'Windmolens in gemeente
Zierikzee moeten kunnen'
De bedroevende geschiedenis
van een verkwanseld drieluik
Uit de Kroniek van Stad en Lande:
Woningtekort
met 40
gestegen
Politie vindt
tien ton hasj
Ruim
12.000,-
voor Geef 's
voor Diabetes
Johnny's
Taria
'gemoderni
seerd'
Mits het stadssilhouet niet in het geding komt
Eerste twee
foto-albums
Stad
en Lande
I
DINSDAG 3 DECEMBER 1991 NR 25062
3
ZIERIKZEE - Toe maar! Behalve een belangrijk deel van de archieven die ten ge
volge van ruimtegebrek in het Zierikzeese stadhuis te koop werden aangebo
den, blijkt ook in een ander geval geldnood aanleiding te zijn geweest voor de
verkoop van een uiterst waardevol kunstvoorwerp: het Zierikzeese drieluik.
Over dit fraaie schilderstuk gaat het verhaal van dr Ton Brandenbarg in de
jongste (zestiende) uitgave van de Kroniek van het Land van de Zeemeermin,
wellicht beter bekend als het jaarboek van de Vereniging Stad en Lande
Schouwen-Duiveland.
Een deel van het Zierikzeese drieluik (de beide zijluiken) is tentoongesteld in het Koninklijk Mu
seum voor Schone Kunsten in Brussel.
ZIERIKZEE - Maandagavond
hield de woningbouwvereni
ging Beter Wonen de jaarlijkse
districtsvergadering in Zierik-
zee. Voor het eerst voor zowel
leden als voor huurders. Voor
zitter, de heer F. K. Vos had een
teleurstellende mededeling
voor woningzoekenden. Het
woningtekort is dit jaar met
40 gestegen. Directeur, de
heer ing. Ph. H. van Doorne
wees op de grote behoefte aan
huisvesting voor ouderen in
Zierikzee. Volgens hem zou de
gemeenteraad van Zierikzee
een unieke kans laten liggen
als aan de Manhuisstraat geen
woningen voor ouderen zou
den kunnen worden gebouwd
op de plaats van de school.
De beoogde huisvesting is ver
gelijkbaar met de serviceflat
De Vrijburg, maar dah voor ou
deren met een bescheiden inko
men. Dus een gebouw met een
ontmoetingsruimte, logeerka
mer en een conciërge. Deze
woonvorm past niet in de Gra-
vestraat. Er is daar ook onvol
doende ruimte.
Steunpunt
Van Doorne kondigde ook de
bouw aan van woningen met
een steunpunt voor ouderen in
de gemeente Duiveland. Beter
Wonen wil aanvullende dienst
verlening op touw zetten, maar
geen zorgverlening. In zorgver
lening zijn anderen deskundig.
De steunpunten voor ouderen
kwamen ook terug in de toe
lichting die Van Doorne gaf op
de nieuwe beleidsnota en op
het activiteitenplan voor vol
gend jaar.
Als belangrijke beleidswijzi
ging werd genoemd dat niet
langer ernaar wordt gestreefd
om alle oude woningen op het
hoge niveau te brengen van de
hedendaagse nieuwbouw. Dit
zou op den duur leiden tot een
woningbestand van allemaal
dure woningen. Er moeten vol
doende goedkope huurwonin
gen bfijven, betaalbaar voorla
ge inkomensgroepen of voor
mensen die hun geld liever aan
andere zaken besteden. Alleen
woningen met minder comfort
blijven goedkoop. Dit betekent
dat Beter Wonen geriefsverbe-
tering niet meer stimuleert,
niet meer -bij grootonderhoud
meeneemt en soms zelfs zal
weigeren om verbeteringen
aan te brengen.
In de vergadering kwam ook
de verkiezing van afgevaardig
den naar de verenigingsraad
aan de orde. Verenigings
raadsleden uit de districten
Duiveland en Middenschou-
wen werden herkozen. Nieuw
gekozen werd mevrouw H. C.
Gilden-van Geesbergen uit Zie
rikzee en de heer H. J. Verkaart
uit Oosterland. De aanwezigen
bleken niet gekomen om pro
blemen op de bestuurstafel te
leggen of om klachten te uiten.
Er waren slechts twee vragen
in de rondvraag.
UTRECHT - De rijkspolitie in
het district Utrecht heeft
maandag in een loods in
Vleuten-De Meern tien ton
hasj aangetroffen. In verband
met de zaak zijn zeven man
nen, in leeftijd variërend van
20 tot 35 jaar, aangehouden, zo
deelde een politiewoordvoer
der mee. De politie schat de
straatwaarde van de hasj op
ongeveer honderd miljoen gul
den.
ZIERIKZEE - De tiende collec
te Geef 's voor Diabetes heeft
op Schouwen-Duiveland in to
taal f 12.017,40 opgebracht.
In Brouwershaven haalden de
collectanten 626,10 op. In
Bruinisse was de opbrengst
1611,20 terwijl in Burgh en
Haamstede 942,10 bij elkaar
werd gecollecteerd. In Zierik
zee werd het meest opgehaald:
2953,50. De opbrengsten in de
overige kernen: Dreischor
284,70, Ellemeet 186,85,
Kerkwerve 368,35, Nieuwer-
kerk 1222,75, Noordgou-
we/Schuddebeurs 394,05,
Noordwelle 140,-, Oosterland
866,70, Ouwerkerk 467,95,
Renesse 665,65, Scharendij-
ke/Looperskapelle 561,50, Se-
rooskerke 71,85, Sirjansland
223,70 en Zonnemaire
421,45. Wie de collectant ge
mist heeft en het onderzoek
naar oorzaken en gevolgen van
diabetes wil steunen kan zijn
of haar bijdrage overmaken op
giro 5766 of banknummer
70.70.70.805 ten name van Dia
betes Fonds Nederland in
Amersfoort.
De gekleurde illustratie van
het Zierikzeese drieluik, dat
als extraatje bij dit jaarboek is
gevoegd doet de Zierikzeeëna-
ren van nu wellicht twijfelen
aan de geestelijke vermogens
van hun voorvaderen, die ge
dwongen door geldzorgen dit
drieluik samen met nog een
aantal schilderijen te koop
aanboden om zodoende de res
tauratie van de roomskatholie-
ke kerk te kunnen bekostigen.
In deze tijd waarin menig mo
nument met geld van monu
mentenzorg in stand wordt ge
houden wellicht een onvergeef
lijke zonde, maar in die tijd, zo
rond 1850, waarin subsidies on
bekend waren wellicht bittere
noodzaak.
Waarde
De verkoop van het drieluik,
dat voor amper zeventig gul
den werd verkwanseld om een
lekkend dak te kunnen repare
ren werd omstreeks 1880 al
door jonkheer mr Victor Eugè-
ne Louis de Stuers gehekeld.
Het meesterwerk, waarbij Fi-
lips de Schone en Johanna van
Castilie het Laatste Oordeel
(het middenstuk) flankeren en
waarbij Sint Maarten en Sint
Lieven op de achterzijde van de
zijluiken zijn afgebeeld had
Nederland vanwege zijn histo
rische en artistieke waarde
nooit mogen verlaten vond
Stuers.
Het Zierikzeese drieluik is af
gaande de beschrijving van
Ton Brandenbarg inderdaad
een imponerend kunstwerk.
Op de buitenzijden van het
drieluik zijn de heiligen Sint
Lieven en Sint Maarten te zien
die beiden een speciale band
met de parel aan de Ooster-
schelde hadden. Sint Lieven
die waarschijnlijk nooit heeft
bestaan had in Zierikzee, waar
zich volgens de overlevering
een deel van zijn arm bevond,
nogal wat bewonderaars. Iets
dat ook voor Sint Maarten het
geval was. Beide heiligen wer
den elk jaar op 11 en 12 novem
ber geeerd.
Middenstuk
Het middenstuk met een om
vang van 126 bij 105 centimeter
is gevuld met een afbeelding
van het laatste oordeel, een ge
liefd onderwerp voor schilders
uit de late Middeleeuwen. De
maker van het Zierikzeese
drieluik, dat in 1852 uit Zierik
zee verdween is moeilijk exact
vast te'stellen. Het kan zelfs zo
zijn geweest dat het middenpa
neel en de zijluiken door ver
schillende schilders zijn ver
vaardigd. Als schilder van dit
zo fraaie drieluik wordt nu de
Meester van Affligem oitewel
de Meester van de Jozef legende
genoemd. Deze werkte om
streeks 1500 in Brussel.
Datering
Niet alleen over de maker van
dit meesterstuk tast men in het
duister, ook over een exacte da
tering is weinig met zekerheid
te zeggen. De gegevens wijzen
volgens de auteur op de perio
de tussen 1498 en 1504 of iets la
ter. Wie in die periode de op
dracht voor dit schilderij heeft
gegeven is evenmin met zeker
heid vast te stellen. Gezien het
feit dat in het schilderij het ac
cent wordt gelegd op de recht
spraak in combinatie met ko
ning Filips en de stad Zierik
zee ligt het volgens Branden
barg voor de hand dat de op
drachtgever een Zierikzeese
notabele was die enerzijds be
trokken was bij de rechtspraak
en anderzijds contact had met
het hof van Filips de Schone.
Van Cats
Daarom zou die opdrachtgever
best weieens Jacob van Cats
geweest kunnen zijn. Zeker
wanneer dit drieluik rond vijf
tienhonderd geschilderd is, zou
deze vooraanstaande Zierik-
zeeënaar heel goed de opdracht
tot dit triptychon gegeven kun
nen hebben. Eind vijftiende
eeuw was Van. Cats zowel ka
merheer van Fiiips als opper-
dijkgraaf van Schouwen en
baljuw van Zierikzee. Ook de
twee in grisaille afgebeelde
heiligen staan in relatie tot de
ze familie Van Cats.
Behalve een religieuze beteke
nis heeft het Zierikzeese drie
luik, waarvan het middenge
deelte tentoongesteld is in de
Koninklijke Musea voor Scho
ne Kunsten in België, ook poli
tieke waarde. Enkele keren
verkeerde de stad Zierikzee op
gespannen voet met de Roomse
koningen Karei de Stoute en
Maximiliaan, de regent en
grootvader van Filips de Scho
ne. Het drieluik is volgens
Brandenbarg weliswaar geen
directe aanwijzing naar de
strijd tussen Hoeken en Kabel
jauwen, maar kan daarbij wel
een betekenis hebben gehad.
Vierschaar
Behalve de kunstenaar, exacte
datering en opdrachtgever
werpt het drieluik nog meer
vragpn op. Was dit meester
werk nu te zien in de Sint Lie-
vensmonsterkerk of in De
Vierschaar van het stadhuis, is
een van die vragen waarop ver
schillende antwoorden moge
lijk zijn. De eerder genoemde
Stuers zag in dit meesterwerk
een altaarstuk, dat door Filips
de Schone in 1497/98 aan de
kerk zou zijn geschonken. Dit
is in de bronnen echter nergens
duidelijk terug te vinden en ge
let op het feit dat in die jaren
wereldlijke en geestelijke za
ken nog niet streng waren ge
scheiden kan het drieluik even
zo goed een plaatsje hebben ge
had in een wereldlijke omge
ving. Er zijn bovendien aanwij
zingen dat dit drieluik aanvan
kelijk bestemd was voor De
Vierschaar van het stadhuis.
Nicolaas van der Schatte ver
wijst in de Tegenwoordige
Staat van Zeeland naar dit
drieluik dat tot de verbouwing
in 1778 in de raadzaal en belen
dende Vierschaar hing. Kort
om het is goed denkbaar dat
dit drieluik een plaatsje in het
Zierikzeese stadhuis had.
Kerk
Na de verbouwing van het
stadhuis in 1778 verdween het
meesterwerk naar de mallen
en modellenkamer waarna het
drieluik naar de Roomskatho-
lieke kerk verhuisde. Zeker is
dat het hier tot 1845 bleef han
gen. Toen meldde zich een eer
ste belangstellende en werd ge
dacht om de in onbruik zijnde
oude schilderijen, waaronder
ook het drieluik te verkopen.
Er was immers geld nodig voor
het opknappen van het kerkge
bouw.
Een Haagse antiquair taxeerde
de waarde van de in totaal
twaalf schilderijen op zo'n 7500
gulden. Voor het Laatste Oor
deel alleen alschatte hij de
waarde op twee mille. De uit
eindelijke verkoopprijs zou in
1852 niet meer zijn dan 215 gul
den voor zes, zeven schilderij
en. Het Laatste Oordeel lever
de de in geldnood verkerende
parochie waarschijnlijk niet
meer op dan maximaal 35 gul
den. Eind februari 1853 ver
dween het schilderij uit Zierik
zee, waarmee de stad een waar
devol i meesterwerk armer
werd. Het drieluik maakt mo
menteel deel-uit van de collec
tie van de Koninklijke Musea
voor Schone Kunsten in Brus
sel. De zijluiken met de
vorstenportretten zijn voor het
publiek toegankelijk.""Het mid
denstuk bevindt zich in depot,
maar wie weet nemen de Bel
gen ooit nog eens een voor
beeld aan de bereidwilligheid
van het rijksmuseum voor
Oudheden (dat een aantal Ne-
halenniastenen in bruikleen
wil geven) en verrast het Zie
rikzee met een replica van het
geheel. Wie weet.
Behalve het lezenswaardige
verhaal van Tbn Brandenbarg
over het verkwanselde drieluik
bevat de zestiende Kroniek van
Stad en Lande nog een aantal
uiteenlopende bijdragen van
historici en amateur-historici.
Het ging om een globale, eerste
versie van de notitie. Een stuk
dat door een stedebouwkundi-
ge werd opgesteld om aan te
geven in welke gebieden van de
gemeente Zierikzee eventueel
windmolens zouden kunnen
worden geplaatst. Daarbij
speelden de 'zichtlijnen' een
belangrijke rol. De lijnen in
het landschap die het silhouet
van de stad bepalen. Ook voor
de commissieleden stond als
een paal boven water dat dit
silhouet niet mag worden aan
getast door een of meerdere
windmolens.
Ook in natuurgebieden is
plaatsing van deze milieu
vriendelijke energie-opwek
kers uitgesloten. Daar waren
de commissieleden het over
eens. Maar verder kwam toch
voorzichtig de mening naar vo
ren dat het bestemmingsplan
buitengebied wellicht wat
flexibeler gemaakt moet wor
den om de plaatsing van enke
le, niet al te hoge windmolens
in de gemeente mogelijk te ma
ken.
,,We moeten het niet onmoge
lijk maken deze vorm van ener
gie-opwekking ook in de omge
ving van Zierikzee mogelijk te
maken. Op bepaalde afstand
van de stad moet dat kunnen.
Tbnslotte zijn windmolens
maar iele vormen in het land
schap", aldus PvdA-commissie-
lid M. R. de Jong-Van Loo. Ook
J. J. Geleijnse vond dat de toe
passing van windenergie posi
tief benaderd moet worden.
„In de notitie windmolens
staan te veel negatieve dingen
waar ik het niet mee eens ben".
Hij noemde overlast van vo
gels, schaduwwerking en ge
luidshinder.
Ook het derde lid van de ad
viescommissie (W. F. Sprengel-
meijer was afwezig) C. Lege-
Dr. D. A. Hooijer bijvoorbeeld
brengt de veertig jaar lange ge
schiedenis van Kor en Bot in
beeld, terwijl drs J. G. Smit
zijn licht laat schijnen over een
bijzonder fenomeen: de Zierik
zeese Kroniek in de jaren tus
sen 693 tot 1463.
Strijd
De strijd tegen de Spanjaarden
die in 1575 en 1576 op Schou
wen-Duiveland werd gevoerd
belicht dr C. van der Graaf in
zijn artikelen de strijd te land
in 1575 en 1576 op Schouwen-
Duiveland. Het wel en wee van
de middenstand in Ouwerkerk
in de periode 1890-1990 is door
mevrouw L. E. M. Veltman-
Hack als onderwerp voor een
verhandeling gekozen terwijl
de eind negentiende eeuwse
streektaaldichters de aandacht
van Joop van Loo hebben ge
trokken. Drs. R F. Vleugel ten
slotte belicht een halve eeuw
Stad en Lande. De Kroniek is
verkrijgbaar bij verschillende
boekhandels in de regio en
kost 28,-.
AMSTERDAM - In Kroatië is
enorm veel vee en pluimvee
slachtoffer geworden van de
burgeroorlog.
BRUINISSE - „Johnny heeft
een toilet in de snackbar. Joe
pie!" Op een ludieke wijze
ging de vurige wens van enkele
vaste klanten van Johnny's Ta
ria in Bruinisse in vervulling.
Terwijl de Bruse snackbarex
ploitant Johnny van Gilst pa
tat en frikadellen bakte werd
door 'installateurs' buiten
naast de snackbar een com
pleet toilet met stortbak ge
plaatst. Met een westenwind
kan men op het provisorisch
verblijf achter een deur uit de
wind 'zitten'.
De accommodatie van de
snackbar was (nog) niet ver
rijkt met een toilet. Aanhou
dende vragen aan de snackbar
eigenaar deed vaste afnemers
van Johnny besluiten zelf voor
deze sanitaire voorziening te
zorgen. Vorige week werd een
toilet met de bijbehorende
noodzakelijke attributen
'geïnstalleerd'. Een bewijze-
ring in de vorm van bordjes
niet 'toiletten' verwees klanten
met hoge nood verderop. Van
Gilst: „Natuurlijk een 'leutje'
van die jongens. Zij zijn hier
kind aan huis. We worden door
hen weieens met vragen over
een toilet geconfronteerd.
Vooral voor toeristen zou een
toilet niet overbodig zijn. Daar
is dan ook altijd een oplossing
voor. Passanten met hoge nood
worden bij ons naar het privé
toilet verwezen. Wat toiletten
in de snackbar betreft, daar
van moeten we de mogelijkhe
den nogeens bekijken. Het is
niet ondenkbeeldig dat deze
voorziening er komt." Wellicht
plaatst de Bruse snackbaron
dernemer nog eens een adver
tentie: „In onze snackbar is
momenteel een vacature voor
een.... toilet juffrouw!!"
maate (CDA) liet uitsluitend
positieve geluiden horen.
„Windenergie is milieuvrien
delijkDaar moeten we voor
zijn. A*ls de zichtlijnen in de ga
ten worden gehouden en het
stadssilhouet niet in het geding
komt is het een goede zaak".
Tijdens de vergadering kwam
ook de verdeling van de midde
len uit het stads- en dorpsver
nieuwingsfonds aan de orde.
Een pot die dit jaar voor Zie
rikzee 50.000 gulden kleiner
uitvalt dan vorig jaar. De com
missieleden stelden zich una
niem positief op ten aanzien
van het voorstel de resterende
250.000 gulden te bestemmen
voor de aanleg en vernieuwing
van riolering, restauratie
woonhuismonumenten en de
verbetering van particuliere
woningen. Commissievoorzit
ter burgemeester mr J. J. R M.
Asselbergs moest tot zijn spijt
meedelen dat het er in de ko
mende jaren niet meer inzit dat
Zierikzee in aanmerking komt
voor een bijdrage uit de pro
vinciale knelpuntenpot ten be
hoeve van de vervanging van
de riolering. „De provincie
vindt dat geen taak meer voor
haar. Dat moeten de gemeenten
zelf opknappen".
DEN HAAG - Drs. J.W. van der
Sluis (WD) is benoemd tot
burgemeester van de gemeente
Noordwijk. Commissaris van
de Koningin Patijn van Zuid-
Holland heeft hem maandag in
Den Haag beëdigd. Van der
Sluis was reeds vanaf septem
ber vorig jaar waarnemend
burgemeester van Noordwijk.
wegens langdurige ziekte van
burgemeester J.M. Hoffmann.
Na het aftreden van Hoffmann
heeft de gemeenteraad una
niem aangedrongen op de be
noeming van Van der Sluis.
ZIERIKZEE - De aanleg van grootschalige windmolenparken met soms 40 me
ter hoge windturbines is uitgesloten in de gemeente Zierikzee. Maar enkele, niet
al te hoge windmolens in het buitengebied van de gemeente zagen de leden van
de adviescommissie ruimtelijke ordening wel zitten. Dat bleek tijdens de open
bare vergadering maandagavond in het stadhuis toen de notitie windmolens
werd besproken.
Het silhouet van Zierikzee mag niet worden aangetast door windmolens. (Archieffoto).
WEERSVOORUITZICHTEN
Donderdag Zonneschijn 10%
Kans op neerslag 20%
Min.temp. 0 graden
Mid.temp. 2 graden
Windkracht noord 3
Vrijdag Zonneschijn 30%
Kans op neerslag 20%
Min.temp. -2 graden
Mid.temp. 2 graden
Windkracht noordo. 3
Zaterdag Zonneschijn 20%
Kans op neerslag 20%
Min.temp. -4 graden
Mid.temp. 0 graden
Windkracht noordo. 4
ZON- EN MAANSTANDEN
4 dec. Zon op 08.29, onder 16.30
Maan op 06.57, onder 15.02
5 dec. Zon op 08.30, onder 16.29
Maan op 08.05, onder 15.39
Nieuwe Maan: 6 dec. (04.56)
HETWEEROVERZICHT
DE BILT - De weerkaarten gaan de
komende dagen geleidelijk verande
ren. Tussen IJsland en Noorwegen
gaat zich een hogedrukgebied
nestelen, boven het noordwesten
van Rusland een lagedrukgebied.
Daartussen ontstaat bij ons een stro
ming uit noord tot noordoost, waar
mee koude lucht vanuit de poolstre
ken wordt aangevoerd. Morgen en
donderdag is het nog bewolkt en ne
velig weer met temperaturen in de
nacht net onder en overdag net bo
ven het vriespunt. Vanaf vrijdag
breekt nu en dan de zon door, maar
gaan ook de temperaturen een paar
graden omlaag. Erg veel neerslag
wordt nog niet verwacht.
OOSTERLAND - De eerste
twee foto-albums van de com
missie Kleine Monumenten
van de Vereniging Stad en Lan
de van Schouwen-Duiveland
zijn gereed.
Maandag 9 december worden
deze foto-albums, waarin foto's
van kleine monumenten in de
gemeenten Duiveland en Brui
nisse, in een gezamenlijke bij
eenkomst aangeboden aan bur
gemeester A. Vogelaar van
Bruinisse en aan burgemeester
A. Bergshoeff van Duiveland.
Het gaat om foto's met be
schrijving van meestal ter ver
siering dienende kleine onder
delen van gebouwen zoals ge
velstenen, muurankers, stoep
hekken en dergelijke. Een en
ander uiteraard gericht op het
behouden ervan uit een oog
punt van historie of gewoon als
aardige bijzonderheid.
ZIERIKZEESCHEBSj
N1EUWSBODEÜ
Uitgever
Drukkerij Lakenman
Ochtman bv te Zierikzee.
Directie
D. L. van 't Leven.
Hoofdredacteur
A. van der Wouden
Kantoor
Jannewekken 11, Zierikzee.
Postbus 1,
4300 AA Zierikzee.
Telefoon 01110-16551.
Telefax 01110-14315.
Lezersservice (bezorging)
De krant na 18.00 uur nog
niet ontvangen?
Bel 01110-17314.
Bereikbaar maandag t/m
vrijdag van 8.00 uur tot
17.30 uur en van 18.00 tot
20.00 uur.
Woonhuisaansluitingen
Redactie (na 17.30 uur)
01110-15071, 01110-12449
(niet voor bezorging).
Fotograaf (na 17.30 uur)
01112-1575.
Abonnementen
Per 3 maanden
bij vooruitbetaling f 45,00
per jaar f 169.00
losse nummers f 1,00.
De abonnementsprijzen zijn
inclusief 6% B.T.W.
Opzeggingen dienen een
maand, voor het einde van
dé lopende abonnements
periode schriftelijk bij de
Zierikzeesche Nieuwsbode
gemeld te worden.
Verschijnt maandag,
dinsdag, donderdag en
vrijdag.
Inlevertijden advertenties
Maandagkrant
vrijdag tot 13.00 uur
Dinsdagkrant
maandag tot 11.30 uur
Donderdagkrant
woensdag tot 11.30 uur
Vrijdagkrant
donderdag tot 11.30 uur
Advertentietarieven
Advertenties 01110-16551.
62 cent per mm.
..succesjes" (t/m 4 regels)
f 6,80.
Contracttarieven op
aanvraag.
De advertentieprijzen zijn
exclusief 6% B.T.W.
Voor fouten ontstaan door t
telefonische of onduidelijk
geschreven opdrachten
wordt door ons geen
verantwoording gedragen.
