Oost en west ontmoeten
bij Stubbs Art Gallery
Natte maar wel erg drukke
Toeristendag in Zierikzee
Werk Indonesische kunstenaars via Stichting Apamana in Zierikzee
Fietsen
kijkdag
politie
„Geef elkaar uit vriendschap een klein gedicht, het geeft het leven
een ander gezicht'
DONDERDAG 22 JULI 1993 NR 25395
3
Indonesische kunst in Stubbs Art Gallery. (Foto. Joop van Houdt).
ZIERIKZEE - Ranke danseressen die meer op goddelijke wezens dan op mensen lijken, groener dan groene
sawahs, klaterende watervallen en idyllisch ogende kampongs. Dat alles met een vleug van die voor Wester
lingen zo moeilijk te vatten goenagoena. Dit beeld van Indonesië, dat bij veel Nederlanders nog altijd leeft
wordt versterkt door de „kunstwerken" die door broodschilders speciaal voor de toeristen worden vervaar
digd en waar het exotisme vanaf druipt. Veel minder bekend is de moderne, meer universele kunst van jon
ge Indonesische kunstenaars. Die kunst is door bemiddeling van de Stichting Apamana vanaf zondag 25
juli tot 22 augustus bij Stubbs Art Gallery in Zierikzee te zien samen met een aantal op het oosten geënte
werkstukken van westerse kunstenaars. Want daar in de galerie aan het Kraanplein ontmoeten oost en west
elkaar in het thema Oriental.
Een serie authentieke Wajang
poppen met zelfs een „imam op
een stokje", enkele kunstig
versierde krissen en maskers
en wat tropisch groen. Dat is de
voor Westerlingen bekende
kant van Indonesië. Voor de
meesten niet bekend zijn de
moderne kunstwerken van he
dendaagse Indonesische kun
stenaars die galeriehoudster
Joke Blom via de stichting
Apamana naar Zierikzee heeft
gehaald. Die kennismaking
met deze moderne kunst uit de
Massaal zijn ze deze dag naar
Zierikzee gekomen om te zien
wat een Toeristendag precies
inhoudt. De weergoden zijn
hen daarbij niet bepaald wel
gevallig, want na het middag
uur begint het te plenzen. Eerst
nog wat aarzelend maar kort
daarop komt het hemelwater
gordel van smaragd zal voor
velen een verrassing en voor
een enkeling wellicht een
schok zijn. In niets maar dan
ook niets lijkt deze eigentijdse
kunst nog op de romantische
taferelen of de overbekende ba
tikschilderijen uit Yogyakarta.
Wat de Stichting Apamana van
de antropologe, drs Ien de Vries
naar Zierikzee heeft gebracht
is eigentijdse kunst, soms uni
verseel en abstract, soms ook
figuratief en met karakte
ristieke elementen uit de Indo-
regelmatig met bakken tege
lijk naar beneden. Een paraplu
is geen overbodige luxe al is
het in de overvolle straatjes
wel lastig manoeuvreren en
loop je het risico om van je me
demens een eenogige Cycloop
te maken. In de luwte van de
Nieuwe Kerk laten (snel)dich-
nesische culturen. Voor diege
nen die voor het eerst met deze
kunst kennismaken zal het dan
ook niet moeilijk zijn om vast
te stellen dat de hedendaagse
beeldende kunst in Indonesië
net zo heterogeen is als de mo
derne kunst hier in het westen.
Om die kennismaking van het
publiek hier met eigentijdse
beeldende kunstenaars in
Zuidoost Azie, Oceanië (een
groep eilanden in de Grote
Oceaan nabij de evenaar),
ter Jan Jense en zijn echtgeno
te Tineke zich niet uit het veld
slaan door zowel nattigheid. Ze
hebben er gewoonweg de tijd
niet voor, want voor hun kraam
vol met ingelijste en geïl
lustreerde gedichten en rijm
pjes drommen de toeristen sa
men om te luisteren naar de rij
men die Jense aan een stuk
door laat horen.
Sneldichter
U daar mevrouw, neen u en dan
volgt in een nauwelijks bij te
houden tempo weer een ge
dichtje over bij voorbeeld de
trui met berenapplicatie van
mevrouw of het slechte weer.
,,Met 's Heren zegen, stopt
straks de regen" orakelt Jense
die het predikaat sneldichter
ten volle verdient.
Nieuw Zeeland en Australië
mogelijk te maken is Ien de
Vries, in september '92 begon
nen met de Stichting Apama
na, waarbij Apa staat voor Asi
an, Pacific Arts en Mana een in
die contreien bekend spiritueel
begrip is. Apamana is een
sfichtjog die niét; alleen kunst
van deze vaak "nog onbekende
kunstenaars hier presenteert
maar daarbij ook altijd veel
achtergrondinformatie geeft
om zo het onbegrip rond mo
derne kunst uit Azie en de Pa-
Hoewel.dat wel, erg voorbarig
is want heel de middag blijft
het met tussenpozen gieten.
„Hoe doet u dat toch, wat knap
en je zou zo'n man met Sinter
klaas in huis móeten hebben"
reageren enkele toehoorders
die met nauwelijks verholen
bewondering naar Jense kij
ken. Eén van de echtgenoten
die in zijn T-shirt gaandeweg
natter wordt schatert het uit
bij zoveel woordspelingen en
andere dichterlijke kunsten.
En dat is precies de bedoeling
van Jense, want zegt die ,,'t is
heerlijk als je lachen kunt, de
meeste mensen kunnen dat
niet eens meer, er is zoveel cha
grijnigheid tegenwoordig."
Gave
Hoe Jense het klaarspeelt om
zonder aarzelen het een na het
andere gedicht te „spuien" is
iets wat de meesten niet kun
nen vatten, "t Is een gave", ver
telt de sneldichter en tekst
dichter tussen alle dichterlijke
bedrijven door. Hoe hij zich be
wust is geworden is van zijn
dichterlijke talenten is een ver
haal apart. „Wij woonden in
dertijd in een bijzonder tochtig
huis, waarin ik alle tochtgaten
moest dichten. Zo heb ik het
geleerd, grapt de eigenaar van
de Delftse Dichtboetiek, voor
wie het voor de vuist weg dich
ten ooit tijdens een lange wan
deltocht door Nederland be
gon.
Sinds het begin van dit jaar
heeft hij zich zelfs helemaal
toegelegd op zijn werk als
tekstschrijver, dichter en snel
dichter, terwijl zijn echtgenote
de zakelijke belangen behar
tigt.
Teksten en
voordrachten
In zijn Dichtboetiek in Delft
maakt hij op verzoek teksten
cific te doorbreken. Hoewel er
sinds het eind van de jaren
tachtig toch sprake lijkt te zijn
van enige erkenning, associë
ren Westerlingen de samenle
vingen daar nog altijd met te
kortkomingen als honger, ziek
te en armoede.
Die miskenning van de kunst
uit die contreien verklaart Ien
de Vries uit het gegeven dat
kunst altijd ingebed is in het
heersende politiekeconomi-
sche systeem en in dat systeem
spelen de westerse, geïndustri
aliseerde samenlevingen nog
altijd de eerste viool. Dat dit
onrecht doet aan de kwaliteit
van veel Indonesische kunste
naars blijkt uit de heel eigen
en vooral ook eigentijdse
kunstuitingen die Ien de Vries
aan Stubbs Art Gallery heeft
geleend. Vanwege de bekend
heid van veel Nederlanders
met het voormalige Neder
lands Indië verwacht „de
vrouw achter Apamana dat de
ze kunst hierdoor wat toegan-
j keiijker wordt.
Concept
Dat werk van geschoolde en ta
lentvolle jonge kunstenaars
heeft de antropologe geselec
teerd op basis van thema en
manier waarop de kunstenaar
zijn kunst beoefent. „Hij moet
serieus met zijn kunst bezig
zijn en ook moet in het werk
een concept herkenbaar zijn"
omschrijft De Vries, die voor
haar studie geruime tijd in dit
deel van de wereld verbleef, de
eisen die zij aan de kunste
naars stelt. Wie goed kijkt kan
in het sterk uiteenlopende
werk iets terugvinden van de
waarschijnlijk wel nooit eindi
gende discussie of uit het werk
iets van eigen Indonesische
identiteit moet blijken of dat
het werk dermate universeel
moet zijn dat het ook in een an
der werelddeel gemaakt zou
kunnen zijn? Dat laatste geldt
vooral voor het werk van Eddy
HaRa, dat duidelijk verwant
schap met het werk van de Co
bra vertoont en soms een heel
fel kleurgebruik heeft. Die fel
le kleuren en de vreemde en
soms grappige figuren zijn het
visitekaartje van Hara die zijn
inspiratie vooral uit universele
thema's als mens en natuur en
het universum put.
Dat universele geldt ook voor
Nunung W. S, veruit de meest
abstracte van het stel. Met
slechts enkele streken en
kleurvegen geeft ze haar af
beelding vorm.
Indonesischer
Veel „Indonesischer" oogt het
werk van Ida Hadjar, die zich
heeft toegelegd op het maken
van batik- en olieverfschilde-
en gedichten voor feesten en
partijen, geboorten en jubilea
maar ook voor openingen van
bedrijven. Zelfs voor jaar
verslagen op rijm draait hij
zijn hand niet om. Jense: „De
mensen komen met vier, vijf
gegevens naar mij toe, maar na
een uur staan ze weer buiten
met een compleet ingelijste
tekst. Daarvoor heeft hij alle
benodigde apparatuur in huis
en leest hij bijna alles van los
en vast zit. Dat is een voor
waarde, want zegt die „je moet
wel over een grote woorden
schat beschikken en weten wat
er in de wereld speelt". Het le
zen van kranten, waarvoor hij
elke dag een tot anderhalf uur
uittrekt en veelvuldig televi
siekijken beschouwt hij dan
ook als noodzakelijk. „Als ie
mand je bij voorbeeld vraagt
een tekst over een bankwerker
te maken, moet je van dat vak
iets afweten".
Braderieën
en markten
Zijn werkzaamheden spelen
zich niet enkel en alleen bin
nen de vier muren van zijn
Dichtboetiek af, want ook op
avondjes van verenigingen of
in verzorgingshuizen en op bra
derieën en markten is Jense
een graag geziene gast.
Dat afreizen van dergelijke
evenementen doet hij graag, ze
ker als ze ergens op de Zeeuwse
of Zuidhollandse eilanden wor
den gehouden. De sfeer en de
gemoedelijkheid hier spreken
hem meer aan dan de stem
ming in de Randstad. Daar zijn
de mensen volgens hem wat
sneller geprikkeld. Komen die
Randstedelingen hier vakan-
tievieren dan zijn ze veelal vro
lijker gestemd dan thuis, is
hem opgevallen.
Diverse
bundels
Een aantal van zijn gedichten
heeft Jense op papier gezet en
in eigen beheer uitgegeven.
Dat is begonnen nadat hij in
1988 voor familie en kennissen
een bundelje met gedichten
over de natuur en de wandel
sport (een van zijn hobby's)
had samengesteld. Van het een
kwam het ander en zo ver
scheen in 1989 bij uitgeverij
Eburon in Delft zijn bundel
„Een luipaard zei tegen de an-
rijen. Beide zijn in de tentoon
stelling Oriental bij Stubbs
Art te vinden, ook al had De
Vries aanvankelijk wat twij
fels over de batikdoek. Omdat
dezelfde afbeelding - eenvoudi
ge vrouwenfiguren - ook terug
te vinden is op een olieverf op
canvas werkstuk heeft de batik
uiteindelijk toch een plaatsje
in Zierikzee gekregen. Ook het
werk van I Made Saryana en
Arwin Dermawan ademen hoe
eigentijds ook toch iets typisch
Indonesisch. Uit het werk van
Dermawan blijkt bij voorbeeld
zijn Batak-achtergrond, door
dat hij hierin veel houten ver
sieringen verwerkt. Die versie
ringen zijn door de jaren en
weersomstandigheden heen
aangetast door verwering en
zelfs dat heeft Dermawan in
zijn werk tot uitdrukking ge
bracht. Hoe uiteenlopend de
werkstukken ook moge zijn, ze
hebben een rijk, maar goed ge
doseerd kleurgebruik met el
kaar gemeen. Met uitzondering
dan van het werk van HaRa
dat hier en daar wel erg bont is.
In het kader van de ontmoeting
tussen oost en west, hangt het
werk van de Indonesiërs in de
galerie tussen het werk van Ne
derlandse kunstenaars. Die
hebben zich op hun beurt ver
diept in de oosterse cultuur.
Dat is goed zichtbaar, want het
fenomeen Wajangpoppen is rij
kelijk aanwezig. Onder meer
in een qua .kleurstelling in
drukwekkende collage van Jo
ke Blom. Die heeft de bekende
Wajangpoppen gezelschap ge
geven van drie vamps a la Bar
dot en Monroe. Maar ook die
zijn aan een stok bevestigd,
waarmee de galeriehoudster
wil aangeven dat manipulatie
van vrouwen in het westen ook
voorkomt. Samen met de grij
sachtige houten objecten van
Helen Vergouwen, die verwe
ring in de tropen symboliseren
zorgt dit voor een fraai geheel.
Bijzonder zijn ook de troon van
keramiek en metaal van Jose
van der Valk en de aquarellen
van Noella an Benthum. lid
van de groep Schilders van de
Kromme Rijn. Saskia Eggink-
Du Burck is met een serie hele
fijne etsen met oosterse typet
jes opvallend aanwezig. Zij is
niet de enige Schouwen-
Duivelandse die een bijdrage
levert aan het thema Oriental,
want ook Emmy Alma en An
neke Visser geven ieder op ei
gen wijze (bronzen beelden,
maskers en etsen) uitdrukking
aan dit thema. Van Els van
Baarle uit Dreischor zijn zijde-
beschilderde doeken te zien.
Wie dqor middel van de kunst
kennis wil maken met oost en
west kan vanaf zondag 25 juli
kijkje nemen bij Stubbs Art
Gallery aan het Kraanplein.
Zondagmiddag kan dat tijdens
een informele opening tussen
13.30 en 17.30 uur.
tilope; Rendier!. Daarbij is het
niet gebleven, want na de vorig
jaar verschenen Nederlands/
Engelse bundel Als ik over een
pad loop is de pad dood/Natu
re is a circle, zijn er nu drie
bundels in de maak met titels
als ,,'n Galbak eet ook weieens
een bitterkoekje" en ,,'n Tijger
bolletje kan ook weieens wild
zijn". Aan inspiratie heeft de
Delftenaar geen gebrek, dat
blijkt dinsdag'wanneer hij aan
een stuk door het ene na het an
dere gedicht uit zijn mouw
schudt, zonder dat deze op el
kaar lijken. Een topprestatie
die veel van Jense vraagt want
naar zo'n dagje voor de vuist
weg rijmen is hij 's avonds be
hoorlijk moe.
Ringsteken
Dat worden ook de leden van
de Zeeuwse Ringrijders Vereni
ging. De acht paren die ook nu
weer voor het spektakelstuk
van de eerste Tberistendag zor
gen, trekken ondanks de regen
veel belangstelling. Niet alleen
omdat ze met hun originele sje
zen en fiere koudbloedpaarden
voor 'n fraai folkloristisch
plaatje zorgen, maar vooral
ook door de spannende strijd
om de titel beste ringsteker.
Meestal gebeurt dat ringsteken
vanaf de rug van een echt trek
paard, maar omdat het in Zie
rikzee na de herinrichting van
het centrum niet langer is toe
gestaan om voor het ringrijden
tijdelijk wat klinkers te ver-
wijders wordt de strijd nu van
uit een sjees gestreden.
Die strijd is bijzonder span
nend want voordat de ringrij
ders 's middags aan het tweede
gedeelte van hun wedstrijd be
ginnen voeren Angelina en
Bram Francke de lijst aan met
slechts een punt verschil. Tbt
laat in de middag gaat de strijd
voort, voordat uiteindelijk be
kend is dat de zege in Zierik
zee, evenals vorig jaar naar het
duo Francke gaat. Voordat die
zich echter kampioen kunnen
noemen moeten ze eerst nog
kampen met Natasja en Adri
Verhage, de nummers twee van
vorig jaar die net als Angelina
en Bram Francke 89 van de 90
ringen eraf steken.
Veel bezoekers van de Tbe-
ristendag zullen die spannende
eindstrijd niet meeV hebben
meegemaakt. Vanwege het
slechte weer komt de uittocht
al na een uur of drie op gang.
Verwachting t/m maandag 26 juli]
WEERSVOORUITZICHTEN
Zaterdag Zonneschijn 30%
Kans op neerslag 50%
Min.temp. 13 graden
Middagtemp. 20 graden
Windkracht zuidwest 4
Zondag Zonneschijn 30%
Kans op neerslag 50%
Min.temp. 11 graden
Middagtemp. 19 graden
Windkracht zuidwest 4
Maandag Zonneschijn 20%
Kans op neerslag 60%
Min.temp. 10 graden
Middagtemp. 18 graden
Windkracht west 5
ZON- EN MAANSTANDEN
23 juli Zon op 05.46, onder 21.41
Maan op 11.13, onder 23.02
Eerste Kwartier: 26 juli (05.26)
HET WEEROVERZICHT
DE BILT - Het blijft tobben met de
zomer. Depressies houden de ko
mende dagen veel invloed op het
weer in West Europa en het wissel
vallige weer houdt dan ook aan. De
depressie die voor het weer in Ne
derland het belangrijkst is, ligt mor
gen ten zuiden van IJsland. Ze
stuurt eerst een portie warmere
lucht naar ons toe. Morgenochtend
komt deze lucht het land binnen, en
dat gaat gepaard met bewolking en
hier en daar wat regen of motregen.
Morgenmiddag blijft het in het noor
den bewolkt, het wordt er een graad
of 18. In het zuiden heeft de zon
meer kans. Met name tegen de
avond kan het opklaren en dan komt
de temperatuur nog dicht in de
buurt van de 22 graden. Er waait
een meest matige zuidwestenwind.
In het weekeinde speelt de depres
sie ten zuiden van IJsland nog
steeds een rol. Dat betekent dat
(stapel)wolken de zon geregeld af
schermen en dat er van tijd tot tijd
een bui valt. Misschien onweert het
ook. De temperatuur komt in de
loop van het weekeinde weer iets
onder de 20 graden terecht. Begin
volgende week verandert het weer
niet. De kans op enkele buien is ze
ker aanwezig en de temperatuur
blijft ver onder het zomerse niveau.
ZIERIKZEE - Iedereen die
werd gedupeerd omdat de af
gelopen maanden zijn of haar
fiets werd gestolen, kan op za
terdag 31 juli terecht op het po
litiebureau aan het Kerkhof te
Zierikzee.
Daar wordt op zaterdag 31 juli
van 09.00 tot 12.00 uur een fiet-
senkijkdag gehouden. Het pu
bliek heeft daarbij de gelegen
heid om te kijken of het gesto
len vervoermiddel bij de partij
fietsen staat die zijn opgesla
gen in het groepsbureau van de
politie Schouwen-Duiveland.
Mensen wiens postcode in hun
gestolen fiets stond hoeven niet
te reageren. Gevonden fietsen
met postcodes worden door de
politie altijd direct terug be
zorgd bij de eigenaar.
ZIERIKZEESCHER$
NIEUWSBODEÏÜ
Uitgever
Drukkerij Lakenman
Ochtman bv te Zierikzee.
Directie
D. L. van 't Leven.
Hoofdredacteur
P. M. M. Schrauwen
Kantoor
Jannewekken 11, Zierikzee.
Postbus 1, 4300 AA Zierikzee.
Telefoon 01110-16551.
Telefax 01110-14315.
Lezersservice (bezorging)
De krant na 18.00 uur nog niet
ontvangen? Bel 01110-17314.
Maandag t/m vrijdag van 8.00
uur tot 17.30 uur en van 18.00
tot 20.00 uur.
Woonhuisaansluitingen
Redactie (na 17.30 uur)
01110-12951
Fotograaf (na 17.30 uur)
01112-1575.
Abonnementen
Per kwartaal f 48,50
Bij autom. afschr. 1 46,00
Per jaar f 183,00
Bij autom. afschr. f 173,00
Losse nummers f 1,00.
De abonnementsprijzen zijn
inclusief 6% B.T.W.
Opzeggingen dienen een
maand, voor het einde van de
lopende abonnements-periode
schriftelijk bij de Zierikzeesche
Nieuwsbode gemeld te worden.
Inlevertijden advertenties
Maandagkrant
vrijdag tot 13.00 uur
Dinsdagkrant
maandag tot 11.30 uur
Donderdagkrant
woensdag tot 11.30 uur
Vrijdagkrant
donderdag tot 11.30 uur
Voor fouten ontstaan door
telefonische of onduidelijk
geschreven opdrachten wordt
door ons geen verantwoording
gedragen.
Advertentietarieven
Losse mm prijs 64 cent.
Kontrakttarieven op aanvraag,
„succesjes" (t/m 4 regels) f 7.-
De advertentieprijzen zijn
exclusief 171/2% B.T.W.
ZIERIKZEE -... „Met s Heren zegen, stopt straks
de regen." Zelfs op het meest sikkeneurige gezicht
van een verregende toerist verschijnt een brede
glimlach. Je moet wel een onverbeterlijke zuur
pruim zijn als de gedichten van Jan Jense uit Delft
je onberoerd laten. Dinsdag tijdens de eerste Toe
ristendag in Zierikzee trekt hij met zijn zonnige en
vooral dichterlijke optreden veel belangstelling,
want een beetje vrolijkheid kan de horde in kleurig
plastic gestoken toeristen op deze natte dag wel ge
bruiken.
5 A