Uitgeverij/boekhandel De Koperen Tuin,
schutspatroon van 't Zeeuwse erfgoed
OUDEJAARSBIJLAGE ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE
Begin volgend jaar verschijnt
ook een publikatie van Jan
Peter Verhave over Jan de
Prentenknipper, een man die
in werkelijkheid Jan
Huiszoon heette en die leefde
van 1799 tot 1870. Dit boek
met kleurenfoto's van zijn
fraaie knipkunst moet een
beeld geven van zijn leven,
zijn werk en zijn geloof, want
Jan de Prentenknipper moet
een zeer gelovig iemand zijn
geweest, getuige de vele
religieuze onderwerpen die
hij heeft uitgebeeld.
Daarmee komt het eind van
de uitgaven over een of ander
regionaal onderwerp nog lang
niet in zicht. De
Zeelandkunde, zoals Bruijns
die belangstelling voor en
kennis over de eigen regio
noemt is als een „uitdijend
heelal" een onuitputtelijke
bron die de eerstkomende
jaren nog niet zal opdrogen
en waaruit vele historici en
schrijvers nog volop inspiratie
kunnen putten. Wellicht dat
dit in de toekomst nog eens
zal leiden tot een boek waarin
de geschiedenis van Zierikzee
of Schouwen-Duiveland wordt
beschreven. „Een
wetenschappelijk
verantwoord en tegelijkertijd
ook prettig leesbaar boek
daarover, daar zit De Koperen
Tuin een beetje op te
wachten" verklapt Bruijns,
die zelf de geschiedenis van
Kortgene op papier zette.
Als dat nog te schrijven boek
net zo uniek is als het boek
van P. Boot over het leven op
het platteland van
Schouwen-Duiveland in
vroeger tijden, dan zit het wel
goed!
Zelf zal hij zich niet aan die
klus wagen, hoe graag hij ook
bronnenonderzoek verricht.
Aan het draaiende houden
van een uitgeverij en twee
boekhandels heeft hij samen
met zijn mede-vennoten zijn
handen meer dan vol. De
klaagzangen dat de
boekhandel een noodlijdende
branche is, gaan dan ook een
beetje oor in oor uit bij deze
uitgever want zo zegt hij „ik
zie het niet somber in" en
wellicht komt dat omdat voor
Bruijns en zijn medevennoten
hun bedrijf meer is dan
alleen een manier om geld te
verdienen, het is immers ook
een mogelijkheid om de
belangstelling voor het boek
te bevorderen.
Vissersverhalen over het
Leven in de Delta. Bij het
verzamelen van materiaal
voor dat boek kreeg de auteur
regelmatig persoonlijke
belevenissen over deze
natuurramp te horen.
Wilde hij aan de hand van
interviews - een stukje orale
geschiedbeoefening - een
realistisch beeld van deze
tragedie kunnen schetsen dan
was nu het juiste moment
daarvoor aangebroken. Niet
alleen omdat het aantal
getuigen afneemt maar ook
gezien het feit dat in 1993
wordt herdacht welk drama
zich veertig jaar geleden in
Zuidwest-Nederland heeft
voltrokken.
Om aan de grote vraag naar
het boek te kunnen voldoen -
de eerste twee drukken van
elk vijfduizend exemplaren
waren in minder dan geen
tijd al uitverkocht - wordt
met man en macht gewerkt
om eind januari met een
derde druk op de markt te
komen. Twee maanden in
totaal heeft een van de persen
van Drukkerij Lakenman en
Ochtman daarvoor non stop
moeten draaien in een tempo
dat het best te omschrijven is
als een permanente uitstoot
van pagina's.
Het boek over de Ramp, dat
Bruijns naast de opening van
de boekhandel in Goes en de
overname van boekhandel De
Vries in 1991 als een
hoogtepunt in de nog jonge
geschiedenis van de Koperen
Tuin beschouwt, is niet de
enige uitgave van De Koperen
Tuin die op dit moment bij
L&O wordt gedrukt.
Naar verwacht komt half
december het boek Een
zomerreis door 18e eeuws
Zeeland van Jan Kuipers uit.
Aan de hand van prenten,
kaarten van onder andere de
Hattinga's, gravures en
stadsplattegronden beschrijft
Kuipers het leven in de jaren
rond 1774.
Nog voordat de deuren van de
boekhandel in 1988
opengingen was de eerste
uitgave van De Koperen Tuin
al verschenen; een boek dat
de geschiedenis van de
monumenten in Middelburg
beschrijft.
Er zouden vanaf dat moment
nog zo'n vierentwintig andere
uitgaven volgen. Uitgaven die,
hoe uiteenlopend ook, het
Zeeuws erfgoed onder
aandacht van het publiek
brengen. Elk jaar ook
verschijnt er bij De Koperen
Tuin een speciale uitgave in
het kader van de
Kinderboekenweek. Na het
Kijk-kras en kleurboek; Land
en zeezicht, boerenbedrijf in
Zeeland; Op zoek naar het
beulszwaard, waarin het
inmiddels in veel
huisgezinnen bekende
Museumwetebeesje werd
geïntroduceerd, verscheen dit
jaar de Tbvenaar in
Spiegelland. Uitgever Jan
Bruijns gniffelt nog een
beetje daarover, 't Is immers
ook zo'n heerlijk verhaal over
een omgekeerde wereld
(Zeeland), waar kinderen nu
eens de dienst uitmaken.
Hoe leuk en educatief die
uitgaven in het kader van de
Kinderboekenweek ook
mogen zijn, Jan Bruijns weet
al op voorhand dat De
Koperen Tuin daar geld op
toe moet leggen. Dat is echter
geen reden om het dan maar
niet te doen, want zegt de
uitgever „Als uitgever weet je
dat uitgaven soms wel leuk
zijn maar commercieel gezien
geen succes zullen worden.
Dit probeer je dan te
compenseren met andere
uitgaven".
In tegenstelling tot de meeste
andere uitgeverijen werkt De
Koperen Tuin dan ook niet
met een vaste formule die
bepaalt dat de kosten niet
meer dan een kwart tot een
derde van de totale opbrengst
mogen bedragen. Commercie
is zeker niet de enige
drijfveer van deze Goese
uitgeverij. Het educatieve of
zo men wil het informatieve
speelt net zozeer mee, evenals
de kwaliteit van de inhoud.
Want hoejvel De Koperen Tuin
de schrijver alle ruimte voor
zijn verhaal wil bieden,
waakt de uitgeverij wel over
de inhoud, 't Komt dan in
tegenstelling tot wat bij
sommige uitgeverijen gebeurt
ook niet voor dat een script
rechtstreeks naar de zetter
gaat. „We moeten het zelf ook
aardig vinden" zegt Bruijns.
Hoewel de commercie dus niet
voorop staat, betekent dat
niet dat het commerciële
aspect voor De Koperen Tuin
geen rol speelt. Jan Bruijns
en zijn mede-vennoten - De
Koperen Tuin is een
vennootschap onder firma -
weten immers dat aardige
boeken alleen nog geen brood
op de plank brengen.
Uitgeven is bovendien vaak
een kwestie van risico nemen,
al valt dat in Zeeland volgens
Bruijns wel mee omdat het
een kleine markt is. Daardoor
zijn de risico's wel wat
kleiner. Daartegenover staan
echter ook lagere winsten,
gezien de kleine oplage van
de uitgaven.
Hoe dan ook, het is en blijft
altijd een vraagteken of een
uitgave bij het publiek
aanslaat, ook al bestaat er in
Zeeland over het algemeen
grote belangstelling voor
uitgaven over de regio. „Als
je dat als uitgever zou weten,
dan zou je natuurlijk alleen
bestsellers op de markt
brengen" lacht Bruijns. „Het
inschatten van de publieke
belangstelling is vooral een
kwestie van vallen en
opstaan, een vaardigheid
waarvoor hoe dan ook
leergeld moet worden
betaald". Dat weet Bruijns uit
ervaring al wil hij niet
precies zeggen welke van zijn
uitgaven zijn geflopt.
De onverkoopbare exemplaren
na verloop van tijd tegen
dumpprijzen slijten, een
veelbeproefde manier van
boekhandelaren om van hun
winkeldochters af te komen is
iets wat De Koperen Tuin uit
principe niet doet. „Daarmee
maak je je eigen uitgeverij
kapot, omdat de mensen dan
een of twee jaar gaan wachten
met het aanschaffen van deze
uitgave".
In het geval van de laatste
uitgave van De Koperen Tuin,
het boek van Kees Slager over
De Ramp zal dat zeker niet
gebeuren. De belangstelling
ervoor overtreft alle
verwachtingen. Bruijns: „Het
leeft nog sterker dan we
hadden verwacht". Bovendien
spreekt het boek waarvan in
januari de derde druk
(negenduizend exemplaren)
verschijnt, de mensen aan
omdat Slager een beeld
schetst zoals de mensen dat
ook zelf hebben beleefd.
Het idee om een boek over de
Februari-ramp van 1953 te
schrijven ontstond eigenlijk
een paar jaar geleden naar
aanleiding van het boek
ZIERIKZEE/GOES - Leg een doorsnee Goesenaar
de naam De Koperen Tuin voor. In negen van de
tien gevallen zal die rechtstreeks verwijzen naar
de boekhandel in de Gasthuisstraat, een lustoord
voor de liefhebber van het boek. Dat De Koperen
Tuin ook de naam van een door Simon Vestdijk in
1950 geschreven psychologische roman is, zal
aanmerkelijk beduidend minder vaak worden
genoemd. Het tekent de bekendheid van de Goese
boekhandel en uitgeverij van Jan Bruijns en Elly
Kloos en Theo en Ine Spinnewijn. Een bekendheid
die verder reikt dan De Bevelanden, want ook op
Schouwen-Duiveland heeft deze
boekhandel/uitgeverij door de overname van
boekhandel Herman De Vries in 1991 voet aan de
grond gekregen.
Wat bezielt iemand om de
zekerheid van een vaste baan
in het onderwijs te verruilen
voor de onzekerheden die het
ondernemerschap
onvermijdelijk met zich
meebrengt. Dat moet zoiets
zijn als een sprong in
onpeilbare diepten, een
sprong ook waarvoor lef en
inzet nodig is, maar die
tegelijkertijd ook een
uitdaging inhoudt. En dat
was iets waaraan Jan Bruijns
na twaalfeneenhalf jaar
onderwijs behoefte had. De
strakke regelmaat van het
leven binnen de schoolmuren,
de sleur van jaar in jaar uit
min of meer dezelfde
taallesjes deden Bruijns
twijfelen of hij dat nu zijn
gehele leven lang wilde doen.
Het idee om samen met zijn
vrouw Elly, eveneens uit het
onderwijs afkomstig een
boekhandel te beginnen,
kreeg een zetje in de goede
richting na de kennismaking
met het echtpaar Theo en Ine
Spinnewijn. Het klikte tussen
die vier zo goed, dat ze het
idee van een eigen
boekwinkel annex uitgeverij
verder gingen uitwerken. Een
paar jaar lang kwamen ze
daarvoor wekelijks een
avondje bijeen. Daarnaast
moest ook het vereiste
vakdiploma voor de
boekhandel worden behaald,
een driejarige avond-
opleiding.
Door deze gedegen
voorbereiding was het voor
het viertal niet moeilijk om
bij de bank het benodigde
krediet te krijgen om in Goes
een boekhandel te beginnen.
Het tij daarvoor was in 1988
in ieder geval gunstig omdat
een gerenommeerde Goese
boekhandel zijn deuren sloot
en boekminnend Goes vreesde
dat de Ganzestad verstoken
zou blijven van een
kwaliteitsboekhandel.
Dat dat allemaal zo soepel
ging was volgens Jan Bruijns
vooral te danken aan het
positieve advies van het
Centraal Instituut voor het
Midden- en Kleinbedrijf. Dat
betekende immers dat de
staat garant stond, in geval er
onverhoopt iets mis zou gaan.
Hoewel het accent duidelijk
op de boekhandel ligt, heeft
De Koperen Tuin vooral ook
als uitgeverij ruime
bekendheid gekregen.
