Anjo Braamse en Theo de Waal over de
psychische kant van het ouder worden
PROJECT VOORLICHTING
AAN OUDEREN OP
SCHOUWEN-DUIVELAND
Nieuwe
folder
Sommige ouderen voelen zich buitengesloten
Voorlichting- ouderen
in vorm van project
VRIJDAG 4 MAART 1994 NR 25524
5
omdat veel ouderen voor hun
vervoer aangewezen zijn op
familie, kennissen en buren.
Dat ouderen in een groep hun
eigen problemen niet op tafel
durven leggen is slechts ten
dele waar. De ervaring van De
Waal en Braamse is dat
ouderen soms ook heel open
zijn over hun moeilijkheden,
wanneer ze merken dat
iemand echt naar hen luistert.
Hoewel de doelstelling van de
RIAGG is om opname te
voorkomen is dat in de
praktijk niet altijd te
voorkomen. In die gevallen
doet de RIAGG zijn best om
voor de cliënt een plaatsje in
een verpleeghuis of
verzorgingshuis te regelen.
Daarbij komt net als bij het
maatschappelijk werk een
stukje pleitbezorging om de
hoek kijken.
Dat problemen als
eenzaamheid, depressies en
neerslachtigheid ,,bij de oude
dag horen" is een fabeltje.
Tbegegeven, de derde
levensfase is een fase waarin
men meer tijd krijgt om terug
te blikken, een fase ook
waarin sommigen ook alle
zeilen bij moeten zetten om
alle maatschappelijke
ontwikkelingen te kunnen
bijbenen. Dat alles behoeft
geen probleem te zijn, zeker
niet wanneer de senior ervoor
zorgt voldoende om handen te
hebben. Ook het beschikken
over voldoende sociale
contacten plus enkele meer
diepgaande vriendschappen
kunnen ertoe bijdragen dat de
oudere met het klimmen der
jaren niet in een sociaal
isolement raakt.
FOTO'S MARIJKE FOLKERTSMA
TEKST ROSALIEN KORSTANJE
Met medewerking van Anjo
Braamse, sociaal psychiatrisch
verpleegkundige bij de RIAGG en
Theo de Waal, maatschappelijk
werker bij de Stichting Thuiszorg
en Algemeen Maatschappelijk
Werk Noord-Zeeland.
SCHOUWEN-
DUIVELAND - De serie
folders die in het kader
van het
voorlichtingsproject
voor ouderen
verschijnt, wordt per 15
maart uitgebreid met
een nieuwe folder over
de hulp bij psychische
problemen door
Algemeen
Maatschappelijk Werk
en RIAGG. In deze
folder wordt
uiteengezet wat
ouderen van deze
hulporganisaties
kunnen verwachten.
Deze folder krijgt een
plaatsje in de
folderrekken, waarin
ook de eerder
verschenen brochures
over aow en andere
centenkwesties,
ouderenhuisvesting,
Thfeltje Dek Je en de
thuiszorg te vinden
zijn.
De serie
folders/brochures wordt
vanaf 16 april
uitgebreid met een
gezamenlijke brochure
van de vier Schouwen-
Duivelandse
verzorgingstehuizen en
een folder over de
indicatiecommissie.
Deze folders zijn te
vinden bij de Stichting
Welzijn Ouderen, het
UW-gebouw,
bibliotheek De Stolpe
en het ANBO-gebouw
in Zierikzee.
Maar ook dorpshuizen
en wijkgebouWen in de
andere Sehouwen-
Duivelandse gemeenten
beschikken over zo'n
folderrek.
ZIERIKZEE - Oud word je vanzelf. Deze
wijsheid strookt niet helemaal met de
werkelijkheid. Hoe iemand ouder wordt
hangt af van verschillende zaken. Niet alleen
de lichamelijke conditie speelt een rol, maar
ook de leefomgeving, de familieen
kennissenkring en de medische en sociale
voorzieningen. Ouder worden hangt ook af
van de houding van de oudere zelf. Wil die
alles op eigen houtje doen of maakt hij
dankbaar gebruik van de mogelijkheden die
de professionele thuiszorg, de mantelzorg en
het vrijwilligerswerk hem bieden om zolang
mogelijk zelfstandig te blijven wonen. Enig
inzicht in de mogelijkheden die de
verschillende hulp- en zorginstellingen en de
diverse hulp- en zorginstellingen bieden komt
dan ook goed van pas. Ouderen moeten
immers weten waar ze met hun hulpaanvraag
terecht kunnen. Daarom ook wordt de
komende weken aandacht besteed aan de
verschillende vormen van thuiszorg.
Die extra aandacht voor de
thuiszorg maakt deel uit
van het project
Voorlichting aan ouderen
op Schouwen-Duiveland.
Een project, dat in
opdracht van het Intra- en
Extramuraal Zorgoverleg
Schouwen-Duiveland door
de Gemeenschappelijke
Gezondheidsdienst Zeeland
en een aantal instellingen
en organisaties op
Schouwen-Duiveland
wordt uitgevoerd. Dit
project dat tot eind april
duurt bestaat uit
verschillende vormen vhn
voorlichting, variërende
van gesprekken en
themamiddagen tot en met
brochures en een reeks
artikelen in de
Zierikzeesche Nieuwsbode.
Nadat eerder onderwerpen
als financiën,
ouderenhuisvesting en
gezondheid werden
besproken richt de
aandacht zich nu op de
hulp- en dienstverlening
aan thuiswonende ouderen.
Zonder die thuiszorg door
zowel professionele
hulpverleners als familie,
buren en vrijwilligers
zouden veel ouderen niet
langer in staat zijn om
zelfstandig te wonen.
Welke mogelijkheden de
thuiszorg daarvoor biedt
en waar ouderen met hun
hulpvraag terecht kunnen
worden de komende weken
op een rijtje gezet.
Na eerder verschenen
artikelen over de betekenis
van vrijwilligers in de
thuiszorg, het belang van
een warme
maaltijdvoorziening en de
thuiszorg van gezinszorg
en kruiswerk, staan in dit
vierde artikel RIAGG en
Algemeen Maatschappelijk
Werk centraal. Ieder mens
stuit in zijn leven weieens
op problemen, het leven is
nu eenmaal niet alleen
rozegeur en maneschijn.
Soms hebben die
problemen te maken met
relaties of met een andere
leefsituatie, bij voorbeeld
wanneer iemand uit het
arbeidsproces treedt en
een andere levensinvulling
moet vinden. Soms ook
ontstaan problemen
wanneer iemand maar
moeilijk kan accepteren
dat hij ouder wordt of
ontstaan met het klimmen
der jaren specifieke
ouderdomsproblemen.
Welke hulp het Algemeen
Maatschappelijk Werk en
de RIAGG in dergelijke
gevallen biedt komen in
dit verhaal uitgebreid aan
bod. Dat verzorgingshuizen
meer bieden dan
huisvesting, zorg en
verpleging moet blijken
uit het vijfde artikel,
waarin de functie van de
verzorgingshuizen voor
ouderen in de omgeving
wordt belicht. Dit laatste
thema wordt over vier
weken afgesloten met een
blik op de toekomst van
de verzorgingshuizen en
andere woonvormen voor
ouderen.
De relatie is dan vaak al
jarenlang slecht, maar het
echtpaar wil toch met een
scheiding wachten totdat de
kinderen groot zijn.
Met die problemen stappen
ouderen zeker niet altijd
direct naar hun huisarts. Die
krijgt nogal eens een rijtje al
dan niet vage lichamelijke
klachten te horen, waarvoor
geen lichamelijke oorzaak te
vinden is. Vermoedt de
huisarts dat deze klachten het
gevolg zijn van wat diepere
psyschische problemen, zoals
depressie, dementie dan zal
hij de oudere doorverwijzen
naar de RIAGG, die over een
speciale afdeling voor 65-
plussers beschikt. Dat kost
weieens wat moeite, want nog
altijd zijn er ouderen die niet
willen weten dat ze zich
psychisch niet in orde voelen.
In geval van meer tijdelijke
psychische problemen kan de
oudere aankloppen bij het
Algemeen Maatschappelijk
Werk, zonder dat hij daarvoor
een verwijskaart van de
dokter nodig heeft. Het
percentage ouderen dat een
beroep doet op het
maatschappelijk werk blijft
volgens De Waal echter nog
beneden de verwachtingen.
In een gesprek met de
maatschappelijk werker
wordt dan nagegaan wat
precies de problemen zijn. Is
dat duidelijk dan wordt
bepaald hoe dat probleem
kan worden opgelost. Dat
oplossen wordt niet voor de
oudere gedaan, dat moet hij
zelf doen met advies en
begeleiding van de
maatschappelijk werker.
Soms is het voldoende om de
oudere een stukje informatie
te geven hoe hij zijn probleem
kan aanpakken of waar hij
met zijn vragen terecht kan.
Zoals bijvoorbeeld de vraag
van een oudere die een
scheiding wil maar niet weet
hoe hij en bij wie hij die
procedure moet beginnen.
Soms ook is er behoefte aan
een stukje praktische dienst
verlening of pleitbezorging.
In het laatste geval spant de
maatschappelijk werker zich
in om om duidelijk te maken
dat zijn cliënt gezien zijn
hoge urgentie eigenlijk
voorrang verdient bij het
verkrijgen van een bepaalde
voorziening of hulp. Soms ook
begeleidt de maatschappelijk
werker de oudere totdat die
weer in staat is om zijn
zaakjes zelf te regelen.
Mochten zich acute
noodsituaties voordoen, dan
biedt het maatschappelijk
werk crisisinterventie. Voor
dergelijke noodgevallen is
een speciaal nummer
ingesteld, waardoor de dienst
zeven dagen 24 uur lang
beschikbaar is.
't Kan ook voorkomen dat de
maatschappelijk werker
signaleert dat de problemen
van zijn cliënt van dien aard
zijn dat meer specialistische
hulp noodzakelijk is. In die
gevallen kan hij de cliënt
doorverwijzen naar de
RIAGG. Na aanmelding volgt
een oriënterend gesprek
(veelal) bij de mensen thuis
en bij voorkeur ook met
mensen uit de directe
omgeving van de betrokkene.
Dit omdat de naaste
omgeving soms een andere
indruk van de oudere heeft.
Op basis van deze
bevindingen bepalen arts en
sociaal psychiatrisch
verpleegkundige dan welke
therapie voor de cliënt het
beste is. Soms bestaat de hulp
van de RIGG uit een aantal
ondersteunende contacten
waardoor de partner of naaste
familie beter uitgerust wordt
om met de klachten van de
cliënt om te aan. Soms moet
de oplossing ook worden
gezocht in medicijngebruik.
Groepsbehandeling kan ook
weieens een goede oplossing
zijn al ligt dat volgens Anjo
Braamse op Schouwen-
Duiveland wat moeilijk
ZIERIKZEE - Het is stil geworden rond haar heen.
De buren, ze kent ze alleen van gezicht. Haar
vriendinnen, inmiddels al aardig op leeftijd
komen de deur niet meer uit en ook zijzelf komt
nog maar sporadisch buiten. Eigenlijk alleen nog
als het echt niet anders kan. Klagen doet ze niet,
maar zij die altijd zo'n opgewekte tante was vindt
er niet meer zoveel aan, voor haar hoeft het
allemaal niet meer zo. Zoals zij zijn er nog meer;
mensen die thuis dreigen te verpieteren, die
eenzaam en depressief worden en zichzelf
daardoor gaan verwaarlozen. Soms komen zij al
dan niet op advies van de huisarts terecht bij het
Algemeen Maatschappelijk Werk. Soms ook, als
het probleem dieper en ingewikkelder is, is de
RIAGG (de Regionale Instelling voor Ambulante
Geestelijke Gezondheidszorg) het juiste adres.
Welke hulp beide hulporganisaties bieden,
daarover vertellen Anjo Braamse, sociaal
psychiatrisch verpleegkundige bij de afdeling
ouderen van de RIAGG en Theo de Waal,
maatschappelijk werker bij de Stichting Thuiszorg
en Algemeen Maatschappelijk Werk Noord-
Zeeland.
Elke leeftijdsfase kent zijn
eigen problemen. De kleuter
die op een gegeven moment
tegen alles koppig nee zegt,
de puber die tobt of uitermate
jolig is, de vrouw in de
overgang met haar opvliegers
en soms ook sterk wisselende
gemoedsstemmingen, maar
ook de oudere die maar
moeilijk kan aanvaarden dat
hij niet meer zo vlug iets op
kan rapen of zich suf piekert
waar hij iets heeft
opgeborgen. Soms hebben die
problemen direct te maken
met de ouderdom. Niet
iedereen immers accepteert
het ouder worden als een
onvermijdelijk en natuurlijk
gegeven. Bekend zijn de
verhalen over vrouwen (en
mannen) die handenvol geld
uitgeven aan behandelingen,
dure crèmes en wat dies meer
zij, enkel en alleen om koste
wat kost jong te blijven. Oud
zijn is immers niet erg
populair in deze op jeugd en
vitaliteit gerichte
maatschappij.
Daarnaast kunnen er met het
klimmen der jaren problemen
optreden die te maken hebben
met ziekte en verminderde
lichaamsfuncties. Een
voorbeeld van dergelijke
psycho-geriatrische
problemen, zoals dergelijke
problemen in de vaktaal
heten is dementie, een
verzamelnaam van een aantal
ziektesymptomen. Maar ook
iemand die enkele infarcten
achter de rug heeft zal moeten
toegeven dat hij stukje bij
beetje toch achteruitgaat.
De ouderdom kan nog meer
problemen met zich
meebrengen. Met het
klimmen der jaren wordt het
kringetje familie, vrienden en
bekenden steeds kleiner en
wie zelf veel thuis zit loopt
dan het risico om heel
geleidelijk aan te
vereenzamen.
Eenzaamheid is een probleem,
dat weliswaar niet specifiek
aan leeftijd is gebonden,
maar het komt wel veel bij
ouderen voor is de ervaring
van maatschappelijk werker
Theo de Waal en sociaal-
psychiatrisch verpleegkundige
Anjo Braamse.
Dat ook het gezin kleiner is
geworden en de
familiebanden vaak ook wat
losser speelt daarbij een rol.
Kinderen gaan bovendien ook
sneller de deur uit om elders
te studeren of te werken. Wie
in zijn leven altijd hard heeft
gewerkt en weinig tijd voor
leuke, sociale activiteiten
heeft gehad zal dan ook op
oudere leeftijd wat sneller in
een isolement geraken omdat
de vereiste vaardigheden voor
het leggen van contacten
buiten het gezin ontbreken.
Dat gebrek aan sociale
vaardigheden doet zich
volgens Anjo Braamse voor
bij de groep 70- tot 80-jarigen.
Ook depressies zijn geen
onbekend verschijnsel bij
ouderen. Deze kunnen onder
meer optreden wanneer de
oudere er na jaren van
samenzijn, alleen voor komt
te staan. Op die momenten
wordt dan de zin van het
bestaan in twijfel getrokken.
Dat geldt ook voor wie na
pensionering of nadat het
laatste kind de deur uit is, op
zoek moet naar een andere
zinvolle levensbestemming.
Ook dat wil nog weieens wat
moeilijkheden opleveren.
Soms ook krijgen senioren
psychische problemen die niet
direct leeftijdgebonden zijn
zoals bij voorbéeld
relatieproblemen, want ook
die komen bij het ouder
worden nog weieens om het
hoekje kijken. Dergelijke
problemen kunnen ook op
latere leeftijd tot een
echtscheiding leiden, iets wat
door de buitenwacht niet
altijd wordt begrepen. Beide
echtelieden zijn immers al zo
lang samen. Die
echtscheiding, zo blijkt uit
het verhaal van Anjo
Braamse en Theo de Waal is
iets wat niet zomaar eventjes
wordt besloten.
