Dijkbeveiliging: vijfenvijftig
jaar geleden schot in de roos
'Middelburgse' Vietnamezen op de
vlucht voor de
discriminatie in Oost-Europa
Verbitterd in Zeeuivs asielzoekerscentrum
Speelweek in Zierikzee
Monniken waren de eerste dijkenbouwers
DONDERDAG 15 AUGUSTUS 1991 NR 24998
5
MIDDELBURG - „We hebben eind '89 zelfs nog meegedemonstreérd op het
Wenceslas-plein. Tegen de communisten. Samen met de Tsjechen." Het klinkt
vooral verbitterd want inmiddels hebben Tran Dai Hoi (38) en Nguyen Trong
Chien (31) in grote haast het Tsjechoslowakije van president Vaclav Havel verla
ten en zijn gevlucht naar Nederland. „We werden daar verschrikkelijk gediscri
mineerd", zo luidt kort en bondig hun verhaal. Sinds juni zitten ze met 57 andere
tot voor kort in Oost-Europa werkzame Vietnamezen in het asielzoekerscen
trum De Eendracht in Middelburg.
In totaal kwamen er sinds mei
dit jaar al 348 Vietnamezen
naar Nederland, een spectacu
laire stijging tegenover de 90
Vietnamezen die zich over heel
1990 als vluchteling bij de Ne
derlandse vreemdelingenpoli
tie kwamen melden. Alleen al
in juli registreerde Justitie 133
Vietnamese asielzoekers waar
onder 42 vrouwen en vier kin
deren onder de vijftien.
De overgrote meerderheid is
afkomstig uit Oosteuropese
landen als Polen en Tsjechoslo
wakije, terwijl bij het ministe
rie van justitie de indruk be
staat dat er ook Vietnamezen
uit de voormalige DDR tussen
zitten. Traceerbaar was deze
laatste groep de afgelopen da
gen overigens niet. Zowel
Justitie als WVC, dat de op
vang van asielzoekers regelt,
registreren hun cliëntele op na
tionaliteit en niet op het land
waar zij vandaan komen.
Tran Dai Hoi en Nguyen Trong
Chien maakten de reis van
Praag naar Nederland (met
vier lotgenoten) per auto. ,,Dat
kost een paar honderd dollar
per persoon", aldus Nguyen
Trong Chien. „Vlak voor de
Duitse grens stap je uit, je
loopt door het bos over de
grens en een paar honderd me
ter verder staat de chauffeur je
dan weer op te wachten."
Contractarbeiders
Jaren geleden kwamen ze als
contractarbeiders van Vietnam
naar Tsjechoslowakije. „Dat
was op basis van een overeen
komst tussen de regeringen
van beide landen. Voor Viet
nam was het leveren van arbei
ders een manier om hun schuld
bij de toen nog communisti
sche Oosteuropese landen af te
betalen. Voor ons was het een
mogelijkheid aan de armoede
en de onderdrukking in Viet
nam te ontsnappen. Je verdien
de in Tsjechoslowakije meer
dan in Vietnam, ook al waren
we verplicht 10 procent van ons
inkomen aan Vietnam af te
dragen."
Eenvoudig was het niet om
voor uitzending naar Oost-
Europa in aanmerking te ko
men. Veel van de beschikbare
arbeidsplaatsen in Oost-
Europa (in Tsjechoslowakije
werkten zo'n 30.000 tot 40.000
Vietnamezen; in heel Oost-
Europa inclusief de Sovjetunie
ruim 200.000) waren gereser
veerd voor familieleden van de
communistische partijtop.
Voor de overige plaatsen ston
den de Vietnamezen in de rij en
alleen zij die voldoende smeer
geld konden betalen, konden
uiteindelijk ook vertrekken.
Zowel Tran Dai Hpi als Nguyen
Trong Chien kwamen op die
manier via omkoping als onge
schoold arbeider in Tsjechoslo
wakije aan de slag.
Ook voor de omwentelingen in
Oost-Europa werden de Viet
namezen daar al „als slaven"
behandeld. Slecht betaald voor
vuil en zwaar werk, vaak er
barmelijk gehuisvest moesten
zij zich .bovendien voortdurend
„het verbale racisme van de lo
kale bevolking" laten welge
vallen. Teruggaan naar Viet
nam was onmogelijk, omdat de
toenmalige Tsjechische autori
teiten bij aankomst hun pas
poorten innamen.
Vrijheid
Bovendien, zo vertelt Tran Dai
Hoi, waren zij juist naar Euro
pa gekomen, omdat er in Viet
nam „geen vrijheid en geen de
mocratie heerst". „Wij wisten'
al lang dat het communisme
niet werkt", vult Nguyen
Trong Chien zijn landgenoot
aan.
Ze waren in eerste instantie
dan ook enthousiast over de
„fluwelen revolutie" die in
Tsjechoslowakije de heer
schappij van de communisti
sche partij brak. Ze demon
streerden mee op het
Wenceslas-pleiiji en riepen sa
men met de Tsjechen om vrij
heid en democratie. Ook dat
maakt ze huiverig naar Viet
nam terug te keren. Onder de
Vietnamezen in Tsjechoslowa
kije gaan sinds de omwente
ling hardnekkige verhalen dat
zij die de omwenteling on
dersteunden op de Vietnamese
ambassade met naam en toe
naam zijn geregistreerd.
„Wie weet worden we alleen al
daarom in Vietnam in een her
opvoedingskamp gezet", aldus
Tran Dai Hoi. Al snel werd de
Vietnamezen echter duidelijk
dat de omwenteling in Tsje
choslowakije voor hen aanzien
lijk minder gunstig uitpakte
dan zij hadden verwacht. De
overgang naar een markteco
nomie maakte hun arbeidscon
tracten in korte tijd waarde
loos. Veel van hen werden stan-
te pede op het vliegtuig gezet;
anderen houden zich in leven
als straathandelaar of verrich
ten werkzaamheden waar geen
Tsjech zich meer aan waagt.
Maar het meest klagen beide
Vietnamezen over het snel toe
nemend racisme in het huidige
Tsjechoslowakije. Want hoewel
met name de voormalige DDR
op dit gebied inmiddels een
twijfelachtige reputatie heeft
opgebouwd, is er ook in de an
dere Oosteuropese landen te
genwoordig sprake van talloze
incidenten die het leven voor
niet-Europeanen steeds min
der draaglijk maken. „Zelfs
het personeel van de ambassa
des is niet meer veilig", aldus
Nguyen Trong Chien. Ook door
de straten van Praag „patrouil
leren" groepjes skinheads die
Vietnamezen maar ook Ango-
lezen, Mozambicanen, Etio-
piërs en Noordkoreanen op de
vlucht jagen, niet zelden onder
het instemmend applaus van
omstanders.
Geweld
Regelmatig komt het daarbij
nu ook tot lijfelijk -geweld
waarbij volgens de twee her
haaldelijk doden onder hun
landgenoten zijn gevallen. Om
te bewijzen dat zij niet over
drijven, verwijzen de beide
Vietnamezen naar de Tsjechi
sche pers die „in kleine be
richtjes" melding van dergelij
ke incidenten heeft gemaakt.
„De avond dat we naar Neder
land vertrokken en ons hadden
verzameld bij een metro
station werden we "nog aange
vallen door een groep skin
heads. Omdat we daar met een
hele groep waren, durfden ze
ons niet echt te pakken. Maar
als je alleen of met een paar
mensen door de stad loopt, is
het echt levensgevaarlijk."
De beslissing dan maar naar
Nederland te vertrekken werd
vooral ingegeven door „de ab
solute vrijheid" die hier vol
gens hen heerst. „Nederland is
een zeer humaan land waar het
recht op leven wordt gegaran
deerd", licht Nguyen Trong
Chien toe. Het is informatie die
hij vooral uit de Vietnamees-
talige media heeft gehaald.
Krantjes
Krantjes die de Vietnamezen
in Oost-Europa zelf uitgeven
en sinds de val van het commu
nisme vooral ook de publika-
ties van in West-Europa geves
tigde voormalige Vietnamese
bootvluchtelingen die hoog op
geven van de kansen die zij in
Europa hebben gekregen. En
ook op de Tsjechische televisie
geldt Nederland als een land
„waar vluchtelingen warm en
gastvrij worden onthaald".
Hun eerste ervaringen in het
nieuw gebouwde en nog maar
net geopende asielzoekerscen
trum in Middelburg spreken
dat voorlopig niet tegen. „We
worden hier heel goed behan
deld", zeggen de twee. Aan een
oordeel over hun kans zich de
finitief in Nederland te mogen
vestigen wagen ze zich echter
liever niet. „We willen niet te
rug naar Vietnam", zo luidt de
eenvoudige vaststelling waar
mee ze vragen daarnaar beant
woorden.
Voorzover bij vluchtelingenad-
vocaten bekend zijn de eerste
asielverzoeken inmiddels ech
ter afgewezen. Han Brands,
werkzaam bij het Bureau voor
Rechtshulp bij het asielzoeker
scentrum in Veendam, daar
over: „Het is nogal ingewik
keld allemaal. Als ze de na
druk leggen op hun behande
ling in Tsjechoslowakije, dan
worden ze geacht terug te ke
ren naar Vietnam. Ze zijn daar
immers volstrekt legaal ver
trokken en dus gaat Justitie er
vanuit dat ze bij terugkeer
geen moeilijkheden zullen on
dervinden.
Gaat het om hun vrees voor de
machthebbers in Vietnam, dan
wordt ze gezegd dat ze in het
land van eerste opvang, dat wil
zeggen Tsjechoslowakije, asiel
moeten aanvragen."
UTRECHT - Aan de daling van
het aantal volwassen rokers is
vorig jaar een eind gekomen.
In 1990 rookte 35 procent van
de Nederlanders en dat was 2
procent meer dan het jaar
daarvoor. Het percentage steek
sterk onder jongens van 15 tot
19 jaar en onder 20- tot 24-
jarigen.
ZIERIKZEE - In de periode van maandag 19 tot en
met vrijdag 23 augustus wordt in Zierikzee weer een
speelweek gehouden. Deze week is bedoeld voor kin
deren met een verstandelijk handicap.
is in handen van de afdeling
Gespecialiseerd Jeugd en Vol
wassenen werk van de Sociaal
Pedagogische Dienst Zeeland.
De algehele leiding berust bij
Ria Mangnus terwijl vrijwilli
gers de kinderen zullen bege
leiden. Het vinden van vol
doende vrijwilligers heeft de
organisatie dit jaar weer de no
dige kopzorgen gegeven. Zijn
er nog mensen die een handje
willen meehelpen, dan zijn de
ze welkom. Hiervoor kan men
zich melden bij (je SPD-Zee-
land, telefoon 01180-15051 (An-
ja van de Enden of Ria Mang
nus).
Werving van dc deelnemers ge
schiedt via ZMLK-school. De
speelweek gaat maandag 19
augustus om 9.30 uur van start
in de Speel-o-theek (Baster-
straat 1). Een week lang zijn er
elke dag (van 9.30 tot 15.30 uur)
diverse activiteiten voor de
deelnemertjes, zoals knutse
len, zingen, zwemmen en uit
stapjes maken in de omgeving.
Laat het programma het toe
dan kunnen de kinderen nog
vrij spelen met in de Speel-o-
theek aanwezige speelgoed.
De organisatie van deze week
BROUWERSHAVEN
Gruttenpikkers
op zomermarkt
Tijdens de zomermarkt die
vrijdag 23 augustus plaats
vindt in Brouwershaven treedt
de boerenkapel de Gruttenpik
kers op. De boerenkapel be
staat uit muzikanten van de
muziekvereniging Nut en Uit
spanning uit Zonnemaire. Tus
sen 19.00 en 21.00 uur lopen zij
tussen de ongeveer 30 kramen
die in verband met de zomer
markt staan opgesteld op de
Brouwse markt. De zomer
markt zelf duurt van 15.00 tot
21.00 uur en vindt in het zomer
seizoen wekelijks plaats in
Brouwershaven. Op vrijdag 30
augustus voor de laatste keer
dit jaar.
OUWERKERK
Feestje
's Nachts een feestje bouwen.
Dat gebeurt in Ouwerkerk elk
jaar. Ook dit jaar wordt het
Midzomernachtfeest weer ge
houden en wel vrijdag 16
augustus. Om 22.00 uur breekt
op de Ring het feestgedruis
weer los. Toneel door de thea-
tersportgroep Kiekieris en mu
ziek plus een fakir moeten
voor de juiste sfeer zorgen. Het
muzikale gedeelte wordt ver
zorgd door Nieuw Leven uit
Ouwerkerk, de Boerenkapel
A.O.Z.N. van Frank Slager en
de band De Branding onder lei
ding van Harry van der Wek
ken en drummer John Muis.
Voor spanning en sensatie zor
gen voorts een goochelaar en
een fakir, terwijl Dick Snel een
karatedemonstratie zal geven.
Ook aan het stillen van de lek
kere trek is gedacht in de vorm
van een grote barbecue en een
terras.
UTRECHT - De Vereniging
voor Gezondheidsrecht (waar
in juristen,artsen en hooglera
ren) heeft een aantal richtlij
nen opgesteld die een handrei
king moeten zijn' voor artsen
en onderzoekers die te maken
krijgen met erfelijkheidson-
derzoek. Bescherming van de
cliënt/patiënt staat daarin cen
traal.
DEN HAAG - De Rijksdienst
Beeldende Kunst verwacht dat
dit najaar definitief zal wor
den beslist over de teruggave
van 59 schilderijen die zich be
vinden in het klooster in het
Oostenrijkse Mauerbach.
Een betonglooiing bij De Roompot. (Foto: Waterschap Schouwen-Duiveland).
Naar verluidt verhuisde Ga
briel Bolier naar Bergen op
Zoom om veilig te zijn voor een
watersnoodramp van het kali
ber van 1953. Hij zag in de toe
komst. Bekend waterbouwer
in di dagen was jhr. mr. R. L. L.
de Muralt. Hij was van 1903 tot
1913 ingenieur van het Water
schap Schouwen en hij was het
die voor de eerste keer op grote
schaal gewapend beton toe
paste bij het versterken van oe
vers en dijken.
Naast zijn beroemde 'de Mu-
ralt'-muurtjes, nog op verschil
lende plaatsen te zien op
Schouwen-Duiveland, bedacht
hij ook betonplaten en be-
tonspijkers om de dijkglooiing
te beschermen. Van oudsher
bestond een dijk uit verschil
lende onderdelen. Het onderste
deel was in de regel opgetrok
ken van Vilvoordse steen, over
gaand in basaltblokken. Daar
boven kwam de dijkkruin van
zand en vette grond.
De dijk werd ook bekleed met
vette grond die uitgestoken
werd uit de schorren. Er waren
speciale schippers die met hun
scheepjes het hele jaar door,
behalve in de winter, vette
grond vletten naar plaatsen
waar die grond nodig was. Van
stroo werd dan een mat aange
bracht waardoor de vette grond
op zijn plaats bleef en op ter
mijn aan elkaar groeide.
Crisis
In de dertiger jaren van deze
eeuw holden de prijzen die de
boeren voor hun produkten
kregen achteruit. Hun inkom
sten kelderden terwijl het on
derhoud van de dijken steeds
duurder werd door de steeds
stijgende prijs van de toen
veelgebruikte basaltzuilen.
Een vinding van M. J. Leen
dertse, de eenvoudige dijkbaas
van Bruinisse, bracht uit
komst. Hij verving de basalt
zuilen door betonblokken
waarop hij een verhoging aan
bracht die dan weer een rem
mende werking had op de golf-
oploop.
Ook het aanbrengen van een
dergelijk betonblok op een
dijkglooiing was eenvoudiger
en dus goedkoper. Bovendien
zorgde de vinding van .Leen
dertse voor werk voor de be-
tonfabrieken die door de crisis
weinig werk hadden. Leendert
se vroeg en verkreeg octrooi op
zijn vinding en grote stukken
dijkglooiing werden bekleed
met de betonblokken van het
systeem Leendertse. Leendert-
se-dijkglooiingen zijn nog te
zien aan de buitenzijde van de
dijk aan het Zijpe.
Over de vraag of de vinding
van Leendertse werkelijk een
vinding is geweest die een
schok veroorzaakte in de kring
van dijkbestuurders verschil
lende de meningen. Simon Ha-
ge, dijkgraaf en oud-burge
meester van Bruinisse monkel
de destijds al dat het prototype
van het Leendertse blok te vin
den zou zijn op sommige plaat
sen in de stcenglooiing van de
Bruse polder. Zij die na Hage
de dijkglooiing inspecteerden
zagen hier en daar gebakken
tegels van rood aardewerk
waaraan Leendertse zijn vin
ding zou hebben ontleend.
Concurrentie
Hoe het ook zij, Leendertse
bracht zijn vinding precies op
tijd in de openbaarheid. Hij
kreeg octrooi en de toepassing
van zijn vinding zorgde voor
verlaging van het Dijkgeschot
en voor meer werkgelegen
heid. De concurrentie zat ech
ter niet stil. De betonfabrieken
bestudeerden de blokken en
brachten verbeteringen aan
voor wat betreft de aansluit-
baarheid van de blokken. Er
werden blokken gemaakt vol
gens het systeem Haringman,
volgens het Pit systeem en vol
gens het systeem Van Oord.
In 1940 kwamen de Duitsers.
Zij maakten bunkers in de dij
ken en verwaarloosden de ei
genlijk funktie van de water
kering. Het bitumen, een
mengsel van asfalt en zand,
was inmiddels ook in opmars
en in 1953 werden weggeslagen
dijken vervangen door op
gespoten zand bekleed met een
laag bitumen. Nog steeds wor
den betonglooiingen aangelegd
maar het systeem Leendertse
werd na de dood van de uitvin
der, voorzover bekend, niet
meer toegepast. De techniek
stond en staat niet stil, maar
het blijft nodig de dijken goed
te onderhouden. Met welk sy
steem dan ook.
S. A. Jumelet Azn
Ji -
bouwer. Ruim een half jaar la
ter kostte de dichting van dat
gat vele honderdduizenden
guldens.
In de vijftiende en zestiende
eeuw gebeurde het vaak dat
een ingelopen polder geduren
de vele jaren niet werd bedijkt.
Veel eerder op de zee veroverde
grond is op die manier verloren
gegaan. Dergelijke polders
werden drijvende polders ge
noemd. Ook iri Bruinisse ken
de men verschillende drijvende
polders. De indijking ervan
werd soms na jaren toch weer
ter hand genomen.
Bepalingen
Andries Fierlinger ontwierp
een aantal bepalingen waaraan
de polderbewoners zich te hou
den hadden en dat leidde weer
tot het instellen van dijkbestu
ren, de voorlopers van de he
dendaagse waterschappen.
Voorzitter van de Dijkraad
werd de Dijkgraaf. Zij die in
een polder een bepaald aantal
hectaren land bezaten werden
ingelanden gepoemd. Uit hun
midden werden dan weer de ge
zworenen gekozen. Dijkgraaf
en gezworenen zijn vergelijk
baar met een college van bur
gemeester en wethouders van
een gemeente.
Naast een goede dijkgraaf was
een eminent waterbouwkundi
ge voor de toestand van de dij
ken van groot belang. In het
Waterschap Schouwen werden
de opzichters die de toestand
van de dijken in de gaten moes
ten houden waterbouwkundi
gen genoemd, maar op het plat
teland sprak man van 'dijkba-
zen'. De opzichters werden door
hun personeel dan ook conse
quent aangesproken met baas.
Zonder te kort te willen doen
aan anderen heeft Bruinisse in
het drietal elkaar opvolgende
dijkbazen Coreman, Bolier Gz
en Mathijs Leendertse zeer be
kwame dijkbazen gehad. Be
kend zijn de waarschuwingen
van een zekere Den Harder te
gen het inpolderen van de
Zuiderzee. Hij voorspelde dat
een grote stormramp zou ont
staan als de Zuiderzee als kom-
berging van het opgezweepte
Noordzee-water zou kunnen
dienen.
BRUINISSE - Hollanders zijn wijd en zijd bekend
om hun strijd tegen het water. Nu is het Rijkswater
staat die de zee bedwingt met bouwwerken als de
Stormvloedkering. Naar de geschiedenis vermeldt
zijn het echter de monniken geweest die als eersten
dijken opwierpen om het water te keren. In de loop
der jaren werden er verschillende methodes ontwik
keld en toegepast om de dijken te verbeteren.
De oudste sporen van belo
ning van het Deltagebied zijn
de duingebieden. Daar kon eb
en vloed de bewoners niet de
ren. Het waren zoals reeds aan
gestipt de monniken die begon
nen met het aanleggen van dij
ken. Zij waren het die droog
vallende gebieden begonnen te
omkaden of er dijken omheen
begonnen te bouwen.
Polders
Op die manier ontstonden pol
ders die door dijken weer on
derling met elkaar werden ver
bonden. Bij de herverkaveling
van Schouwen-Duiveland na
de watersnoodramp in 1953
zijn veel van die zogenaamde
binnendijken verdwenen. Het
land ging rigoreus op de schop
en dat ging ten koste van een
aantal binnendijken.
Het landbouwbelang stond
toen voorop en ook al was er
protest gekomen tegen deze
manier van werken dan had
het landbouwbelang hoogst
waarschijnlijk toch gepreva
leerd boven het voortbestaan
van de binnendijken. Na de
monniken waren het de edelen
die schorren en kwelders inpol
derden. Voor hen betekende
het een uitbreiding van het
grondgebied. Later sloegen
ook andere particulieren aan
het bedijken.
Eén van de inpolderaars was
Jaco Cats. Behalve geleerde en
dichter was Cats ook staats
man en deskundig op finan-
ciëel gebied. Zijn raad aan zijn
medeburgers was: steek uw
duiten in de kluiten. Vrij ver
taald was dat een aansporing
om te beleggen in land. Land
dat Cats eerst had veroverd op
de zee en daarna verkocht of
verpachtte.
Lusten en lasten
De inwoners van het nieuwe
land, zoals de inpolderingen
werden genoemd, hadden niet
alleen te maken met de lusten
van het land maar moesten ook
de lasten ervan dragen. Zij wa
ren verantwoordelijk voor on
derhoud en herstel van de dij
ken. Dat kostte echter behoor
lijk wat geld, en daar ontbrak
het de meeste toendertijd aan.
Herstel werd daarom vaak uit
gesteld, met alle gevolgen van
dien.
's Maandags na de watersnood
ramp van 1953 liep metse
laar/aannemer Stoffel Capelle
op zijn klompen door een in de
dijk geslagen gat aan het zuid
einde van de polder Bruinisse
naar de daar wonende land
Herstelwerk aan een Leendertse blokkenglooiing bij Ouwerkerk. (Foto: Waterschap Schouwen-
Duiveland).