'Grote inzet van de spelers
en een fantastisch publiek'
Bij winkelen kijkt men
niet op paar kilometer
Eerste dolfijnen komen
aan op Neeltje Jans
Vuurspuwer
op
Oranjemarkt
GRAF
1
MAANDAG 24 APRIL 1995 NR 25761
5
Tiende Eenaktetfestival in Zierikzee
De Schouwspelers uit Oosterland in actie in de eenakter Vals Alarm. V.l.n.r. Sonja Moerman, Jan de Bil, Martine Wakkee en Henk
Dubelaar. (Foto: Joop van Houdt).
ZIERIKZEE - Het tiende Eenakterfestival van het Zeeuws Centrum voor Amateurtoneel (ZCA) zit er op.
De toneelverrichtingen van de zestien deelnemende voornamelijk Zeeuwse gezelschappen vrijdag- en zater
dagavond en zondagmiddag in de Concertzaal in Zierikzee, trokken niet alleen een behoorlijk aantal bezoe
kers, maar zorgden ook voor een tevreden jury.
'Een festival met veel humor len ter gelegenheid van deze
en behoorlijk wat afwisseling', tiende editie, maar zag daar la-
karakteriseert mede-organisa- ter volgens Hanse toch vanaf,
trice Lies Hanse deze tiende „Voor je het weet druk je de
editie. Want naast enkele een- groepen in een keurslijf en
akters met een wat ernstiger krijg je gestresste spelers,
inhoud bleek het dit jaar voor- Door zonder thema te werken,
al de humor die de programme- geef je ze meer vrijheid in de
ring overheerste. keuze van een stuk", aldus
Hanse.
Het festival werd vrijdag- Volgens haar is het onder de
avond geopend door voorzitter Zeeuwse amateurgezelschap-
van het ZCA, Reina de Groot, pen erg populair om mee te
waarna toneelvereniging De doen aan het Zierikzeese^festi-
Schoawspelers uit Oosterlandval. ,,We zitten elk jaar, vol..
het spits afbeet met het stuk Zijn er meer aanmeldingen
Vals Alarm van Lieke de dan we in het programma- Pp
Groot. Verder namen van kunnen nemen, dan pikken we
Schouwen-Duivelandse bodem eerst de Zeeuwse groepen er
deel de Amateur Comedie Zie- uit", zegt ze. Vaste criteria voor
rikzee met Tjechov's De Beer, deelname kent het ZCA eigen
de toneelvereniging Ouwer- lijk niet. Hanse: „Het stuk
kerk met het stuk .De familie mag alleen niet langer zijn dan
Groengazon van George Cour- 45 minuten, verder zijn er geen
teline, de toneelgroep Inter- eisen. Het gaat er tenslotte ook
mezzo Zierikzee/Goes bracht om de groepen te laten leren."
Tussen de rails van Peter Ro
mer en toneelgroep Maniek uit Over het aantal bezoekers had
Zierikzee het stuk Gevorderd het festival niet te klagen. Net
naar Tenessee Williams. als vorig jaar was de zaal op
Verder waren twee groepen van vrijdagavond en zondagmid-
de Bevelanden present, twee dag goed gevuld, terwijl op
uit Zeeuwsch-Vlaanderen en zaterdagavond ook het balkon
als trouwe gast, toneelvereni- open kon.
ging Helvetia uit Hellevoet- Het Eenakterfestival vormt
sluis. het hoogtepunt in het jaarpro-
Even heeft de organisatie nog gramma van het ZCA en dient
gedacht een thema vast te stel- vooral om de kwaliteit van de
NEELTJE JANS - Delta Expo heeft er sinds vrijdag een extra attractie bij:
Frank en Tjitske, twee bruinvissen. De dieren, behorende tot een kleine dolfij
nensoort, zijn afkomstig van het Dolfinarium Harderwijk.
De bruinvissen zijn daar lange
tijd opgevangen en verzorgd,
ofwel om medische redenen of
omdat ze kunstmelk nodig
hadden. Na zo'n periode heb
ben de dieren tijd nodig om
weer aan de omstandigheden
in zee te wennen en moeten ze
opnieuw voor zichzelf leren
zorgen. Sinds kort heeft Har
derwijk in de binnenhaven bij
Delta Expo, Delta Maris, een
veldstation dat geschikt is om
de dieren door dit proces te hel
pen.
Het Dolfinarium was al enige
amateurgezelschappen te ver
beteren. Vier juryleden te we
ten Katinka van den Dool en
Jos van Amsterdam, dramado
centen uit Middelburg, pro
grammeur bij Podium 't Beest
in Goes Chris T&ngelder en
audio-visueel vormgever An-
dries Meijsen uit Zonnemaire,
woonden alle voorstellingen
bij en zullen een rapport ma
ken over de verrichtingen van
de verschillende groepen. Over
ongeveer een maand krijgt elk
gezelschap eendergelijk rap-
port toegestu.urd om er vervol
gens lering uit te trekken.
In afwachting van de nog te
maken beoordelingen willen
de juryleden nog niet veel
kwijt over wat ze er precies van
vonden. Van Amsterdam zegt
echter wel zich niet verveeld te
hebben. Na jarenlang een vaste
jury te hebben gehad, was dit
keer een nieuw beoordelings
panel samengesteld door het
ZCA. „Nadeel is dat we de
groepen niet allemaal kennen,
we geen vergelijkingsmate
riaal hebben omdat we voor
het eerst jureren, het begelei
dingsaspect zit er dus niet in",
meent Van Amsterdam.
Volgens Meijsen moet een goed
neergezette voorstelling iets
tijd op zoek naar een goede lo
catie en vond in Delta Expo een
partner omdat het tussenstati
on voor dolfijnen en bruinvis
sen volgens Delta Expo perfect
in haar toekomstplannen past.
In de toekomst hopen beide
partijen in Delta Maris ook
bij hem teweeg brengen. „Er
moet regelmatig iets met mij
gebeuren, bij iedere toeschou
wer. Als je gedachten afdwalen
is er iets mis", zegt hij. Bij wel
ke stukken er al dan niet iets
'mis' was, wil Meijsen overi
gens niet kwijt.
Jurylid T&ngelder meldde ver
der dat hij best een of twee van
de festivalstukken professio-,
neel zou willen laten opvoeren.
„Maar een algemene beoorde
linggeven vind ik erg moeilijk.
Je hebt namelijk met zoveel
verschillende produkties en
achtergronden van de groepen
te maken", aldus T&ngelder.
Net als Ihngelder noemde Van
den Dool de inzet van de spe
lers erg groot: „En ook het pu
bliek was fantastisch. Ze
maakten echt moeiteloos alle
wisselingen van de verschillen
de stukken mee."
De meeste Eenakters stonden
onder leiding van afgestudeer
de middenkader-regisseurs of
cursisten van de drie-jarige
regie-opleiding. De technische
mensen achter de schermen
waren Giel Gabriëlse, John
Meuldijk en stage-manager Jos
de Jonge. Aan de organisatie
van dit tiende Eenakterfesti
val werkte verder onder ande
re mee Ali Pankow.
witsnuitdolfijnen en andere
dolfijnachtigen aan het 'echte
zeeleven' te laten wennen.
Volgens het Dolfinarium zal
het publiek volop van de die
ren kunnen genieten. Ze wor
den acht keer per dag vis ge
voerd, terwijl ze ook de hele
dag door hun snuit laten zien.
Gemiddeld komen de dieren
namelijk twee keer per minuut
boven water om adem te halen.
Verder kunnen de bezoekers
van Delta Expo ter plaatse al
lerlei informatie over dolfijnen
en bruinvissen krijgen.
Jaarlijk stranden er gemiddeld
dertig dolfijnen op de Neder
landse kust. Daarvan zijn er
doorgaans nog drie in leven. De
dieren zijn er meestal slecht
aan toe en worden dan zo snel
mogelijk naar Harderwijk ge
bracht. Het Dolfinarium heeft
in die plaats sinds 1991 een spe
ciaal opvang- en onderzoeks
centrum voor dolfijnen.
ZIERIKZEE - Tijdens de Oran
jemarkt die vrijdagavond 29
april wordt gehouden op het
Havenplein in Zierikzee is on
der andere een vuurspuwer te
zien.
Het gaat om een initiatief van
de groep Schouwen-Duiveland
van Amnesty International,
die op de Oranjemarkt staat
met een kraam. Amnesty Inter
national komt op voor de rech
ten van de mens. In veel landen
is Amnesty actief om het lot te
verbeteren van mensen die ge
vangen zitten vanwege h'-.n ge
loofsovertuiging.
ZIERIKZEE - Bijna 70 procent
van de consumenten bezoekt
voor zijn niet-dagelijkse aan
kopen de centra van de grote,
en middelgrote steden. Ze zijn
bereid daarvoor maximaal 14
kilometer af te leggen. Bijna
70 procent van de consumenten
pakt de auto om te gaan win
kelen, circa 10 procent het
openbaar vervoer en de rest
gaat lopend of met de fiets. Bij
het doen van de dagelijkse
boodschappen blijven de men
sen dichter bij huis.
Ruim een kwart van de dage
lijkse 'kooptrips' vindt in de
buurt of de wijk plaats, terwijl
de kernverzorgende centra van
kleinere plaatsen (maximaal
drie kilometer verderop) circa
50 procent van de kooptrips
voor hun rekening nemen. Ook
bij het doen van boodschappen
wordt de auto vaak gebruikt
(52 procent), de rest van de con
sumenten gaat lopend of met
de fiets. Vanwege de geringe af
stand speelt voor het bood
schappen doen het openbaar
vervoer nauwelijks een rol.
Per kooptrip wordt bij het win
kelen gemiddeld 290 gulden
uitgegeven. Het meeste wordt
per kooptrip in de centra van
de grote steden uitgegeven na
melijk 345 gulden. Dit blijkt
uit het rapport "Consument
Detailhandel 1995; monitoron-
derzoek naar koopstromen
rond winkelgebieden" van het
Hoofdbedrijfschap Detailhan
del (HBD). Voor zowel bood
schappen doen als winkelen
vindt de consument gratis par
keren belangrijk.
Het belang verschilt per type
winkelcentrum: gratis parke
ren is voor de consument die de
wat kleinere centra bezoekt
iets belangrijker dan voor de
consument die de grote centra
bezoekt. Daarnaast zijn af
stand (gemak) en keuze belan
grijkecriteria voor de keuze
van een winkelcentrum. Het
eerste is vooral bij het bood
schappen doen van belang, ter
wijl bij het winkelen vooral
een breed en gevarieerd aan
bod en de combinatie met ove
rige voorzieningen een belang
rijke trekker is.
Behalve kooptrips naar win
kelcentra wordt gemiddeld één
keer per week de markt be
zocht. De kooptrip naar de
markt wordt veelal met de
auto (43 procent) of de Sets (34
procent) gedaan. De vloerpro-
duktivitiet van winkels va
rieert sterk. Bij winkels voor
de dagelijkse boodschappen
varieert de omzet per vierkan
te meter verkoopvloeropper
vlakte van circa 8.000 tot 12.000
gulden.
In de niet-dagelijkse sfeer is de
variëteit groter. In kleinere
winkelcentra wordt ongeveer
4.000 gulden per vierkante me
ter verkoopvloer omgezet, ter
wijl dat in binnenstadscentra
het dubbele is. Deze vloerpro-
duktiviteit is overigens geme
ten bij winkels behorend tot
het midden- en kleinbedrijf.
Bij filialen van het groot win
kelbedrijf worden doorgaans
hogere bedragen per vierkante
meter verkoopvloer omgezet.
Over de perspectieven voor
binnenstadscentra bestaat een
gematigd optimisme, mede
door de altijd blijvende combi
natie van een breed en geva
rieerd aanbod met overige (ho
reca en cultuur) voorzieningen.
Vier K's
In dit verband wordt er gespro
ken over de vier K's (Kerk
Kroeg, Kraam, Kantoor). Deze
mix van functies is ook voor
hoofdwinkelcentra een van de
belangrijke (overlevings-)fac-
toren. Deskundigen achten de
bedreiging van perifere ont
wikkelingen voor de reguliere
detailhandel reëel. Verder zijn
zij somber gestemd over de
perspectieven van de wijk- en
buurtcentra. J. ten Hoopen,
vice-voorzitter van MKB-
Nederland, onderstreept het
gezegde "No parking - no busi
ness", maar ziet dat binnenste
den dichtslibben en de bereik
baarheid van bedrijven wordt
bedreigd. Daarom acht Ten
Hoopen het zijn verantwoorde
lijkheid ondernemers te stimu
leren bij het terugdringen van
de groei van de automobiliteit.
Maar daar moet de overheid
wel iets tegenover stellen:
structurele investeringen in de
infrastructuur en het openbaar
vervoer.
Verder ziet MKB-Nederland
heil in nachtdistributie, combi
natie van bedrijfsvervoer,
stadsdistributie en collectieve
bestelen bezorgdiensten. De
heer Van der Ham, wethouder
van verkeer en vervoer van de
gemeente Alkmaar, pleit voor
een sturend parkeerbeleid van
uit gemeenten met een belang
rijke regionale functie. Een
centrale parkeernormering
vanuit de rijksoverheid houdt
onvoldoende rekening met lo
cale verschillen die er tussen
gemeenten kunnen bestaan.
In de praktijk ontmoet de ge
meente bovendien bij sturend
parkeerbeleid stevige weer
stand van de burgers (betaald
parkeren, autovrije gebieden)
en van het bedrijfsleven (cen
tra minder autotoegankelijk
en minder parkeerplaatsen).
Toch moeten partijen er met el
kaar uit zien te komen om de
steden leefbaar te houden. Ir. J.
Barkhof, plaatsvervangend
hoofddirecteur van de ANWB,
geeft aan dat discussies over
autobeperkende maatregelen
zeer voorspelbaar verlopen:
het MKB is tegen, uit vrees
voor verlies van omzet en loka
le afdelingen van fiets- en voet
gangersverenigingen zijn ook
tegen, want de maatregelen
gaan niet ver genoeg.
De meningen blijken vaak
vooroordelen te zijn. Als er
goede alternatieven voor han
den zijn (de metro voor bewo
ners in Spijkenisse die de Rot
terdamse binnenstad bezoeken
en de fiets voor bewoners van
Houten) en de zaken zich uit
kristalliseren (de autoluwe
Groningse binnenstad) blijken
er toch mogelijkheden om au
toverkeer te beperken.
Bruinvis Tjitske is drie jaar oud en vjerd één jaar verzorgd in Harderwijk.
Onder aan de trap staat een eenzame fiets.
Met snelle passen loop ik de trap op. Schok
schouderend zoeken de delen van de oude
ommuring steun tegen elkaar. Het hek van
het graf staat half open. Gisteren is hier mijn
vader begraven.
In geen jaren was ik hier geweest. Vreemd ei
genlijk. Als we in het buitenland op vakantie
zijn lopen we altijd wel even het graf van het
dorpje op. Wie een land wil leren kennen moet
maar gaan kijken hoe mensen met de doden
omgaan. De pompeuze tempels in Italië
waarvan de ene grafsteen de ander in lelijk
heid wil overtroeven of de bonte plastic bloe
menpracht op een Frans kerkhof bij Allerzie
len, elk graf spreekt een eigen taal. Maar in
Zierikzee kwam het er nooit van. De snelweg
van alledag verdraagt geen stoplichten. Tot
datzelfde graf iets van jezelf geworden is.
Toen ik vanmorgen richting Bruinisse langs
de begraafplaats reed heb ik even mijn hand
opgestoken. Even gezwaaid, als een groet. Ik
kon het niet laten.
Op de begraafplaats is in de verte een vrouw
met een emmertje water en een borstel een
graf aan het schoonmaken. Het is natuurlijk
de vrouw van die fiets. Ik probeer me de weg
te herinneren die ik gisteren ook nog gelopen
heb. Is dit eigenlijk een mooie begraafplaats
Het is geen lommerrijke plek waar je in de stil
te de bomen met elkaar kunt horen fluisteren
Hun stem wordt verscheurd door auto's die
met razende motoren op weg zijn naar ner-
genslandHet rode stoplicht bij het kruispunt
laat ze slechts node stil staan. In de verte zie ik
mezelf meerijden. Hier. is het nooit stil. Lang
geleden werden de doden in het hart van het
dorp begraven. Men hield de doden tussen
de levenden. Later werd de dood wegge
duwd naar de rand van het leven. Langs snel
wegen worden alleen geluidsschermen ge
plaatst voor de levenden, omdat blijkbaar
alleen zij rust mogen hebben. Ik loop maar
rechtuit. Uitgesleten, donkergrijze zerken uit
een ver verleden vertellen dat namen in steen
en herinnering worden uitgewist. Daartussen
richt zich onverwacht een nieuwe grafsteen
op. Waar is mijn vader eigenlijk begraven?
Tevergeefs zoek ik naar sporen van spaden,
van zand of klei. Ik probeer het pad van giste
ren opnieuw te gaan. Zes krachtige kleinzo
nen droegen de kist met het lichaam van hun
grootvader. Zij gingen voorop. Wij volgden
'Het is nu bijna een jaar geleden' zegt de
vrouw, terwijl ze het plantje wat recht zet. 'Ik
houd niet van bloemen op een graf. Planten
vind ik mooier.' 'Je kunt toch voor 53 gulden
per jaar het graf door de gemeente laten ver
zorgen?' zeg ik. Het bedrag heb ik nog pre
cies in mijn hoofd zitten. Ze haalt de schou
ders op. 'Ach, voordat bedrag harken ze het
alleen maar een beetje aan' zegt ze. Ze legt de
borstel in het kleine emmertje waarvan het
water zwart is geworden. 'U komt zeker voor
uw vader? Ik weet waar hij ligt, daar, net ach
ter m'n man. Samen lopen we naar de plek
toe. Heb ik gisteren hier gestaan? Alles lijkt
anders geworden.
Met elkaar stonden we rond een open graf.
Een lichte houten kist zakte in de zwarte
aarde. De graflift piepte een beetje. Toen we
weggingen keken we nog even omlaag,
draaiden ons om en gingen weer het leven in.
We dachten dat de begrafenis had plaatsge
vonden. Maar het gebeurde achter onze rug.
Nu je kijkt naar meterslange smetteloos aan
geharkte aarde voel je pas diep dat je vader in
de Zeeuwse aarde rust. Dat hij begraven is.
Twee kleine palmtakjes lagen gisteren op de
kist. Door onbekende handen zijn ze nu op de
aarde gelegd. Twee takjes, als stille getuigen
van het: 'En toch...' We lopen
samen weg. Op een graf passen maar weinig
woorden. Want overal om je heen worden in
harde steen woordeloze verhalen verteld.
Jaartallen die zo angstig dicht bij elkaar liggen
vertellen van mateloos leed. Korte zinnen ge
tuigen van intense liefde en van diep geloof.
'Kijk daar ligt die' zegt de vrouw, 'en daar die'
Ik heb ze allen gekend. Samen verlaten we de
begraafplaats, een vergeten en niet te verge
ten plek aan de rand van onze stad. Ik ga naar
huis waar m'n vrouw wacht om samen bood
schappen te gaan doen.
'Daar gaat ie' zegt ze, als we buiten het hek
gekomen zijn. Het zwarte water verdwijnt in
de bodem. We lopen de trap weer af. 'Ik had
er gisteren graag bij willen zijn, maar ik kan het
nog steeds niet opbrengen' zegt de vrouw.
'Maar ja, je moet toch verder. Weet u, ik heb
hele lieve kinderen, daar krijg ik heel veel
steun van.Ze hangt het emmertje over het
stuur van haar fiets.Maar in huis wacht nie
mand meer op je. Je komt altijd weer alleen
thuis.'
