Herinneringen aan laatste oorlogsjaar
VRIJDAG 3 MEI 1996 NR 25969
Van nog bruikbaar materiaal werden na de bevrijding noodiooningen gebouwd.
Ook Ouwerkerk werd door de beschietingen van de geallieerden zwaar getroffen.
ZIERIKZEE - 'Bange winter op Schouwen', kopte
N. J. Karhof boven een artikel in een uitgave van
uitgeverij Spaarnestad over de oorlogsjaren en de
jaren kort daarop volgend, in Zeeland. Niet alleen
zetten de Duitse bezetters in 1944 het eiland
grotendeels onder water. Ook kwam Schouwen-
Duiveland, na de bevrijding van de rest van
Zeeland, in de frontlinie te liggen. Met alle
gevolgen van dien. Hieronder een verkorte versie
van het relaas, zoals door Karhof beschreven en
door oud-Zierikzeeënaar E. A. van Bergen uit Groot
Ammers naar de redactie opgestuurd.
In de oorlog werd Schouwen-
Duiveland lang versleten
voor het veiligste hoekje in
heel Zeeland. In het voorjaar
van-1944 veranderde dit
plotseling. ,,Met de
onberekenbaarheid, hun
eigen, decreteerden de
Duitschers eensklaps, dat het
vruchtbare eiland
geïnundeerd en de bevolking
voor het grootste deel - 75
procent - geëvacueerd moest
worden." Voor veel mensen
betekende dat een géweldige
inbreuk op het dagelijks
leven. Met name voor hen die
nog nooit het eiland hadden
verlaten en nu gedwongen
waren hüis en haard achter te
laten.
Daar bleef het echter niet bij.
Nieuwe teleurstelling,
bittere beproeving bracht het
najaar van 1944. In
onstuimigen drang veegden
de geallieerden de randen der
Schelde ruim. Met Zeeuwsch-
Vlaanderen herkregen alle
Zeeuwse eilanden hun
vrijheid, op Schouwen-
Duiveland na."
Door een list wist het verzet
op Schouwen-Duiveland de
geallieerden op Sint
Philipsland van de posities
van de Duitsers in Bruinisse
op de hoogte te brengen.
Nauwelijks was het trio aan
wal, of de Canadeezen gaven
een „nummertje"
artillerievuur op de
Duitschers af, waar ze van
rilden.
Vier Duitsche vaartuigen in
de Zijper-haven werden
versplinterd.
In paniek vluchtten de
Duitschers dieper Schouwen
in."
Ook het plan van het verzet
om samen met de Armeniërs
die op Schouwen-Duiveland
zaten, de Duitsers een lesje te
leren werd afgekeurd. De
geallieerden vertrouwden de
Armeniërs niet.
Het verzet was echter niet
gebroken. Belangrijke
gegevens werden
doorgespeeld naar de
geallieerden en wapens
werden, met hulp van de
Armeniërs volop gesmokkeld.
Ook de bevolking hield zich
goed, maar naarmate de dagen
voorbij gingen nam ook de
Duitse terreur toe. ,,Op de zoo
uitgedunde bevoling werd tot
een hoog percentage de
deportatie naar Duitschland
toegepast. Geen jongen of man
leek meer veilig en wegens
de innundaties was 't
onderduiken zeer bezwaarlijk
geworden."
Dat de geallieerden
Schouwen-Duiveland niet
bevrijdden, betekende niet dat
de beschietingen stopten. Deze
gingen door, met alle gevolgen
van dien. „Bomaanvallen
troffen hevig Bruinisse en
andere dorpen. Zoolang het
eiland in de frontlijn lag en de
Duitschers het bezetten, werd
deze tactiek noodig geacht."
Niet alleen Bruinisse werd
getroffen. Ook Oosterland
kreeg het zwaar te verduren.
In dit dorp kreeg de kerk een
voltreffer. Een foto bij het
artikel getuigt hiervan.
„Ook Oosterland zal een
nieuwe kerk moeten bouwen.
Zal zij ooit de vertrouwde
sfeer krijgen van de oude?",
vraagt Karhof zich af.
Executie
gruwelijke massaale executie
te Renesse. Nacht, donkere
nacht, viel over Schouwen,
'n Winter zonder einde;
'n voorjaar vol onzekerheid...
Tot eindelijk op 7 Mei, na
allerlei chicanes bij de
onderhandelingen, de
Duitschers aftrokken naar
Goeree. Eerst was ook toen dit
Zeeuwsche eiland vrij en kon
het zich weer herstellen van de
diepe wonden, welke de
Duitschers het toegebracht
hadden."
Het water dat over het eiland
gestroomd was, werd via de
sluizen en het herstelde
gemaal van het Waterschap
Schouwen gespuid. In de
zomer was dit karwei
geklaard. „Zoo'go'ed als alle
geëvacueerden waren
inmiddels naar hun geliefde
eiland weergekeerd."
De inwoners van Oosterland troffen bij terugkomst slechts puinhopen aan.
De stille
yerklikker
T~~\ e onder grnndscheop
y Schouwen heeft hei stoute
stuk bestaan om, als 't
ware onder de oogen van den
loerenden besetter, te tele fo
rceren met de geallieerden
'P SI. Philipsland. Keer op
heer kwamen onze verdruk
kers daardoor voor verras-
ngen te staan.
Begin December bijvoorbeeld
vertelde de heer M in he ma. die.
dank zij 'n handigheidje, de
bedrijfstelefoon der-Provinciale
Zee.iw c're Eleclriciteifs Maatschappij met St. Philips-
land intact had weten te houden, dat in de haven
Burghsluis twaalf gecamoufleerde eenmans-
torpedo's aangekomen waren. Twee kloeke kerels,
chauffeurs, die in verbinding stonden met Armeenschi
soldaten, hadden dit militaire geheim aan den O. D.
..verruilen" Vrijdagmorgen H December stoven de
Engelsche bommenwerpers np Burghsluis af. deden een
stevigen aanval en met volledig succes. De twee chauf
feurs. die in de nabijheid waren gebleven, constateerden,
dat het heele dozijn vernietigd was.
Een nog fraaier tip werd in de tweede, helft van
December doorgegeven In verband met het Ardennen
offensief van Von Rundstedt werd een complete Duitsche
divisie naar Schouwen gedirigeerd om van daaruit de
Zeeuwsche eilanden te heroveren en den zeeweg langs
de Schelde voor de Engelschen onbruikbaar te maken.
Terstond gaf Mtnhema een en ander door en onmiddellijk
brachten de Engelschen zooveel versterkingen naar de
Zeeuwsche eilanden, dat de Duitschers afdeinsden.
Sa lang zoeken vond de vijand een spoor om zijn
leven te redden, moest het wahhere P.Z.E.M.-personeel
de verbinding toen wel verbreken. Op een donkeren
avond sneed men. stj t met bloedend hart. den kabel door.
De „stille verklikker" zweeg de laatste vier maanden
van Je bezetting. Daardoor leken zij den in spanning
wachtenden op eeuwen. K.
Hoop
Bij de bevolking bracht dit
succes een sprankje hoop.
Zeker toen de volgende dag
een vrij sterke geallieerde
troep aan wal kwam om het
eiland te verkennen. De
teleurstelling kwam echter
kort daarop, ,,'t Oordeel der
geallieerde legerleiding
luidde; terrein niet geschikt
voor een operatie, dijken te
smal en wateren te breed."
Maar het ergste moest nog
komen. „Het moreel kreeg
echter den genadeslag door de
Bruinisse was een van de zwaarst getroffen dorpen van Zeeland. De kerk werd met de grond gelijk gemaakt.
De kerktoren van
lengte voorover.
Burgh
stortte
na een voltreffer in zijn volle
