In Het Oude Anker lijkt de
tijd te hebben stil gestaan
Het leven met de liefde voor vervlogen eeuwen
DONDERDAG 30 DECEMBER 1993
OUDEJAARSBIJLAGE
11
BURGH-HAAMSTEDE - Even bijzonder als Het
Oude Anker in Burgh-Haamstede is de heer J. L.
Kristelijn uit Haamstede, de man die zijn naam
voor altijd aan dit eeuwenoude huis heeft
verhonden. Met pijnlijke nauwgezetheid heeft deze
voormalige schoolmeester zijn levenswerk voltooid
en in stand gehouden. Een rijzige, statige man die
met een ongekende volharding er in geslaagd is
zijn liefde voor het verleden vorm te geven en nu
al 40 jaar met dagelijkse vreugde in zijn
eeuwenoude domein vertoeft.
TEKST MADEION COOMANS
FOTO'S MARIJKE FOLKERTSMA
Iferwijl de moderne tijd
voortschrijdt, lijkt dit aan
deze een meter negentig lange
86-jarige voorbij te gaan.
Alhoewel Kristelijn nog
opvallend goed ter been is,
ziet men hem zelden op
straat. Alleen voor de
noodzakelijke boodschappen
en soms een wandelingetje. In
zijn bijzondere huis voelt hij
zich als een vis in het water
en vertelt desgevraagd met
glinsterende ogen over zijn
levenswerk en bijzondere
verzameling herinneringen
aan vakanties en
archeologische activiteiten.
Kristelijn: ,,A1 heel jong, op
zeventien-jarige leeftijd,
tijdens fietstochten had ik het
huisje gezien en werd er op
slag verliefd op. De vorige
eigenaar had het toen net
laten restaureren en het was
prachtig. Je kunt je
voorstellen dat ik er niet van
durfde te dromen dat zoiets
ooit eens mijn eigendom zou
worden, het was zó mooi en
ik had nog geen dubbeltje om
een ijsje te kopen. Ik weet
trouwens niet eens of er toen
al ijsjes waren, dat ben ik
vergeten."
Die fietstochten naar bos en
strand getuigen al van zijn
vooruitziende blik en
liefdevolle belangstelling voor
al het moois op Schouwen-
Duiveland. In de twintiger
jaren maakte nog bijna
niemand strand- en
boswandelingen. De heer
Kristelijn is in 1907 geboren
in het stadje Tholen. Na de
MULO volgde hij een
onderwijzersopleiding aan de
Rijkskweekschool, gevestigd
in het 17e eeuwse pand De
Driekhoek op het Kerkplein
in Zierikzee. Kristelijn: ,,Dat
was de mooiste tijd in mijn
leven, ik was jong en
smoorverliefd." Op een
meisje... en op een huisje.
,,Het Ankerhuisje heet in de
volksmond een
sluiswachtershuisje maar dat
sta^t niet onomstotelijk vast"
aldus Kristelijn alhoewel
veel feiten in die richting
wijzen." Alleen al het feit dat
de straat waaraan het
Ankerhuis gelegen is het
Sluispad heet, wijst in die
richting. Ook de zware
fundamenten in de tuin, vlak
bij dit op veldkeien gebouwde
huis wijzen erop dat het in de
Middeleeuwen een
belangrijke woning was. De
muurankers in de gevel geven
als bouwjaar 1617, maar aan
de friezen van de
dichtgemetselde vensters te
zien zou het wel eens veel
ouder kunnen zijn.
Op de hoek van het Sluispad
en het Boomgaardwekken
woonde in de 16e eeuw Adolf
van Haamstede, een broer van
de toenmalige bewoner van
Slot Haamstede. Deze stenen
woning werd vermoedelijk in
het begin van de 17e eeuw
afgebroken. Wat wel vast
staat is dat noordelijk van
deze woning het riviertje de
Hamer (of Amer) stroomde.
Aan dit riviertje, dat in open
verbinding met de
Oosterschelde stond, dankt
Haamstede zijn naam. Wat nu
de Weststraat-Burghseweg is,
was vroeger de dijk langs de
Amer. Vanuit de zee voeren de
schepen de Amer op en
konden zo tot vlak bij het
dorp komen. Ze hadden dan
als ligplaats het Oude Anker.
Het zou dus heel goed
kunnen, omdat men altijd
met eb en vloed te maken
had, dat bij het Oude Anker
inderdaad een sluis was.
Waarschijnlijk waren er zelfs
meerdere sluizen rond
Haamstede. In het boekje:
Schouwens Westhoek Zoals
het Was, wordt beschreven
hoe het landschap door de
voortdurend oprukkende zee
en de pogingen van de
bewoners zich daar tegen te
beschermen voortdurend
veranderde. De Amer was
oorspronkelijk één van de
vele kreken die het landschap
kenmerkte. Ook vanaf het
Ankerhuis, met de loop van
het Sluispad mee tot aan de
Plompe Tbren stond een open
verbinding met de
Oosterschelde. De andere kant
op, richting slot Moermond,
liep een soort kanaal, De
Schelveringe. De kreekjes
slibten soms dicht en doordat
bij ontwatering de grond
buiten de kreken vanwege de
samenstelling sterker inklonk
dan de grond in de kreken,
veranderde het landschap
geleidelijk in een gebied met
wat hoger gelegen
kreekruggen met daartussen
de laaggelegen natte poelen.
De kreekruggen werden in
het algemeen gebruikt voor
akkerland en de poelen voor
wei- en hooiland.
In deze bijzondere omgeving
stond een huis dat een lange
geschiedenis zou krijgen.
De vorige eigenaar, de
Wassenaarse R. H. van
Schaik, de grootste
aandeelhouder van de
Dobbelman Thbak- en
Zeepfabriek in Rotterdam,
heeft de schoonheid voor het
Oude Anker duidelijk gezien.
Hij kwam vaak naar Zeeland
omdat hij veel land bezat en
graag jaagde. Hij zocht dan
ook een jachthuis en op een
gegeven moment viel zijn oog
op het Ankerhuisje. Dat was
in het jaar 1916. Het stond
toen al enkele jaren leeg en
was een bouwval. De
toenmalige eigenaar was de
heer C. Bolle. Deze had het
verhuurd als knechtswoning
aan twee van zijn
werknemers. Paul Evertse, de
paardeknecht en zijn gezin,
bewoonden het voorste
gedeelte van de woning en in
het achterste gedeelte woonde
het gezin Job Beuzenberg-
Geleijnse. Beuzenberg heeft
tot 1912 bij Bolle gewerkt.
Van Schaik is degene geweest
die het Anker heeft gemaakt
tot wat het nu is.
Ongetwijfeld had deze man
oog voor de schoonheid van
het huis ondanks dat het erg
verwaarloosd was. Hij liet de
trapgevel restaureren, bouwde
er een keuken aan en
herstelde het totale aanzien
van het huis door de vensters
en de voordeur in de
oorspronkelijke staat te laten
reconstrueren. De
schitterende tuinpoort werd
in 1920 geplaatst.
Van Schaik had deze poort
gekocht van de eigenaar van
één van de grote
patriciërshuizen aan de Oude
Haven in Zierikzee, waarvan
de tuinen uitkwamen op het
Karsteil. Het mooie
leeuwekopje boven de
Poortdeur is afkomstig van
het afgebroken
Bouwmanshuis in
Brouwershaven. Binnen liet
hij een rijk met houtsnijwerk
versierde eikehouten
lambrizering aanbrengen en
een schitterende schouw. Het
werd een juweel. En de
onderwijzer in spé kon zich er
slechts aan vergapen,
onbewust van het feit dat het
lot hem als nieuwe eigenaar
aan zou wijzen.
De jaren verstrijken,
Kristelijn trouwt, vestigt zich
in Renesse en leeft zijn leven
als onderwijzer. De heer Van
Schaik overlijdt en het
jachthuis wordt zelden meer
gebruikt. De oorlog komt,
eist zijn tol en de mensen
ruimen na vijf jaren van
verschrikkingen de letterlijke
en figuurlijke puinhopen op.
Alle huizen aan de Zuidstraat
waren verloren gegaan door
bombardementen. Het
Ankerhuisje werd gespaard
(weer een wonder?) maar wel
was al het glas gebroken als
gevolg van het feit dat er
luchtdrukbommen gebruikt
werden; "Iben na de oorlog
gemeentearbeiders bezig
waren om puin en glas te
ruimen kwam de dijkbaas
van de Westerenbanpolder
langs en zag tussen de ravage
een paar gave, mooie glas-in-
lood wapentjes uit de ramen
van Het Anker. Hij vond het
blijkbaar zonde om ze weg te
gooien en nam ze mee naar
huis. Ongeveer tien jaar later
volgt een gebeurtenis die deze
bijzondere man als een teken
interpreteerde zijn intuïtie te
volgen: ,,Mijn zwager en ik
hadden het wel eens over het
Ankerhuis, dat leeg stond,
maar hij ging ér nóóit to erg
op in. Toen hij op een dag het
weekblad Elseviers aan het
lezen was, hij woonde niet in
Zeeland, deed hij iets wat hij
zelden deed, hij ging die
bladzijden vol met
advertenties lezen. Hij had
gewoon een gevoel van, ik
moet die advertenties lezen."
Dat was in 1954. Kristelijn
laat de vergeelde kleine
advertentie zien van hooguit
drie bij drie centimeter: Te
koop: Origineel 17e eeuws
huisje. (Monumentenzorg).
Fraaie antieke
betimmeringen. Haamstede
(Z). Het leek te mooi om waar
te zijn. Om niet helemaal
blind te werk te gaan, vroeg
hij advies aan de architekt
van Beveren. Deze man had
onder meer de restauratie van
Slot Haamstede en de abdij
van Middelburg op zijn naam
staan. De architect ging
kijken en kwam toen naar
Renesse. Hij zei: ,,Als ik-u
was zou ik het nóóit doen."
Maar zoals dat meestal gaat
met een grote liefde, werd alle
goede raad in de wind
geslagen. Kristelijn: „Mijn
vrouw zei ook, we doen het
toch zeker? En de onderwijzer
besloot in te schrijven. Het
werd een brief waarvan zijn
vrouw zei: „Maar Jan, dat is
toch geen brief waarmee je
een huis koopt?" Kristelijn:
„En toch heb ik het
Ankerhuis door die brief in
mijn bezit gekregen. Enkele
weken later kwam er een
brief van de weduwe van
Schaik met daarin de
volgende passage: „Met
uitzondering van alle andere,
die veel meer geboden hebben
dan u, is het huis voor u,
want we zijn er van
overtuigd, uw brief gelezen
hebbende, dat u de ware
opvolger bent vanwege de
symphatie en liefde die mijn
man koesterde voor ons
huisje." Twee aspecten gaven
de doorslag: Het prachtige
interieur was nog gaaf en
doordat het een beetje op een
verhoging ligt had het
niet in het zoute
water gestaan. In 1954 werd
de koop gesloten en er brak
een tijd aan van afzien en
hard werken. Zeker voor een
nauwgezet persoon als de heer
Kristelijn met zijn grote
liefde voor details. Dat is ook
hetgeen wat Het Oude Anker
zo bijzonder maakt naast de
authenticiteit. De toewijding
en het respect voor het
verleden straalt er af. Tijdens
de restauratie werd door
verschillende voorvallen
bevestigd wat de kersverse
eigenaar van het Anker diep
van binnen altijd geweten
had: Hij moest het huisje uit
de goöt redden en herstellen
in zijn oude glorie. Vlak
nadat de familie het huisje
gekocht had zaten de heer
Kristelijn en zijn vrouw op
een dag in de bus naar
Zierikzee toen hij op zijn rug
getikt werd door de passagier
achter hem.
De man vroeg: „Bent u
meneer Kristelijn die het
Oude Anker aan het
restaureren is?" Iben zijn
vraag bevestigend werd
beantwoord vertelde de man
het volgende: „Vlak na de
oorlog was ik op een dag ter
plekke toen de rommel en het
glas opgeruimd werd bij het
Oude Anker. Ik vond toen
drie gave glas-in-lood
wapentjes, die heb ik
bewaard. Wilt u ze misschien
graag hebben? Iben de man
de wapentjes opzocht bleken
het er zelfs vijf te zijn.
Tbeval? Volgens de heer
Kristelijn niet. Dat moest
gewoon zo zijn, dit huis was
voorbestemd om het
nageslacht te laten zien hoe
het vroeger was. Deze
wapentjes sieren nu weer de
orginele ramen aan de
voorgevel van het huis. Ook
de architect Van Beveren
moest met het schaamrood op
de kaken toegeven dat hij niet
gezien had hoe authentiek het
Ankerhuisje is. Ondanks
heftig tegensputteren van
Monumentenzorg heeft
Kristelijn een stuk aan het
huis laten bouwen omdat hij
wat meer leefruimte nodig
had voor zijn gezin. De heren
vielen zowat flauw bij het
idee dat er dan een deur in de
schitterende lambrizering
gemaakt moest worden. Tbch
heeft hij het voor elkaar
gekregen met het simpele
argument dat bij de meeste
oude huizen en kastelen in de
loop der eeuwen van alles
aangebouwd en veranderd is
door de wisselende eigenaren.
In het nieuwe gedeelte, waar
de heer Kristelijn meestal zit,
is door de grote glazen
schuifpui een wondermooi
uitzicht op de tuin, die ieder
seizoen met een verrassende
kleurenpracht het oog streelt.
De onderwijzer is een
veelzijdig man. In de kamer
hangt een door zijn vrouw
geborduurd gobelin van 1,80
bij 1,50 meter. Iben zij bezig
was om kussens te borduren
voor de stoelen was zij op een
gegeven moment genoodzaakt
dit werk te staken omdat
haar ogen verslechterden.
Toen kwam Kristelijn op het
idee om zelf de kussens af te
maken. Hij ontdekte dat deze
hobby hem enorm veel
genoegen verschafte en het
bleef niet bij de kussens. Als
een kunstschilder maakte hij
het ene schilderij na het
andere.
De inspiratie krijgt hij uit
alles wat hem aanspreekt. De
wanden van Het Ankerhuis
worden gesierd met
geborduurde afbeeldingen van
Slot Moermond, Tholen,
landschappen in Zuid-Spanje
en ook het Ankerhuis zelf!
Met dit borduurwerk heeft hij
van het voorjaar een derde
eilandelijke prijs gewonnen.
Toen de makelaar Hanse hun
hoofdkantoor in Zierikzee
vestigde schreven ze een
wedstrijd uit: Maak uw eigen
droomhuis, en Kristelijn
besloot zijn borduurwerk in
te sturen. Het resultaat was
die derde prijs. Uit de manier
waarop hij die prijs bewaard
heeft (drie briefjes van 25
gulden) blijkt weer zijn
onbedwingbare drang tot
bewaren en archiveren, de
briefjes hangen ingelijst
onder het borduurwerk! Bij
een door het
handwerktijdschrift Ariadne
uitgeschreven
borduurwedstrijd won
Kristelijn, de enige
mannelijke deelnemer, een
landelijke derde prijs. De
opdracht was: Borduur uw
droomlandschap. Ook deze
droom hing al ingelijst in de
hal van zijn huisje. Zijn
droomlandschap borduurde
hij tijdens een vakantie,
zittend op zijn balkon in een
hotel in Zuid-Spanje, zoals
een schilder zou schilderen.
Tbrwijl de dromen van veel
mensen onbereikbaar blijven
is de droom van Kristelijn
uitgekomen. Was het omdat
hij de bereidheid bezat om
actie te ondernemen en er
hard voor te werken en veel
voor op te offeren? Of kwam
het door zijn onwankelbare
zekerheid dat een mens moet
geloven in wat hij doet. en het
goed is de intuïtie te volgen
die ieder mens bezit. Ook het
leven van deze markante man
is niet zonder tegenslagen
geweest maar toch is hij er in
geslaagd zijn dromen, samen
met zijn gezin, te
verwezenlijken.
