Viskwekerij Neeltje Jans BV: van
experiment tot zelfstandig bedrijf
'Behalve landbouwsector zelf
zal ook consument 'om' moeten'
Slechte weer nog
nauwelijks van
invloed op toerisme
'We blijven zoeken naar manieren om het produktieproces te verbeteren'
Verdwijnen huis van
bewaring geeft problemen
Conclusie Werkgroep Landbouw en Levensbeschouwing:
Grote drukte op
Franse wegen verwacht
V
DONDERDAG 29 JULI 1993 NR 25399
Bart Schot in actie met het schepnet. ,,Dat hebben ze zo in de gaten, als je met dat schepnet aankomt". (Foto: Joop van Houdt).
NEELTJE JANS - Zoeken naar nieuwe mogelijkheden. Dat was in 1981 de drijfveer voor mosselvisser B.
Schot uit Zierikzee om een experimentele viskwekerij op te zetten. Nu, anno 1993, is Viskwekerij Neeltje
Jans BV uitgegroeid tot een zelfstandig bedrijf, maar de viskweek is niet langer het belangrijkste. Het
bloed kroop waar het niet gaan kon en momenteel worden in twee voormalige bouwdokken van Neeltje
Jans naast zalmforellen ook oesters en mosselen gekweekt.
5
Jaarverslag reclassering Zeeland
MIDDELBURG - Uit het jaarverslag van de reclas
sering Zeeland blijkt dat het verdwijnen van het
huis van bewaring uit Middelburg een grote handi
cap is. Gebleken is het afgelopen jaar dat niet alleen
de mensen van de reclassering veel extra tijd en geld
kwijt zijn om hun cliënten te bezoeken, maar dat
ook de relaties van de gedetineerden bemoeilijkt
worden. De oude inrichting wordt gesloopt om ruim
te te maken voor een nieuw gerechtsgebouw. Pas
over twee jaar heeft Zeeland weer een eigen huis van
bewaring.
Wie Zeeland zegt zegt mosselen
en de meeste mensen hebben
daarbij het beeld voor ogen
van de visser die met zijn kot
ter het water op gaat en een
paar dagen later met een ruim
vol zwart goud weer terugkeert
in de thuishaven. Bart Schot
doet het anders. Hij kweekt,
net als zes andere mosselbe-
drijven in Zeeland, mosselen in
hangcultures. Daarnaast houdt
Viskwekerij Neeltje Jans BV
zich bezig met het kweken van
oesters, zalmforel en zeeforel.
Maar voordat men zover was is
er heel wat water door de Oos-
terschelde gestroomd en zijn er
meerdere momenten gefeest
waarop Schot zich afvroeg
waar hij aan begonnen was...
Toekomst
In 1981 was het toekomstper
spectief voor de mosselvisserij
De werkgroep Landbouw en
Levensbeschouwing functio
neert sinds begin 1991 en stelt
zich ten doel om via kerkelijke
en maatschappelijke groepe
ringen aandacht te vragen voor
de problemen in de landbouw,
In november en deqember wer
den op initiatief van de werk
groep studiemiddagen gehou
den. De positie van de Zeeuwse
boeren en boerinnen stond
daarbij centraal. Aan de hand
van de situatie op een fictief
boerenbedrijf in Zeeland werd
gekeken naar de landbouwsec
tor als onderdeel van de
Zeeuwse samenleving, de
werkgelegenheid in de land
bouw, het gezinsbedrijf en de
economische zelfstandigheid
van vrouwen en de verhouding
tussen producent en consu
ment.
Stellingen
Tijdens discussie-avonden
werd aan de hand van drie stel
lingen gepraat over genoemde
onderwerpen. Stelling 1 was
dat levensbeschouwing - in de
zin van oprechte zorg voor de
kwaliteit van het leven - een te
genwicht moet vormen tegen
niet al te rooskleurig. ,,De
werkgelegenheid in de branche
lag toen niet voor het opschep
pen", herinnert Schot zich. ,,En
dan ga je toch zoeken naar an
dere mogelijkheden", aldus de
mossel visser. Zijn gedachten
gingen uit naar het opzetten
van een viskwekerij en toen er
een rapport verscheen van het
ministerie van landbouw, na
tuurbeheer en visserij over de
mogelijkheden van het kwe
ken van zalmachtigen hakte hij
de knoop door. ,,We zijn toen
begonnen met het kweken van
vis in een tanker. We hebben de
dekken eruit gebroken en ga
ten in de wanden gemaakt. Zo
kregen we een drijvende kwe
kerij", aldus Schot. De condi
ties in de 'verbouwde' tanker
bleken echter niet optimaal
voor het kweken van vis. ,,We
kregen wat problemen met de
doorstroming van het water en
de zuurstof in het water", ver
telt Schot. „Toen zijn we begon-
de produktiedrang. Een over
grote meerderheid blijkt veel
belang te hechten aan die le
vensbeschouwing. Men wil
best milieuvriendelijker te
werk gaan, maar daar wordt
wel meteen bij aangetekend
dat milieuvriendelijker goed
koper zou moeten zijn.
De overheid, zo wordt gesteld,
zou in deze sturend op kunnen
treden. De 'milieukosten' zou
den doorberekend moeten kun
nen worden in de prijs van de
produkten en de overheid zou
de consument ook moeten sti
muleren om milieuvriendelijk
geteelde produkten te kopen.
„De Rijksoverheid moet zich
niet alleen richten op concur-
rentiebevorderend beleid. Dat
is nu wel het geval en iedereen
moet mee met de race", aldus
de werkgroep.
De tweede stelling die ter dis
cussie werd gesteld is dat het
rijk en de provincie wel hun
bijdrage moeten leveren aan
het realiseren van geïntegreer
de landbouw, maar dat de sec
tor het uiteindelijk toch zelf
zal moeten doen. Lang niet ie
dereen bleek het eens met deze
stelling. Een meerderheid zei
het gedeeltelijk oneens te zijn
nen met het kweken van vis in
drijvende kooien".
De zalmforel is een vis die ge
boren wordt in zoet water. La
ter verruilt het dier dat zoete
milieu voor zout water. Het
zelfde gebeurt in de viskweke
rij. De pootvisjes worden op
zoetwaterkwekerijen geprodu
ceerd en opgekweekt tot circa
80 gram. Als de diertjes dat
formaat hebben bereikt kun
nen ze overgezet worden naar
het zoute water van de Ooster-
schelde. De vis wordt hier op
gekweekt in netkooien en ge
voederd met speciaal visvoer.
In principe kan dat voederen
volautomatisch gebeuren,
maar als het even kan gebeurt
het voederen met de hand. „De
vissen weten precies waar die
voerautomaat hangt en dan
krijg je dat de grotere vissen de
kleinere verdringen", vertelt
Schot. j,En dat houdt weer in
dat er veel meer onderling ver
schil in grootte ontstaat tussen
met de stelling. Behalve de
rijksoverheid en de provincie
moet ook de consument haar
bijdrage leveren aan de realise
ring van geïntegreerde land
bouw. „Behalve de sector zelf
zullen ook consumenten 'om'
moeten, dus zal ook overleg
tussen consumenten, grootwin
kelbedrijven, milieubeweging
en politiek van belang zijn", al
dus de werkgroep. Men consta
teert dat één van de problemen
bij het werken aan geïntegreer
de landbouw is dat de consu
ment gemakzuchtig is. „Velen
nemen niet de moeite om in
verschillende, meer gespeciali
seerde winkels - waar meer
echte kwaliteitsprodukten ver
kocht worden - hun boodschap
pen te doen".
De derde stelling is dat veran
dering van beroep als een reële
mogelijkheid gezien moet wor
den en dat bij heroriëntatie op
de arbeidsmarkt de arbeidsbu
reaus een belangrijke rol kun
nen vervullen. Een meerder
heid bleek het eens te zijn met
die stelling. Tbch blijken een
heleboel boeren het als een fa
len, en soort verraad aan af-
-komst en opvoeding, te zien als
men noodgedwongen een an
der vak zou moeten kiezen.
Boer ben je immers voor het le
ven. In het verslag van de dis
cussie-avonden wordt een aan
tal problemen waar dc land
bouw mee te maken heeft opge
somd, maar wordt ook gesteld
dat er de nodige kansen zijn.
Door de slechte economische
situatie is voor veel boeren de
investeringsbodem in zicht en
daarbij komt dat grootwinkel-
de vissen en dat heeft weer tot
gevolg dat je veel meer werk
hebt aan het sorteren van de
vis".
Met de viskweek gaat het, zo
blijkt uit het verhaal van
Schot, goed. „Maar waar wij
altijd bang voor zijn is warme
zomers. Dat is'piet goed voor
de vissen. Dan. yjordt het zout
gehalte te hoog. Voor de toe
risten is het leuk als het warm
weer is, maar voor ons niet.
Viskwekerij Neeltje Jans BV
produceert anno 1993 zo'n
twintig ton vis per jaar. Een
ander produkt van het bedrijf
is de mossel. Maar dan wel een
mossel die bijna twee keer zo
snel tot wasdom komt dan in
de vrije natuur het geval is.
„Dat kweken van mosselen is
eigenlijk ontstaan omdat we
wilde mosselen tegenkwamen
die aangegroeid waren aan de
viskooien", vertelt Schot. De
kwaliteit van die mosselen
bleek onverwacht goed te zijn
bedrijven bepalen welke pro
dukten de consument voorge
schoteld krijgt. Door een
Zeeuws keurmerk voor duur
zaam geteelde landbouw-
produkten te introduceren kan
er wellicht een herkenbaar pro
dukt op de markt komen waar
de consument meer voor wil
betalen. Daar tekent men ove
rigens wel bij aan dat de land
bouworganisaties nog niet op
het spoor zitten van duurzame
landbouw. „In plaats van deze
nieuwe uitdaging aan te gaan
♦blokkeren zij allerlei initiatie
ven", aldus de werkgroep.
Afzet
Voor wat betreft de afzet van
landbouwprodukten zijn er
volgens de werkgroep voldoen
de kansen. De suggestie wordt
gedaan om nieuwe, kleinscha
lige coöperaties op te richten
teneinde een groter deel van de
produktie- en afzetketen in
boerenhanden te krijgen. Ook
zijn er volgens de werkgroep
mogelijkheden om kortere lij
nen tussen producent en consu
ment tot stand te brengen. De
werkgroep ziet ook een rol
weggelegd voor de provincie
„De provincie heeft geld, of
kan geld beschikbaar stellen
voor activiteiten ter ondersteu
ning van de afzetbevordering
van duurzaam geteelde pro
dukten", aldus de werkgroep.
„Consumentenbelangen en
boerenbelangen lopen vooreen
groot deel gelijk. Er zijn moge
lijkheden vooreen offensiever
optreden".
en, zo redeneerde Schot, voor
een goed produkt is altijd een
markt te vinden.
Hij ging echter niet over één
nacht ijs. „In Spanje zijn ze al
jaren bezig met het kweken
van mosselen in hangcultures
en we zijn gewoon met de hele
ploeg daar naartoe gegaan om
dat eens te gaan bekijken".
Goede omstandigheden
Mosselen worden in Nederland
voor het overgrote deel in bo
demcultuur op mosselpercelen
gekweekt. Dat wil zeggen dat
de mosselkwekers, als ware
boeren van het water, het mos
selzaad uitzaaien op speciale
percelen en de schelpdieren
weer op komen vissen op het
moment dat zij volgroeid en
rijp voor consumptie zijn. Na
deel van de kweek van mosse
len op de zeebodem is dat de
schelpdieren zand binnen krij
gen en een deel van hun energie
moeten gebruiken om dat zand
weer uit hun schelp te werken.
Dat vertraagt het groeiproces
en bovendien moeten de een
maal opgeviste mosselen van
bodemcultuur eerst naar de
verwaterplaatsen in Yerseke
waar ze als het ware schoon
gespoeld worden. Het kweken
van mosselen in hangcultures.
is sneller maar ook veel ar
beidsintensiever. De smaak
van mosselen uit hangcultures
is echter volgens de kenners
vaak beter dan de smaak van
mosselen uit bodemcultuur.
Een mossel uit hangcultures is
in ieder geval, zo verzekert
Schot, zandvrij.
Net als bij de bodemcultures
begint de kweek van mosselen
in hangcultures bij het mossel
zaad. Dat van het wad aange
voerde mosselzaad gaat in een
gezamenlijk depot van de ze
ven Zeeuwse bedrijven die met
hangcultures werken. Het mos
selzaad wordt in smalle, fijn
mazige netten van zo'n tien me
ter lengte gedraaid.
Die netten worden vervolgens
met een onderlinge tussen
ruimte van 40 a 50 centimeter
opgehangen aan een horizonta
le lijn die aan de oppervlakte
van hét water gëspannen is.
Als de mosselen groter worden
groeien ze door de mazen van
het net heen. Ze zijn dan inmid
dels al aan het net vastge
groeid. De mosselen hangen
hoog in de waterkolom en dat
houdt in dat het voedselaan
bod optimaal is en dat de mos
selen geen slib of zand hoeven
te verwerken. Door die gunsti
ge omstandigheden groeien de
mosselen snel - en het vleesge
wicht het gewicht van het mos
sellichaam in verhouding tot
het gewicht van de schelp - is
over het algemeen hoger dan
dat van de mossel die via bo
demcultuur gekweekt is. Het
grootste verschil tussen een,
mossel uit een hangcultuur en
een mossel uit bodemcultuur is
de groeisnelheid. „Van mossel
zaad tot mossel duurt in hang
cultures tussen negen en
twaalf maanden", vertel Schot.
„Het enige nadeel van mosse
len uit hangcultures is dat ze
wat zwakker van schelp zijn.
Je moet er dus voorzichtiger
mee omgaan".
Ook de kweek van oesters ver
loopt bij Viskwekerij Neeltje
Jans BV anders dan anders. Er
worden zaaioesters uitgezaaid
op percelen in de Oosterschel-
de, maar het bedrijf kent ook
de mogelijkheid oesters tot een
marktwaardig produkt op te
kweken in zogenaamde lan-
taarnnetten die dan weer opge
hangen worden aan drijvers.
Schot experimenteert met de
platte Zeeuwse oesters om te
proberen déze minder vatbaar
te maken voor de gevreesde
oesterziekte Bonamia Ostreh.
Van zaad tot volgroeide en con-
sumptierijpe oester gaat bij de
kweek in lantaarnnetten onge
veer twee keer zo snel als mid
dels de traditionele bodemcul
tuur. Schot werkt met oester-
broed wat onder gecontroleer
de omstandigheden in een
broedhuis wordt geproduceerd
en ook bij de verdere groei van
de oester wordt steeds gepro
beerd de omstandigheden zo
optimaal mogelijk te maken.
„We hebben in de loop der ja
ren door experimenten en on
derzoek heel wat kennis opge
daan", aldus Schot die bij zijn
onderzoeken nauw samen
werkt met een bioloog. „Maar
je blijft gewoon steeds zoeken
naar mogelijkheden om je pro
dukt en je manier van produce
ren te verbeteren".
AMSTERDAM - De acteur Her-
bert Joeks is woensdagochtend
in het Antoni van Leeuwen
hoek ziekenhuis in Amsterdam
overleden. Hij is 77 jaar gewor-
.den. Joeks is vooral bekend ge
worden door zijn rol van de in
diaan Klukkluk in de kinder
serie Pipo de Clown.
Verder blijkt uit het verslag
dat ondanks de landelijke be
zuinigingsmaatregelen en de
reorganisatie de produktie niet
is afgenomen. Integendeel, de
werkdruk is met eenderde toe
genomen. Dat kwam met name
door voorlichting en advies
aan de officier van justitie en
de rechter, het begeleiden van
mensen met een werkstraf en
de individuele begeleiding van
mensen die met het strafrecht
in aanraking zijn gekomen. In
de praktijk komt dat neer op
het zorgen voor huisvesting,
De campings en bungalowpar
ken zijn volgens de Recron nor
maal druk bezet en zijn er nog
maar weinig mensen door het
slechte weer verjaagd naar
huis. „Veel mensen hebben ge
reserveerd, of kunnen niet zo
maar naar elders vertrekken
voor beter weer, want dan moet
je toch al gauw 800 kilometer
naar het zuiden rijden. Alter
natieven zijn dus niet zomaar
voorhanden," aldus een woord
voerster van de Recron. Eige
naars van campings en recrea
tieteams die progamma's ver
zorgen voor de toeristen moe
ten volgens de Recron al hun
inventiviteit aanspreken om de
mensen leuk bezig te houden,
maar dat lukt meestal uitste
kend. „De camping- en bunga
lowhouders hebben nog weinig
wanklanken bij ons laten ho
ren, dus het valt allemaal nog
wel mee," zo meent de Recron-
De meeste vakantiegangers rij
den vanuit Parijs via de snel
wegen naar het zuiden en het
westen van Frankrijk. Zater
dag bereikt de drukte een piek,
dan is het de zogenaamd zwar-*
te dag van het weekeinde. In
heel Frankrijk wordt dan een
zeer groot verkeersaanbod
voorzien met grote kans op fi
les. De grote knelpunten liggen
in de omgeving van de grote
steden, alle snelwegen naar het
zuiden en het westen van
Frankrijk en de wegen in de re
creatiegebieden. Pas in de loop
van zondagavond kan het ver
keersaanbod weer afnemen.
De Franse overheid probeert
de verkeersstroom op de snel
wegen naar Lyon in goede ba
nen te leiden door de toltarie
ven tijdelijk aan te passen.
Voor de djaikke snelweg Lille-
Parijs-Lyon gaat het toltarief
omhoog met 11 Franse Francs
tussen vrijdag 14.00 uur en za
terdag 14.00 uur. Deze verho
ging geldt alleen voor degenen
die de snelweg tussentijds niet
verlaten. Doet men dat wel,
dan geldt het normale tarief.
Daarentegen wordt het tolta
rief op de minder drukke snel
weg Reims-Lyon verlaagd met
28 Franse Francs als men de
snelweg tussentijds niet ver
laat. Deze verlaging geldt van
vrijdagochtend 00.00 uur tot
zaterdag 24.00 uur. De tarie
faanpassingen gelden alleen
voor het verkeer naar het zui
den. Het Nederlandse ver
keersbeeld staat hoofdzakelijk
in het teken van wisseling van
vakantie-accommodatie. Een
licht verhoogd verkeersaanbod
ligt in de verwachting. Met na-
het regelen van een inkomen en
het daarmee om leren gaan.
Ook wordt getracht te voorko
men dat men opnieuw in aan
raking met justitie komt.
Het aantal werkstraffen dat
werd opgelegd steeg van 170
naar 198. Dat betekent een ver
vijfvoudiging in de afgelopen
vijf jaar. Werkstraf is een wat
hardere benaming voor dienst
verlening, maar komt op het
zelfde neer. Negentien van de
dienstverleningen mislukten
omdat ze voortijdig werden af
gebroken.
woordvoerster. De bevindingen
van de Recron worden beves
tigd door het NBT. Volgens een
NBT-woordvoerder blijkt uit
de statistieken dat slecht weer
nauwelijks van invloed is op
„de vakantie in eigen land". De
woordvoerder: „Het aantal va
kanties in eigen land bedraagt
zo'n 15 miljoen. Slecht weer
kan dat cijfer misschien 1 a 2
procent drukken, zo wijzen de
statistieken uit. Deze zomer is
overigens zo slecht nog niet.
Mei en juni waren best goed,
maar dat zijn de mensen al
weer vergeten. De laatste drie
weken is het wat minder, maar
alles is momenteel vrij nor
maal.
Ook het verwachte aantal bui
tenlanders deze zomer (ruim 6
miljoen) wordt waarschijnlijk
wel gehaald. Dat is ongeveer
evenveel als vorig jaar".
me op de snelwegen rond Eind
hoven kan vertraging ontstaan.
Ook rond Rotterdam kan vrij
dagavond en zaterdag ver
keersoverlast ontstaan door de
verwachte toestroom van hon
derdduizenden toeschouwers
van het Zomercarnaval. In de
rest van Europa zijn minder
verkeersproblemen te ver
wachten dan in Frankrijk. Een
combinatie van vertrekkende
en alweer huiswaarts kerende
vakantiegangers zorgt wel
voor een groot verkeersaan
bod, maar van een extreme si
tuatie zal zeker geen sprake
zijn. In België kan het druk
worden op de wegen vanuit de
Ardennen. Ook moet het ver
keer het gehele weekeinde re
kening houden met wegafslui-
tingen omdat een deel van de
openbare weg daar wordt ge
bruikt voor races (24 uur van
Francorchamps).
ZIJPE - Een 42-jarige landbou
wer uit Burgervlotbrug (ge
meente Zijpe) is woensdag
overleden toen hij bekneld
raakte in een landbouwmachi
ne. Dat heeft de regiopolitie
Noord-Holland noord woens
dag bekend gemaakt. De man
was achter zijn boerderij aan
de Belkmerweg in Zijpe aan
het werk.Vermoedelijk heeft
hij werkzaamheden willen ver
richten aan de draaiende ma
chine. Daarbij is zijn kleding
gegrepen door een aandrijfas
waarna de man bekneld raakte
en overleed. Hij werd gevonden
door een buurman.
ZIERIKZEE - Om een gezonde toekomst voor de
landbouw te creëren zullen de landbouwers zelf het
nodige werk moeten verzetten, maar zij zullen daar
bij geholpen moeten worden door de overheid én de
consument. Dat is kort samengevat de belangrijkste
conclusie van de Werkgroep Landbouw en Levensbe
schouwing na een aantal regionale discussie-avon
den over de toekomst van de landbouw.
Volgens NBT en Recron
DEN HAAG - Het slechte weer van de laatste weken
heeft tot nu toe nauwelijks invloed gehad op het toe
risme in ons land. Dat hebben het Nederlands Bu
reau voor Toerisme (NBT) en de Recron, de vereni
ging van recreatie-ondernemers, bekendgemaakt.
Wegens start vakantieperiode
DEN HAAG - De ANWB en het Korps landelijke po
litiediensten verwachten komend weekeinde grote
problemen op de Franse wegen. Het is het begin van
de vakantieperiode voor de Fransen, die er massaal
op uittrekken. Volgens de verkeersprognose gaan
zo'n 11 miljoen mensen de weg op, die al op vrijdag
halverwege de middag rond Parijs voor de eerste
grote drukte gaan zorgen.
