'Eigenlijk kun je niet meer
spreken van De Jongeren'
Van jeugdsoos naar jongerencentrum
DINSDAG 29 DECEMBER 1992
OUDEJAARSBIJLAGE
ZIERIKZEE - De tijd van de 'ouderwetse'
jeugdsoos lijkt voorbij te zijn. Op Schouwen-
Duiveland is er eigenlijk nog maar één van het
oude stempel; De Pul in Bruinisse. Brogum in
Zierikzee is geen jeugdsoos meer maar een
podium voor theater en muziek. En ook in
Haamstede is het tij aan het keren. Ook Big S is
zichzelf aan het omvormen van een jeugdsoos tot
een jongerencentrum. Een requiem voor de
jeugdsoos.
Het begon allemaal in de
jaren zeventig. Onder
jongeren werd de roep om een
eigen ruimte steeds sterker.
Zij wilden een
ontmoetingsruimte waar ze
ongedwongen elkaar konden
ontmoeten, waar de muziek
werd gedraaid die ze ook
thuis zelf draaiden en waar
eventueel ook een licht
alcoholische versnapering kon
worden genuttigd zonder dat
het zakgeld in één klap op
was. Met andere woorden; de
jongeren wilden een plek
waar ze hun eigen cultuur
konden beleven zonder
afhankelijk te zijn van
commerciële instellingen.
„Het was eigenlijk een soort
staartje van de Flower
Power", aldus
jeugdwerkleider J. Elenbaas.
Een jeugdsoos was in de
zeventiger jaren vaak ook een
politiek centrum, een soort
reactie van de jongeren op de
maatschappij waarin zij
moesten leven. Er was onder
jongeren verzet tegen de
gevestigde orde, verzet tegen
bijvoorbeeld de oorlog in
Vietnam. Jongeren zochten
naar hun eigen identiteit.
Jeugdsosen ontstonden vaak
uit heel idealistische
overwegingen". Ook op
Schouwen-Duiveland schoten
de jeugdsosen als
paddestoelen de grond uit. In
Burgh-Haamstede klopten een
paar jongeren aan bij de
toenmalige burgemeester
Everwijn. Na het nodige
praten en onderhandelen
kregen de jongeren een
leegstaande woning'•aan het
Sluispad toegewezen. Niet
veel later, in 1969 was Big S,
zoals de soos in Burgh-
Haamstede gedoopt werd, een
feit. Een paar jaar later, in
1972, werd in Zierikzee
jeugdsoos Brogum opgericht.
Vérder kreeg Brouwershaven
zijn Zenith, werd in Bruinisse
De Pul opgericht, en ging in
Scharendijke jeugdsoos Trace
van start. Weer wat later
kwam in Nieuwerkerk De
Kêête van de grond, ontstond
jeugdsoos De Gouwe in
Noordgouwe en werd in
Zonnemaire soos Theseus
opgericht. Na de teloorgang
van Zenith zag in
Brouwershaven jeugdsoos
Tootje het levenslicht. Jongste
loot aan de stam was, en is,
jeugdsoos The Well in
Noord welle.
Van meet af aan konden
vrijwel alle jeugdsosen op
Schouwen-Duiveland zich
verheugen in een grote, zelfs
steeds toenemende,
belangstelling. De jeugdsoos
werd het toevluchtsoord bij
uitstek voor het merendeel
van de jongeren.
Een jeugdsoos was toen in de
regel een vrij donkere
spelonk met afgetrapte
bankstellen als zit- of
ligplaatsen, een verlaagd en
in ieder geval donker
geschilderd plafond, en vooral
natuurlijk een stereo
installatie die wellicht niet
geheel zuiver klonk maar wel
de muziek produceerde waar
om gevraagd werd. De disc-
jockeys waren over het
algemeen zeer populair. Hun
belangrijke rol in het
soosgebeuren gaf hen een
zeker aanzien. De enorme
belangstelling was er de
oorzaak van dat de meeste
jeugdsosen al snel met
ruimtegebrek te kampen
kregen. Brogum in Zierikzee
verhuisde naar het huidige
onderkomen aan de
Julianastraat, de Bruse
jeugdsoos De Pul verhuisde
van de kelder onder het
dorpshuis naar een eigen'
honk aan het Stenenpad.
Kortom; het ging de
jeugdsosen voor de wind.
In de beginperiode
organiseerde iedere zichzelf
respecterende jeugdsoos met
enige regelmaat thema
avonden. Drugs, alcohol en
niet te vergeten
geslachtsziekten waren
geliefde onderwerpen. Ook
schroomde men niet discussie
avonden met een politiek
tintje te houden. „Politiek
was vaak een hot item", aldus
Elenbaas. „Er was begin
zeventiger jaren wat dat
betreft van alles gaande. In
Amsterdam had je de provo's
en ook op het platteland
stonden de jongeren niet
onverschillig tegenover
politiek. Ze hadden nog zoiets
van: De jeugd heeft de
toekomst. Wij kunnen de
maatschappij veranderen als
wij dat willen". De jongeren
kwamen op voor het
voortbestaan van hun cultuur.
Tben piraat radio Veronica
van de zee en uit de ether
dreigde te verdwijnen
trokken grote aantallen
jongeren, vaak daartoe
aangespoord door jeugdsosen,
naar Den Haag om te
protesteren tegen wat zij een
onzalig en onzinnig plan van
minister Van Doorn vonden.
Ondertussen evolueerden de
jeugdsosen van jeugdhonk
met louter muziek naar
plaatsen waar je ook in alle
rust een goed gesprek kon
voeren. Onder meer Brogum
beschikte toen over een
leeszaal en een speelzaal waar
een biljartje gelegd kon
worden of waar men een potje
kon tafeltennissen. Financiële
problëmen waren in die
hoogtijdagen in de regel niet
aan de orde.
Van de contributie van de
leden konden de meeste
evenementen betaald worden,
het onderhoud werd vaak in
eigen beheer door
vrijwilligers gedaan en het
was vrijwel nooit een
probleem om vrijwilligers
voor bar en disco te vinden.
Meer en meer werd het beleid
doelmatiger. Jeugdsozen
groeiden uit tot professionele
instellingen. Er kwamen
statuten en reglementen. De
thema-avonden verdwenen
langzamerhand. Zij maakten
plaats voor concerten. In het
begin van de jaren tachtig
keerde het tij voor de
jeugdsozen. De commercie
meende een gat in de markt
te ontdekken. Discotheken
verrezen overal en de
jeugdsoos was niet langer het
belangrijkste
ontmoetingscentrum voor de
jeugd. Jeugdwerkleider
Elenbaas: „Het publiek
veranderde ook in die jaren.
Soosbezoekers werden steeds
kritischer". In het begin kon
men volstaan met een relatief
goedkope en simpele stereo
installatie. De eisen werden
echter steeds verder
opgeschroefd. Disco
exploitanten sprongen daar
handig op in met fraaie
installaties en uitgebreide
lichtshows. In die jaren
tachtig komen steeds meer
jeugdsozen in de problemen.
De ledentallen lopen terug en
alleen bij concerten of andere
evenementen slaagt men er zo
nu en dan nog in de zaal vol
te krijgen. Financiële
problemen dienen zich aan.
Dé jeugdsozen doen er alles
aan om het verloren publiek
weer terug te halen, maar dat
blijkt een schier onmogelijke
opgave. Het enige dat erop zit
is het roer omgooien. Op zoek
gaan naar wegen om een
andere, breder, publiek te
trekken. Dat houdt in dat de
ene verbouwing op de andere
volgt en dat veel jeugdsozen
bij hun gemeenten aan
moeten kloppen om steun.
Hier en daar leeft het
soosleven weer tijdelijk op,
maar de conclusie dat de
echte ouderwetse jeugdsoos
eigenlijk niet meer past in de
jaren tachtig dringt door.
Elenbaas: „Ik denk dat het
veranderen van de jeugd daar
de belangrijkste oorzaak van
is. In de zeventiger jaren kon
je spreken van 'de jongeren'.
Nu kun je niet meer spreken
van een homogene groep.
Onder jongeren zie je niet één
jongerencultuur, maar een
heleboel kleine subculturen".
Elenbaas trekt een
vergelijking met de muziek.
„Popmuziek is vaak een heel
goede spiegel van de
maatschappij. Goed
beschouwd is er eigenlijk niet
zoveel verschil tussen een
fenomeen als Woodstock en
een muzieksoort als
bijvoorbeeld de Punk. Als je
nu naar de top-40 kijkt zie je
een heleboel verschillende
soorten muziek. House, rock,
maar soms ook populair-
klassiek".
Elenbaas stelt dat de
jeugdsozen een belangrijke
rol hebben gespeeld in de
emancipatie van jongeren.
Jongeren in 0e zeventiger
jaren waren op zoek naar
zichzelf, op zoek naar hun
plaats in een maatschappij
waar ze zich vaak helemaal
niet in thuisvoelden. De
eigenwaarde van jongeren
stond centraal in jeugdsozen
en dat grondbeginsel geldt
nog steeds voor
jongerencentra. „Ik denk dat
heel veel jongeren er heel veel
aan hebben gehad", aldus
Elenbaas. „Je ziet
bijvoorbeeld dat mensen eerst
als lid een jeugdsoos
binnengaan, maar later in het
bestuur terecht komen en
leren om dingen te
organiseren. Leren om met
anderen in groepsverband om
te gaan. Bij het opzetten van
een concert of een
muziekfestival komt heel wat
kijken, en daar leer je ook
ontzettend veel van", aldus de
jeugdwerkleider. Dat de
ouderwetse jeugdsoos nog
maar mondjesmaat zal
voorkomen in de toekomst
doet Elenbaas met enige
weemoed terugkijken op al
die jaren dat die jeugdsozen
een toevluchtsoord waren
voor jongeren. Volgens
Elenbaas is in het
uitgaanspatroon van jongeren
ook weer een kentering
zichtbaar. Veel jongeren
hebben genoeg van strakke en
cleane disco's. Zij willen sfeer.
De jeugdsoos zoals die in de
zeventiger jaren bestond zal
niet meer terugkomen. Maar
er komen andere zaken voor
in de plaats en de teloorgang
van jeugdsozen wil volgens
Elenbaas absoluut niet zeggen
dat jongeren niet meer actief
bezig zouden kunnen zijn met
hun eigen cultuur. „Je ziet
toch steeds weer dat groepen
jongeren met nieuwe
initiatieven komen. Neem
bijvoorbeeld Beachpop. Dan
is er toch weer een stel
mensen dat z'n schouders zet
onder zo'n project".
Vergelijkbaar is de situatie in
en om Scharendijke. In 1989
werd jeugdsoos Trace
opgeheven. Maar met het
verdwijnen van Trace
verdween de muziek niet
uit de Middenschouwse kern.
Trace verdween en het
bluesfestival kwam. „En nu
zie je daar weer dat uit de
organisatie van dat festival
de Stichting Middenschouwen
Cultureel is voortgekomen",
aldus Elenbaas.
Brogum, ooit de grootste
jeugdsoos van Schouwen-
Duiveland is anno 1992 een
theater voor muziek en
theater. Elenbaas: „Je ziet dat
wat vroeger een jeugdsoos
wordt nu een culturele
voorziening is. Dat is een heel
andere benadering, maar je
ziet het wel steeds meer. Je
ziet steeds meer een
bedrijfsmatige benadering. Ik
vind het wel jammer dat de
eigenlijke functie van de
jeugdsozen verloren gaat,
maar er komt iets anders voor
in de plaats". Wie als podium
voor muziek en theater goed
wil draaien moet concurreren
met disco's,
sportverenigingen, tv. De
praktijk leert dat als je de
zaal vol wilt hebben je niet
net als vroeger de indertijd
roemruchte Westerschouwse
formatie Vol Schouwse Hoop
moet uitnodigen maar moet
zorgen dat er een band met
een klinkende naam op het
podium staat. En
theateroptredens zijn volgens
Elenbaas een hoofdstuk
apart.
„Als je echt een
theaterprogramma wilt
brengen dat staat is daar
geld, moed en
doorzettingsvermogen voor
nodig". Elenbaas, zelf een
produkt van, The Seventies,
mist die speciale sfeer van de
zeventiger jaren wel een
beetje. „Je ziet ook dat
jongeren daar weer steeds
meer behoefte aan hebben. Ik
heb er ook vertrouwen in dat
die sfeer weer terugkomt.
Ook al verdwijnen de
jeugdsozen".
