'Geestelijke fitheid is niet aan
bepaalde leeftijd gebonden'
Vergeten is niet
altijd ongezond!
PROJECT VOORLIÓHTING
AAN OUDEREN OP
SCHOUWEN-DUIVELAND
Anjo Braamse in verzet tegen negatief beeld over ouderen
Voorlichting ouderen
in vorm van project
VRIJDAG 26 NOVEMBER 1993 NR 25468
5
Oud word je vanzelf. Deze wijsheid strookt
niet helemaal met de werkelijkheid. Hoe wij
ouder worden is van veel verschillende zaken
afhankelijk. Niet alleen onze lichamelijke
conditie speelt een rol, maar ook onze
omgeving, de mensen om ons heen en de
medische en sociale voorzieningen. Ouder
worden hangt óók af van onze eigen houding:
hoe willen wij gezond oud worden, wat
kunnen we er voor doen en wat doen we in
werkelijkheid? De meeste ouderen willen
graag op een prettige manier zo lang
mogelijk zelfstandig blijven wonen. Kennis
over gezondheid, voorzieningen en regelingen
kan hierbij een belangrijke steun zijn.
Vandaar het project VOORLICHTING AAN
OUDEREN OP SCHOUWEN-DUIVELAND.
Dit project wordt in
opdracht van het Intra- en
Extramuraal Zorgoverleg
Schouwen-Duiveland
uitgewerkt door de
Gemeenschappelijke
Gezondheidsdienst Zeeland
in samenwerking met de
instellingen en
organisaties op het eiland.
Het project loopt van
februari 1993 tot en met
april 1994 en bestaat uit
allerlei vormen van
voorlichting. Variërend van
mondelinge voorlichting in
een gesprek,
themamiddagen en
cursussen tot allerlei
schriftelijke voorlichting
zoals folders en een serie
artikelen in de krant, in
dit geval de Zierikzeesche
Nieuwsbode. Tijdens het
project komen vier thema's
aan de orde. In de
achterliggende periode
waren dat 'financiën' en
'huisvesting'. Nu is het
thema 'Gezondheid' aan de
beurt en het project wordt
afgesloten met
'Zorgvoorzieningen'.
Er bestaan nogal wat
misvattingen over het
onderwerp 'gezondheid bij
het ouder worden'. Eén
misvatting is dat
ouderdom onvermijdelijk
neerkomt op een
gebrekkige gezondheid.
Een andere dat je als
oudere daar weinig tot
niets aan kunt doen.
Vanaf oktober tot het
einde van dit jaar wordt
dan ook voorlichting
gegeven over de
gezondheid bij het ouder
worden. Steeds gaat het
hierbij om de vraag, wat u
zelf kunt doen voor uw
gezondheid. Op drie
plaatsen in Schouwen-
Duiveland is een cursus
Ouder worden en
Gezondheid georganiseerd.
Deze cursus is inmiddels
afgesloten. De deelnemers
waren positief in hun
oordeel over het resultaat.
Daarnaast verschijnt vanaf
vrijdag 15 oktober om de
twee weken een artikel
over Ouder Worden en
Gezondheid in de
Zierikzeesche Nieuwsbode.
Aan de orde zijn al
geweest: de lichamelijke
kant van het ouder
worden, beweging en
sport, veiligheid in de
woning en voeding. Dit
keer gaat het over het
thema: geestelijk vitaal
blijven. We vroegen Anja
Braamse van de RIAGG
Zeeland wat dat inhoudt
en hoe je voor je,
geestelijke gezondheid
kunt zorgen. Verder
besteden we extra
aandacht aan het geheugen
en de mogelijkheid van
een geheugencursus.
RIAGG Zeeland heeft een
apart team voor ouderen.
Bij psychische problemen
zoals spanningen, angst,
verwerking van
gebeurtenissen, depressie
of verwardheid kunt u de
hulp van deze afdeling
Ouderen inroepen. U kunt
zelf contact opnemen,
maar u kunt dit ook laten
doen door uw huisarts of
familie. Alle hulp, die de
RIAGG biedt wordt
betaald door de Algemene
Wet Bijzondere
Ziektekosten. Adres:
RIAGG Zeeland, bureau
Zierikzee, Nieuwe Haven 2,
4301 DM Zierikzee,
telefoon 01110-14991
ZIERIKZEE - Oud worden en geestelijk gezond
blijven Dat is kennelijk niet vanzelfsprekend:
Je wordt star en humeurig, als het een beetje
tegen zit depressief en in het ergste geval dement.
Veel mensen hebben dat idee over ouder worden.
Anjo Braamse, sociaal-psychiatrisch
verpleegkundige bij het team ouderen van de
RIAGG te Zierikzee is het met dat idee
hartgrondig oneens. We praten met haar over de
psychische kanten van het ouder worden en over
geestelijk fit blijven.
Wat betekent ouder worden
in geestelijk opzicht?
„Bij het ouder worden gaan
de hersencellen minder
functioneren. Daardoor wordt
het geheugen zwakker. Het
vermogen om verstand en
ervaring te gebruiken neemt
echter toe bij het ouder
worden. Jammer genoeg
wordt dat veel te weinig
gezien in onze maatschappij.
Veel ouderen, die ik in mijn
werk tegenkom, voelen zich
uitgerangeerd, terwijl hun
ervaring juist zo goed
gebruikt kan worden. Dat
gebeurt wel in andere
culturen: daar worden
ouderen als raadgevers
gerespecteerd en hebben ze
een belangrijke plaats in het
sociale leven. Ook de positie
en de rol, die je in
samenleving hebt, verandert
dus bij het ouder worden en
uiteraard beïnvloedt dat mede
het geestelijk functioneren".
Toch is het idee vaak, dat
mensen bij het ouder worden
minder soepel worden, meer
gaan zeuren en depressief
worden.
„Met dat idee ben ik het
zeker niet eens. Natuurlijk
krijg je bij het ouder worden
te maken met verminderde
vermogens. Je kunt iets gaan
mankeren en minder mobiel
worden, waardoor je
moeilijker uit huis komt en
het levensritme van alle dag
kunt oppakken. Als je oud
wordt krijg je bovendien te
maken met verlies: je stopt
niet alleen met werk, maar
verliest op den duur ook
mensen om je heen, familie,
vrienden, je eigen partner.
Dat zijn heel ingrijpende
gebeurtenissen, waarbij een
rouwproces doorgemaakt
wordt. Die rouwprocessen
horen bij het leven en het is
dan ook zeker niet zo, dat je
als oudere door die
gebeurtenissen altijd maar in
een depressie terecht moet
komen. Ouderen lopen
volgens mij net zoveel of net
zo weinig risico's op
depressies en mentale
problemen als jongeren,
alleen de redenen kunnen
heel anders zijn".
„Je ziet toch ook in je
omgeving genoeg ouderen, die
allerlei veranderingen in hun
leven goed hebben
opgevangen en met beide
benen in het leven staan. Ik
denk, dat geestelijk soepel-
zijn veel meer te maken heeft
met je hele persoon en minder
met je leeftijd. Je achtergrond
en opvoeding, je
maatschappelijke positie, de
manier, waarop je in het leven
staat. Die dingen zijn
belangrijker. Je kunt er niet
zomaar één aspect, in dit
geval de leeftijd uithalen."
Als er dan wel spYake is van
mentale problemen bij het
ouder worden, wat kunnen
dan de oorzaken zijn?
,,Ik had het al over
"lichamelijke problemen.
Ouderen kunnen te maken
krijgen met een handicap,
bijvoorbeeld een
hersenbloeding. Ze moeten-
dan naar een nieuw evenwicht
zoeken in hun leven. Niet
iedereen is echter bij machte
om op een nieuwe manier aan
contacten en bezigheden te
komen. Het is ook heel erg
om geestelijk niets te
mankeren, maar door je
lichamelijke conditie of door
een handicap beperkt te
worden. Ik herinner me
bijvoorbeeld een oudere
dame, die na de keuring haar
rijbewijs kwijtraakte en zich
opeens erg afhankelijk
voelde. Sommige ouderen
lopen dan vast en komen dan
bij ons terecht. We kunnen
dan niets aan die lichamelijke
oorzaken doen, maar wel
samen zoeken naar een
manier, waarop het leven
dragelijker wordt. Een ander
probleem kan ontstaan bij de
pensionering. Man en vrouw
komen dan te staan voor een
leegte en een tijd, die
opnieuw ingevuld en
ingedeeld moeten worden.
Kinderen zijn de deur uit en
het werk is er niet meer. Hier
op het platteland zie je dat de
mensen nog vaak kinderen en
kleinkinderen om zich heen
hebben, maar in een grote
stad kan dat heel anders
liggen".
„Ouderen kunnen zich
daardoor eenzaam,
neerslachtig of gespannen
voelen. Omdat zij minder dan
jongeren gewend zijn om over
geestelijke problemen te
praten, ontstaan vaak
lichamelijke klachten. Ze
komen dan bijvoorbeeld met
pijnklachten bij hun dokter,
terwijl er geestelijke
spanningen achter zitten. Bij
de RIAGG krijgen we ook te
maken met ouderen, die
relatieproblemen hebben. Die
kunnen bijvoorbeeld optreden
na de pensionering. Zoals ik
al zei, de beide partners
moeten dan een ander leven
oppakken. Hierdoor kunnen
ze met elkaar in conflict
komen, waar ze niet zonder
hulp uitraken. Verder is de
kans op verlies en rouw
groter, naarmate je ouder
wordt. Niet verwerkte rouw
kan'uitmonden in een
chronische depressie. Daarom
is het zo belangrijk, dat
ouderen gesteund worden in
het verwerken van verdriet,
zodat ze het een plek kunnen
geven in hun leven."
En problemen als
vergeetachtigheid en
dementie
„Inderdaad, veel ouderen zijn
bang voor vergeetachtigheid.
Ze denken, dat het de
voorbode is van dementie.
Heel veel jongeren hebben
echter ook last van
vergeetachtigheid. Op zich is
die vergeetachtigheid
namelijk een gewone zaak.
Ons vermogen om iets in te
prenten wordt al vanaf
jeugdige leeftijd minder.
Daarom studeren we, als we
jong zijn en over het
maximale aantal hersencellen
beschikken. Als jongeren iets
vergeten is er niks aan de
hand, maar als een oudere
wat vergeet, wordt dat direct
als een probleem gezien. Ook
hier zie je weer dat negatieve
beeld over ouderdom. Je moet
onderscheid maken tussen
gezonde en niet-gezonde
vergeetachtigheid
„Soms worden ouderen door
de huisarts naar ons verwezen
met klachten over
vergeetachtigheid of
verwardheid. Bij onderzoek
blijkt dan, dat deze klachten
niet te maken hebben met
dementie, maar met andere
problemen, zoals infectie van
blaas of longen, verkeerd
medicijngebruik,
bloedarmoede of een
ingrijpende gebeurtenis in het
leven. Na behandeling
kunnen vergeetachtigheid en
verwardheid dan verdwijnen.
Wanneer het wel om dementie
gaat, is het belangrijk, dat de
mensen om de dementerende
oudere heen gesteund worden
in de verzorging. Ook deze
oudere kan dan 20 lang
mogelijk thuis blijven wonen.
Maar nogmaals: ouder worden
hoeft absoluut niet met
psychische problemen samen
te gaan".
Hoe kunnen we oud worden
en geestelijk fit blijven?
„Probeer allereerst je sociaal
leven, zoals je dat tot nu toe
leidde, zoveel mogelijk vast te
houden. Dus corltacten blijven
onderhouden, met kennissen,
buren, vrienden enzovoort.
Die contacten heb je hard
nodig, niet alleen in praktisch
maar ook in emotioneel
opzicht. Je moet ook je
verhaal kwijt kunnen.
Daarnaast is het belangrijk
om activiteiten om handen te
hebben, bijvoorbeeld bridge,
klaverjassen. Je moet dan
nadenken en er wordt wat
van je gevraagd. Het hoeven
trouwens niet alleen
denksporten te zijn. Ook 'doe-
dingen' bijvoorbeeld
vrijwilligerswerk, kunnen
een grote bijdrage leveren tot
gezond ouder worden. Weten,
dat je nodig bent, dat je iets
voor een ander kan
betekenen, is goed voor je
gevoel van eigenwaarde. Wel
moet je goed kijken, wat bij
je past en wat je zelf erg leuk
vindt. Steeds je afvragen: kan
ik dat, wil ik dat, is het nog
nodig. Je moet jezelf ook niet
overvragen. Breng ook
structuur in je leven aan,
bijvoorbeeld door vaste
ritmes en gewoonten in je
dagindeling aan te brengen.
Dat geeft een zeker houvast,
niet alleen als je wat
vergeetachtig bent. Je wordt
ook niet zo afhankelijk van je
stemming. Menselijke
contacten, actief-zijn,
regelmaat en structuur, het
zijn allemaal punten, waar je
op terug kunt vallen, als het
moeilijk wordt. Sommige
dingen horen bij het leven en
dus bij het ouder worden.
Verlies van-wat-dan-ook is
niet te vermijden. Steun
hierbij krijgen, het verwerken
en éen plekje in je leven
géven en dan weer verder
kunnen, misschien is dat wel
het belangrijkste bij een
gezonde ouderdom".
TEKST BERT GELEIJNSE, GGD
Zeeland documentatie:
folder 't Is de leeftijd,
Stichting O O
FOTO'S JOOP VAN HOUDT en
MARIJKE FOLKERTSMA
ZIERIKZEE - Het geheugen is dikwijls ons zorgenkind,
zeker bij het ouder worden. Niets is lastiger dan elke
keer je portemonnee kwijt te zijn of namen van mensen
te vergeten. Bovendien kun je dan behoorlijk ongerust
zijn: is mijn vergeetachtigheid een voorbode van
dementie? In het grootste gedeelte van de gevallen zal
dat niet het geval zijn.
Vergeetachtigheid heeft
vaak een lichamelijke of
geestelijke oorzaak,
waaraan iets te doen is.
Praat er over met uw
huisarts als u klachten
hëbt of als u zich over iets
ongerust maakt. Zeg niet
te snel, dat het de leeftijd
is en dat er wel niks aan te
doen zal zijn.
Vermindering van het
geheugen hoort niet
speciaal bij de ouderdom,
maar begint al op veel
jongere leeftijd. Sommige
jonge mensen hebben meer
last van vergeetachtigheid
dan de meeste ouderen.
Vergeetachtigheid is dus
eigenlijk normaal, maar
kan hinderlijk zijn. U
kunt het geheugen in vorm
houden of het een handje
helpen.
Tips:
Probeer alleen te
onthouden, wat belangrijk
is. U hoeft niet alles te
onthouden, maak een
keuze daarin.
Besteed tijd en aandacht
aan wat u wilt onthouden.
Herhaal het een paar keer
en schakel al uw zintuigen
in.
Bijvoorbeeld: lezen
hardop uitspreken
opschrijven in
gedachten er een
voorstelling van maken.
Wen u eraan belangrijke
handelingen bewust te
doen: het gas uitdraaien,
de huisdeur op slot doen
enzovoort.
Gebruik
geheugensteuntjes
Berg belangrijke dingen
op een vaste, goed
zichtbare plaats op en
breng regelmaat in uw
leven.
Eet goed en gevarieerd
en neem elke dag
lichaamsbeweging
Wees matig met drank
en zuinig met slaap- en
kalmeringsmiddelen.
Houd uw hobby's levend
of ontwikkel nieuwe
interesses, volg wat er in
de wereld gebeurt via
krant, radio en TV
Houd contact met
andere mensen! U kunt uw
geheugen oefenen. U kunt
zelf aan de slag met
bijvoorbeeld het
'geheugenboek voor
ouderen' van Marja Vink
(uitgeverij Versluys). Het is
ook mogelijk om aan een
geheugencursus mee te
doen.
Veel ouderen in Zeeland en
ook op Schouwen-
Duiveland hebben dit in
de afgelopen jaren met
heel veel plezier gedaan. U
krijgt informatie over het
geheugen en de oorzaken
van vergeetachtigheid,
maar u leert vooral veel
technieken en trucjes om
uw geheugen beter te
gebruiken.
Bij voldoende
belangstelling zal de
Stichting Welzijn Ouderen
samen met het Regionaal
Educatief Centrum de
Bevelanden weer een
cursus op het eiland
organiseren. U kunt u
opgeven bij de Stichting
Welzijn Ouderen, 01110-
13224.
