluk of in
het huis van de zieke aange
komen had hij geen. andere
keus dan de patiënt ter plek
ke te behandelen. Ziekenhui
zen waren er niet. Dit alles
en nog veel meer informatie
is te vinden in het nieuwe
boekje "Van Chirurgijn tot
gemeente-arts'.
FIETSEXCURSIE
BURGH-HAAMSTEDE - De
zuidkust van Schouwen is
het doel van een fietsexcur-
sie, die woensdag 10 septem
ber wordt gehouden op ini
tiatief van de vereniging
Natuurmonumenten. De ex
cursie begint om 13.00 uur bij
Slot Haamstede. Een excur
sieleider geeft uitleg over de
geschiedenis van het gebied
met zijn uitspoelende geulen,
inlaagdijken en verdronken
dorpen. Deelnemerskaarten
zijn te koop bij de WV in
Haamstede.
WORKSHOPS
BURGH-HAAMSTEDE - In
het atelier van Jan Eikenaar
aan de Zuidstraat in Haam
stede wordt in het komende
seizoen een aantal work
shops en cursussen gehou
den, waarbij creatieve acti
viteiten centraal staan. Het
betreft workshops over
schilderen, tekenen, boetse
ren en beeldhouwen voor be
ginners en gevorderden. In
de Herfstvakantie wordt een
cursus gehouden. Gedurende
de maand september is het
iedere vrijdag Open Huis in
het atelier, zodat belangstel
lenden kennis kunnen ma
ken met de mogelijkheden
die daar worden geboden.
Dat kan ook via telefoon
nummer 0111-654544.
JUDO EN JIU-JITSU
ZIERIKZEE - Sportschool
Geelhoed is het nieuwe sei
zoen weer begonnen met ju
do- en jitsutrainingen. Kin
deren vanaf vier jaar kunnen
in de sportschool aan de Zie-
rikzeese Mulockstraat te
recht voor een gratis proef
les. Judo kan worden gedaan
vanaf die leeftijd, jiu-jitsu
(zelfverdediging) vanaf tien
jaar. De technieken worden
op een speelse wijze aangge-
leerd. De lessen zijn op dins
dag en zaterdag onder lei
ding van Leen Moerland.
Nadere informatie via tele
foonnummer 0111-642876.
SPAANSE LES
ZIERIKZEE - Spaans is de
tweede wereldtaal. Het
wordt gesproken door mil
joenen mensen over de hele
wereld. Op initiatief van de
ZVU wordt in het komende
winterseizoen in Zierikzee
een cursus Spaans gegeven.
De lessen worden verzorgd
door drs E. Vrijdag. Zij stu
deerde Spaans aan de univer
siteiten in Utrecht en Ma
drid, waar zij bijna negen
jaar woonde en werkte. In
twintig lessen brengt zij de
cursisten een goede basis
kennis bij van het Spaans.
Voor belangstellenden van
Spaanse literatuur kan een
leeskring worden gestart.
Zaterdag 20 september is in
de Zierikzeese bibliotheek
'De Schutse' een Open Dag
waar alle informa tie wordt
gegeven over de cursus. In
lichtingen zijn ook verkrijg
baar via telefoonnummer
0111-651618.
DIRKSLAND - Artsen, verpleegkundigen, en ande
ren hebben zich het lot aangetrokken van mensen in
het eindstadium van hun leven. Daardoor is de
stichting Palliatieve Zorg in het leven geroepen, die
zich gaat inzetten om de terminale zorg voor zieken
huispatiënten te verbeteren en patiënten in de thuis
zorgsituatie te ondersteunen.
Verder is het de bedoeling
om in de onmiddellijke om
geving van het ziekenhuis in
Dirksland een tehuis in te
richten, waar patiënten de
laatste tijd van hun leven
kunnen doorbrengen. Mede
werkers van de nieuwe stich
ting verlenen daarbij hulp
vanuit een christelijke zorg-
visie. Zij richten zich op pa
tiënten van iedere geloofs
richting en overtuiging, die
wonen in het verzorgingsge
bied van het Van Weel-Bet-
hesda ziekenhuis. Er zal
daarbij niet levensverkor-
tend gehandeld worden.
Totale zorg
Palliatieve zorg begint daar
tvaar specialisten zeggen, dat
ze voor een patiënt die onge
neeslijk ziek is niets meer
kunnen doen. Vanuit het zie
kenhuis kwam de wens naar
voren om aan deze mensen
meer aandacht te besteden.
Het gaat erom, mensen, die
een dergelijke ontstellende
boodschap moeten verwer
ken, in de terminale fase van
hun leven zo goed mogelijk
te begeleiden. Die eindfase
duurt soms een paar dagen
maar kan ook een aantal
maanden in beslag nemen.
„Iemand die niet meer te ge
nezen is, moet weten dat het
leven in de beperkte tijd, die
hem of haar nog gegeven is
zin heeft," aldus de mede
werkers van de werkgroep
van de stichting. Bij de bege
leiding gaat het daarom niet
alleen om effectieve bestrij
ding van eventuele pijn,
maar ook om open te staan
voor de geestelijke en psy
chosociale problemen van de
patiënt. „Ieder mens heeft
zijn levensvragen en wil
daarop een zo goed mogelijk
antwoord hebben, ook al is
dat niet altijd te geven."
Hospitium
Wanneer artsen geen gene
zing meer kunnen bieden en
thuis ontbreken de middelen
om de patiënt bij te staan
dan is er een tehuis, een hos
pitium, in Dirksland, waar
een team van deskundigen
klaar staat om 24 uur per dag
hulp te bieden. Alle zorg die
nodig is, wordt geleverd. Het
woord hospitium staat voor
huiselijkheid: liefde, zorg,
aandacht, privacy. „Patiën
ten mogen gerust enkele din
gen, waaraan ze erg gehecht
zijn, meebrengen. Familie en
naaste vrienden zijn er harfee-
lijk welkom. Ze kunnen er
blijven eten en slapen."
Te weinig aandacht voor een
patiënt kan volgens de mede
werkers van de werkgroep
soms leiden tot de vraag om
euthanasie. „Mensen die
geen goede opvang vinden
zullen gemakkelijker zeg
gen: 'Maak er maar een eind
aan'.
Ook bestaat vaak angst voor
het lijden dat tijdens het
ziekteproces zou kunnen ko
men. Met goede voorlichting
en deskundige symptoom- en
pijnbehandeling kan hierop
vaak afdoende gereageerd
worden."
Financiën
Ook de Minister van Volks
gezondheid begint steeds
meer oog te krijgen voor de
noodzaak van palliatieve
zorg. Ze heeft enkele miljoe
nen voor dit doel uitgetrok
ken. „Dat is bemoedigend,
majr het is veel te weinig.
Wij prijzen ons gelukkig, dat
het ziekenhuis ons een flink
bedrag ter beschikking heeft
gesteld en dat ons ook het
een en ander uit anderen
hoofde is toegezegd. Maar zo
lang het budget, dat de Mi
nister voor deze zaak heeft
vastgesteld zozeer beperkt
blijft, blijven we als Stich
ting aangewezen op bijdra
gen van kerken, instanties
en particulieren.
Meer vraag
Het aantal geneesmiddelen
tegen kanker en andere ziek
ten neemt toe. Het betreft
middelen die het leven kun
nen rekken, maar die soms
ook valse hoop wekken. Zij
kunnen een langdurig ziekte
proces tot gevolg hebben,
waardoor meer begeleiding
nodig is. Mensen worden
steeds ouder. Daarom neemt
het aantal mensen dat aan
kanker sterft jaarlijks met
drie procent toe.
De nieuwe stichting is bereid
om vragen, die bij het pu
bliek leven, te beantwoor
den. Het contactadres is: me
vrouw J.H. Koningswoud,
Boezemweg 26, 3247 BB
Dirksland, telefoon 0187-
602365.
OUDDORP - Op de weg over de Brouwersdam, de
N57, belandde afgelopen donderdag een trekker met
oplegger in de berm naast de weg.
Het ongeluk gebeurde om on
geveer .9.50 uur ter hoogte
van restaurant Havenzicht
bij Ouddorp.
Volgens de politie was een
black-out van de chauffeur
de aanleiding. Het zware ge
vaarte reed daardoor de weg
af en de berm in, waar het
nog ongeveer dertig meter
doorschoot.
k
Er moest een 100-tons takel
wagen uit Klaaswaal aan te
pas komen om de trekker
met oplegger weer terug op
de weg te plaatsen. Dat ge
beurde in de loop van de mid
dag.
Tijdens de werkzaamheden
moest het verkeer worden
omgeleid via een route om
Ouddorp.
Remonstrantse Gemeente Sommelsdijk
SOMMELSDIJK - In het kerkgebouw van de Re
monstrantse Gemeente aan de Voorstraat in Som
melsdijk zijn het komende seizoen drie tentoonstel
lingen. Dat blijkt uit het jaarprogramma 1997-1998
van deze kerkelijke gemeente.
'Oude mannen uit het oude
testament' is de titel van de
expositie die gedurende de
maanden september en okto
ber in het kerkgebouw is te
zien. Het betreft kunstwer
ken die werden gemaakt
door Niels Snoek. In novem
ber en december hangen in de
kerk portretten van predi
kanten. Van zaterdag 3 janu
ari tot en met woensdag 25
februari zijn in het kerkge
bouw landschappen te zien
die werden geschilderd door
Fransje van der Swan.
Van zondag 1 maart tot en
met woensdag 29 april wor
den 'mandala's' geëxpo
seerd. Kunstwerken die wer
den gemaakt door Annemiek
Kemper. In mei en juni
wordt de kerk dan weer ver
sierd met portretten van
predikanten. Tedere tentoon
stellingsperiode wordt afge
sloten met een workshop
waarbij belangstellenden
kunnen werken met de tech
nieken die de kunstenaar
ook gebruikte voor zijn of
haar werk. Naast de gebrui-
4
kelijke activiteiten omvat
het jaarprogramma ook een
aantal bijzondere bijeen
komsten.
Op woensdag 10 september
wordt een bijeenkomst ge
houden waarbij de stand van
zaken wordt besproken van
het beleidsplan, waaraan
predikante ds E. L. van Dun-
né-de Bijl Nachenius een jaar
werkte. Donderdag 16 okto
ber is er een gemeenteavond
over de beginselverklaring.
Woensdag 24 september
houdt ds G. Ch. Duinker ter
gelegenheid van het vijftig
jarig bestaan van de Remon
strantse gemeente een lezing
over het thema 'In de leer bij
het Boeddhisme'.
Woensdag 26 november
brengt ds Berveling, na af
loop van de jubileumdienst,
verslag uit van zijn deelna
me aan het tweede Europese
Oecumenische Assemblee in
Craz. In het nieuwe seizoen
wordt ook meditatiecursus
gehouden, die wordt ver
zorgd door ds Duinker.
Onder de naam Politiepreventje brengt de politie Oosterscheldebekken
in deze rubriek een praktische tip of wenk onder uw aandacht. Het
onderwerp kan gaan over, of heeft raakvlakken met, het verkeer, crimi
naliteit, openbare orde, milieu, algemene plaatselijke verordening en an
dere zaken waar u als burger en wij als politie bij betrokken kunnen raken.
VERKEERSONGEVAL
Strafprocedure
Een andere manier waarop u na een ongeval in aanraking
met de rechter kunt komen is via een strafprocedure. De
officier van justitie kan op grond van het proces-verbaal
dat hem door de politie is toegestuurd, besluiten om een
van de bétrokkenen bij het ongeval voor de strafrechter
te laten verschijnen. Dat gebeurt bij verkeersongevallen
meestal vanwege de verdenking van het overtreden van
verkeersregels. De oproep om voor het gerecht te ver
schijnen wordt een dagvaarding genoemd. De strafrech
ter moet uiteindelijk beoordelen of de gedagvaarde schul
dig is. Hij kan bij wijze van straf een geldboete,
ontzegging van de rijbevoegdheid of gevangenisstraf op
leggen. Bij strafprocedures naar aanleiding van een ern
stig verkeersongeval zal de strafrechter niet veroordelen
tot vergoeding van de schade die de andere partij bij het
ongeval heeft geleden. Daarvoor moet rechtsstreeks wor
den onderhandeld en eventueel is daarvoor een civiele
procedure voor de rechter nodig. Het is mogelijk dat u
naar aanleiding van een ongeval zowel met een civiele
procedure als met een strafrecht procedure te maken
krijgt. De uitkomsten hiervan staan niet altijd in ver
band met elkaar. Zo is het mogelijk dat iemand niet
schuldig wordt bevonden aan het overtreden van bepaal
de regels (en dus geen boete krijgt opgelegd door de straf
rechter). Dit terwijl dezelfde "vrijgesprokene" in een
eventuele civiele procedure aansprakelijk wordt gehou
den voor de schade omdat hij misschien niet echt straf
baar was, maar toch niet voorzichtig genoeg is geweest
ten opzichte van de andere verkeersdeelnemer.
Andersom kan ook; de strafrechter die een veroordeling
uitspreekt, terwijl de civiele rechter geen aansprakelijk
heid voor de gevorderde schade aanwezig acht. Dit zou
bijvoorbeeld het geval kunnen zijn als iemand tegen een
auto botst die verkeerd geparkeerd staat. De eigenaar
van de fout geparkeerde auto kan een boete krijgen voor
het fout parkeren, maar niet aansprakelijk worden ge
houden voor de schade van degene die tegen de auto bot
ste. Wel blijkt in de praktijk dat een strafrechtelijke ver
oordeling vaak van betekenis is voor de afwikkeling van
de schade als deze onderling (tussen de partijen) og moet
worden afgehandeld.
*Overgenomen met toestemming van ANWB rechtshulp
uit: "Wegwijzer voor verkeersslachtoffers" Een uitgave
van ANWB rechtshulp.
OOLTGENSPLAAT - Door een uitslaande brand is
in de nacht van zondag op maandag een loods aan de
Dwarsweg in Ooltgensplaat volledig verwoest. Bij
de brand kwam asbest vrij.
Rond 02.00 uur kwam het
brandalarm binnen. Aange
zien het een uitslaande brand
betrof werd onmiddellijk
met twee korpsen - die van
Den Bommel en Ooltgens
plaat - uitgerukt. Volgens
omwonenden deden zich in
de loods verschillende ont
ploffingen voor.
De loods is in gebruik bij een
autohandel. In de loods be
vonden zich diverse auto's.
Enkele konden worden ge
red, maar de andere vielen
ten prooi aan de vlammen.
De brandweer had de brand
binnen een uur volledig on
der controle en kon voorko
men dat het vuur oversloeg
naar aanpalende loodsen.
Omdat het dak van de loods
uit eternit-platen bestond
werd asbestalarm gegeven
en de milieudienst Rijnmond
gewaarschuwd.
De omvang van de schade is
nog niet bekend, maar be
loopt volgens eerste schattin
gen zeker enkele tienduizen
den guldens. De technische
recherche stelt een onder
zoek in naar de oorzaak van
de brand.
(Foto: Marieke Mandemaker)
„Het zijn echte schatten." vertelt de beheerster van het Zie
rikzeese dierenasiel Jolanda Meerman over de twee jaar oude
katten Sjors en Joris. De cypers/witte broers zijn erg aan el
kaar gehecht en gaan vrijwel onafscheidelijk door het leven.
Het zou dan ook het beste zijn als Sjors en Joris samen bij een
nieuwe baas geplaatst konden worden. Beide dieren zijn heel
makkelijk en aanhankelijk. De mooie, slanke, grote katten
kunnen goed opschieten met soortgenoten, honden en kinde
ren. Belangstellenden kunnen contact opnemen met de be
heerster van het onderkomen aan de Zandweg, telefoon 0111-
417013. Er verblijven 35 katten, twee honden en een konijn.
Het konijn Babbel, dat vorige week in de krant stond, is ge
plaatst, konijn Knabbel nog niet.
