'De uitdaging voor mij is die
klokken weer op gang krijgen'
1 t
Jaarlijkse vergadering van de
schippersvereniging Schuttevaer
feapsMS
WATERSTANDEN
Jeugdsoos Brogum gaat
verder als een podium
Dit jaar
opnieuw
warmste
van de eeuw
Comtoise-enthousiast Brouwers te gast in Bruinisse:
aerA 7 - -1
J. Brouwers: .Vroeger had iedere Franse hoer een contoise-klok hangen".
BRUINISSE - „Zeker ga je weieens de mist in. Je moet
daar in Frankrijk in zo'n oude schuur beslissen of je die
comtoise wel of niet kunt restaureren. Maar vaak valt
het ook mee". Aan het woord is J. Brouwers uit Breda.
Hij restaureert en repareert franse Comtoise-klokken.
Op de valreep van 1990 exposeerde hij een aantal van zijn
pronkstukken in café Sailors Inn fn Bruinisse.
Brouwers is alles bij elkaar al zo'n
20 jaar comtoise-fan. „Maar na mijn
pensionering, zo'n vier jaar geleden,
ben ik me er pas echt in gaan verdie
pen". Op de vraag hoeveel comtoise-
klokken hij in die tijd Onder handen
heeft gehad aarzelt Brouwers even
met zijn antwoord. „Hou het maar op
tientallen. Ik zou het echt niet precies
weten".
Platteland
Comtoise-klokken werden in vroe
ger tijden gemaakt door boeren. In de
wintermaanden was er op het boeren
bedrijf niet veel te doen en door klok
ken te maken konden zij bovendien
nog wat bijverdienen. Zelf had bijna
iedere boer een comtoise-klok han
gen. „Het is een echte boerenklok",
vertelt Brouwers.
„Er zit een grote bel op, maar dat is
omdat de boer de klok ook moest
kunnen horen slaan als hij bijvoor
beeld buiten op het erf be?ig was",
aldus Brouwers.
Hij vertelt dat in de categorie 'sjie-
ke' comtoises vaak een gong in plaats
van een bel zat. „Maar dat zijn dan
klokken die in een gewoon burger
huis hebben gehangen en niet in een
boerderij. Het gebeurde wel dat een
aanstaand echtpaar een dergelijke
klok als huwelijkscadeau kreeg. Dan
werden op de wijzerplaat de twee na
men gezet en die zie je in de omran
ding een mussenpaar of een duiven".
Simpel
De comtoise in zijn oervorm, zo
blijkt uit het verhaal van Brouwers,
is een heel simpel uitgevoerde klok.
Alleen aan het uiterlijk van de wij
zerplaat is aandacht besteed. De kast
is vaak ruw. „Dat komt omdat die
klokken meestal ingebouwd werden
in kasten. Je zag alleen de wijzer
plaat. In plaats van ijzeren gewichten
gebruikten sommige boeren ook wel
stenen. Ze zag ze immers toch niet",
aldus Brouwers.
Later kreeg de comtoise steeds
meer versieringen. Eerst maakt men
alleen de slinger zichtbaar, maar la
ter werd ook de kast vaak rijkelijk
versierd. In de oervorm bestaat de
slinger uit een loden peertje.
Later raakte de zogenaamde
harpslinger in zwang en weer later
maakte de bloemslinger opgang.
„Maar in wezen is iedere klók het-
Datum
Zierikzee 1 januari
2 januari
3 januari
Roompot Buiten 1 januari
2 januari
3 januari
Bruinisse 1 januari
2 januari
3 januari
Wemeldinge 1 januari
2 januari
3 januari
zelfde", stelt Brouwers. „Vergelijk
het maar met een auto. Als je alle toe
ters en bellen wegdenkt hoe je vier
wielen, een motor en een stuur over".
Handwerk
Vooral de oudere comtoise zijn vol
ledig met de hand gemaakt. De ver
sieringen zijn van gegoten koper. La
ter gebruikte men uit latoen (dun)
koper geperste versieringen. „Dat
was eigenlijk het eerste voorzichtige
'begin van de massa-produktie", aldus
Brouwers.' „De mal die men gebruik
te kon meerdere keren gebruikt wor
den".
Zoals al aangestipt zijn comtois er
in alle maten en soorten. Simpel van
vorm zijn de zogenaamde 'Lunettes'
die vaak in openbare gebouwen en op
stations hingen. Net als de boeren-
comtoises voorzien van een forse bel.
Men moest de klok immers van flin
ke afstand kunnen horen.
Typisch voor comtoise-klokken is
hét koordje dat van onder uit de kast
komt. Brouwers: „Als je daaraan
trekt luidt de klok het aantal uren
dat het dichtstbij is". Met andere
woorden: trekt men om kwart over
vier dan slaat de klok vier keer. Is het
vijf over half vijf dan luidt de klok
vijf keer. Geen exacte tijdsaandui
ding dus, maar meer een indicatie.
Bedstede
„Zo'n touwtje werd dan verlengd.
Via katrolletjes liep het touwtje naar
de bedstede. Zo kon je vanuit bed 'kij
ken' hoe laat het was", vertelt Brou
wers. „Ik ben nog wel in huizen ge
weest waar die katrolletjes nog aan
de muur zaten". Brouwers gaat min
stens een keer per jaar op speurtocht
naar comtoises op het franse platte
land. „Naar de grote steden ga ik niet
eens. Dat is verloren moeite", aldus
de comtoise-enthousiast.
Hij stelt dat wie voldoende feeling
en doorzettingsvermogen bezit er
nog fraaie exemplaren op de kop te
tikken zijn. „Ik vind ze vaak in Bro-
canteriën, dat zijn een soort uitdra
gerijen. In 99 van de 100 vind je niks
van je gading, maar daardoor moet je
je niet laten ontmoedigen".
Heeft Brouwers eenmaal de hand
weten te leggen op een exemplaar dat
hij nog wel denkt te kunnen redden
dan wordt de klok in kwestie zorg
Hoogwater
Laagwater
tijd
stand
tijd
stand
08.20
134
02.00
-103
21.05
147
14.35
-148
09.15
132
03.00
-104
22.10
146
15.35
-146
10.25
133
04.05
-105
23.15
147
16.40
-144
07.20
129
00.55
- 98
19.55
143
13.30
-143
08.20
127
01.50
- 98
21.05
143
14.30
-140
09.30
131
02.55
- 99
22.05
145
15.40
-138
08.35
142
02.05
-112
21.20
160
14.30
-157
09.30
143
03.00
-112
22.15
160
15.25
-154
10.35
145
04.05
-113
23.20
161
15.35
-151
08.30
152
02.05
-116
21.10
166
14.40
-161
09.30
149
03.05
-116
22.15
164
15.40
-159
10.35
150
04.15
-117
23.25
166
16.45
-157
vuldig ingepakt om vervoerd te wor
den naar Nederland. „Dan ga ik al
lereerst de klok schoonmaken. Daar
is vaak al veel mee gewonnen".
Voor het schoonmaken gebruikt
Brouwers een mengsel 'van azijn en
ammonia. „Dat spul vreet vet, en vet
is slecht voor een klok. Je moet een
comtoise ook nooit smeren met bij
voorbeeld naaimachine-olie of iets
dergelijks. In die olie zitten zuren die
het metaal aantasten. Er is wel spe
ciale olie voor te krijgen, maar als
het niet persé nodig is kun je het be
ter niet doen".
Belangrijk is het goed ophangen
van een comtoise. „Het moet zo zijn
dat de slinger vanuit de 'nulstand'
net zo ver naar links als naar rechts
beweegt. Als je je klok scheef moet
gaan hangen wil hij lopen dan man
keert er iets aan de balans binnenin
de klok".
Hangt de klok eenmaal in balans
dan dient men er, zo luidt het advies
van Brouwers, alleen nog maar aan te
komen om hem op te winden. „En zo
goed mogelijk stofvrij houden". Een
kleinigheidje kan soms al tot gevolg
hebben dat een klok stil gaat staan.
Een klok kan bijvoorbeeld uit balans
raken door passerend zwaar verkeer.
Passie
Het woord hobby is eigenlijk te
zwak voor de bezigheden van Brou
wers. Eigenlijk is de omschrijving
passie meer op zijn plaats. „De uitda
ging voor mij is om een verwaarloos
de klok weer aan het lopen te krijgen
en helemaal op te knappen. Dat is het
leukste: de puzzel weer in elkaar pas
sen".
Voor de expositie in The Sailor's
Inn in Bruinisse is de belangstelling
volgens Brouwers matig. „Al was er
vandaag wel behoorlijk wat aan
loop".
Eén van de lievelingen van Brou
wers zelf is de Comtoise uit 1798 met
de gegoten zonnekop. De versiering
staat in het teken van de nieuwe tijd,
In Bruinisse
Allereerst moest melding worden
gemaakt van het verlies van twee
oud-mosselkwekers J. de Koning
(Bru 2) en M. de Waal (Bru 50) en een
mosselkweker die nog midden in het
bedrijf stond Kees van den Berg.
Staande werden enige opgenblikken
stilte in acht genomen om de overle
denen te eren.
Wat betreft de bedrijfsresultaten
kan de binnenvaart terug zien op een
goed jaar. Uit het vijfde Kluwer-
Schuttevaeronderzoek is gebleken
dat er een toenemend vertrouwen in
do binnenvaartmarkt bestaat. Zowel
bij vervoerder als bij verlader. Over
1990 denkt 697o van de ondervraag
den uit te komen op een positief be
drijfsresultaat en in 1989 was dat
66%. Het jaar 1990 bracht voor de bin
nenvaart een betere bezettingsgraad,
minder wachtdagen en een beter be
drijfsresultaat.
Onzekerheden
Tbch is de toekomst nog met onze
kerheden omgeven. Hoogerheide
pleitte voor een structureel hogere
vrachtprijs. „Bij goed vervoer hoort
een fatsoenlijke vergoeding en geen
uitgemolken tarief", aldus Hooger
heide. Ook de Golfcrisis brengt een
bepaalde onzekerheid wat betreft de
brandstofprijzen. Voor de mosselvis
serij was 1990 ondanks de orkaan die
in januari over ons land raasde een
goed jaar. De op de percelen aanwezi-
ROTTERDAM - De vuurwerkteams
van de Rotterdamse politie hebben
dit weekeinde twee mannen gear
resteerd in verband met de handel in
levensgevaarlijke kruitpijpen.
Twaalf van deze één meter lange ex
plosieven, die tweeduizend keer meer
kruit bevatten dan strijkers, wérden
vorige week woensdag aangetroffen
bij een 42-jarige Rotterdamse hande
laar. Zaterdag werd de 36-jarige H.D.
uit de Maasstad gearres teerd en zon
dagmorgen de 40-jarige R. van de K.
uit Zoetermeer. Dit heeft de Rotter
damse politie zondag bekendge
maakt.
DE BILT - Het jaair 1990 is tot nu
toe het warmst^kfclenderjaar van de
eeuw. De g«j^pTelde temperatuur
bedroeg lO^^Vaden Celsius. Dit
heeft het K^l^^^rijdag meegedeeld.
1990 is hetWerde extreem warme
jaar in succe^te. In 1989 was de ge
middelde jaartemperatuur 10,7 gra
den Celsius, in 198p 10,3 graden. De
gemiddelde jaartemperatuur over de
periode 1951 tot ^1980 is 9,2 graden
Celsius.
Het jaar 1990 was zonnig, extreem
ge mosselen ontwikkelden zich zeer
goed en naast een uitstekende groei
was er ook sprake van een uitzonde-
lijk hoog vleesgewicht.
De vooruitzichten voor de mossel-
visserij zijn minder goed te noemen.
De Oosterschelde is als mosscl-
kweekgebied achteruitgegaan na de
voltooiing van de Deltawerken. De
stormvloedkering zorgt voor een ge
temperde getijbeweging en ook de
Philipsdaru blijkt een ongunstige
uitwerking te hebben op de mossel
kwaliteit. Voor de totstandkoming
van de Philipsdam loosde een groot
gedeelte van Brabant via Marken,
Dintel en Steenbergse Vliet op de
Oosterschelde. Deze stoffen die be
mestend werken op de waterkwali
teit en zeer bevorderlijk zijn voor de
visstand moeten nu gemist worden.
In het komende voorjaar zal er op de
zaadbanken geen mosselzaad te van
gen zijn wegens het uitblijven van
mosselzaadval.
Een ander gevaar is de eidereend
die de mosselvoorraad in de Wadden
zee belaagt. Nu de mosselvoorraden
krapper worden gaan sommige mos
selschippers over tot het importeren
van mosselen. Dit is niet zonder ge
vaar omdat er besmette mosselen
geïmporteerd kunnen worden. Deze
besmette mosselen zijn absoluut on
geschikt voor consumptie en tevens is
deze ziekte onuitroeibaar.
Een probleem dat zowel binnen-
warm en aan de droge kant. Gemid
deld scheen de zon in het hele land
1.645 uur. Het lang jarig gemiddelde
over de periode 1951 tot 1980 is 1.505.
uur. Er viel gemiddeld 745 millimeter
neerslag. Normaal is 775 millimeter.
De temperaturen waren in 1990 ho
ger dan normaal. Ijsdagen, met een
maximumtemperatuur onder 0 gra
den, kwamen dit jaar in De Bilt niet
voor. Gemiddeld kwamen er in de pe
riode 1951 tot 1980 tien ijsdagen per
jaar voor. Ook het aantal vorstdagen
lag lager dan het langjarig gemiddel
de van 69 dagen. In 1990 kwam de mi
nimumtemperatuur maar 33 maal on
der het vriespunt.
Er kwamen in 1990 78 warme dagen
voor, waarop de temperatuur boven
de 20 graden kwam. Normaal komen
er zo'n 70 warme dagen per jaar voor.
Opvallend is het grote aantal zomerse
dagen, met een temperatuur van 25
graden of meer. Normaal komen er 16
zomerse dagen per jaar voor. In 1990
waren dat er 32. In 1990 kwam de tem
peratuur op drie dagen boven 30 gra
den. Gemiddeld komen er per jaar
maar twee van zulke tropische dagen
voor.
Ook de maand december lijkt war
mer en droger te worden dan nor
maal. De gemiddelde temperatuur in
De Bilt zal ongeveer 4 graden Celsius
zijn, 1 graad hoger dan het langjarig
gemiddelde. Ondanks de vele sombe
re dagen is er in december tot nu toe
minder neerslag gevallen dan in an
dere decembermaanden. Tot en met
27 december is er 47 mm gevallen, te
gen 72 mm normaal in deze tijd van
het jaar.
vaart als mossel visserij aangaat is
het vervoer van gevaarlijke stoffen
over de Oosterschelde. Hoogerheide
pleitte voor vervoer van gevaarlijke
stoffen over het Engelse vaarwater in
plaats van door de nauwe Witte Tbn-
nen Vlije waar de situatie te gevaar
lijk is.
Ook werd door Hoogerheide ge
pleit voor het naleven van de milieu
regels. Wel bestaat er een toenemen
de ontevredenheid over de mogelijk
heid om scheepsafval kwijt te raken;
deze is volgens een overgrote meer
derheid onvoldoende. Te weinig be
drijven mogen afval innemen.
Besprekingen met het gemeentebe
stuur en de visserijvereniging zijn
hierover gaande. Er bleek verder on
tevredenheid te bestaan over de mar
kering van de Zeelandbrug; de pei
lers zijn op de radars nauwelijks te
zien, aldus Hoogerheide. Door boei
en te leggen op 50 meter afstand van
de peilers zou het probleem verhol
pen kunnen worden.
Als bestuurslid traden De Koning
en Van der Linde af. Leo Hoogerheide
werd herkozen en H. de Ronde en J.
Stouten werden als nieuwe bestuurs
leden gekozen. Door C. van Liere zou
den de gevoelens die er in de vereni
ging heersen over het vervoer van
gevaarlijke stoffen via de Witte Tbn-
nen Vlije doorgegeven worden aan
het secretariaat van de stuurgroep
Oosterschelde. Vervolgens werden
er onderwerpen gekozen voor de alge
mene vergadering waarbij onder an
dere de slechte regeling over de inna
me van scheepsafval, de slechte
bereikbaarheid van de haven van
Bruinisse ter sprake kwamen. De ha
ven van Bruinisse werd zelfs de
slechts bereikbare haven van Neder
land genoemd.
Als afgevaardigden van de algeme
ne vergadring werden de heren De
Voogd en Van der Linde gekozen.
Tot zaterdag 5 janyari
Burgh-Haamstede
Expositie Origamif jnet Kerst in De
Bewaerschole. Dagfelijks (niet 's zon
dags) van 13.30 tot Ï6.30 upr.
T/m 2 februari
Zierikzee
Expositie beeldhouwwerken en schil
derijen Goese kunstenaar Anton Bey-
sens. Restaurant Mondragon. 11.00
uur tot sluiting restaurant. Zondagen
gesloten, kerstdagen en nieuwjaars
dag geopend.
Maandag 31 december
Kerkwerve
Oliebollenactie ten bate van Neder
landse Hervormde Kerk.
Donderdag 3 januari
Zierikzee
Nieuwjaarsreceptie Mondragon. Van
10.00 tot 11.30 uur.
Maandag 7 januari
Zierikzee
Commissie algemene en bestuurlijke
zaken. Raadzaal. 19.30 uur.
Dinsdag 8 januari
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Oosterland
Nieuwjaarsbijeenkomst NBvP.
Oosterhof. Van 9.30 tot 11.30 uur.
Vrijdag 11 januari
Brouwershaven
Kunst en Kitsch. In de Vergulde Gar
naal, Markt 5. 20.00 uur.
Zaterdag 12 januari
Burgh-Haamstede
Nieuwjaarsbijeenkomst ANBO in de
Schutse. 14.00 uur.
Nieuwjaarsreceptie CDA-afdeling
Westerschouwen. Hotel Bom. 16.00
uur.
Woensdag 16 januari
Zierikzee
Bijeenkomst Nederlandse Christen
Vrouwenbond afdeling ouderen. In
het Hervormd Kerkcentrum. 14.30
uur.
Dinsdag 22 januari
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Woensdag 30 januari
Zierikzee
Bijeenkomst Nederlandse Christen
Vrouwenbond afdeling ouderen. In
het Hervormd Kerkcentrum. 14.30
uur.
Dinsdag 5 februari
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Woensdag 13 februari
Zierikzee
Bijeenkomst Nederlandse Christen
Vrouwenbond afdeling ouderen. In
het Hervormd Kerkcentrum. 14.30
uur.
Dinsdag 19 februari
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Woensdag 27 februari
Zierikzee
Bijeenkomst Nederlandse Christen
Vrouwenbond afdeling ouderen. In
het Hervormd Kerkcentrum. 14.30
uur.
Dinsdag 5 maart
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Dinsdag 19 maart
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Woensdag 20 maart
Zierikzee
Bijeenkomst Nederlandse Christen
Vrouwenbond afdeling ouderen. In
het Hervormd Kerkcentrum. 14.30
uur.
Dinsdag 26 maart
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Woensdag 3 april
Zierikzee
Bijeenkomst Nederlandse Christen
Vrouwenbond afdeling ouderen. In
het Hervormd Kerkcentrum. 14.30
uur.
Dinsdag 9 april
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Dinsdag 23 april
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Woensdag 24 april
Zierikzee
Bijeenkomst Nederlandse Christen
Vrouwenbond afdeling ouderen. In
het Hervormd Kerkcentrum. 14.30
uur.
Dinsdag 7 mei
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde. 14.30 uur.
Dinsdag 21 mei
Kerkwerve
Bejaardensoos in verenigingsgebouw
't Zuudènde 14.30 uur.
Doodtij: 27 december
Actuele informatie over afwijkingen: 06-91122353
BRUINISSE - In café restaurant De Meeuw in Bruinis
se vond de 92ste vergadering van de koninklijke schip
persvereniging Schuttevaer voor de afdeling Schou-
wen-Duiveland plaats. Voorzitter Hendrik Hoogerheide
(Bru 50) sprak een inleidend woord waarbij werd stil
gestaan bij hetgeen er in het afgelopen jaar in binnen
vaart en visserij gebeurd is.
Tijden en standen volgens getijdetafel Hydro-meteocentrum Zeeland t.o.v. NAP.
Per 1 januari geen soosavonden meer
ZIERIKZEE^- De Zierikzeese jeugdsoos Brogum houdt
vanaf een januari geen soosavonden meer. Het bestuur
van Brogum heeft besloten door te gaan als podium.
Dat houdt in dat iedere veertien da
gen een podiumactiviteit wordt geor
ganiseerd. Om dat op langere termijn
te kunnen realiseren is het bestuur
van Brogum al enige tijd in onder
handeling met de gemeente Zierikzee
over de financiering. Men verwacht
dat hierover op korte termijn een be
slissing zal worden genomen.
Minder belangstelling
Brogum hield zich sinds 1972 bezig
met het houden van 'soosavonden'
voor jongeren. Ongeveer in 1975 werd
dit aangevuld met regelmatige optre
dens van amateuristische en professi
onele popgroepen en theateracts.
Landelijk is er al enige tijd sprake
van een forse terugloop van het aan
tal jeugdsozen. De interesse van jon
geren om elkaar via een soos te ont
moeten neemt af. men kijkt liever
naar een video of gaat naar de disco.
Ook in Brogum was deze trent de
laatste jaren te merken.
Dit in tegenstelling tot de popcon
certen die die Brogum organiseet. De
opkomst hierbij is al jaren vrij sta
biel. Brogum is provinciaal het best
bezochte jongerencentrum met een
podiumfunctie.
De popconcerten in Brogum worden altijd goed bezocht. (Archieffoto).
t i
