'Onze parochie wordt door vrouwen gedragen
VRIJDAG 22 DECEMBER 1995 NR 25898
Pastoor Verdaasdonk: ,,ln het Interkerkelijk Pastores Convent werk ik veel samen met mijn protestantse collega's
Ave maris stella
Dei Mater alma
Atque semper Virgo
Felix caeli porta
Wees gegroet, o Sterre
Wees gegroet van verre
Op uw zacht en zalig licht
Houden wij het oog gericht
Wees gegroet, Wees gegroet Maria
(fragment uit Reisgebed voor zeevai'enden)
procent van onze mensen komt
nog in de kerk, de rest komt
bij gelegenheid. Toch groeit
het ledenaantal nog steeds,
want in de Westhoek en in
Grevelingenhout in Bruinisse
zijn de laatste tijd nogal wat
rooms-katholieken komen
wonen.
Bovendien zijn er nog veel
kinderen die hun Heilige
Communie doen.
Ik moet echter eerlijk
toegeven dat wij als kerk de
taal van de jongeren niet meer
spreken.
Er gaapt een grote
generatiekloof. Van boven af
het geloof opleggen, behoort
tot de verleden tijd."
In de Middeleeuwen was er
juist op Schouwen-Duiveland
een groot aantal kloosters en
religieuzen te vinden. Nu zijn
er nog slechts twee paters van
de congregatie van de Heilige
Harten in Zierikzee.
Juist deze internationale
congregatie legt de nadruk op
het communiteits verband.
Het niet in je eentje
functioneren, maar juist alles
samen en in groepsverband
doen.
Een van de twee paters in
Zierikzee is pastoor
Verdaasdonk. Hij is door het
bisdom Breda als pastoor
aangewezen.
Eigenlijk ligt zijn hart bij de
missie: het uitgezonden
worden over de hele wereld
om mensen tot het christelijk
geloof te bekeren. De missie is
een van de taken van de
congregatie van de Heilige
Harten.
Pastoor Verdaasdonk - hij
werd in 1930 geboren in Breda
- werkte van 1959 tot 1975 in
Mozambique als missionaris.
In 1956 werd hij na zijn studie
filosofie, theologie en
pastoraal werk tot priester
gewijd.
„In de missie heb ik veel meer
het gemeenschapsgevoel
ondervonden.
De mensen daar zijn veel meer
op elkaar aangewezen voor
hulp.
Dat maakt het leven
waardevoller. De westerse
mens meent dat hij alles wel in
z'n eentje kan opknappen. Ik
vind dat een armer soort
leven," aldus de pastoor.
Filosoof
De andere pater die de
pastorie bewoont, is
pater C. S. M. Rademaker.
Hij werd in 1930 in Rotterdam
geboren, studeerde filosofie,
theologie, muziek en
geschiedenis.
Hoewel ook de missie hem
trok, werd hij door zijn
congregatie als docent
aangewezen.
Hij werd in 1955 tot priester
gewijd. Hij gaf les aan
middelbare scholen, doceerde
geschiedenis van het
Nederlands humanisme aan de
Universiteit van Amsterdam,
was pastor-teamleider in
Eindhoven en provinciale
overste van de Nederlandse
afdeling van zijn congregatie.
Sinds 1990 heeft hij als
standplaats Zierikzee, waar
hij werkt aan historische
publikaties.
Beide paters hebben als hun
grote voorbeeld de Vlaamse
priester Damiaan de Veuster,
die goed werk onder
melaatsen verrichtte en in
1889 zelf aan de ziekte die nu
lepra heet, ten onder ging.
„Zijn persoonlijkheid heeft in
mijn jeugd een onuitwisbare
indruk op mij gemaakt,"
aldus pater Rademaker.
„Hij en ook wel mijn
opvoeding hebben ervoor
gezorgd dat ik de richting van
het religieuze leven gekozen
heb.
Enige tijd geleden heb ik nog
adviezen mogen geven bij een
film die gemaakt is naar
aanleiding van het leven van
Damiaan de Veuster."
Vroege Middeleeuwen
Het Rijke Roomse Leven uit
de tijd van de Middeleeuwen
lijkt voorbij te zijn. Beide
paters vertellen geen mystieke
aanleg te hebben.
Is het wellicht door de invloed
van hun reformatorische
broeders dat de mysteries van
JL
het oude Roomse geloof in een
nuchter daglicht zijn komen te
staan?
Ongeveer in de achtste eeuw
stond al in Westenschouwen
een kerkje in het
duinlandschap. Dat kerkje
was aan Maria gewijd, Onze
Lieve Vrouwe op Zee werd het
genoemd.
In ongeveer de zelfde tijd moet
in Burgh al een kerk gestaan
hebben die gewijd was aan
Sint Willibrord.
Willibrord was een
missionaris die in 690 in
Zeeland aankwam vanuit
Engeland. Hij werd door
Frankische vorsten gestuurd
om de Zeeuwen te kerstenen.
Al in 776 moet er in Burgh een
kerk hebben gestaan gewijd
aan de patroon van de
parochie, Sint Willibrord.
Legendarische kapel
In de nu tussenliggende tijd
zijn er heel wat kloosters en
kerken gesticht hier op het
eiland. Na verloop van tijd
kwamen ze in andere handen
of verdwenen geheel. Alleen
de naam van Onze Lieve
Vrouwe op Zee bleef door alle
eeuwen heen bestaan, evenals
die van Willibrord.
In de Nederlandse Rooms-
Katholieke kerk is het beeld
van Maria, de alom
tegenwoordige moeder en
troosteres, grotendeels uit het
denken geschrapt. „Toch
wordt Maria nog door heel
veel mensen in ere gehouden,"
aldus pastoor Verdaasdonk.
Pater Rademaker is als
historicus goed op de hoogte
van het volksgeloof uit het
grijze verleden:*,,Maria bande
de vloek van Eva."
In 1907 werden ten noorden
van de Westervuurtoren en de
Verklikker de fundamenten
gevonden van de kapel, die
bekend stond als de kapel
'Onze'Lieve Vrouwe op Zee',
Stella Maris, Sterre der Zee,
de beschermheilige van de
zeelieden.
Volgens de overlevering was
de middeleeuwse kapel aan de
voet van het Noordduin
vroeger een bedevaartsoord.
Wellicht had deze plaats van
aanroeping om bijstand en
bewaring voor de zeelui haar
ontstaan te danken aan reders
en kooplieden uit het toen
machtige Zierikzee.
Daar had in de middeleeuwen
de koophandel en de zeevaart
een grote vlucht genomen.
De oude kapel werd in de
zestiende eeuw verschillende
keren aangewezen als
bedevaartplaats voor hen die
met justitie in aanraking
waren gekomen. In het
'Waerheijtsboeck van
Zierijkzee' uit 1508 is een
opsomming gegeven van
criminele daden.
Daarin staat onder meer
vermeld dat bij een vonnis
acht personen die in de
boomgaard van het klooster
Sion in Noordgouwe bomen
hadden gekapt en
meegenomen, veroordeeld
werden tot een geldboete, een
viervoudige vergoeding van
de schade en het doen van een
bedevaart naar Onze Vrouwe
op Zee in de duinen „op
verbeurte verklaring van het
voorste lid van hun duim"..
De tocht naar de verafgelegen
kapel kon dus met een boete
gelijk gesteld worden.
Ten zuiden van de kapel lag
het klooster Leliendale. In
1959 werd de strandkerk van
de rooms-katholieke parochie
in gebruik genomen.
Deze hulpkerk van de
Zierikzeese moederkerk werd
genoemd naar de oude
bedevaartskapel in de duinen:
Onze Lieve Vrouwe op Zee.
Schuilkerk
Zierikzee was vroeger vooral
een handelsstad. Van overal
kwamen de schepen en
schippers telkens weer thuis.
Het is niet te verwonderen dat
de nieuwe beweging, de
hervorming, hier snel ingang
vond.
De protestanten rekenden af
met de vele menselijke franjes
in het oude katholieke geloof.
Na de hervorming werd het de
katholieken uiterst moeilijk
gemaakt hun godsdienst op
Schouwen-Duiveland uit te
oefenen. De kerkelijke
bezittingen werden
geconfisceerd. Pas rond 1640
ontstond in Zierikzee de statie
van Sint Willibrord, daarin
werd de katholieke eredienst
door de overheid weer
oogluikend toegestaan.
In het pand aan de Oude
Haven dat nu nog altijd
pastorie is, ontstond een
schuilkerk op .de
bovenverdieping. Er werd
daar een altaar gemaakt
waarin een schuilplaats voor
de priester was verborgen.
De Jezuïten zetten in Zierikzee
en de omgeving
catechismusscholen op waar
aan jongens en meisjes
'godsdienstonderricht werd
gegeven. Bovendien voerden
ze het feest van de Eerste
Communie in.
In 1766 kreeg de toenmalige
pastoor, de Jezuïet J. de Man,
van de burgelijke overheid
toestemming om een nieuwe
schuilkerk te bouwen aan de
Hoge Molenstraat. In 1768
werd ze voltooid.
De kerk mocht 'geen minste
zweem of gelijkenis hebben
van een kerkgebouw'.
Pastoor Verdaasdonk vertelt
dat de katholieken in
Zierikzee heel wat offers
hebben moeten brengen om
hun kerk in stand te houden.
De tijd van vijandschap tussen
De paters van de Heilige Harten en hun missie op Schouiven-Duiveland
t
Tekst: AnjaRomijn
Foto's: Marijke Folkertsma
en Joop van Houdt
Elkaar in de waarde laten en eikaars traditie
respecteren blijkt voor gelovigen op een klein
stukje grond als Schouwen-Duiveland de basis
te zijn voor een goede samenwerking tussen de
verschillende kerken. Pastoor A. Verdaasdonk
van de rooms-katholieke Willibrordusparochie
in Zierikzee en de bijkerk gewijd aan Onze
Lieve Vrouwe op Zee in Haamstede voelt zich
thuis op Schouwen. In het spoor van Christus
werkt hij in zijn grote parochie.,,Het grootste
deel van onze kerk, heden ten dage wordt door
vrouwen gedragen," aldus de pastoor. „Zonder
de hulp van vrouwen in de kerk zouden wij het
niet redden in deze parochie."
Ten noordwesten van Burgh stond in vroeger tijden de kapel
'Onze lieve Vrouwe op Zee', opgedragen aan de beschermheilige
der zeelieden, 'Stella Maris', Maria Sterre der Zee.
Vroeger was
geschiedschrijving echt
monnikenwerk
De laatste twee leden van een
religieuze congregatie hier op
Schouwen-Duiveland
schreven ook geschiedenis.
Pater Cor Rademaker en z
ijn confrater pater Ton
Verdaasdonk tekenden in een
historische séhets de
geschiedenis van de
katholieke gemeenschap van
Sint Willibrord in Zierikzee op
in hun boek „Een kleine
kerkgeschiedenis'
Na jaren van arbeid in de
'wijngaard van de Heer',
menen beide paters dat
vrouwen binnen de katholieke
gemeenschap onderhand wel
een ereplaats hebben
verdiend.
Pastoor Antonius
Verdaasdonk vertelt op welk
gebied de vrouwen van zijn
parochie actief zijn: „Ze
organiseren de
kindernevendiensten, de
gezinsvieringen, het
dameskoor, de diakonie en een
aantal vrouwen treedt op als
lectrice in de viering."
Zijn huisgenoot pater Cor
Rademakers vertelt: „Toen
Rusland een paar jaar geleden
de communicatie met het
Westen hervatte, bleek dat -
ondanks de zware druk van
buitenaf - het Christelijke
geloof vrijwel ongeschonden
bewaard was gebleven. Alle
oude verhalen waren
doorverteld door de
baboesjka's, de grootmoeders,
de vrouwen. Hoewel niet
iedereen dat onderkent,
nemen vrouwen een uiterst
belangrijke plaats in de kerk
in."
Pastoor Verdaasdonk vindt
het een treurige toestand dat
priesters die zich niet aan de
celibaatsgelofte konden
houden en trouwden hun taak
niet meer uit mogen oefenen.
„Het zou een verrijking voor
de kerk zijn als ze op hun post
terug konden keren. Vrouwen,
die een priester huwden,
werden op die manier ook
weer opzij geschoven en dat is
geen goede zaak."
de roomsen en de protestanten
behoort nu tot de verleden
tijd.
„Ik zegen nu samen met
dominees veel gemengde
huwelijken in. Hier geldt ook
weer bij, dat als de vrouw
katholiek is, zij het geloof in
de meeste gevallen aan de
kinderen door zal gegeven.
Alweer een belangrijke plaats
voor de vrouw in de kerk.
De pastoor is blij met de
samenwerking met gelovigen
van een andere signatuur in
zijn omgeving.
„Ik werk op vele gebieden
samen met mijn protestantse
collega's en ik vind dat een
verrijking voor onze kerk en
mijn eigen leven. We proberen
er samen uit te komen. De
communicatie met
andersdenkenden heeft me
veel geleerd.
In het Interkerkelijk Pastores
Convent heb ik contact met de
meeste predikanten van het
eiland. In rooms-katholieke
kring was het niet
gebruikelijk om zelf de Bijbel
te bestuderen, terwijl dat in de
reformatorische kerken juist
een basisvoorwaarde is. Daar
heb ik in onderlinge
gesprekken en studies veel
van geleerd.
In onze kring was het vroeger
slechts aan enkelen
voorbehouden om de Bijbel te
mogen lezen.
De gewone mensen in onze
kerk hadden daarom veelal
niet eens een eigen Bijbel in
huis," vertelt pastoor
Verdaasdonk.
De rooms-katholieke parochie
op Schouwen-Duiveland telt
2.094 leden.
De pastoor: „Ik voel me hier
soms ook wel eens een
missionaris: Ongeveer twaalf
