Bijlmerbewoners kampen met
psychische problemen na ramp
Minder ontslagaanvragen:
minder uitstoot naar wao
Meer echtscheidingen
en soms zelfdoding
Burger wil meer
praktische daadkracht
van de bestuurders
Philips Terneuzen: 100 banen weg
Gas 2,6 cent
goedkoper
2
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE
Stress bij politie:
DN HAAG - Politiemensen scheiden vaker en
meer plegen zelfmoord dan het gemiddelde. Dit
is het gevolg van de stress in hun baan. Dit
constateert J. Kaiser, trainer stresshantering
van het Zuid-Nederlands Instituut voor ge
meentepolitie in Heerlen. Hij deed onderzoek
onder cursisten.
Kaser constateerde dat de
uitkomsten van een Ameri
kaans onderzoek, ook voor
Zuid-Nederland opgingen.
In de afgelopen zeven jaar
pleegden zes politiemensen
in Limburg zelfmoord. Het
echtscheidingspercentage
bleek volgens Kaiser ook
hoog te liggen. Om politie
mensen beter met hun span
ningen te laten omgaan,
heeft het ministerie van
binnenlandse zaken een
trainingspakket „stress
hantering" ontwikkeld.
Dat wordt woensdag tijdens
de werkconferentie „Voor
koming van stress in de po
litiepraktijk" in Lelystad
gepresenteerd. Aan het
Zuid-Nederlandse Instituut
voor gemeentepolitie in
Heerlen worden sinds de be
ginjaren tachtig anti-stress
trainingen aan aankomen
de en ervaren politiemen
sen gegeven. Volgens
stresstrainer Kaiser is de
oorzaak van het stresspro
bleem bij politiemensen te
rug te voeren op de specifie
ke spanningen waarmee zij
in hun werk te maken krij
gen en de invloed van de be
roepscultuur. De meeste
spanning ervaren politie
mensen volgens hem in ge
weldssituaties en bij slecht -
nieuws-gesprekken: als zij
iemand het overlijden van
een familielid moeten over
brengen. Uit Kaisers onder
zoek bleek ook dat het ge
brek aan geestelijke onder
steuning en begrip door
chefs als stressversterkend
werd ervaren.
„Als een agent van een do
delijke steekpartij komt,
mag hij niet zonder enig ge
sprek naar een geluidsover-
last-zaakje worden ge
stuurd", meent Kaiser,
„Maar dat gebeurt wel."
CDA-fractievoorzitter Brinkman:
DEN HAAG - De kloof tussen de politiek en de bur
gers kan verkleind worden als bestuurders er voor
zorgen dat ze meer praktische daadkracht tonen. De
sfeer van deze tijd, waarin de aandacht meer gelegd
wordt op de individuele verantwoordelijkheid,
vraagt dat. Dat zei CDA-fractievoorzitter Brinkman
tijdens een bijeenkomst van het Genootschap van
Hoofdredacteuren.
Volgens Brinkman is het"höo*g
tijd voor „een afrekening met.
de resten van de jaren zestig
Hij doelde in dat verband op de
vele vormen van inspraak en
medezeggenschap die in die ja
ren in hun oorsprong vonden.
Hij doelde daarbij op in
spraakprocedures, medezeg
genschapsorganen en dergelij
ke. Deze nieuwe verschijnings
vormen van de democratie heb
ben niet meer tevredenheid bij
de burger veroorzaakt, zo stel
de Brinkman. Brinkman
noemde in dat verband ook het
referendum. Hoewel hij on
langs tijdens de algemene be
schouwingen de CDA-blokka-
de tegen verdere studie van de
OTTERLO - In het Rijksmu
seum Kröller-Müller in Otterlo
vindt van 21 november tot 7 fe
bruari de tentoonstelling „De
Kröllers en hun architecten"
plaats. Zij bestaat onder meer
uit een reconstructie van de
plattegrond van het door Hen
ry van de Velde in de jaren
twintig ontworpen „grote mu
seum". Het echtpaar Kröller-
Müller heeft zo'n dertig lang
(1910-1940) gewerkt aan de tot
standkoming an een breed seal
aan soorten gebouwen. Zij de
den dat in samenwerking met
zes architecten.
fenomeen wegnam, is hét en
thousiasme bij Brinkman voor
het referendum minimaal. „Ik
vraag me af of we het over
heidsbestuur niet te fraai heb
ben opgetuigd. Het gaat in de
politiek toch om concrete
kwesties als criminaliteit, het
milieu en de mestproblema
tiek". Burgers verlangen vol
gens hem meer concreet beleid
op dit soort punten. Brinkman
vindt ook dat krachtig het mes
gezet moet worden in allerlei
langdurige inspraakprocedu
res rond planologische beslis
singen, waarbij betrokkenen
ook nog eens achteraf de moge
lijkheid tot de gang naar de
rechter wordt geboden. De po
sitie van gemeenteraden en
provinciale staten in dit soort
kwesties moet volgens hem
juist versterkt worden. De be
sluitvorming moet meer ge
bundeld worden, want nu weet
vaak niemand meer wie er ei
genlijk aan zet is.
Opmerkelijk was het pleidooi
van Brinkman om de positie
van de Tweede Kamer tegen
over het kabinet te versterken.
Door het toenemende monis
me, waarbij de coalitie dik
wijls op voorhand al gebonden
is aan kabinetsbeslissingen, is
het zicht van de burger op de
besluitvorming afgenomen, zo
meent de CDA-fractievoorzit
ter.
Tijden en standen volgens getijdetafel Hydro-meteocentrum Zeeland t.o.v. NAP
ROOMPOT BUITEN
Datum
Hoogwater
Laagwater
tijd
stand
tijd
stand
14 november
05.40
159
11.25
-
137
18.00
172
23.50
-
125
15 november
06.15
152
12.15
-
142
18.45
169
-
16 november
07.00
144
00.40
-
120
19.35
164
13.10
-
144
14 november
04.00
173
10.15
-
139
16.20
190
22.35
-
126
15 november
04.40
162
11.00
-
142
17.05
181
23.25
-
118
16 november
05.35
147
11.55
-
142
18.00
168
-
14 november
05.05
169
11.35
-
147
17.30
183
23.50
-
135
15 november
05.50
163
12.20
-
152
18.15
177
-
16 november
06.35
152
00.40
-
130
19.55
171
13.10
-
154
14 november
05.20
165
11.30
-
144
17.45
178
23.50
-
131
15 november
06.00
158
12.15
-
148
18.35
175
-
16 november
06.50
149
00.45
-
126
19.45
170
13.05
150
WEMELDINGE
Doodtij: 19 november
Actuele informatie over afwijkingen 06-91122353
'Als ik een vliegtuig hoor wil ik vluchten'
AMSTERDAM - „Telkens als ik een vliegtuig hoor
overkomen, heb ik de neiging uit de flat te vluchten.
Vervolgens móet ik naar het raam toe om te kijken
waar dat ding is. Dan blijf ik net zolang kijken tot
dat het toestel zo ver weg is dat het niet meer op onze
flat kan vallen".
Mevrouw C. Hermsen (65) doet
nerveus haar relaas in de
spreekkamer van haar huis
arts. Sinds het vliegtuigonge
luk in de Bijlmermeer heeft ze
last van psychische en lichame
lijke problemen, terwijl ze
daarvoor nooit ergens last van
had. Nu ze plotseling mank
loopt moet ze naar de fysiothe
rapeut. Ook staat ze inmiddels
onder behandeling van het Ri-
agg in Amsterdam zuid-oost.
Kwalen
Ze is niet de enige buurtbewo
ner met allerlei kwalen die
ontstonden na het neerstorten
van het El Al-vrachtvliegtuig
op de flats Kruitberg en Groe-
neveen op 4 oktober. Veel meer
mensen die vanuit de omrin
gende flats het ongeluk hebben
zien of horen gebeuren, onder
vinden last hiervan. Met name
het geluid van overvliegende
vliegtuigen veroorzaakt bij ve
len een soort schrikreactie. Uit
angst duiken ze onder het bed
of gaan ze voor het raam staan
kijken, sommigen rennen de
flat uit en blijven op het bal
kon staan totdat „het gevaar"
is geweken. Ook op straat blij
ven mensen soms staan kijken
tot het motorgeluid weer we
gebt. Op drukke dagen komt
om de paar minuten een vlieg
tuig over het zuidoostelijk deel
van de hoofdstad, zowel stij
gende als landende toestellen.
Het grootste bezwaar van de
Bijlmerbewoners is dat de
vliegtuigen erg laag vliegen zo
dat het motorgeluid duidelijk
is te horen. „Vaak kunnen we
de nummers op de toestellen
zien. Mensen die hoog wonen
zeggen dat ze soms zelfs de be
manning in de cockpit zien zit
ten", zegt een geplaagde buurt
bewoonster.
Kort geding-
De psychische problemen zijn
opgepikt door huisarts A.M.N.
Makdoembaks, die zijn prak
tijk in de Bijlmer heeft. Na
mens twaalf van zijn patiënten
heeft de Amsterdamse advo
caat mr. drs. A.R. Haakmat een
kort geding aangespannen te
gen de Staat om een vliegver
bod boven de Bijlmermeer te
krijgen voor de duur van ten
minste zes maanden. Het ge
ding dient donderdag in Den
Haag.
De juridische procedure is aan
gespannen namens twaalf
mensen, maar de lijst met per
sonen met medisch-psychische
klachten is inmiddels gegroeid
tot 82 namen. Allen vinden de
opschorting van acht dagen
van vluchten boven het ramp
gebied te kort. Zij kregen pas
medische klachten nadat de
vluchten hervat waren en wil
len een langere periode om bij
te komen van deze ervaring.
Mevrouw Hermsen woont op
de tiende etage van Klieverink,
een flatgebouw met 18 woonla
gen, dat op ongeveer 300 meter
van de plek staat waar het toe
stel is neergekomen. Elke dag
wordt ze herinnerd aan de
ramp omdat ze vanuit haar
huiskamer uitkijkt op het ga
pende gat in de flats, waar nu
sloopwerkzaamheden plaats
vinden. Op de bewuste avond
hoorde mevrouw Hermsen
„een steeds harder wordend ge
luid van motoren. Meteen voel
de ik dat er iets vreselijks ging
gebeuren. Vlak daarop zagex^
we het toestel vlak langs de
flat en over de metrobaan sche
ren en zich in de flat boren. Ik
durfde niet meer naar buiten te
kijken en kroop achter de
bank. Daarna vluchtte ik de
flat uit omdat ik bang was dat
we werden geraakt door
brokstukken."
Beelden
Zoals meer ooggetuigen zag ze
de eerste dagen na het ongeluk
de beelden van het ongeluk
steeds voor zich. Maar behalve
wat geïrriteerdheid had ze
geen bijzondere moeilijkhe
den. Totdat de luchthaven
Schiphol na een week de vluch
ten boven het gebied hervatte.
„Vooral in de avond hoor je elk
geluid en raakte ik al in paniek
als de wasmachine ging centri
fugeren. 's Nachts begon ik de
vliegtuigen te tellen. Het is
echt een telmanie geworden.
Gisternacht heb ik 29 toestel
len over horen vliegen. En als
ik uiteindelijk wel in slaap val,
heb ik nachtmerries en word
schreeuwend wakker." Om de
toch al niet beste gezondheids
toestand van haar man te spa
ren, slapen ze nu in aparte ka
mers.
Dit soort klachten van omwo
nenden komt de behandelend
huisarts, Makdoembaks, in
zijn praktijk nu dagelijks te
gen: „Alle psychische en daar
uit voortvloeiende lichamelij
ke problemen worden veroor
zaakt door een enorm angstge
voel. Dat uit zich onder meer in
slapeloosheid, hyperventilatie,
hoofdpijn, diarree, maagklach
ten, depressiviteit en zelf
moordgedachten. Kinderen be
ginnen opeens te stotteren. Ver
der ontstaan door alle spannin
gen in een gezin relatieproble
men. Hele levens zijn ont
wricht geraakt." Volgens
Makdoembaks is de terugval
bij zijn patiënten, nu ruim vijf
weken na de ramp, enorm. „Ze
hebben toch weer het gevoel in
een achtergestelde buurt te wo
nen en dat ze niet serieus wor
den genomen. De buitenwereld
denkt dat het wel meevalt. De
eerste fase van medeleven is
voorbij, nu begint de fasè van
isolatie en ontmoediging." Zo
verklaart de huisarts dan ook
dat de omwonenden als
„randslachtoffers van de
ramp" pas nu in de knel komen
en hulp zoeken.
Hulpvragen
Bij het Riagg in Amsterdam
zuid-oost zijn tot nu toe 270
hulpaanvragen voor nazorg
binnengekomen. Volgens een
woordvoerster kan een deel
van de hulpvragers na enkele
gesprekken op eigen kracht
verder, maar komt een nog on
bekend aantal mensen in aan
merking voor verdere behan
deling. Riagg-directeur A.M.
Stuyfzand ondersteunt dan
ook de eis tot een vliegverbod,
omdat „de overvliegende
toestellen het psychisch lijden
van de cliënten verergeren". Er
is ook steun van twee gezag
hebbende psychiaters van het
Academische Medisch Cen
trum (AMC) in Amsterdam,
prof. B.P.R. Gersons en dr. P.F.
Briët die in het medische team
voor de nazorg zitten. Ze vin
den een tijdelijk vliegverbod
wenselijk omdat het lawaai
van vliegtuigen de psychische
schade kan verhevigen. De
Bijlmerbewoners moeten vol
gens hen de kans krijgen volle
dig tot rust te komen. Gebeurt
dat niet, dan zouden op langere
termijn vele honderden omwo
nenden chronisch ziek kunnen
worden als gevolg van een post
traumatische stress-stoornis.
Staatssecretaris Ter Veld:
DEN HAAG - In het tweede kwartaal van 1992 lag
het aantal ontslagaanvragen 14 procent onder het ni
veau van een jaar daarvoor. Staatssecretaris Ter
Veld van sociale zaken en werkgelegenheid vat dit
op als een indicatie dat de maatregelen om werkne
mers die (deels) zijn of dreigen te worden afgekeurd
aan het werk te houden al een preventief effect heb
ben.
Bij de jubileumbijeenkomst
ter gelegenheid van het veer
tigjarig bestaan van de Sociale
Verzekeringsraad (SVr) in Den
Haag zei de staatssecretaris
dat er meer hoopgevende sig
nalen zijn. Zo lag het ziektever
zuim in het tweede kwartaal
van dit jaar met 7,7 procent een
half procent onder het niveau
van een jaar daarvoor, neemt
de groei van het aantal arbeids
ongeschikten af en worden veel
meer mensen slechts gedeelte
lijk afgekeurd.
Onderzoeken
Desondanks zijn „hoe graag ik
het ook anders had willen
zien" de doelstellingen van het
kabinet nog niet gehaald, con
stateerde Tbr Veld. Zij verwees
naar twee onderzoeken die bin
nenkort naar het parlement
zullen gaan. De Dienst collec
tieve arbeidsvoorwaarden
heeft 110 cao's die 95'procent
van de werkenden bestrijken
doorgelicht op afspraken over
terugdringing van ziektever
zuim en preventie van arbeids
ongeschiktheid. In 10 procent
van de cao's is in weerwil van
afspraken in de Stichting van
de Arbeid (najaar 1990) nog
niets geregeld. Plaatsing en
herplaatsing van mensen die
deels of geheel zijn afgekeurd
blijft in de uitvoeringssfeer
vaak steken in intenties. Gun
stige uitzonderingen vormen
de agrarische sector en de
bouwnijverheid. „Als dit
maatgevend is", is er reden tot
grote zorg," aldus Tbr Veld.
Stimulansen
Uit een nog te publiceren on
derzoek van het NIA (onder
zoeksinstituut op het gebied
van arbeidsomstandigheden)
blijkt dat circa 10 procent van
de bedrijven enigerlei vorm
van prikkels en stimulansen
kent om ziekteverzuim tegen te
gaan. In 81 procent van de ge
vallen gaat het uitsluitend om
„negatieve" prikkels. Boven
dien zijn de maatregelen vaak
te individueel gericht, terwijl
afdelingen met een te hoog ver
zuim daarop niet collectief
worden aangesproken. Werk
nemers houden te vaak hun
mond als er klachten zijn over
arbeidsomstandigheden die
voor verbetering vatbaar zijn.
Ondernemingsraden zullen ac
tiever moeten optreden, aldus
Tbr Veld.
EINDHOVEN - Bij Philips
Lighting in Terneuzen ver
dwijnen op korte termijn hon
derd van de achthonderd ar
beidsplaatsen. Een aantal tij
delijke werknemérscontracten
zal niet verlengd worden.
Daarnaast sluit het bedrijf ge
dwongen ontslagen niet uit.
Dit alles is het gevolg van het
voornemen de handmatige as
semblage van energiezuinige
SL-lampen in 1993 te verplaat
sen van Tbrneuzen naar het
Poolse Pila. Volgens woord
voerder J. Reemers van Philips
in Eindhoven is de verplaat
sing nodig om de kostprijs van
de energiezuinige lamp te kun
nen verlagen. Automatisering
van de produktie van Philips
Lighting ook arbeidsplaatsen
kosten. Het bedrijf wil het aan
tal medewerkers verminderen
door een aantal tijdelijke con
tracten niet te verlengen. Ver
der zal worden geprobeerd
door intensief bemiddelen
mensen in andere functies bin
nen of buiten Philips te krij
gen. De vestiging in Tbrneuzen
begint volgend jaar met de ge
mechaniseerde vervaardiging
van een nieuw type starter
voor fluorescentielampen. Ver
dere investeringen in produk
tie van onderdelen voor SL-
lampen en van elektronische
spaarlampen in Zeeuws-
Vlaanderen kunnen volgens
Reemers op termijn weer ar
beidsplaatsen opleveren. „We
wekken niet de suggestie dat
het nu de komende 100 jaar het
zelfde blijft. We hebben nu een
maal te maken met concurren
tie", aldus Reemers.
Met het oog op verlaging van
kosten is Philips ook van plan
de vestigingen van Philips
Lighting in Roosendaal en Tbr
neuzen op bestuurlijk niveau
te integreren. De sociale conse
quenties hiervan zullen in het
voorjaar van 1993 duidelijk
worden.
ARNHEM - De gasprijs voor
kleinverbruikers gaat op 1 ja
nuari 1993 met 2,6 cent per ku
bieke meter (inclusief btw)
omlaag. De verlaging, die een
gemiddeld gezin enkele tient
jes oplevert op jaarbasis, is een
gevolg van de ontwikkeling
van de gasolieprijs en de dol
larkoers gedurende het afgelo
pen half jaar.
Per 1 juli volgend jaar wordt
een nieuwe prijs van kracht.
Dat heeft EnergieNed, de ver
eniging van Energiedistribu
tiebedrijven in Nederland,
dinsdag bekendgemaakt.
door Mare Legendre
Zaterdag 14 november
Zierikzee
Verkoopdag Dorkas Werk
groep. Christelijke Gerefor
meerde kerk. 10.00-16.00 uur.
La Game Marésienne, Ars Mu-
sica, muziek Nederlandse com
ponisten met medewerking
van Liesbeth Franken, zang.
Lutherse kerk. 20.00 uur.
Tbneelstuk Over de Grens door
ACZ. Brogum. 20.00 uur.
Renesse
Onderling solistenconcours
Luctor et Emergo. Dorpshuis.
17.00 uur.
Maandag 16 november
Zierikzee
Commissievergadering alge
mene en bestuurlijke zaken in
stadhuis. 18.30 uur.
Bijeenkomst Ondernemers-
kring Schouwen-Duiveland.
Foyer Mondragon. 20.00 uur.
Brouwershaven
Verkoop handwerkartielen
Welfare. De Poortershof. Van
14.00 tot 16.00 uur.
Zonnemaire
Verkoop handwerkartikelen
Welfare. Groene Kruisgebouw.
Van 14.00 tot 16.00 uur.
Dinsdag 17 november
Zierikzee
Koopochtend voor ouderen en
gehandicapten. Binnenstad.
Vanaf 09.30 uur.
Dreischor
Welfare. Verenigingsgebouw.
Van 14.00 tot 16.00 uur.
Woensdag 18 november
Zierikzee
Bazaar fijn handwerk Tbssel-
schade Arbeid Adelt. Burger
weeshuis. 10.30-15.30 uur.
Viering 45-jarig bestaan NCVB
in Christelijke Gereformeerde
kerk. 17.30 uur.
Ouwerkerk
Gemeente-avond. Hervormde
kerk. 20.00 uur.
Donderdag 19 november
Zierikzee
ANBO themamiddag over pa
tiëntenrecht in Paternoster.
14.00 uur.
PCOB themamiddag dieetvoe
ding. Driehoek- 14.00 uur..
Avond voor de toerustingscom
missie Gereformeerd-Her
vormd van Schouwen-Duive
land. Gereformeerde kerk,
Sint Domusstraat 39. 20.00 uur.
Bruinisse
Jaarvergadering varkenshou
dersvereniging Onderlinge
Hulp. Café Storm. 20.00 uur.
Vrijdag 20 november
Zierikzee
Thema-avond zuivere koffie in
Parochiecentrum. Vanaf 19.30
uur.
Uit op Schouwen-Duiveland
voorstelling (Brutale Win terbe
kentenissen), toneel. Concert
zaal. 20.00 uur.
Ouwerkerk
Intocht Sinterklaas. Dorps-
ring. 18.30 uur.
Zaterdag 21 november
Zierikzee
Aankomst Sinterklaas. Oude
Haven. 13.00 uur.
Ledenvergadering, georgani
seerd door Actiegroep kinder
boerderij De Punt, in 't Schot
se Wapen. 15.00 uur.
Burghsluis
Aankomst Sinterklaas. Haven.
14.00 uur.
Renesse
Intocht Sinterklaas. Vanaf par
keerterrein Laone. 14.00 uur.
Ellcmeet
Tbneeluitvoering Postorderfo
bie. Dorpshuis. 19.30 uur.
Dreischor
Intocht Sinterklaas. Vanaf
eind Bogerdweg. 13.30 uur.
Bruinisse
Intocht Sinterklaas. Vanaf Vis
sershaven. 14.00 uur.
Zangavond werkgroep Ont
wikkelingssamenwerking in
dorpshuis. 20.00 uur.
Dinsdag 24 november
Kerkwervc
Soosmiddag in 't Zuudènde.
14.30 uur.
Woensdag 25 november
Zierikzee
Ouderenmiddag NCVB. Neder
lands Hervormd Kerkcentrum.
14.30 uur.
Donderdag 26 november
Zierikzee
De Berini's, cabaret. Concert
zaal. 20.00 uur.
Vrijdag 27 november
Burgh-Haamstede
Uitvoering gemengd koor Nu
met Hope. De Schutse.
