Onze datum
Kerstsprookje
Groot vlees voor
een feestelijke maaltijd
Puzzel gezellig mee en maak kans op waardebon!
Tips
Het systeem van jaar en dag heeft niet altijd bestaan.
ZIERIKZEE/MIDDELHARNIS - Het is voor ons erg
eenvoudig een bepaalde dag vast te stellen: we noe
men de naam van de maand en het getal van de be
trokken dag. Alle dagen van de week hebben boven
dien een eigen naam zodat vergissingen zijn uitge
sloten. Dit systeem heeft natuurlijk niet altijd be
staan. Waarom heeft een week zeven dagen? Waar
komen de dagen en maanden vandaan? En wat bete
kent het woord 'week' eigenlijk? Voor het antwoord
op deze vragen moeten wij een heel eind terugdui
ken in de geschiedenis.
Zo'n tweeduizend jaar geleden
was West-Europa, samen met
Noord-Afrika en het Nabije
Oosten verenigd in een Rijk,
dat vanuit Rome werd be
stuurd door Caesar Augustus,
de eerste Romeinse keizer. Hij
was de erfgenaam van Julius
Caeser, die een eind gemaakt
had aan de republikeinse
staatsvorm.
De Romeinen hadden de oor
spronkelijke eerste maand van
hun jaar maart genoemd naar
hun oorlogsgod Mars. Deze
naam en de andere namen van
de maanden hebben wij van de
Romeinen overgenomen. Zij
hadden echter geen weken: de
Grieken hanteerden perioden
van tien dagen (decaden) en de
Romeinen van acht dagen (nun-
diae). In de Romeinse maand
kwamen drie vaste punten
voor: de eerste dag heette Ka-
lendae, de zevende was de No-
nae en de dertiende werd Idus
genoemd. In maart, mei, juni
en oktober echter waren Nonae
en Idus de negende en de vijf
tiende. Caesar werd op de Idus
van Maart (15 maart) ver
moord. De veertiende van die
maand noemden zijn landgeno
ten 'de dag voor de Idus van
Maart'. De datum 13 maart
noemden zij 'drie dagen voor
de Idus van Maart', omdat zij
de dag zelf ook meetelden. Nog
ingewikkeler is b.v. 25 augus
tus: in het Latijn - de taal van
de Romeinen - heet die dag 'an
te diem VIII Kalendas Septem-
bres' (de achtste dag voor de
Kalendae van September).
Tijdens de regering van Keizer
Augustus namen zowel de Ro
meinen als de Grieken de week
van zeven dagen over van de
Egyptenaren. Ook de Babylo-
niërs en de Joden hadden we
ken van zeven dagen. Zo'n pe
riode werd door de Joden 'sje-
boea' (van sjeba zeven) ge
noemd. In hun scheppingsver
haal had God de wereld in zes
dagen geschapen en rustte Hij
de zevende dag uit. De Joden
hadden geen namen voor de da
gen van de week, die komen
van de Babyloniërs en de Egyp
tenaren.
Hemellichamen
Zij noemden de dagen naar he
mellichamen die tegelijk als
Goden werden beschouwd. Zij
gebruikten de namen Zon en
Maan, en de namen* van plane
ten, die bij de Romeinen en bij
ons Mars, Mercurius,Jupiter,
Venus en Saturnus heten. Men
vermoedt dat de periode van
juist zeven dagen samenhangt
met de intervallen in de ver
schillende fasen van de maan.
De Romeinen hadden dus bij
het begin van onze jaartelling
wel weken, maar de namen van
de dagen waren nog niet in ge
bruik. In het Rijk breidde zich
echter het christendom sterk
uit; de christenen meenden,
dat de zevende dag aan God ge
wijd moest zijn. C. Plinius, die
aan het eind van de eerste
eeuw gouverneur was van de
provincie Bithynië, schrijft
aan keizer Trajanus dat de
christenen op een vaste dag in
de ochtend bij elkaar komen
om samen te zingen, en aan het
eind van die dag gezamenlijk
eten. Het woord 'zondag' ge
bruikt hij niet. In de vierde
eeuw echter, als het christen
dom staatsgodsdienst wordt,
komen ook de namen van de
dagen in de Oude Wereld in ge
bruik. Toen de nieuwe gods
dienst in onze streken werd in
gevoerd, moest ook hier elke
zevende dag aan God worden
gewijd. Zo kreeg men ook in de
Germaanse gebieden een pe
riode van zeven dagen.
Viko
Het gotische woordje 'viko' be
tekende 'beurt voor dienst in
de tempel'; het was dus ook
heel geschikt om de kerkdienst
vast te stellen. Het oudnoorse
'vika' betekende 'zee-mijl',
waarschijnlijk omdat de roei
ers elkaar om de mijl afwissel
den.
Vika en viko, die dus 'beurt, af
wisseling' betekenen hangen
samen met het Latijnse woord
je 'vices', dat ook beurt of wis
seling aangeeft. Wij kennen het
in onze taal nog in de uitdruk
king 'vice versa'.
Viko werd in onze taal tot
'week', de namen van de dagen
werden vertaald. Mars was de
oorlogsgod, die bij de Germa
nen Tiwaz heette. Naar hem
werd dinsdag genoemd. Woens
dag heet naar Wodan, de bood
schapper der Goden, die bij de
Romeinen Mercurius heette.
De oppergod Jupiter had zijn
Germaanse tegenhanger Donar
en Venus vervulde als godin
van de liefde dezelfde functie
als Frija. Donderdag en vrij
dag worden gevolgd door zater
dag, die nog altijd heet naar de
Romeinse god Saturnus. Hij
was een oppergod, voor hij
door zijn zoon Jupiter van de
troon gestoten werd. Het moet
een lichte voldoening voor hem
zijn te weten, dat zijv naam als
enige in Nederland nog wel
voortleeft en die van de andere
Romeinse goden niet...
Let er goed op dat uw kinderen
geen 'niet ontplofte' rotjes
gaan verzamelen. Het is bijzon
der gevaarlijk als zij deze
(vaak zonder of een korte lont)
alsnog proberen te ontsteken.
Druk ze ook op het hart om
nooit vuurwerk bij zich te dra
gen.
Zet op oudejaarsdag de klok
ken 's morgens of 's middags al
gelijk met het tijdsein van de
telefoon of de radio. U weet
dan tenminste zeker wanneer
het twaalf uur is.
Als u met een taxi naar huis
wilt is het verstandig om deze
een dag van tevoren te bestel
len. Nieuwjaarsnacht zijn
taxi's zeer moeilijk te krijgen.
Leg kleingeld voor de bezor
gers van de kranten, die u een
voorspoedig nieuwjaar komen
wensen, vast bij de voordeur. U
behoeft dan niet steeds daar
voor naar binnen te lopen.
Als u vuurpijlen afsteekt, ge
bruik hiervoor dan een grote
fles die gedeeltelijk gevuld is
met zand. U voorkomt dan dat
deze gemakkelijk omvalt
waardoor de pijl in de verkeer
de richting zou kunnen schie
ten.
Groot vlees past bij een feestelijk dineetje.
ZIERIKZEE - Een feestelijk diner vraagt om een
feestelijk stuk vlees. Groot vlees is daarvoor bij uit
stek geschikt. Er is volop keuze: rollade, fricandeau,
lamsbout, rosbief of bijvoorbeeld een gevulde kalfs
borst. Wat u ook kiest, u zet gegarandeerd een heer
lijke maaltijd op tafel!
Groot vlees kan op diverse ma
nieren worden klaargemaakt.
U kunt het braden in de pan op
het fornuis, in de braadslee, in
de Römertopf, oi in een braad
zak in de oven. Voordat u het
vlees braadt, schroeit u het
eerst dicht waardoor de
smaakstoffen in het vlees blij
ven en het vlees zijn sappig
heid niet verliest. Voor het aan
braden kunt u het vlees krui
den. Het zout voegt u pas na de
bereiding aan het vlees toe. Dit
om uitdroging te voorkomen.
Verhit voor het aanbraden
eerst driekwart van de boter in
de pan op een hoog vuur, totdat
het schuim begint weg te trek
ken. Leg vervolgens het vlees
in de pan en schroei het snel
dicht. Zet daarna het vuur la
ger, voeg de rest van de boter
toe en laat het rustig braden.
Kleinere ^tukken vlees van
minder dan een kilo kunt u het
beste in de braadpan bereiden.
Zorg er dan wel voor dat tij
dens het braden de deksel
schuin op de pan ligt.
Grotere stukken vlees van
méér dan een kilo kunt u het
beste in de braadslee in de oven
klaarmaken, nadat u het vlees
eerst in de pan kort heeft aan
gebraden. U kunt de rollade,
fricandeau of rosbief ook pri
ma op het ovenrooster in de
voorverwarmde oven leggen.
Schuif daarbij de braadslee on
der het rooster om het druip-
vocht op te vangen. Extra lek
ker is om een laagje water of
bouillon in de braadslee te
doen, al of niet verrijkt met
een bouquet van stukjes wor
tel, selderij, prei en peterselie.
Op die manier trekken alle
geurige smaakstoffen uit de
bouillon in het vlees. Door het
verdampen van het water of de
buillon voorkomt u bovendien
dat het vlees uitdroogt.
Groot vlees kunt u met of zon
der been bereiden. Ribstukken
en bouten krijgen juist door
het merg in het been nog meer
smaak. De smaakstoffen ko
men tijdens het braden of gril
len in het vlees en dat is erg
lekker. Houd er wel rekening
mee dat groot vlees met ibéeh
een iets langere bereidingstijd
vraagt. Kiest u voor gropt
vlees zonder been, dan kunt
dat op een extra feestelijke ma
nier bereiden door het te ver
pakken in bladerdeeg nadat u
het hebt aangebraden in de
pan.
Tenslotte nog enkele tips die u
bij de bereiding van een feeste
lijk stuk groot vlees goed van
pas kunnen komen: wilt u we
ten of het vlees gaar is, steek
dan even dunne (brei)naald in
het dikste gedeelte van het
vlees. Na een paar seconden
trekt u de naald er weer uit.
Als die nog koud is dan is het
vlees op die plaats nog niet
gaar. Voor nog meer zekerheid
kunt u het beste gebruik ma
ken van een vleesthermömeter.
Deze geeft precies de kerntem
peratuur van het vlees aan. Als
de temperatuur 52°C aanwijst
is het vlees rauw tot rosé van
binnen. Ideaal voor rosbief bij
voorbeeld. Laat u het vlees lan
ger in de oven en geeft do ther
mometer ongeveer 70°C aan.
dan is het vlees gaar. Varkens
vlees, dat altijd gaar moet zijn,
laat u dus in de oven tot die
temperatuur bereikt is.
Is het vlees klaar om .opge
diend te worden, laat het dan
eerst ongeveer tien minuten
'rusten'. Dek het daarbij af met
een stuk aluminiumfolie. Het
'rusten' dient ervoor dat alle
vleessappen zich gelijkmatig
in het vlees verspreiden en niet
bij het aansnijden verloren
gaan. En over aansnijden ge
sproken: gebruik altijd een
niet gekarteld mes en snijd het
vlees dwars op de draad aan.
Stapt u een dezer dagen bij uw
slager binnen, laat hem dan
een mooi stuk vlees afsnijden
van uw keuze. En wilt u meer
weten over het bereiden van
groot vlees, ook dan staat uw
slager u met raad en daad ter
zijde!
Het is al een hele tijd geleden, maar nog altijd hoor ik het verhaal
vertellen van die oude man, die zo verschrikkelijk veel van geld
hield.
Heel vroeger leefde er een man, die zoveel geld had, dat hij het
niet meer kon tellen. Overal in zijn kleine huisje lag geld en goud
en zelfs in de akker rond dat huisje had hij het in de grond ver
stopt. Er lag in die akker zoveel geld en goud dat er niet eens meer
iets behoorlijks wilde groeien. De grond was verstikt van het ede
le metaal. t
De mensen die in de omgeving van dat huisje woonden, spraken
er vaak over. Zo'n oude man met zoveel kostbaarheden, die boven
dien nog zo gierig was, dat hij nooit nieuwe kleren wilde dragen,
was hun een doom in 't oog. Daarom hadden sommige mensen al
eens een plannetje bedacht om die rijke man van z'n geld af te hel
pen. Dat plannetje was goed mislukt, want toen ze met z'n allen
bij het huisje van de vrek aankwamen, had hij een paar hongeri
ge, woeste honden op hen afgestuurd. Nee, die man veranderen
door een gewoon plannetje van mensen, dat zou niet gaan. Er
moest een wonder gebeuren! En dat wonder gebeurde.
Op de avond voor Kerstmis lag de oude man in z'n schamele bed.
Hij was er maar vroeg ingekropen, want dan hoefde de kachel ook
niet te branden. Hij lag erg ongemakkelijk, want onder het dunne
matras lag geld. Toch liet hij het liggen, want waar moest hij het
anders verstoppen? Er was nergens plaats meer.
Opeens hoorde hij een vreemd geluid. Het was net, of er overal te
gelijk op het huisjè werd geklopt. Dat kloppen werd steeds hevi
ger.
Het werd zelfs zo erg en hard, dat alles in het huisje stond te tril
len. De oude man werd bang, erg bang, want het was niets natuur
lijks. Het was iets, waarvan hij begreep, dat er niets tegen be
stand was. Hij stond op uit z'n bed, maar viel meteen op de grond.
Alles bewoog. Alles dreunde en trilde.
'O, ik arme', jammerde de man. 'Wat gebeurt er met me?'
'Er zal je niets gebeuren, als je doet wat ik je zeg', zei een donkere
fluweelachtige stem.
'Wie ben je en waarom kom je me plagen?' Jammerde de oude
man.
'Ik ben de geest van het Kerstfeest', sprak de stem. 'Ik kom je ver
tellen dat je in deze Kerstnacht op je geldakker vallen zal en dat
je niet meer kunt opstaan. Je zult daar tussen je goud bevriezen
en dan zelf een grote goudklomp worden. Dat is toch iets dat je
zelf ook wel fijn zult vinden, is het niet?'
'Nee, nee. goede geest. Ik wil geen goud worden. Ik wil leven!
Goud is dood en dat wil ik niet'.
'Luister dan goed, oude man. Je zult alleen kunnen blijven leven,
als je al je goud deelt met andere mensen, die het zo nodig hebben.
En dat moet gebeuren vóór het morgen is. Denk er aan, het is kie
zen tussen je goud of je leven'.
Het gebons en getril was al een poosje opgehouden en de stem was
ook niet meer te horen, toen de oude man opstond van de vloer.
Op de morgen van de eerste kerstdag vonden heel veel mensen in
het land wat geld of goud bij hun kerstboom of op de drempel van
hun voordeur. Ze waren er erg blij mee, maar ze wisten niet van
wie die gaven kwamen. Het werd voor veel mensen een heerlijk
feest. Ook voor de oude man! Hij was van z'n rijkdom af. Hij kon
nu vrij leven! De Kerstgeest had z'n werk goed gedaan, want op
de akker van de oude man groeide na een half jaar weer het graan.
En de oogst later in het jaar was zo groot, dat de oude man geen
armoe hoefde te lijden.
Hij leefde daarna nog lang en gelukkig! Dankzij de Kerstgeest!
HORIZONTAAL: 2. feest; 4. hemel
geest; 7. vat; 9. derhalve; 13. hemel
lichaam; 16. slot; 19. kraakbeenvis;
20. bevroren water; 22. vruchtje; 23.
dichter; 25. Duitse NV; 26. mannelijk
dier; 27. verpakking; 28. mannelijk
dier; 30. deel van de piano; 32. be
neden; 35. por; 37. voorzetsel; 38.
oosterlengte; 39. top; 41. kloosterlin
ge; 42. kerstbrood; 44. niet even; 46.
het Romeinse rijk; 47. vuur; 49. wa
tering; 50. metaal; 51. persoonlijk;
53. titel; 55. vaatwerk; 56. soort; 59.
Noorse godheid; 61. ik; 62. militair;
63. vordering; 66. gebak; 69. ho
ningdrank; 70. faam; 72. rivier in Si
berië; 73. burcht; 75. daar; 77. voor
zetsel; 78. giftplant; 83. bloem; 88.
kosten koper; 90. ontkenning; 91. fa
milielid; 92. koor; 93. speelstok; 94.
aan boord; 96. kledingstuk; 98. on
meetbaar getal; 99. verbinding; 100.
ampère; 101. oude maat; 102.
groente; 103. deel van het oog; 105.
bevel; 107. met name; 108. dieren
verblijf; 109. persoonlijk voornaam
woord; 110. ivoor; 112. mop; 113. die-
regeluid; 114. buiten dienst; 116.
muurholte; 117. vr. koningin; 118.
compagnon; 119. godin; 121. in
houdsmaat; 122. vaartuig; 124.
naaldboom; 125. hoenderachtige;
127. bijstaan; 129. uitwendig ge
bruik; 130. vermogend; 133. hoef
dier; 134. verlichting; 136. slaghout;
137. Frans lidwoord; 138. han
delsterm; 140. gelofte; 142. per
soonsaanduiding; 144. via; 145. Eu
ropese Economische Gemeen
schap; 147. deel van een wiel; 149.
kanon; 150. leider; 151. verharde
huid; 153. eerwaarde heer; 154. vo
gel; 155. soort wet; 157. bek; 159.
vonk; 162. vruchtje; 163. linie; 167.
hoofdtelwoord; 172. vreemde munt;
173. voegwoord; 174. insekt; 175.
priem; 177. plaaggeest; 178. grond
soort; 179. Verenigde Naties; 180.
strik; 182. voorzetsel; 183.
Rijksmerk; 184. boom; 186. Techni
sche Universiteit; 187. maanstand;
188. vogel; 189. familielid; 191.
plaats op de Veluwe; 193. mat; 195.
af; 197. toiletartikel; 199. plezier;
200. spil; 201. godsdienst; 203. ho
ge berg; 205. evenzo; 206. Uedele;
208. fout; 209. bevel. 210. nauw;
212. beteuterd; 214. winterse crea
tie; 216. lok spijs; 217. toespraak;
219. wiel; 221. richting; 222. taille;
223. goedzak; 224. kameraad; 226.
voorzitter; 228. reeds; 230. beteke
nis; 231. lappenpop; 233. plaats op
de Veluwe; 235. wegkromming; 238.
schreeuw; 239. guirlande; 240.
Europeaan; 241. open plek; 242.
sierlijk.
VERTICAAL: 1. griezelig; 2. verlost
van; 3. voorzetsel; 4. lof; 5. gast; 6,
afgelegen; 7. schop; 8. evenzo; 10.
kwajongen; 11. bitter vocht; 12.
oliestaatje; 13. geleedpotige; 14. ge
sloten; 15. rangtelwoord; 17. Neder
lands; 18. kostbaar; 21. toon; 22. zit
ting; 24. noot; 25. ten bedrage van;
27. buiten; 28. deel van het hoofd;
29. selderij; 31. lor; 33. namelijk; 34.
graansoort; 36. jaargetijde; 38.
zwaardwalvis; 40. water in Fries
land; 43. Titaan; 45. nieuw; 48. de
onbekende; 52. dat is; 54. plaats in
Zuid-Amerika; 57. Indn. dakbedek
king; 58. sluis; 59. vlaktemaat; 60.
spraakorgaan; 62. pausennaam;
64. bijbelse figuur; 65. Am. geheime
politie; 67. ongeluksgodin; 68.
scheepstouw; 69. afgemat; 71.
nachtkleding; 72. figuurlijk; 73. vo
gel; 74. bergplaats; 76. college van
Staat; 77. doctor in beide rechten;
79. bedrog; 80. heks; 81. plaats in
België; 82. geldla; 84. spoedig; 85.
water in Utrecht; 86. deel van de
mond; 87. hevig; 88. voerbak; 89.
visnet; 94. op de wijze van; 95.
luchtbel; 97. horizon; 102. bevel;
104. zangvogel; 106. sprookjesfi
guur; 107. kerel; 108. baard; 111.
Pers. Standaarduitrusting; 112.
schel; 115. stimulerend middel; 118.
munt; 120. aanmoediging; 121.
delfstof; 123. voertuig; 124. lid
woord; 126. vervoermiddel; 128.
wortel; 129. grafvaas; 131. feest,
dagdeel; 132. plantje; 135. flauw;
136. uitstoting; 137. bijbelse figuur;
139. bezit van een boer; 141. mnl. in
sekt; 143. plaats in Duitsland; 144.
ronde lat; 146. drinkgerei; 148.
plaats in Zuid-Jemen; 150. opening;
152. puntig; 154. brede laan; 157.
lekkers; 158. bijbelse figuur; 160. in
het jaar; 161. lichtbron; 163. bijbelse
man; 164. bladader; 165. bergwei
de; 166. spil; 168. rund; 169. vochtig;
170. oplaag; 171. deel van een
schip; 176. per; 181. schep; 184. ie
dere; 185. vogel; 188. woud; 190. be
hoeftig; 192. boom; 194. voorzetsel;
195. herkauwer; 196. opschudding;
198. klaar; 199. bloem; 200. jon
gensnaam; 202. geraamte; 204.
medicijn; 205. persoonlijk voor
naamwoord; 207. roeipen; 208. ta
pijt; 209. gezicht; 210. rekenopgave;
211. vernis; 213. zaadkorrel214.
kaartspel; 215. tegenslag; 216. aspi
rant; 217. los; 218. bar; 220. deel van
Sumatra; 223. rustteken; 225. Euro
pese rivier; 226. roofdier; 227. stoot;
228. kloosteroverste; 229. vod; 230.
jong dier; 232. soortelijk gewicht;
233. de oudere; 234. toon; 236. on
geveer; 237. voorzetsel; 238. per
soonlijk voornaamwoord.
Puzzel mee en maak kans op een waardebon van
10, 15 of 25 gulden.
Goede oplossingen kunnen gestuurd worden naar
de Nieuwsbode Extra, Postbus 1, 4300 AA Zierik-
zee onder vermelding van kerstpuzzel (denk aan
de postzegel). U mag ze ook afgeven aan het Jan-
newekken 11. Inzenden voor vrijdag 20 december.
Veel succes!
