Ad Leij dekkers verhaalt over
Schouwen-Duiveland van toen
DE IMMETJES-HOEVE
'Om kerk dichter bij
de mensen te brengen'
Er wordt te weinig verteld
Opnamen
Bru
vanavond te
zien bij BBC
4
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE
Regelmatig wordt een beroep op Ad Leijdekkers gedaan om op avondjes te vertellen over zijn Schouwen-Duiveland(Foto: Marijke
Folkertsma).
ZIERIKZEE - Hoeveel kindertjes krijgen tegen
woordig voor het slapen gaan nog een zelf bedacht
verhaaltje te horen van pa of moe? 'Natuurlijk zal
het nog wel voorkomen, maar dat dit zoals vroeger
een vast onderdeel van het naar bed gaan is, dat lijkt
een beetje voorbij te zijn. Dat komt omdat de vertel
kunst hier in Nederland wat op de achtergrond is ge
raakt en dat is eeen gevaarlijke ontwikkeling oor
deelt Ad Leijdekkers uit Zierikzee, schrijver van ar
tikelen in de streektaal én verteller bij uitstek.
Leijdekkers is een filosofisch
ingesteld mens, verknocht,aan.
Schouwen-Duiveland Waar hij
zijn hele leven heeft doorge
bracht. De ruimte van het land
schap, het geruis van de gol
ven, het krijsen van een meeuw
die zich door de wind mee laat
voeren of gewoon allerlei za
ken die de mensen in zijn om
geving bezig houden, die in
drukken vormen voor Leijdek
kers een onuitputbare bron
van inspiratie. Hetzij om onder
het pseudoniem Arjaon voor
deze krant een verhaaltje in de
streektaal te schrijven, hetzij
voor een verhaal, 'n gedichtje
of 'n liedje waarmee Leijdek
kers af en toe een avondje van
een vereniging of een feestje
voor ouderen opluistert.
MCD
De kunst van het vertellen
heeft Leijdekkers van huis uit
meegekregen. Zijn moeder,
herinnert hij zich kon hem als
kleine jongen boeien met aller
lei verhaaltjes over het leven in
Zierikzee. In zijn jonge jaren
echter was het vooral de mu
ziek die hem in de ban hield.
Als lid van het MCD-cabaret,
een gezelschap dat eind jaren
veertig begin jaren vijftig furo
re maakte op het eiland, zong
rtIhij,,,-.zichzelf daarbij begelei
dend óp de gitaar op het toneel
van de Concertzaal "óhainsöhs
als je ne regrette rien en j'at-
tendrai. Zo alleen in die felle
lichtbundel maakte dat je je
soms wel heel eenzaam voelde"
weet hij nog. Voor die gitaar,
zo'n exemplaar met metalen
snaren, had hij in deze sobere
jaren van wederopbouw wel
een. paar jaar moeten sparen.
Volle zalen
Dit gezelschap dat begon als
revuegezelschap maar geleide
lijk aan meer op de cabaret-
toer, ging trok in die jaren vol
le zalen. Vijf avonden een volle
Concertzaal was toen heel ge
woon en ooit, Leijdekkers ver
geet het nooit, trad het MCD-
gezelschap op voor een groep
dijkwerkers die bij Ouwerkerk
aan het herstel van de dijken
werkten., De tijden verander
den echter, de moderne tijd
deed zeker na de ramp van '53
zijn intrede. Dit alles beteken
de de ondergang van het MCD-
gezelschap.
Jarenlang maakte zijn drukke
werkkring en een gezin het
hem onmogelijk om veel tijd te
besteden aan het schrijven van
gedichten, liedjes en verhalen.
Af en toe schreef hij nog wel
iets en verscheen er incidenteel
iets van hem in de Nieuwsbo
de, maar van echt regelmatig
schrijven was geen sprake.
Regelmatiger
Dat kwam pas weer na 1983
toen hij wat regelmatiger ver
halen voor deze krant begon te
schrijven en wel onder de
naam Arjaon. Wie het geduld
heeft voor het lezen in de
streektaal''wordt daarin getrof
fen door de eenvoud, de kleine
dingen des levens die in deze
verhalen zo treffend door Ar
jaon worden geregistreerd.
Maar ook allerlei actuele za
ken worden door hem op heel
persoonlijke wijze beschreven.
Jaren 30/40
Heel vaak gaat Leijdekkers in
die verhalen terug naar de ja
ren dertig, veertig. Hij zal de
laatste zijn om, zoals zovelen
doen die goede ouwe tijd te
idealiseren, daarvoor herin
nert hij zich nog al te goed de
schrijnende armoede in vele
gezinnen. Tegenover die armoe
de stond echter de simpelheid
van het leven en de saamhorig
heid, waarnaar men tegen
woordig vaak tevergeefs zoekt.
Wat nu met een abstract woord
mantelzorg wordt genoemd be
tekende vroeger gewoon even
een lampetkan soep brengen
als de overbuurvrouw te ziek
was om zelf te koken.
Die tijd waarin luxe slechts
voor 'n enkeling was wegge
legd had echter ook z'n charme,
herinnert Leijdekkers zich. Zo
trok hij met Hemelvaart op de
fiets naar de Westhoek om daar
zijn tentje ne^fe zetten op een
duinweide. Dat\kon hij daar
rustig tot oktober laten staan,
geen kip (met oneerlijke be
doelingen) di% daarnaar kraai
de.
In die contreien werd regelma
tig de gitaar^tevoorschijn ge
haald om bij 'het kampvuur
wat te tokkelen. Soms ook
zocht trok hij met een groep de
bunker in om-daar te zingen en
té spelen „omdat het daar zo
mooi klonk". Die eenvoud mist
Leydekkers nh een beetje en
daarom komt het zo vaak terug
in zijn verhalen.
De verhalen in de Nieuwsbode
- soms autobiografisch, soms
over mensen in zijn directe om
geving en soms ook over actue
le zaken - hebben hem als
schrijver een zekere bekend
heid gegeven, hetgeen nog ver
sterkt is door zijn betrokken
heid bij de Omroep Zeeland.
Van meet af aan (begin 1990) is
hij regelmatig te horen in uit
zendingen als De schone waar
din en Goed Zeeuws. Hij doet
dit, zegt hij, met veel plezier,
omdat hij als gepensioneerde
hierdoor contact houdt met
jongere mensen die enthou
siast met hun werk bezig zijn.
Die contacten met jongeren be
schouwt hij voor vutters en ge
pensioneerden als „levense
lixer", „als iets dat de eigen le
venswil en -kracht voedt".
Avondje
Door de schrijverij en zijn op
tredens bij de OmToep Zeeland
wordt Leijdekkers de laatste
Door
CATALIJN CLAES/EWOUT SPEELMAN
55
'Ik kan het niet goedpraten', zegt hij
dan moeilijk. 'Die verhouding van een
gezonde jonge kerel met een invalide,
niet iemand met een klein gebrek,
maar een volslagen hulpeloze invalide'.
'Ze menen het met elkaar, Geert. Heb
je wat tegen Jelle?'
'Ze menen het, ja, daar ben ik van over
tuigd, en Jelle mag ik graag. Zijn wil
de haren is hij hief al aardig kwijtge
raakt, hij wordt een goeie boer. Zake
lijk, ook, en dat mag wel op zo'n groot
bedrijf als dat van Hiemstra. Maar hoe
dat af moet lopen? Vader weet nog
niets. Misschien vermoedt hij wat,
maar hij zal het, net als ik tot dusver
heb gedaan, te gek vinden. Maar èls hij
het hoort
'Ach, je vader is zo kwaad niet', sust
Marja. 'Een kerel uit één stuk. Nou ja,
zo zijn er meer. We mankeren allemaal
wat, maar ik vind hem echt stoer, zo
standvastig en dat vind ik voor een
man toch wel belangrijk. Ik houd niet
van die draaitollen'.
'Standvastig, ja, maar ook genade
loos', werpt Geert tegen.
'Hoe durf je?' roept Marja verontwaar
digd.
'Mijn ondervinding, schat, ik ken va
der langer dan jij. Aan één kant heb
ben we winst, hij drinkt niet meer zo,
maar aan de andere kant Hij wordt
hoe langer hoe koppiger en ongezelli
ger. Nou ja, breek jij daar je mooie
hoofdje maar niet over. Kom, we moe
ten aanstonds weg'.
Hij slaat zijn arm om haar middel en
trekt haar tegen zich aan. Het is niet de
eerste keer dat ze samen de hooizolder
hebben opgezocht waar het stil is en ze
weinig kans lopen gestoord te worden.
Hij trekt de strik uit haar haar, zodat
het als een brede waaier over haar
schouders valt.
'Jij met je malle paardestaart', lacht
hij, 'zo los vind ik het veel mooier. En
je haar ruikt zo fijn Gedachteloos
roefelt hij er met zijn hand door. Dan
zegt hij beslist: 'Marja, ik wil dat we
volgend voorjaar trouwen. Ik wil niet
zo lang meer wachten, begrijp je dat
niet?'
Marja geeft geen antwoord.
'Zeg eens wat, kind', dringt hij aan.
'Ik vind het goed, Geert', fluistert ze,
'ik ben zo gelukkig met jou, altijd ver
lang ik naar je'.
Haar handen glijden over zijn borst,
haar bloed schreeuwt van verlangen.
Loom is haar denken, elke vezel van
haar lichaam is gespannen. Ze weet
waarom Geert niet lang meer wil
wachten, ze wil het zelf ook niet. Het
wordt vaak zo moeilijk zich niet te la
ten gaan en dingen te doen waar ze nog
geen recht op hebben.
Met moeite scheurt Geert zich los uit
hun innige omhelzing. 'Kom, we gaan
naar beneden, we spelen met vuur,
Marja, laten we wachten tot het
kan
Ze knikt, hij heeft gelijk, ze moet zich
als vrouw beheersen, ze mag Geert niet
zo opwinden. Een man heeft het dan zo
met zichzelf te kwaad en zeker een man
als Geert, die niet wil nemen wat nog
niet helemaal van hem kan zijn.
Vader Jasper is met het avondeten niet
thuis. Een bang voorgevoel bekruipt
Catrien, het kan wel weer mis wezen.
Jasper vergadert vandaag met echte
dikkoppen van boeren, de Rezelmans,
de Kanen, en de Blauwboeren, om van
Herman Koster maar te zwijgen die
wel een vat kan verstouwen. Dat wordt
zwetsen en opscheppen aan de ronde
tafel, dat wordt dikke biefstukken
eten, alsof zij Catrien geen vlees
meer bakken en braden kan, en dat
wordt dronken thuiskomen. Jasper is
wel zo verstandig zich dan te laten rij
den, maar dat kost ook alweer een paar
tientjés. Zo'n dag kan het niet op. Jam
mer, het ging zo goed, maar die ruzie
met Geert heeft er weer geen goed aan
gedaan en natuurlijk zal Jasper wel
met de duvel in zijn lijf lopen omdat
Geert weigert het goed te maken.
(wordt vervolgd)
paar jaar ook regelmatig uitge
nodigd voor het opluisteren
van een avondje van een of an
dere vereniging of een bijeen
komst voor ouderen. De be
langstelling voor wat Leijdek
kers op de hem zo eigen wijze
verhaalt beperkt zich daarbij
niet tot Schouwen-Duiveland.
Ook vanuit andere delen van
Zeeland wordt tegenwoordig
een beroep op zijn vertelkunst
gedaan.
Voor 1994
Inmiddels heeft Leijdekkers
voor volgend jaar al tien uitno
digingen voor een optreden in
zijn agenda staan en afgelopen
week belde er zelfs al iemand
op die met hem een afspraak
voor 1994 wilde maken. Leij
dekkers doet het met plezier,
vertellen en zingen over
Schouwen-Duiveland en alle
veranderingen die dit vroegere
eiland heeft meegemaakt doet
hij immers maar al te graag.
Conferencier
Een conferencier wil hij echter
onder geen beding worden ge
noemd. Dat is iemand die het
publiek een avond lang amu
seert met grappen, grollen en
liedjes en daarbij vaak ook de
draak steekt met zijn mede
mens, iets dat Leijdekkers niet
doet. Voor hem duurt een op
treden bovendien maximaal
een uur en bestaat het vooral
uit vertellingen, die zo nu en
dan worden afgewisseld met
een lied. De gitaar komt echter
steeds minder uit de hoes om
dat Leijdekkers er niet zoveel
zin in heeft om als troubadour
op het toneel te staan. Liever
zit hij achter zijn tafeltje en
vertelt hij het publiek over „de
Seringen bij de Bedstee en over
de Havendijk, waarlangs me
nige romance is opgebloeid.
Dat alles vertelt hij bij voor
keur in het Zeeuws, omdat dat
zijn moers taal is, waarin hij
zich het best en gevoeligst kan
uitdrukken, ook al spreekt
Leijdekkers „keurig Neder
lands" zoals dat heet.
Van Agt/Wiegel
Eén keer heeft hij daar een uit
zondering op gemaakt, dat was
vorig jaar toen hij werd ge
vraagd het diner van de oud
ministers en staatssecretaris
sen uit het kabinet Van
Agt/Wiegel in de hostellerie
van Schuddebeurs op te luis
teren. Daar heeft hij de dames
en heren bewindslieden geheel
voor de vuist weg vérteld over
Schouwen-Duiveland, zijn ei
land, en alle veranderingen die
het na de ontsluiting heeft on
dergaan. Een aantal menu
kaarten met daarop alle hand
tekeningen van deze oud-mi
nisters en hun staatssecretaris
sen vormen een voor hem
waardevolle herinnering aan
dit optreden.
Maar even goede herinnerin
gen bewaart Leijdekkers aan
het optreden met Koninginne
dag in De Wieken. De verhalen
over die jaren '30, oude liedjes
als Kom eens naar ons eiland
toe en Ons binne mae boertjes
zorgden bij deze ouderen „voor
een feest van herkenning".
BRUINISSE- Vanavond,
maandag 20 juli is bij BBC 1
het programma te zien dat een
maand geleden in Bruinisse is
opgenomen. Deze uitzending
begint om 22.30 uur.
Vorige maand maakte deze En
gelse omroep opnamen tijdens
de TROS popformule drive-in-
show in 't Durps'uus van Brui
nisse. Dit in het kader van de
campagne Velig Vrijen. De
beelden uit Bruinisse zijn van
af 22.30 uur te zien in het pro
gramma Panorama, dat via de
kabel te zien is.
Dinsdag 21 juli
NEDERLAND 1
13.00 uur Nieuws voor doven
en slechthorenden
16.15 uur Het kleine huis op de
prairie, Amerikaanse serie.
17.02 uur Hallo Nederland, re
portage over Afghaanse vluch
telingen.
17.31 uur Kelly, Australische
jeugdserie.
17.55 uur Highlight, serie in
terviews met bekende mensen.
18.25 uur De schaarbek - een
opmerkelijke vogel, natuur
film.
18.58 uur Tekenen winnen,
t ekenspelprogramma
19.25 uur Hou van ons .1 Por
tret van een alleenstaande
blinde vrouw.
20.00 uur Journaal
20.24 uur Vredige reuzen in de
Indische oceaan, natuurfilm.
21.11 uur Tijdsein, actualitei
tenrubriek.
21.45 uur Praise, jongeren-
zangprogramma.
22.10 uur Muren van mijn hart
(walls of my heart), serie.
22.37 uur Antenne: de zeppelin
is terug. Reportage.
23.27 uur Beproeving en getui
genis, 6-delige documentaire
serie over de geschiedenis van
de christelijke kerk. Afl. 1.
23.52 uur Journaal
NEDERLAND 2
I
13.00 uur Nieuws voor doven
en slechthorenden.
17.30 uur De grote meneer
Kaktus show, kindermagazine.
18.00 uur Journaal
18.19 uur Comedy Krakers met
om:
18.19 uur Dubbeldekkers, se
rie.
18.44 uur Daar komen de
schutters, comedyserie.
19.18 uur Vijf tegen vijf spe
cial, spelprogramma.
19.46 uur Police rescue, Austra
lisch/Engelse serie.
20.39 uur Het bloed kruipt, 8-
delige serie naar verhalen van
Henry Slesar.
21.12 uur Wegens vakantie ge
opend, live praatprogramma.
22.06 uur Achter het nieuws,
actualiteitenmagazine.
22.35 uur Law and Order, Ame
rikaanse misdaadserie.
23.23 uur Joan Collins, een ster
apart, 8-delige serie verhalen
van Noel Coward met deze ac
trice in dè hoofdrol.
23.53 uur Museumschatten.
00.04 uur Journaal
NEDERLAND 3
RTL 4
06.55
07.00
07.25
07.30
08.00
08.05
tiful,
Herh.
08.30
08.35
serie.
09.05 uur RTL 4 Nieuws
09.10 uur Rad van fortuin, spel
programma. Herh.
09.35 uur As the world turns,
Amerikaanse serie.
10.20 uur De vakantieman.
Reeksprogramma's over va
kanties. (Herh.).
11.10 uur Niet te geloven.
11.35 uur Gezondheid. Magazi
ne over uiteenlopende onder
werpen die met gezondheid te
maken hebben.
12.00 uur RLT Radio studio
live. Open window television.
12.30 uur Tutto a poste e niente
in Ordine. Italiaanse speelfilm
uit 1974.
14.15 uur The Oprah Winfrey
show, Amerikaanse talkshow.
15.05 uur De draagmoeder,
Brazilaanse serie.
15.35 uur The Bold the Beau
tiful, Amerikaanse serie.
16.00 uur Telekids, kinderpro
gramma.
17.05 uur Love boat, Ameri
kaans serie.
18.00 uur RTL 4 zes uur nieuws
18.20 uur Prijzenslag, spelpro
gramma.
18.50 uur RTL 4 minispel: Scat-
tergories. Telefoonspelletje.
19.00 uur Rad van fortuin, spel
programma.
19.30 uur RTL 4 avondnieuws
19.50 uur RTL 4 weer
20.00 uur De dageraad. Eerste
aflevering van deze Nederland
se dramaserie.
20.30 uur Hitbingo, showpro
gramma waarin met kandida
ten en de mensen thuis het we
reldberoemde spel bingo wordt
gespeeld.
21.40 uur Postema op pad, afle
vering van een reeks program
ma's waarin presentator Koos
Postema de wereld afreist en
Nederlanders opzoekt in het in
het buitenland leven en wer
ken.
22.30 uur Yellowthread Street.
Engelse detectiveserie.
23.25 uur RTL 4 laatste nieuws
23.40 uur Cops, Aflevering van
een Amerikaanse serie waarin
Amerikaanse politie-agenten
24 uur per dag door de camera
worden gevolgd.
00.05 uur Mash, Amerikaanse
serie. Herh.
00.30 uur The Oprah Winfey
show, Amerikaanse talkshow.
Herh.
01.15 uur De draagmoeder, her
haling van 15.05 uur.
01.40 ur Tutto a poste e niente
in Ordine. Italiaanse speelfilm
uit 1974.
03.25 uur RTL 4 text, een selec
tie van pagina's uit RTL 4-Tfext
met het geluid van RTL 4 Ra
dio.
BRT 1
08.55, 13.00 en 18.40 uur
Nieuws voor doven en slecht
horenden.
14.55 uur Tour de France, recht
streeks verslag van de 16e etap
pe.
18.45 uur Sesamstraat
19.00 uur Verhalenvertellers,
serie verhalen uit alle wereld
delen.
19.12 uur Tour de France, sa
menvatting.
20.00 uur Journaal
20.25 uur Vrouwen vertellen,
serie over vrouwen.
20.55 uur Zomerjazz bij de
NOS, portret van de jazz
musicus Charlie Bird Parker.
21.50 uur Opmaat Aids gala,
vooruitblik op de gala-avond
op 22 juli t.g.v. de Wereld Aids
Conferentie.
22.00 uur Journaal
22.15 uur Studio sport journaal
22.30 uur NOS-laat, achter
grondinformatie uit binnen- en
buitenland.
23.00 uur De Spaanse erfenis,
afl. 5.
00.00 uur Nieuws voor doven
en slechthorenden
uur RTL 4 Nieuws
uur Cartoon
uur RTL 4 Nieuws
uur Cartoon
uur RTL 4 Nieuws
uur The Bold the Beau-
Amerikaanse seria
uur RTL 4 Nieuws
uur Mash, Amerikaanse
15.15 uur Nationaal défilé.
Rechtstreekse reportage van
het militair défilé n.a.v. de Na
tionale Feestdag.
16.30 uur Toespraak door ZM
de Koning.
17.28 uur Avonturen in Maple
Town, 52-delige Japanse teken
filmserie. Afl. 18.
17.51 uur Samsonclip.
17.55 uur Tik tak, afl. 202.
18.00 uur Journaal
18.10 uur Mooi en meedogen
loos, seria
18.35 uur De kruisboog, 24-
delige Amerikaans/Engelse
jeugdserie.
19.00 uur Buren, Australische
serie.
19.22 uur Vakantievlinder, toe
ristische tips.
19.25 uur Lotto-winnaars, me
dedelingen en programma
overzicht.
Aansl. Journaal en Sport.
20.00 uur De wereld van de die
ren, 13-delige Franse documen
taireserie.
20.35 uur Married with child
ren. Amerikaanse comedyse
rie.
21.10 uur De gorilla, 13-delige
Frans-Duitse politieserie.
22.30 uur Vandaag en Sport
22.55 uur Tekens, cultureel ma
gazine.
23.50 uur Coda.
BRT 2
14.55 uur Sport extra, wielren
nen: Ronde van Frankrijk,
rechtstreeks verslag van de 16e
etappe.
17.28 uur Zie BRT 1
DREISCHOR - Hij spreekt met minstens evenveel
enthousiasme over het orgel als dat hij er op speelt:
Dirk Jansz Zwart opende vorige week zijn serie
zomer-orgelconcerten in de Nederlandse Hervormde
kerk. ,,De kerk", zegt hij, ,,moet dichter bij de men
sen komen en orgelconcerten zijn daartoe een uitste
kend medium".
Het is een traditie die stamt uit
de 16e eeuw, denk maar eens
aan Sweelinck. Maar ook va
der, Jan Zwart, gaf gedurende
30 jaar wekelijks zo'n concert.
Zo verordineerde de Leidse
vroedschap in 1594 orgelcon
certen teneinde de mensen uit
herbergen en taveernen te hou
den. Als ze maar van de straat
zijn, zouden we vandaag zeg
gen.
Zwart streeft naar een even
wichtige programma-opbouw.
Tbehoorders die uit het drukke
buitenleven komen moeten tijd
krijgen om om te schakelen en
aan het orgel te wennen. Varia
ties over psalm 116 (Anthonie
van Noordt, school Sweelinck)
zijn daarvoor geschikt. Maar
met Tbccata en Fuga in d-moll
van Bach trekt hij vervolgens,
letterlijk en figuurlijk, alle re
gisters open. Majestueus vult
hij deze historische kerk, orgel
zoals orgels klinken kunnen,
als er een vakman achter zit.
Uit dit nummer blijkt ook dui
delijk dat de Dordtse orgelbou
wer Van der Veer aardig op weg
is dit ietwat schrale orgel uit
de 'magere' neo-Barok jaren
een meer warme klank te ge
ven. De liefhebbers komen vol
op aan hun trekken in de rest
van het programma dat een pe
riode van vier eeuwen
orgel-literatuur beslaat.
Wie het deze keer miste kan
nog terecht: donderdag 23 en 30
juli, maandag 3 augustus en de
donderdagen 13, 20 en 27
augustus. Om 20.00 uur, na
tuurlijk weer in Dreiscbor.
