Open Monumentendag
op Schouwen-Duiveland
Jan de Prentenknipper: prenten
en volkskunst langs 's Heeren wegen
Plan om handelsbeurs
te bouwen in Bruinisse
Voor de zevende keer monumenten bekijken op Schouwen
ér
Aanpak illegale dumping
van verontreinigd slib
Eerste paal
Riekusweel
Vrijdag 24 september presentatie nieuw boek:
Behandeling
bezwaar
schriften
DINSDAG 7 SEPTEMBER 1993 NR 25422
Ook het stadhuis in Zierikzee staat op Monumentendag open voor bezoekers. (Archieffoto).
SCHOUWEN-DUIVELAND - Aanstaande zaterdag 11 september is het weer
mogelijk om op heel Schouwen- Duiveland monumenten, historische huizen en
kastelen te gaan bekijken. Deze dag biedt een unieke kans om een kijkje te ne
men in monumenten die normaal gesproken niet toegankelijk zijn voor het pu
bliek.
De gemeenten Brouwershaven
en Zierikzee organiseren naast
de mogelijkheid om gebouwen
te bezichtigen diverse andere
activiteiten in of bij de geopen
de gebouwen. Zo geeft de
volksdansgroep Nehalennia
een demonstratie van histo
risch dansen van 10.00 -11.00 en
12.00 uur in Zierikzee en van
14.00 - 15.00 en 16.00 uur in
Brouwershaven.
In de historische kern van Zie
rikzee zijn achttien monumen
ten geopend. Dit zijn het stad
huis en het stadhuismuseum,
Gravensteen (Maritiem Mu
seum), het Burgerweeshuis, de
drie stadspoorten (Nobelpoort,
Noord- en Zuidhavenpoort)
molens De Hoop en Den Haas,
Nieuwe Kerk en Lutherse
kerk, de Vismarkt, St. Lie-
vensmonstertoren, bakkerij
museum Om den Broode, Mu
seumhaven en de panden 's
Landskamer van Waterschap
Schouwen-Duiveland, het Kan
tongerecht (van 13.30 - 15.30
uur) de Vrijmetselaarsloge
(Sint Domusstraat 66) en het
pand aan de Oude Haven 54
waar de Intergemeentelijke So
ciale Dienst gehuisvest is.
In Zierikzee treedt gedurende
de dag Volksmuziekgroep De
Zeeuwse Rei op bij diverse mo
numenten. In het stadhuis
houdt de Werkgroep Stadsar
cheologie Zierikzee van 10.00 -
11.00 uur en van 14.00 - 15.00
uur een archeologisch spreek
uur en wordt regelmatig de
film Elf eeuwen Zierikzee uit
1949 vertoond. Om 11.00 uur en
om 14.30 uur zijn er stadswan
delingen vanaf het VVV-
kantoor onder leiding van gid-~
sen.
Zaterdag is een unieke kans om
een kijkje te gaan nemen in de
kerk in Brouwershaven. Het
gebouw wordt momenteel ge
restaureerd en dan is het nor
maal gesproken niet mogelijk
om rond te kijken. Bovendien
is dit de laatste keer dat men
de kerk kan bekijken tijdens
de restauratie omdat deze aan
het eind van het jaar gereed zal
zijn.
Net als de laatste twee jaar tij
dens de Monumentendag richt
ten het architectenbureau en
het aannemersbedrijf weer een
expositie in over het verloop
van de restauratie. Aan het ein
de van de jaarlijkse bazar, dit
jaar voor het laatst in deze
kerk, zal de trekking van de'
verloting plaats vinden die de
afgelopen maanden is gehou
den.
Iets nieuws op de Monumen
tendag in Brouwershaven is de
Ramen-SponsorActie. Deze ac
tie, bedoeld om de restauratie
te steunen, startte op de
Brouwse Dag en was meteen
een groot succes. Na de Monu
mentendag zal de actie huis-
aan-huis voortgezet worden.
Het Brouwse stadhuis, molen
Windlust en museum de Ver
gulde Garnaal zijn tevens te be
zichtigen op de Monumenten
dag. In de dorpen Dreischor,
Noordgouwe en Zonnemaire is
de' Nederlandse Hervormde
kerk opengesteld en in de
laatstgenoemde plaats kan de
molen bezichtigd worden.
Westerschouwen
In Haamstede kunnen belang
stellenden Slot Haamstede
gaan bekijken waar ook een
diaserie van de geschiedenis
van het slot te zien is. De
Hospitaalbunker aan de Ver-
tonsweg, hoewel deze geen mo
nument is in de zin van de mo
numentenwet, is toch een be
zienswaardigheid. Momenteel
fungeert deze bunker als oefen
ruimte voor de Vrijwillige
Brandweer Westerschouwen.
Verder is te zien: boerderij
Craijenstein, molen De Graan
halm en de Nederlandse Her
vormde kerk. In Renesse Slot
Moermond en de Nederlands
Hervormde kerk en in Noord-
welle de woningen Dorpsring
4, Stoof weg 42-44, de boerderij
aan de Dorpsring 17 en de Ne
derlandse Hervormde kerk. De
overige te bezichtigen monu
menten zijn: De Plompe Tbren
en de Nederlandse Hervormde
kerken in Burgh en Seroosker-
ke. Het echtpaar Van der Panne
uit Scharendijke is te bewonde
ren in Zeeuwse klederdracht en
maakt een rondrit langs de di
verse opengestelde monumen
ten.
Duiveland
In Oosterland en Nieuwerkerk
zijn de korenmolen en de Ne
derlandse Hervormde kerk
opengesteld (de korenmolen in
Nieuwerkerk alleen 's mor
gens. Het voormalige bedrijfs
gebouw De Meestoof aan de
Rijksweg tussen Nieuwerkerk
en Zierikzee is eveneens te be
zoeken. In Bruinisse kan de
Oudheidkamer aan de Ou
destraat bekeken worden tus
sen 13.30 en 16.00 uur Bij de
meeste WV-kantoren en bij de
monumenten op Schouwen is
een kaart verkrijgbaar waar
alle monumenten opstaan die
te bezichtigen zijn.
BRUINISSE - De Technische Dienst van de gemeen
te Bruinisse heeft het plan ontwikkeld om op de
hoek van de Beursstraat/Oudestraat te Bruinisse
een 'handelsbeurs' te bouwen.
Het gaat om een gebouw in de
geest van de handelsbeurs die
tot ongeveer 1954 op die plaats
heeft gestaan. Het plan maakt
onderdeel uit van de herinrich
ting van het centrum van Brui
nisse waarmee men inmiddels
in de vierde fase is.
Het plan wordt vanavond,
dinsdag, in het Bruse gemeen
tehuis besproken tijden de
openbare vergadering van de
Bruse adviescommissie open
bare werken. De vergadering
kan door iedere belangstellen
de vanaf de publieke tribune
worden gevolgd.
Op de agenda van de vergade
ring staat verder een stand
puntbepaling ten aanzien van
het ontwikkelen van een land
schapsbeleidsplan en gemeen
telijk groenstructuurplan.
Dergelijke plannen zijn be
doeld als leidraad voor het ge<-
meentelijk beleid in de toe
komst op het gebied van het ge
meentelijk groen en het land
schap.
Tbnslotte moet de commissie
advies uitbrengen over de her
bestratingen die in 1993 en de
daarop volgende jaren moeten
worden uitgevoerd. Voorge
steld wordt om in 1993 de oprit
ten van de Boomdijk (Prinses
Wilhelminalaan en Stoofpol-
der) op te knappen en een ge
deelte van de Dokter de Kook-
straat opnieuw te bestraten.
De Steinstraat zou dan in 1994
aan de beurt komen en de Prin
ses Wilhelminalaan zou in 1995
opnieuw kunnen worden
bestraat. De vergadering waar
bij dit alles aan de orde komt
begint vanavond om 19.30 uur.
MIDDELBURG - Op verzoek van het Openbaar Mi
nisterie (OM) gaat de provincie Zeeland coördine
rend optreden bij de aanpak van de illegale dum
ping van verontreinigd slib in de provincie Zeeland.
Recent is op diverse plaatsen in de provincie moge
lijk verontreinigd slib en ander afval aangetroffen.
Dit slib wordt onder meer aangewend als grondver-
beteraar bij agrarische bedrijven.
In advertenties en landbouw
bladen wordt onder het mom
van meststof en bodemverbete
raar dit slib aan boeren aange
boden. In een aantal gevallen is
het slib gratis aangeboden;
weer andere boeren ontvingen
bij afname een extra betaling.
Het slib is afkomstig van een
slibverwerkend bedrijf in
Duitsland. Landelijk is een on
derzoek gaande naar de import
van dit afval, waarbij mogelijk
ook enkele Nederlandse trans
portbedrijven «ijn betrokken.
Via het interprovinciale net
werk werd de provincie Zee
land begin vorige week op de
hoogte gesteld van het vermoe
den dat ook naar Zeeland ille
gale transporten van slib on
derweg waren. Dit vermoeden
werd bevestigd door informa
tie die bij justitie was ingeko
men.
Een van deze transporten werd
vorige week vrijdag onder
schept. Om het uitrijden van
deze partij te voorkomen is
door justitie een voorlopige
maatregel opgelegd.
Gezamenlijk zal zowel be
stuurlijk als strafrechtelijk in
deze zaak worden opgetreden.
Hiertoe worden maandag twee
teams opgericht die de ver
schillende activiteiten zullen
onderzoeken. Overwogen
wordt een lik-op-stuk-beleid te
voeren. Door de provincie zal
naast de coördinatie van het
geheel in samenwerking met
de AID (Algemene Inspectie
Dienst) invulling worden gege
ven aan het bestuurlijke hand-
havingstraject. Het strafrech
telijk onderzoek berust bij de
politie en zal een landelijke
uitstraling hebben. Ook de
milieu-inspectie is bij dit on
derzoek betrokken.
Door het OM is vanaf eind vori
ge week om een verhoogde at
tentie van de politie tijdens
surveillances verzocht. Ook
vinden milieuvluchten plaats,
waarbij verdachte lokaties
worden opgespoord en gefoto
grafeerd. Tbt nu toe zijn negen
lokaties gesignaleerd.
-i .i:-*. Ui
BRUINISSE - Op woensdag 15
september wordt in Bruinisse
de eerste paal geslagen voor
woningen die worden gebouwd
in het nieuwe woningbouwge
bied van het dorp Riekusweel.
Het betreft de bouw van tien
ouderen-geschikte woningen.
De eerste paal wordt geslagen
door de burgemeester van
Bruinisse, A. Vogelaar. De bur
gemeester is daartoe uitgeno
digd door de Christelijke Wo
ningbouwvereniging Schou
wen-Duiveland die de wonin
gen laat bouwen. Op die ma
nier wil men zijn waardering
uiten voor de medewerking die
het Bruse gemeentebestuur
heeft verleend aan de plannen.
De plechtigheid is gepland om
10.00 uur.
ZIERIKZEE - Mevrouw, wilt u een prentje kopen?'
Met deze vraag trok in de vorige eeuw in Zeeland
een marskramer langs de deuren om zijn zelfge
maakte bijbelprentjes uit te venten. De kopers sta
ken die in hun bijbel. Generaties lang zijn ze be
waard, keer op keer doorgegeven aan de kinderen.
Wie ze nu nog bezitten, koesteren ze als een kostbaar
bezit. Van de maker herinnerde men meestal alleen
nog de bijnaam: 'Jan de Prentenknipper'. Deze
volkskunst staat centraal in een nieuwe uitgave van
uitgeverij De Koperen Tuin uit Goes: Jan de Pren
tenknipper, volkskunst langs 's Heren wegen. Vrij
dag 26 september wordt het eerste exemplaar aange
boden aan de Commissaris van de Koningin in Zee
land, drs. W. T. van Gelder.
De afbeeldingen verwezen
naar de noodzaak van een
godsvruchtig leven, evenals de
toegevoegde spreuken, waar
onder: 'Ik zeg daar liefde is/
biet God dzegen' en 'De tyd is
snel/ vreest God' Van deze
'Jan de Prentenknipper' werd
verteld, dat hij soms de dorps
jeugd aansprak en onderhield
over het geloof. Hij vroeg de
kinderen thuis een centje te
gaan halen om een prentje te
kopen: 'Huus ga naer uus, om
een centje voe een prentje' was
het dan. Hij drukte ze nog op
het hart er bij hun ouders eer
lijk om te vragen, want zomaar
wegpakken was uit den boze.
Schureslaper
Soms mocht Jan bij een liefda
dige landbouwer een paar da
gen in het hooi slapen en kreeg
de 'schureslaper' te eten. Dan
maakte hij uit dank voor de
gastvrijheid een grote prent
van de hofstede waar hij ver
bleef. In het centrum van zijn
afbeelding tekende hij het huis
en de schuur, de bak- keet en
het varkenshok. De bewoners
kregen ook een plaats: de boer
in, druk bezig met water te put
ten of het voeren van de kippen
en hoepelende kinderen op het
erf. De hond ligt aan de ketting
naast zijn hok en de boer is on
kruid aan het wieden in de
moestuin. Paarden en koeien
lopen in de boomweiden rond
om de hoeve.
Als in een getijdenboek zien
we op de akkers, in een reeks
taferelen, de landarbeid in ver
schillende seizoenen: het ploe
gen, eggen, zaaien, wieden en
het binnenhalen van de oogst.
Het lijkt ook wel een beetje op
een stripverhaal.
Terwijl een paardeknecht met
zijn paard een volle wagen
naar huis brengt en een ander
met zijn sleepboord al bijna bij
het toegangshek is gearri
veerd, passeert een ruiter te
paard. Zo beeldde Jan de Pren
tenknipper het dagelijkse le
ven af op een boerderij in zijn
tijd. Hij moet de boerderij en
het werken en leven van de be
woners nauwkeurig hebben
bestudeerd, om het zo te kun
nen weergeven. Hij gaf het ook
een godsdienstige dimensie,
door spreuken toe te voegen zo
als: 'Het land te bouwen is
mijn lust/mijn hart en zinnen
zijn gerust/ ik wie het rund
vee/ gelijk als vader Jacob
dee.' Ook maakte hij prenten
van landhuizen en gedenk
stukken, die herinneren aan de
Engelse invasie op Walcheren
in de Napoleontische tijd.
Een geliefd thema was 'Het
huis Davids' en 'De tempel van
Jeruzalem'. Het ontbreken van
perspectief en de onbeholpen
spelling van de teksten zal nie
mand de maker aanrekenen. In
de naïeve kunst, schuilt de be
koring juist in het onge
kunstelde. Jan de Prenten
knipper verbeeldde wat hij zag
en de bijbelverhalen die hem
bezig hielden. De zeggings
kracht van zijn knipwerk wist
hij te versterken door het ge
bruik van kleur, wat we in ons
land bij andere papierknippers
nauwelijks tegenkomen. Voor
al zijn boerderijenprenten zijn
haast eerder schilderijtjes, dan
knipsels. Het raadsel van de
prentenknipper 'Wie was Jan
tje de Prentenknipper?'
Kwaliteit
Met deze vraag hield Hil Botte-
ma van het Nederlands Open
luchtmuseum zich een eeuw la
ter bezig. Ze herkende de kwa
liteit van Jan's werk en reken
de het internationaal tot de
top. Ze schreef er artikelen
over en probeerde belangstel
ling op te wekken voor Jan's
werk. Uit de overlevering was
bekend dat hij een zwerver
was, een 'schureslaper' zoals
men die in Zeeland noemde.
Hij was klein en dikbuikig en
had een gebogen rug. Omdat
hij misvormd was, kon hij geen
zwaar werk doen en legde hij
zich toe op de knipkunst. Maar
verder sprak men elkaar voor
al tegen. De een meende dat
zijn opa vertelde dat Jan uit
Zeeuwsch-Vlaanderen kwam,
weer een ander noemde hem
een Zuidbevelander. Hij heette
een rietdekker te zijn, een afge
zette dominee en een kleerma
ker. Niemand wist het nog pre-
Hil Bottema zou de ontkno
ping van het raadsel zelf niet
meer meemaken. In 1968 over
leed ze plotseling aan een ern
stige ziekte. Daarna werd het
stil rondom het werk van Jan
de Prentenknipper. Tbtdat de
vondst op een zolder van een
nummer van het Goese-Volks
dagblad uit 1870 in 1985 ineens
het antwoord bracht. Daarin
stond een overlijdensbericht
van Jan Huiszoon, bijge
naamd... Jan de Prentenknip
per. Deze ontdekking inspi
reerde andere onderzoekers:
Joke Verhave -die zelf prentjes
knipt- en haar man Jan Peter.
Ze wilden proberen door het
combineren van de prenten
(vaak voorzien van een jaar
tal), de kennis van de personen
voor wie ze gemaakt waren en
allerlei archiefmateriaal over
Jan Huiszoon een meer volle
dig te krijgen van Jan de Pren
tenknipper, zijn levensloop en
zijn werk.
Jan Huiszoon werd in 1798 in
Colijnsplaat geboren. Then hij
in Breskens in militaire dienst
zat, raakte hij betrokken bij
een inbraak. Hij kreeg daar
voor twee jaar tuchthuis. Weer
een vrij man, ontmoette hij
Constantia du Pree uit het Bel
gische Henegouwen. Ze raakte
zwanger en ze besloten bij el
kaar te blijven, maar niet te
trouwen. In die tijd was dat
ook onmogelijk, want zij was
katholiek en hij protestant.
Volgens de gangbare opvattin
gen, leefden ze in zonde. Ze
trokken samen rond en
Constantia zou Jan in totaal
zes kinderen schenken, waar
van de meeste op jonge leeftijd
overleden. Jan, die vanwege
zijn lichamelijke gebreken
geen zwaar werk kon doen,
verdiende de kost met het ver
kopen van prenten. Lukte dat
niet,-dan waren ze gedwongen
een beroep te doen op de bede
ling, zo blijkt uit opgaven van
de armenzorg.
Nadat Constantia op 36-jarige
leeftijd overleed, trouwde Jan
drie keer met een weduwe. Het
geen heel goed gebeurd kan
zijn onder enige aandrang van
de armenmeesters, die zodoen
de iedere keer Jan op een goed
kope manier onder dak brach
ten. Daarmee bespaarden ze
zichzelf de--kosten van -een
duurdere opvang. Stap voor
stap slaagden Joke en Jan Pe
ter Verhave erin een beeld te
krijgen van de 'negosiant'
(rondreizende verkoper) in
prenten.
Aan de hand van opgaven van
bedeling, jaartallen in prenten
en gegevens over de hofsteden
die hij bezocht, gingen ze Jan's
zwerftochten na. Doordat ze
wisten wie Jan was, konden ze
ook een paar nazaten van Jan's
laatste echtgenote opzoeken.
Onder hen Johanna Roose,
leurster in olie, in Goes beter
bekend als het 'olievrouwtje'.
De speurtocht naar de identi
teit van de prentenknipper, de
levensloop van Jan Huiszoon
en zijn prenten en hun beteke
nis vormen de rode draad van
het boek 'Jan de Prentenknip
per, Zeeuwse volkskunst langs
's Heeren wegen', dat op 24 sep
tember bij uitgeverij De Kope
ren Tuin in Goes verschijnt. In
full color zijn daarin de afbeel
dingen opgenomen van de vele
knipsels, die Joke en Jan Peter
Verhave bij particulieren heb
ben ontdekt Soms kwam hun
bezoek niet erg gelegen, viel
het middenin de drukte van de
schoonmaak, de aardappel
oogst of appelpluk. Maar
meestal was de medewerking
hartelijk en royaal. Het boek
werd gedrukt bij drukkerij L
O in Zierikzee en is verkrijg
baar in elke boekhandel.
Verwachting t/m zaterdag 11 sept.
WEERSVOORUITZICHTEN
Donderdag Zonneschijn 30%
Kans op neerslag 60%
Min.temp. 14 graden
Mid.temp. 20 graden
Windkracht zuid 4
Vrijdag Zonneschijn 20%
Kans op neerslag 60%
Min.temp. 13 graden
Mid.temp. 20 graden
Windkracht zuid 4
Zaterdag Zonneschijn 30%
Kans op neerslag 40%
1 Min.temp. 12 graden
Mid.temp. 20 graden
Windkracht zuidw. 4
ZON* EN MAANSTANDEN
8 sept. Zon op 07.01, onder 20.09
Maan op 23.02, onder 14.53
9 sept. Zon op 07.03, onder 20.06
Maan op 23.54, onder 15.48
Laatste Kwartier: 9 sept. (08.27)
HETWEEROVERZICHT
DE BILT - Er komt nu snel een einde
aan het droge en vrij zonnige weer.
Op de nadering van tamelijk vochti
ge en onstabiele lucht valt in de
nacht van dinsdag op woensdag eni
ge tijd regen. De minimumtempera
tuur ligt rond 14 graden. De wind
waait in hoofdzaak uit het oosten-,
landinwaarts matig, rond kracht 3,
aan de kust mogelijk krachtig, wind
kracht 6. Woensdag overdag is de re
gen uit ons land verdwenen. Nu en
dan schijnt de zon, maar er ontwikke
len zich ook buien, die soms met on
weer gepaard gaan. De aangevoer
de lucht is vrij zacht; de temperatuur
loopt in de middag op tot ongeveer
20 graden. Inmiddels is de wind naar
het zuiden gedraaid en waait met
een matige kracht, windkracht 3 a 4.
De aanvoer van de zachte en tame
lijk onstabiele lucht wordt in stand
gehouden door een depressie die
met de kern dicht bij Ierland ligt. De
komende dagen verandert dit druk-
systeem nauwelijks van plaats.
NIEUWERKERK - Tijdens een
openbare vergadering van de
Duivelandse adviescommissie
algemene zaken op woensdag 8
september worden drie be
zwaarschriften behandeld.
Het gaat om bezwaarschriften
die betrekking hebben op de
vestiging van autobedrijf Van
der Have aan de Oud Heiligen-
weg in Oosterland en de nieu
we uitrit die Hanse Staalbouw
bv aan de> Lageweg te Sirjans-
land heeft gerealiseerd. Verder
komt hef onthouden'van goed
keuring aan de begroting 1994
van de Stichting Welzijn Oude
ren Schouwen-Duiveland aan
de orde. De indieners van de
bezwaarschriften tegen een
van deze drie zaken zullen hun
bezwaren tijdens de commis
sievergadering toelichten. De
bijeenkomst is in het gemeen
tehuis in Nieuwerkerk vanaf
19.30 uur en kan door iedere be
langstellende worden bijge
woond.'
ZIERIKZEESCHEil
NIEUWSBODE Éi
Uitgever
Drukkerij Lakenman
Ochtman bv te Zierikzee.
Directie
D. L. van 't Leven.
Hoofdredacteur
P. M. M. Schrauwen
Kantoor
Jannewekken 11, Zierikzee.
Postbus 1, 4300 AA Zierikzee
Telefoon 01110-16551.
Telefax 01110-14315.
Lezersservice (bezorging)
De krant na 18.00 uur nog niet
ontvangen? Bel 01110-17314.
Maandag t/m vrijdag van 8.00
uur tot 17.30 uur en van 18.00
tot 20.00 uur.
Woonhuisaansluitingen
Redactie (na 17.30 uur)
01)10-12951
Fotograaf (na 17.30 uur)
01112-1575.
Abonnementen
Per kwartaal f 48,50
Bij autom. afschr. 46,00
Per jaar f 183,00
Bij autom. afschr. f 173,00
Losse nummers f 1,00.
De abonnementsprijzen zijn
inclusief 6% B.T.W.
Opzeggingen dienen een
maand, voor het einde van de
lopende abonnements-periode
schriftelijk bij de Zierikzeesche
Nieuwsbode gemeld te worden.
(nfevertijden advertenties
Maandagkrant
vrijdag tot 13.00 uur
Dinsdagkrant
maandag tot 11.30 uur
Donderdagkrant
woensdag tot 11.30 uur
Vrijdagkrant
donderdag tot 1130 uur
Voor fouten ontstaan door
telefonische of onduidelijk
geschreven opdrachten wordt
door ons geen verantwoording
gedragen
Advertentietarieven
Losse mm prijs 64 cent.
Kontrakttarieven op aanvraag,
„succesjes" (t/m 4 regels) 1 7,-
De advertentieprijzen zijn
exclusief 17'/2% B.T.W.
