Opvang dolfijnen: Pappen en nathouden!
Reportage
In Haamstede aangespoelde witsnuit Joya heeft goede overlevingskans
DONDERDAG 14 APRIL 1994 NR 25546
HARDERWIJK - De jonge witsnuitdolfijn die 17
maart op het strand van Westerschouwen aanspoel
de maakt het prima. Een team van biologen, vrijwil
ligers en medewerkers van het Dolfinarium in Har
derwijk waakt dag en nacht over het welzijn van
Joya en acht lotgenoten in het unieke opvang- en on
derzoekcentrum Fort Heerewich. Het centrum ge
niet wereldwijde bekendheid en biedt, naast de op
vang, de bezoekers van het Dolfinarium uitgebreide
informatie over de Noordzee en de daarin voorko
mende dolfijnensoorten.
Norbert Milder met Joya en Saskia Nieuwstrate met Danielle.
medewerkers van het Dolfina
rium gearriveerd zijn.
Pappen en nathouden
Drs. Saskia Nieuwstraten, bio
loge en Janny Hardeman, be
ginnen 's morgens om acht uur
aan een intensieve dagtaak.
Vandaag moeten, behalve het
voeden, de dieren worden on
derzocht. Er wordt bloed afge
nomen, gemeten en gewogen.
Geholpen door Norbert, een
vrijwilliger, worden de dieren
eerst uit het water 'gevist'.
Daartoe gaan Norbert en Sas
kia het water in, gehuld in
waadpakken. Met hekken drij
ven ze één van de bruinvissen
in een hoek van het bassin, om
hem makkelijker te kunnen
pakken. Ze zijn niet schuw,
maar wel speels. Saskia: ,,De
truc met de hekjes beginnen ze
al door te krijgen en het wordt
steeds moeilijker om ze te pak
ken." Vervolgens wordt et zorg
vuldig gewogen en gemeten.
Uit de staart wordt bloed afge
nomen. De pap wordt elke dag
vers gemaakt en de dieren krij
gen ieder uur voeding. Ook
moet het steeds opgewarmd
worden. Joya en Danielle kun
nen inmiddels al vis eten en
doen dat ook, in grote hoeveel
heden. Dat een witsnuit op de
Nederlandse kust aanspoelt
komt trouwens zelden voor.
Wetenschap
Waarom al die moeite om
gestrande dolfijnen en bruin
vissen op te vangen? Ron
Kastelein: „Het hoofddoel is
onderzoek voor de wetenschap.
Wij zijn bekend geworden door
óns onderzoek naar de zintui
gen van zeezoogdieren.
Alles wordt gepubliceerd in
wetenschappelijke tijdschrif
ten die overal ter wereld gele
zen worden. De grootste door
braak is het onderzoek geweest
naar de gevoeligheid van de
snorharen van de walrus. Nie
mand begreep hoe dit dier, ook
's-nachts, schelpdiertjes kan
vinden en bovendien in staat is
ze te onderscheiden van bij
voorbeeld steentjes. Wij heb
ben door experimenten aange
toond dat ze dit met de snorha
ren kunnen voelen. Dat was
het eerste wetenschappelijke
onderzoek dat we hier gedaan
hebben. Het onderzoekcen
trum draait geheel op eigen
krachten. We krijgen geen sub
sidie. Door een goede bedrijfs
voering van het, steeds groter
wordende zeezoogdierenpark
heeft het team de meest gea
vanceerde apparatuur aan
kunnen schaffen."
Onder kritiek blijft de weten
schapper nuchter: ,,Als je ziet
hoe leuk ze het vinden om uit
dagingen aan te gaan. Als je
een walrus een moeilijke op
dracht geeft, zie je hem naden
ken. Hij gaat zelfs zijn voor
hoofd fronsen, net als men
sen." De kritiek die we krijgen
vind ik meestal ongefundeerd.
Dan blijkt dat ze er heel weinig
vanaf weten. Ik vind dat je kri
tiek in tweeën moet splitsen.
Norbert Milder en Ron Kastelein proberen uit of Joya al kan zwemmen.
,,Ze was meer dood dan le
vend" vertelt Ron Kastelein
hoofd research en bioloog van
het Dolfinarium in Harder
wijk. Hij is, samen met zijn
medewerkers, bezig met de
tijdrovende verzorging van de
negen zieke zeezoogdieren die
momenteel in het opvangcen
trum verblijven. -Kastelein:
,;,Ze kon niet meer zwemmen en
was sterk vermagerd. Daarbij
was de huid zwaar beschadigd
waardoor er infecties ontstaan.
Het grootste probleem bij de
opvang was altijd het voeden
als het dier nog te jong is om
vis te eten. Sinds anderhalf
jaar is daar verandering in ge
komen. In Amerika is een spe
ciale voeding ontwikkeld voor
jonge dolfijnen en bruinvissen.
Het is een complexe samenstel
ling van onder meer melkpoe
der, gefileerde haring, olie,.en
lecithine." De melk van een
zeezoogdier is enorm vet en ei
witrijk, en wel vier keer zo ge
concentreerd als de koemelk.
Kastelein: „Voordat we die spe
ciale voeding hadden bleef
maar één op de vijf dieren die
we hier kregen in leven, sim
pelweg omdat we er niet ge
noeg calorieën in kregen. Nu
redden ze het, mede doordat we
steeds meer ervaring krijgen,
bijna allemaal. Mits ze op tijd
gered worden natuurlijk. In
Westerschouwen is prima werk
geleverd, zonder de goede zorg
van de politie en Staatsbosbe
heer had ze het nooit gered.
Het was kantje boord." Dezelf
de dag dat Joya aanspoelde
werd aan de Franse kust ook
een witsnuitdolfijn gevonden.
Markant is dat dit dier, Daniel
le gedoopt, even oud en even
zwaar is als Joya.
Janny Hardeman, assistent re
search van Ron Kastelein, is er
enthousiast over: „Ze lijken
zelfs heel veel op elkaar, het
zouden tweelingzusjes kunnen
zijn! Het feit dat Joya nu niet
meer alleen is, vergemakke
lijkt onze taak. Het reduceert
de stress van het onder de men
sen zijn, ze hebben nog nooit
mensen gezien. Dolfijnen heb
ben een sterk ontwikkeld so
ciaal leven. Je zag dan ook dat
ze onmiddellijk contact met,el-
kaar zochten.". Kastelein:
„Toen ze nog ziek waren hiel
den we ze vaak kop aan kop en
dan kon je horen dat ze hele
verhalen tegen elkaar houden.
We hebben ze ook zo gevoerd
dat ze elkaar konden zien. En
vanaf het moment dat ze weer
los konden zwemmen trokken
ze al na een paar uur samen op
en ook raken ze elkaar vaak
aan met de borstvinnen. In al
die jaren dat ik hier werk heb
ik gezien dat we gewoon het
meeste succes hebben als we
meer dan één dier tegelijk heb
ben. En meestal is dat ook zo.
Een stranding wordt heel vaak
veroorzaakt door stormen. De
afgelopen tijd hebben we die
veel gehad. Een dolfijn com
municeert en zoekt zijn weg
door middel van echolocatie.
Een storm maakt ontzettend
veel herrie, daardoor kunnen
ze het contact met de groep
kwijtraken en verdwalen. Een
jong wat nog gezoogd wordt
verhongert dan. Een mooi
voorbeeld van sociaal gedrag
zagen we hier toen er nog drie
jonge bruinvissen binnen ge
bracht werden.
Deze waren op de Wadden:
eilanden aangespoeld. Toen we
probeerden één van de bruin
vissen te laten zwemmen zonk
hij gelijk als een baksteen naar
de bodem. Joya en Danielle
grepen onmiddellijk in en
brachten het diertje tussen hen
in weer naar boven. Schitte
rend!" Al met al zwemmen er
dus vijf drenkelingen in het
bassin rond. In een ander bas
sin verblijven nog een wits
nuit, Grietje, en drie bruinvis
sen. Maar die zijn bijna zover
dat ze terug kunnen naar de
Noordzee. Grietje weegt al 225
kilo en ze wordt vandaag met
een helikopter van Search and
Rescue (SAR) honderden kilo
meters uit de kust vrijgelaten.
(Vanavond wordt daar bij het
Jeugdjournaal aandacht aan
besteed). Wie een dolfijn of een
bruinvis vindt op het strand
moet de volgende regels in acht
nemen: Het dier rustig benade
ren (het is een enorme
stresstoestand voor het dier) en
eventuele honden uit de buurt
houden. Het blaasgat open
houden en de dolfijn op een
zachte natte ondergrond leg
gen. Constant koelen met wa
ter en daarbij weer zorgen dat
het blaasgat vrijblijft. Een dol
fijn heeft een enorm snelle
stofwisseling om warm te blij
ven in het water. Als hij op het
droge ligt raakt hij daarom
oververhit en krijgt zelfs ver-
b rand ings verschijnselen
Daarom steeds nat houden en
schaduw maken. Vervolgens
het Dolfinarium bellen (tele
foon 03410-16041) of de politie.
Houd de dolfijn nat totdat de
Saskia en Norbert zijn bezig met het voeden van de dolfijnen. De pap wordt door middel van een
slangetje rechtstreeks in de keel gespoten.
Ron Kastelein bepaalt zorgvuldig waar het zwaartepunt van de
dolfijn Grietje ligtzodat ze niet uit de hangmat kan vallen. Van
daag wordt ze met een helikopter terug naar de Noordzee ge
bracht.
Je kunt eerst de discussie aan
gaan of je over het algemeen
dieren mag houden, wat voor
dier dan ook. Dan blijkt dat 99
procent van de Nederlanders
vindt dat dat mag. Punt twee
is: als je ze houdt, hoe houdt je
ze? En op dat punt staan wij al
tijd open voor kritiek. Maar je
moet niet twee dingen door el
kaar gaan halen. Deze discus
sie ligt op hetzelfde vlak als
praten over het geloof of poli
tiek."
Intelligent
Zijn dolfijnen nou echt zo bij
zonder intelligent? Kastelein
lacht: „Die vraag wordt mij het
meest gesteld. In de jaren 60
waren veel mensen ervan over
tuigd dat ze superintelligent
waren en werd ze veel bijzon
dere eigenschappen toege
dicht. Onderzoek op dit gebied
is echter zeer teleurstellend ge
weest. Volgens mij zijn ze niet
intelligenter dan een slimme
hond. Misschien dat die hoge
verwachtingen ontstaan door
dat men vaak niet beseft dat je
met een zoogdier te maken
hebt en niet met een vis." Vast
staat dat dolfijnen zeer gelief
de dieren zijn en omgeven wor
den door legendes en verhalen.
De oude Grieken en Romeinen
zagen de dolfijn als de bescher
mer van de zeevarenden en er
zijn verhalen dat ze ook daad
werkelijk drenkelingen aan
land brengen. Over strandin
gen en de mysterieuze mas
sastrandingen bestaan eeu
wenoude afbeeldingen. In het
stadhuis van Brouwershaven
hangt een gigantisch schilderij
uit 1606 van de stranding van
een potvis bij Brouwershaven.
Voor de oude volkeren rond de
Middellandse zee was de dol
fijn het symbool voor de be
vrijding van de ziel uit het li
chaam en begeleidde deze tot
het hiernamaals. Ook het ver
haal van de visser die vriend
schap sloot met een dolfijn is
beroemd. Deze dolfijn joeg
scholen met vissen in de netten
van de visser waardoor hij al
tijd een rijke vangst had. We
tenschappelijke verklaringen
doen echter niets af aan de gro
te aantrekkingskracht die dol
fijnen op de mens uitoefenen.
Wie eenmaal in de gelegenheid
is geweest hun satijnzachte
huid aan te raken en nieuws
gierig bekeken wordt door de
vriendelijke ogen, is verkocht.
TEKST: MADELON LAGENDIJK
FOTO'S: FOTOSTUDIO MERJEN-
BURGH EN MADELON LAGENDIJK
