Folklore op Schouwen-Duiveland:
Palmzondag en Pasen in Haamstede
Zendingsmanifestatie met stands,
gospelgroep en een kindermusical
Vroeger tijden beschreven door J. A. Hubregtse
Vo in op
Keunehinne
dag
Op zondag 17 mei in Gereformeerde kerk
te Haamstede
PLAATS UW FAMILIEBERICHTEN
INDE
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE
Eerste Zierikzeesche
Begrafenisonderneming
J.C. Uijl
f 89,00
DELTA
DISCS
f 59,00
f 49,00
c
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE
HAAMSTEDE - J. A. Hubregtse (1878-1940) was in
vroeger tijden onderwijzer te Haamstede. Hij wist
die drukke baan te combineren met hobby's als ar
cheologie en onderzoek naar folkloristische gebrui
ken. Hubregtse onderzocht niet alleen maar zette
ook het resultaat van zijn nasporingen op papier.
Amateur-historicus J. Schot BWzn uit Zierikzee zet
te de aantekeningen van Hubregtse op een rijtje.
Met Palmzondag begin in vroe
ger tijden in Haamstede de
voorbereiding van de Paas-
drukte, het voorjaarsfeest. Hu
bregtse beschrijft hoe Palmpa
sen in die tijd werd gevierd en
beleefd. ..Hier kende men niet
de elders gebruikelijke viering
van Palmpasen; een ruiter op
vogel met gekleurd papier en
groen versierd. Wel was, vooral
bij gunstig weer, op deze dag
reeds grote drukte op het
dorp".
Lange rijen
Volgens de beschrijving van
Hubregtse wandelden de jonge
meisjes in lange rijen rond.
„Velen reeds in haar mooie
Paasklederen en bovendien
voor 't eerst de nieuwe muts
met krullen en bellen op, voor
zover ze dit voorjaar pas 'in de
muste' waren. Zo luidde de uit
drukking die wel schijnt aan te
duiden dat in deze streken ook
de klederdracht der kinderen
reeds zeer vroeg is verdwenen",
aldus Hubregtse.
Slechts de vrouwenmuts met
versiering was volgens Hu
bregtse in zijn tijd nog overge
bleven. „Natuurlijk volgden de
jongelingen, eveneens op hun
paasbest, dé dorpsschonen en
dan ging de wandeling steeds
naar de duinkiant, door de
dreef", aldus Hubregtse. Hier
werd volgens zijn beschrijving
'de kennis eerst recht voortge
zet'. „Om tenslotte af te spre
ken om de volgende week sa
men uit te gaan. Ook van om
liggende dorpen was er dik
wijls 'jonkvolk' wat nu en dan
aanleiding gaf tot ruzietjes of
vechtpartijtjes".
Hubregtse constateert dat in
'onze weinig kiesche spraak-
Soms dan komme d'r dienhen
in j'n ööd wae d je over wil
schrieve, in dan dienk je noe
mo'k oppasse of dat 't al
schreven is. In noe kaje zaelf
wê wat bie ouwe, mê j'n ööd is
heen rehister.
Ik ao over Keunehinnedag al is
meer schreve. Mê noe haet 't
over wat anders. Dae binne
noe dienhen die d'r toen nie
waere.
Aolereerst de lintjesrehen op
bru, in dae bedoel ik aelke
plekke mee, want 't eit de-
zaelfde betekenis, het mag wê
even vernoemd ööre datter op
Bru vuuf ménsen 'n onder
scheiding krehen ao.
Dit mot vödien stille ouwen
ööre, wat aoltied nie mee
vaolt. Dan motte ze prebere je
mee 'n foefje op 't hemeente-
uus te krieken. Dan stap je dae
binne in dan haeter 'n lichtje
brande. Eer dat de burhe-
meester dat op spaeld eiten a
uut de doeken dae wat dje zo
al daen eit.
Kiek 't zit zó, 't ene méns doe
meer as 't andere. Dan bedoel
ik op polletiek, maatschappe
lijk of kaerkelijk hebied. Dan
öör je vö drohe via via an de
commesaoris mee aol de hehe-
vens, in dan mê ofwachte. Dae
öör betrokkene anhstvallig
buten ouwe.
Wel is t'r onderscheid in 't hêên
wat aje krieht. Oe ööher op de
ladder, oe ööher de onderschei
ding. In is dat noe hoed? Je
kan je best mê daen ao.
Dae summen nie vaerder op in
hae. Wel is 't feit datter stille
waerkers binne wae at nie
over docht oort, dae öör nie
bie stille stae.
Een voorbeeld wil ik noeme,
dae binne d'r meer. 'n Onhe-
trouwde dochter, die d'r ou-
wers mee aole moeilijkheden
d'r an verbonde an d'r einde
brocht eit, in dan allene over
schiet zonder inkomsten. Dan
hae waerke om in d'r eihe on
derhoud te voorzien, in plekke
van nae de biestand. Wat
dienk je ao die heen spaeletje
verdiend?
Keunehinnedag is vö de kin-
ders in 't bizonder 'n hezellige
dag. In zödoende kunne'de hro-
te aok mee proffetere. Wat
nieuws op Bru, 't Visserskoor.
Ze ao zonhe in de tente. 'n
Mooi zicht, 'n schipperspette
op, 'n ouwerwets boezeroen
mee 'n blaewen broek, in 'n
paer klompen, 'n Mooi krootje.
't Is te open dat 't bluuvend is.
Dae mot nog eel wat waeter
deu Ziepe hae om an 'n lintje te
kommen, mê de vaerkensbond
is t'r aok nog.
WULLUM
makende gemeente' deze bij
eenkomst ook wel aangeduid
werd als 'de Vaezemarkt' (de
Vaarzenmarkt). „Dit alles was
slechts de voorbereiding van
de tweede Paasdrukte. Dan
kan het des middags vooral in
de Slotdreef en aan de duinen
zeer druk zijn", aldus Hubregt-
Gekookte eieren
In de Dreef stonden dan, zo
blijkt uit de beschrijving van
Hubregtse, tafels en stoelen en
kon men gekookte eieren,
snoepgoed en schrooisel ko
pen. Overigens werd toender-
tijd ook in Zierikzee op dezelf
de manier Tweede Paasdag ge
vierd en wel in de zogenaamde
Zelke. Hubregtse; „Evenmin
ontbrak de schooljeugd die 's
morgens reeds haar paaseieren
hadden gezocht, met meebrak
roodbruin gekleurd en door ou
ders of vrienden weggestopt in
bleekveld hooitas".
Overigens was er toen volgens
de beschrijving van Hubregtse
nog geen sprake van de Paas
haas. „Naar de volksopvatting
hier legt de haan paaseieren
voor de kinderen. De grootste
drukte was echter aan de dui
nen, in de manteling. Daar be
klommen de jonge paren hand
in hand het hoge duin, den Pa-
senhil. En nu wilde het eeu
wenlange gebruik dat ze er sa
men afrolden, de armen om el
kaar heen, om en om tuime
lend".
Hubregtse vervolgt: „Deze
feestelijke uiting van lente
vreugde zou wellicht de jonge
dames van tegenwoordig (eer
ste helft van deze eeuw, red.)
wel wat toeschijnen. Zonder
twijfel mag het op een lijn wor
den gesteld worden met het in
zee dragen dat Cats aanbeveelt
om.de geaardheid te leren ken
nen naar de Dulcinea's. Hoe
het zij, deze ruwe gebruiken to
nen daardoor juist hun hoe ou
derdom. In het volksbewust
zijn golden ze als eerbiedwaar
dig, als eeuwenoude traditie".
Weigevoeglijkheid
Hubregtse vervolgt: „Zelfs in
onze jeugd, toen reeds andere
begrippen van welgevoeglijk-
heid heersten, zou men zich
toch niet gaarne geheel aan de
gebruikelijke 'rolpartij' heb
ben onttrokken. Maar door het
vastbinden harer kleren met
een daartoe opzettelijk lint
wisten de meisjes de vereiste
betamelijkheid in acht te ne
men, en hadden verder geen be
zwaren tegen stoei- en rolpar
tij en".
In later tijd werd dit alles vol
gens Hubregtse verplaatst
naar de Nieuweweg die, iets
noordelijker, evenwijdig liep
aan de Slotdreef. „Overigens
ging alles weer naar de duinen
en kreeg de hoge heuvel hier de
naam van Pasenhil. Er is geen
twijfel aan deze verplaatsing
van de Paasviering. Zeventig
jarigen verzekerden ons dat zij
dezé in hun schooljeugd nooit
anders hadden meegemaakt
dan in de Dreef en de duinen
ervoor. Op het dorp was het 's
avonds in de herberg druk dan
sen en ook nog den volgenden
zondag werd in het bijzonder
door de jeugd de kennisma
king voortgezet", aldus Hu
bregtse.
Soms leidde een en ander tot
vaste verkering, zo schrijft Hu
bregtse. Als typisch Zeeuws
Paasgebruik noemt Hubregtse
het krentenbrood met krukels.
„Dat op deze dagen in weinig
huisgezinnen ontbrak", aldus
Hubregtse. Hij gaat ook in op
de arbeidsomstandigheden van
de boerenarbeiders.
Destijds werden zij per seizoen
ingehuurd. „Met mei ginge de
knechts en meiden uit de ene in
de andere huur over. Er zijn
geen aanwijzingen of er ver
band bestaat tussen deze druk
te en de mei-viering".
Visbank
De mei-viering stond volgens
Hubregtse in het teken van de
grappenmakerij. „Tb Haamste
de droegen de boosdoeners al
les wat ze konden bemachtigen
in de Visbank, die toendertijd
aan de Zuidzijde der kerk
stond. Wat men miste, men kon
het den andere dag gaan halen,
tot vermaak der toeschou
wers". Ook de oude vrijers en
vrijsters werden volgens Hu
bregtse niet vergeten. „Wan
neer ze 's morgens opstonden
zagen ze in den boom voor het
huis een pop van stro, al naar
het voegde met vleekmuts (een
gehaakte muts met twee vler
ken), jak en rok of anders met
hoed, jas en broek uitgedost".
Behalve de pop was er dan, zo
blijkt uit de beschrijving van
Hubregtse, ook nog een toepas
selijk gedichtje waarin ver
meld werd hoezeer de strooien
pop verlangde naar liefde. „Ge
woonlijk eindigde de grap
hiermede dat de bespotte door
een of andere kleine kwajon
gen tegen goede beloning den
plaaggeest uit den boom liet
halen. Maar eer het zover was
hadden de buren, en niet in het
minst de aanleggers der grap,
er reeds ruim hun plezier van
gehad".
Volgens de beschrijving van
Hubregtse was het ook niet on
gebruikelijk dat 'een aantal
sterke knapen' er niet tegenop
zagen om een boerenwagen uit
elkaar te halen en bovenop de
schuur weer in elkaar te zetten.
„Zelf hebben wij het nooit ge
zien, maar wel van verschillen
de kanten horen bevestigen",
aldus Hubregtse. „We vermel
den het vooral uit folklo
ristisch opzicht. Het is een
prachtige vraag voor deskun
digen daarvan een verklaring
te geven".
Pinksteren
Op tweede Pinksterdag trok,
ook toen al, jong en oud naar
Westerschouwen. Maar men
zocht ander vertier dan de re
creant anno 1992. Hubregtse;
„Daar was het kermis. Er
stond dikwijls een draaimolen.
Buiten tegen de muur der her
berg stonden de snoeptafeltjes
en binnen was het groot bal.
Met viool en contrabas erbij
werd gedanst, soms zelfs de
boerencarre, en nog wel op
klompen". Ook de danspret is
dus niet van vandaag of giste
ren. „Getuige bovendien het
notulenboek van den Kerke-
raad te Burgh".
„Ongeveer 1720 werd een man
en zijn vrouw onder censuur
geplaatst omdat ze met de
Pinksteren 'voor de fiole' had
den gedanst. Meteen een voor
beeld van de vergeefse strijd
van kerkelijke en soms ook we
reldlijke overheden tegen som
mige oeroude gebruiken zoals
deze Pinksterviering is", aldus
Hubregtse. Hij gaat in zijn aan
tekeningen ook terug in zijn ei
gen kinderjaren, eind vorige
eeuw. „En wij kinderen, als de
centen versnoept waren, trok
ken naar de duinen, door het
mulle zand erover en dan als
het laag water was aan het zoe
ken en graven op het terrein
der vroegere havenbuurt van
Westenschouwen. De fonda
menten der huizen, de straat
jes, welputten en vooral de tal
rijke potscherven waarvan
sommige versierd mee naar
huis gingen".
Hubregtse voegt daar aan toe
dat op die manier de begeerte
bij kinderen opgewekt werd
om te weten te komen wat hier
vroeger was gebeurd. „Veel
kon men ons niet vertellen.
Daarvoor was er te weinig van
bekend. Eerst vele jaren later
zou het toeval ons werkelijk op
den weg voeren die leidde tot
veel begrijpen en verstaan van
wat tot heden verborgen was".
Kermis
„Met het verdere deel van het
jaar kunnen we kort zijn", ver
volgt Hubregtse. „De kermis in
Haamstede, de maandag voor
st. Jan aanvangende, bood
niets bijzonders. Evenmin als
die te Burgh in september. In
het najaar, 25 oktober, op de
Haamsteesche koeienmarkt
kregen de kinderen hier, en
ook op Burgh, de versierde rui
ters die men overal elders op
Palmpasen ziet en die de naam
draagt van termestokje. Boven
dien verkoopt de bakker ook
piletten, een vrij dik stokje
waar bovenop een dot harde
stroop, bestemd om eraf gelikt
te worden".
De Franse naam, ook in ver
band met de bloeitijd van
Westenschouwen, doet denken
aan Bourgondische invloed. De
datering wordt dus 15e eeuw",
concludeert Hubregtse. „Met
Sinterklaasdag werd er 's
avonds gedobbeld in de trog bij
de bakker, telkens om een
pond gelij en met Kerstdag was
het jaar bijna weer ten einde.
Op de morgen van Kerstdag
liet de bakker langs de deur
leuren met Kerstwaegen of
Kerst wiggen, een soort koek
jes. Dit alles vermeldden wij
vrij uitvoerig omdat ons in
ziens daaruit veel is af te lei
den. Wanneer er nu verder
niets bekend was omtrent de
streek zou men onze verklaring
vrijwel fantastisch lijken. Se
der de gevonden resten van
menselijke bewoning is dit
veel veranderd".
BURGH-HAAMSTEDE - 'De vlam die ons aansteekt'. Dat is het thema van een
zendingsmanifestatie die op zondag 17 mei wordt gehouden in de Gereformeer
de kerk te Haamstede. Het gaat om een evenement met stands, een gospelgroep,
een kindermusical, sprekers en zang. Het initiatief voor de bijeenkomst ging uit
van de Hervormde/Gereformeerde zendingswerkgroep Schouwen-Duiveland.
Een werkgroep bestaande uit vertegenwoordigers van zendingscommissies en
diakonieën die contacten heeft in Peru en Afrika.
Het zendingswerk vanuit Zee
land is speciaal gericht op Afri
ka, met name de Janden Rwan
da, Zambia, Botswana, Leso
tho, Zimbabwe en Mozambi
que. Zendingswerkers werken
daar in kerken, ziekenhuizen,
opleidingscentra en landbouw
projecten. Het evangelie, de
blijde boodschap die daarbij
centraal staat vormde de inspi
ratie voor het thema van de
zendingsmanifestatie: „Het is
Gods liefde die in ons de vlam
aansteekt zodat wij kunnen
helpen in de zo vaak troostelo
ze en uitzichtloze situatie van
veel mensen".
Tijdens de bijeenkomst wordt
informatie gegeven over de di
verse Zeeuwse zendingswer
kers. Zoals het echtpaar Adri
en Conny Moerdijk, dat door
de Gereformeerde zendings-
bond in de Hervormde Kerk
werd uitgezonden naar Lima.
Met hun twee kinderen wonen
zij aan de rand van een krotten
wijk. Zij zetten zich in voor
evangelisatiewerk en opbouw
van de gemeente daar en wor
den bijna dagelijks geconfron
teerd met armoede, corruptie
en misdaad.
Het predikantenechtpaar
Henk Makkinga en Wijke
Greydanus is zelf aanwezig tij
dens de manifestatie. Zij wor
den 12 juli aanstaande uitge
zonden naar Kirinda in Rwan
da om kerkelijk opbouwwerk
te gaan verrichten. De uitzen
ding vindt begin juli plaats
vanuit Zierikzee via een feeste
lijke dienst in de Gereformeer
de kerk. Rwanda is het klein
ste, armste en dichtstbevolkte
land van Afrika.
Tijdens de zendingsmanifesta
tie treedt de gospelgroep Rejoi
ce op. De groep staat onder lei
ding van Wim Kaashoek. Ook
het poppentheater the Gospel-
kids uit Middelharnis is actief.
Onder leiding van mevrouw L.
Grezee presenteren zij een kin
dermusical waaraan ook kin
deren van acht tot 14 jaar uit de
zaal kunnen deelnemen. Door
middel van dans, poppenspel,
muziek en drama dragen zij
het evangelie uit. Ook presen
teren ze een ballonnenlied. De
heer P. A. van der Linden uit
Dreischor draagt enkele ge
dichten voor waarin de vlam
een grote rol speelt. Bij de
stands kunnen bezoekers infor
matie krijgen over Peru, Afri
ka, het werk van Zending en
Werelddiakonaat, Dorcas, Am
nesty International en de We
reldwinkel. Er is koffie, thee
en frisdrank verkrijgbaar en
de organisatie heeft gezorgd
voor een crèche waar de klein
ste bezoekers worden opgevan
gen. Het evenement begint om
14.00 uur en wordt aan het eind
van de middag afgesloten door
ds L. J. Lingen. Tbr bestrijding
van de onkosten wordt bij de
uitgang van de kerk een collec
te gehouden waarbij de bezoe
kers een kleine bouwsteen
krijgen aangeboden.
ELS LEGEMAATE
JACCO FOLMER
Na 2.444 dagen verkering is het zover... Wij gaan trou
wen!!
Vrijdag 15 mei 1992 om 14.00 uur in het stadhuis van
Zierikzee geven wij elkaar het Ja-woord.
De kerkelijke bevestiging zal zijn om 15.00 uur in de
Ned. Herv. Kerk van Zierikzee.
Receptie van 19.00 tot 20.30 uur in Restaurant De Vier
bannen, Weg van de buitenlandse pers te Ouwerkerk.
Gracht weg 14, 4301 KJ Zierikzee
Deltastraat 27, 4306 BJ Nieuwerkerk
Wij gaan wonen: Schouwenbank 53, 4301ZV Zierikzee.
Tfel. 01110-13128
Denkt u aan bloemen, planten of een kado,
onze wens is doe het zo:
Wij hebben 2Vi jaar samen gewoond
en dat wordt nu met een huwelijk bekroond
NATASCHA VAN DER SCHELDE
en
EVERT VDES
gaan trouwen op 15 mei 1992 om 14.45 uur in het stad
huis van Zierikzee.
U bent van harte welkom op onze receptie van 19.30
tot 20.30 uur, in Dorpshuis 't Zuudende, Beatrixstraat
1 in Kerkwerve.
Ons adres blijft:
Pieterseliestraat 33, 4301 BL Zierikzee
Kadotip: E*3
1942 1992
Op maandag 11 mei hopen onze ouders
N. VAN LEEUWEN
T. VAN LEEUWEN-ZWAMBORN
de dag te herdenken dat zij 50 jaar zijn ge
trouwd.
Dat ze nog lang voor elkaar en voor ons ge
spaard mogen blijven is de wens van hun kinde
ren.
ARIE, NICO
IDA, JAN
MARVIN, PETER
Mei 1992
Weelstraat 4
4307 BR Oosterland
Voor de vele blijken van belangstelling, in de vorm
van kaarten, bloemen en geschenken, bij ons 40-jarig
huwelijksfeest zeggen wij iedereen, ook namens kin
deren en kleinkinderen onze hartelijke dank.
P. WILLEMSE
E. WILLEMSE-DEKKER
4325 CA Renesse, mei 1992
Zeeanemoonweg 70
Hartelijk dank voor alle kaarten, bloemen en atten
ties die ik mocht ontvangen tijdens mijn verblijf in
het ziekenhuis en in de weken daarna.
Mevrouw J. H. WANDEL-OCKELOEN
Nieuwerkerk, mei 1992
Enige en Algemene Kennisgeving
Hierbij geven wij u kennis dat na een liefdevolle
verzorging in de Corneliastichting zacht en kalm
is overleden onze zuster, schoonzuster en tante
HENDRINA CORNELIA VAN DE GRAAF
Sinds 1979 weduwe van CORNELIS KOOPMAN
in de leeftijd van 91 jaar.
Uit aller naam:
J. VAN DE GRAAF
4328 GB Haamstede, 7 mei 1992
Verzorgingscentrum „Duinoord", Kamer 289
Kloosterweg 18
De begrafenis zal plaatsvinden maandag 11 mei
om 11.00 uur op de Algemene Begraafplaats te
Scharendijke.
Indien u deze plechtigheid wenst bij te wonen
wordt u verzocht tijdig aanwezig te zijn.
Met droefheid geven wij u kennis van het overlij
den van onze zwager en oom
PIET BILIUS
Namens de familie:
C. BOM
Nieuwerkerk, 7 mei 1992
Elzenstraat 7
Tbt ons verdriet is toch voor ons nog onverwachts
van ons heengegaan onze lieve moeder, schoon
moeder, groot- en overgrootmoeder
KO RN ELI A LAURINA VAN DER WEKKEN
Sinds 18-02-1932 weduwe van C. L. BEIJE
op de leeftijd van 86 jaar.
Renesse: H. BEIJE
M. K. BEIJE-JANSE
Vlissingen: J. BEIJE
L. J. BEIJE-PIERSMA
Ankeveen: W. P. BEIJE
Klein- en achterkleinkinderen
Zierikzee, 7 mei 1992
Zweedse Rode Kruis Ziekenhuis
Correspondentie-adres:
H. Beije, Kromme Reke 3, 4325 AL Renesse
De crematie zal in besloten familiekring plaats
vinden in het crematorium te Middelburg.
De steun die wij deze jaren ontvingen en het medele
ven bij het afscheid van onze allerliefste en onvergete
lijke
DORINE LEONIE CHRISTINE
BRINKHORST-VAN DER SWAN
hebben diepe indruk op ons gemaakt.
Het is ons een grote troost te weten dat zij een plaats
heeft in de herinnering van zo velen.
Namens de familie,
F. J. A. VAN DER SWAN
F. VAN DER SWAN-VAN DER HEIJM
Dreischor, mei 1992
Voor de overstelpende vele en hartverwarmende be
wijzen van medeleven die wij tijdens de ziekte en na
het overlijden van mijn lieve man en onze vader
HARM FASOL
mochten ontvangen, betuigen wij u onze oprechte
dank.
Het heeft ons bijzonder gesterkt en getroost dat u zich
allen zo betrokken voelde bij dit voor ons zo groot ver
driet.
CORRY FASOL-VAN DUKE
LEO
IRENE en PETER
Spaarndam, mei 1992
jyyi
TV#
OUDE HAVEN 42
4301 CL ZIERIKZEE
TEL. 01110-12877
B.G.G. 01114-2577
UITVAARTLEIDER
L. M. VAN DER WERF
U KUNT ZICH OOK
WENDEN TOT ONZE
PLAATSELIJKE
VERTEGENWOORDIGERS
Uw advertentieruimte voor gelukwens ter gelegenheid
van verjaardag, jubileum, huwelijk, examen, verloving
55 JAAR
Op maandag 11 mei 1992 hoopt de heer
P. I. HEYBOER
bekend als vertegenwoordiger van de
Sophia-Vereeniging tot Bescherming van Dieren
55 jaar te worden.
Hartelijk gefeliciteerd
door je vrouw, kinderen en kleinkinderen.
Laat moeder voortaan gewekt worden
met een Dreammachine van Sony
TYPE ICF 710
BIJ ONS VERKRIJGBAAR EEN GROTE COLLECTIE
WEKKER-RADIO'S, WALKMAN'S, RADIO-RECORDERS
DISC MAN'S
Er is al een Sony wekkerradio
Digi Cube van I 99,- voor
of
een Grundig wekkerradio vanaf
UW SPECIAALZAAK
VOOR MUZIEK,
BEELD EN GELUID
MOL 15 4301 JC ZtERJKZEE TEL,: 01110- 14699
