FNV huldigt jubilarissen
JIKKEMIEN
Laatste oorlogsjaren
anders dan elders in
op eiland
Zeeland
Aanvoer en prijzen laag,
tarra-percentage hoog
4
Historicus en auteur Gijs van der Ham:
ZIERIKZEE - In de eerste drie oorlogsjaren liepen de
ontwikkelingen hier op Schouwen-Duiveland in de pas
met de gebeurtenissen elders in Zeeland. Na '43 kwam
daar echter verandering in, vanwege het feit dat Zeeland
in twee bevelsgebieden uiteenviel. Die bijzondere posi
tie van Schouwen-Duiveland werd vrijdagavond tijdens
de vergadering van Stad en Lande in Zierikzee belicht
door de historicus en auteur van het boek Zeeland 1940-
1945 (deel 2), Gijs van der Ham.
Van der Ham heeft zich voor het
schrijven van dit boek viereneenhalf
jaar lang verdiept in de gebeurtenis
sen in Zeeland ten tijde van de Duitse
bezetting. Als invalshoek heeft Van
der Ham, die op dit boek in april is
gepromoveerd, gekozen voor de
Zeeuwse bevolking. Vrijdagavond be
perkte de 35-jarige historicus zich tot
de ontwikkelingen op het eiland
Schouwen-Duiveland. Daarbij ging
het hem vooral om de positie van het
eiland in het totaal van gebeurtenis
sen in Zeeland duidelijk te maken.
Spergebied
De eerste oorlogsjaren (tot '43) ver
liepen hier niet veel anders dan el
ders in de provincie. Net zoals de an
dere Zeeuwse en Zuidhollandse
eilanden was Schouwen-Duiveland
vanaf september 1940 door de Duit
sers tot spergebied verklaard. Niet-
Zeeuwcjn die de regio wilden bezoe
ken mochten dat alleen met een door
de Duitsers verstrekte vergunning.
Afgezien van het ongemak dat de oor
log reizigers sowieso bezorgt was het
voor Zeeuwen geen probleem om in
eigen provincie te reizen. Vanaf april
'44 hadden ook zij echter een reisver
gunning nodig.
Door de specifieke geografische si
tuatie was controle op naleving van
deze bepaling vrij eenvoudig. De
Duitse bezetter controleerde nauwge
zet de veerboten en havens en daar
mee werd het isolement van het ei
land Schouwen-Duiveland versterkt.
Die specifieke geografische om
standigheden beperkten ook de mo
gelijkheden om tegen de vijand in
verzet te komen. In vergelijking met
Goeree-Overflakkee en elders in Zee
land bleef het illegale werk op Schou
wen-Duiveland achter. Gezien het
strategische belang van Zeeland voor
de verdediging van het kustgebied en
de Westerschelde (als toegangspoort
tot Antwerpen) werd een aanzienlij
ke troepenmacht in 't Zeeuwse gesta
tioneerd.
Gewone leven
Ofschoon iedereen te maken kreeg
met de ongemakken van de oorlog
ging het gewone leven op Schouwen-
Duiveland volgens Vqn der Ham ge
woon door, althans in de eerste oor
logsjaren. Er waren hier net zoals el
ders NSB-burgemeesters en domi
nees die vanaf de kansel hun trouw
aan het koningshuis en radio Oranje
betuigden. En net zoals elders redac
ties van kranten zich vrij gedwee
neerlegden bij de nieuwe nationaal-
socialistische orde berustte ook de
Zierikzeesche Nieuwsbode volgens
Van der Ham vrij gemakkelijk in be
velen van de Duitse bezetter.
Was de Westerschelde tot de zomer
van '43 de scheidslijn tussen twee
verschillende bevelsgebieden, na
augustus '43 werd de Oosterschelde
de nieuwe scheidslijn. Hierbij valt
Schouwen-Duiveland onder het be-
velsgebied voor Nederland, terwijl
de rest van Zeeland tot het zuidelijke
kustverdedigingsgebied werd gere
kend. Vanaf dat moment namen de
ontwikkelingen hier op Schouwen-
Duiveland (en Tholen en Sint Philips-
land) een andere wending.
Om een verrassingsaanval door de
Geallieerden onmogelijk te maken
werd Schouwen-Duiveland begin '44
onder water gezet. Door het stoppen
van de afwatering en het openzetten
van de afwateringssluizen bij opko
mend water werd bijna 17.500 ha land
onder water gezet. De verbindingen
liepen via dijkjes en de wat hoger ge
legen weggetjes.
Evacuatie
Die inundatie van een groot gedeel
te van het eiland betekende voor het
merendeel van de bevolking evacua
tie. In maart '44 waren bijna 18.000
Schouwen-Duivelanders naar elders
vertrokken. De meesten zochten een
onderkomen in Rotterdam, Den
Haag en Dordrecht. Daarmee kregen
de ontwikkelingen op Schouwen-
Duiveland hun eigen karakter.
Bevrijding
Toen Antwerpen in september '44
in Britse handen kwam leek de be
vrijding voor Zuid Nederland zeer
nabij. Ook in Brouwershaven en Re-
nesse waar de bevolking was geble
ven brak een jubelstemming uit. He
laas, de bevrijding van het eiland zou
nog even op zich laten wachten. Eind
oktober '44 toen de laatste Duitsers
van de Bevelanden waren vertrokken
en het grootste deel van Zeeland be
vrijd was bleef Schouwen-Duiveland
nog een half jaar lang bezet gebied.
Een zware periode volgens Van der
Ham gezien het verscherpen van de
tegenstellingen. Pas in mei '45 gingen
de Geallieerden hier aan land. Dat de
bevrijding van Schouwen-Duiveland
niet gelijk opging met de bevrijding
van de rest van Zeeland is volgens
Van der Ham toe te schrijven aan de
strategie van de Geallieerden om de
veroverde Westerschelde met Antwer
pen veilig te stellen en waar eerst de
Oosterschelde de scheidslijn was tus
sen twee bevelsgebieden was deze
dus twee jaar later opnieuw een
scheidslijn en wel tussen twee elkaar
vijandige legers.
Dinsdag 20 november
Nederland 1
13.00 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden.
17.30 uur Journaal.
17.40 uur Jules unlimited, populair-
wetenschappelijk magazine.
18.06 uur Dommel, tekenfilmserie.
18.30 uur De grote meneer Kaktus
show, kinderprogramma.
19.00 uur Journaal
19.22 uur De baas in huis, comedyse
rie.
19.47 uur Labyrinth, spelprogram-
ma.
20.17 uur Laat maar zitten, Neder
landse comedyserie.
20.48 uur St. Germain des Prés, hoog
tepunten uit de Tom Manders pro
gramma's vanuit cafe St. Germain
des Prés in de jaren 50.
21.43 uur In het nieuws, wekelijks
nieuwsprogramma met Astrid Joos-
ten en Paul Witteman.
22.29 uur Golden girls, comedyserie.
23.00 uur Journaal.
23.05 uur Impact: de rijdende psy
chiater, reportage over ambulante
psychiaters in Amsterdam.
23.55 uur Museumschatten, prof
Henk van Os geeft achtergronden bij
voorwerpen uit de Nederlandse mu-
Nederland 2
13.00 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden.
14.30 uur Santa Barbara, Ameri
kaanse serie. Afl. 23.
15.15 uur Een stuk of 2, middagmaga
zine.
16.25 uur Zorro, Amerikaanse serie.
16.50 uur Bright sparks, tekenfilmse
rie.
17.00 uur Mijn eerste keer, jeugdpro
gramma.
17.30 uur Journaal
17.40 uur Bouli, tekenfilmserie.
17.45 uur BOOS, magazine met Bart
de Graaff
18.10 uur Countdown, muziekpro
gramma.
18.55 uur Het laatste woord,
woordspel.
19.20 uur Veronica sport.
20.00 uur Journaal
20.27 uur Tour of duty, Amerikaanse
serie.
21.20 uur Chirurgenwerk, serie over
de chirurgie in al haar facetten. Afl.
I.
22.35 uur Sportgala: Auto-Maten (2),
autosportcompetitie vanuit Valkens-
waard en Zandvoort.
23.25 uur Twilight zone, serie myste
rieuze verhalen.
23.55 uur Journaal.
Nederland 3
09.00,13.00 en 17.50 uur Nieuws voor
doven en slechthorenden
10.00 uur Warreltaai, afl. 2.
10.30 uur De Franse revolutie. Afl. 1.
II.00 uur Boeken-kastje-kijken. Afl.
I.
II.30 uur Nieuws uit de natuur, afl. 7.
14.00 uur Skoalle-tv.
15.15 uur Schrijvers van de Nieuwe
tijd. Afl. 5.
18.00 uur Als een wereld zo groot, als
een wereld zo groot waar uw vlag
staat geplant, 6-delige documentaire
serie over het koloniale beleid van
België. Afl. 6.
18.30 uur Sesamstraat.
18.45 uur Jeugdjournaal.
18.55 uur Het Klokhuis.
19.10 uur Robin Hood, jeugdserie.
20.00 uur Journaal.
20.20 uur Staatsloterij, derde trek
king.
20.25 uur Lopend vuur, mediaruhriek
gepresenteerd door Philip Freriks.
21.04 uur Den Helder, marinestad,
beeld van deze stad zoals die gezien
wordt en werd door marinevrouwen.
22.00 uur Journaal
22.15 uur Studio sport journaal, actu
ele informatie over de sport van van
daag.
22.30 uur NOS-laat, achtergrondin
formatie. Met om 23.00 uur Den Haag
Vandaag.
23.15 uur Het andere Europa, afl. 11.
23.45 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden.
BRT 1
14.00 uur Schooltelevisie.
17.30 uur Het Capifool, Amerikaanse
serie.
17.55 uur Nieuws.
18.00 uur Tik tak, animatieserie. Afl.
174.
18.05 uur Plons, afl.: Plons en de tele
foon.
18.10 uur Saartje en Sander, 13-delige
.aninjatieserie. Afl. 8.
18.20 uur Sprookjestheater, vandaag:
De reizende artiest.
18.35 uur Black Beauty, 26-delige
Britse jeugdserie. Afl. 19.
19.03 uur Buren, Australische serie.
19.25 uur Lotto-winnaars, medede
lingen en programma-overzicht.
19.30 uur Nieuws.
20.00 uur De drie wijzen, quiz waarin
twee kandidaten moeten raden wie
van de drie panelleden een juist ant
woord geeft.
20.35 uur Zeker weten? Rechtstreeks
praat- en discussieprogramma.
21.55 uur De pré historie, serie over
rock 'n roll en actualiteit. Afl. 10.
22.25 uur Kunst-zaken.
22.30 uur Vandaag.
22,50 uur Mobiele mensen, tweeweke
lijks magazine over de auto.
23.20 uur Coda, Als moeder zorg, van
Jozef Simons en Armand Preud'hom-
me. Uitgevoerd door Koen Crucke, te
nor, en Mare Matthys, piano.
BRT 2
18.30 uur Nieuwskrant.
18.35 uur Mooi en meedogenloos, afl.
57.
18.58 uur Babel, wekelijkse nieuws
brief voor Turkse en Marokkaanse
migranten.
19.28 uur Mededelingen en program
ma-overzicht.
19.30 uur Nieuws.
20.00 uur Spits je oren, Engelse speel
film.
21.50 uur Programma van de Libera
le Televisie- en Radio-Omroep.
Historicus en amateur Gijs van der Ham:Doordat Schouwen-Duiveland tot ander bevelsgebied behoorde deden zich
hier na '43 andere ontwikkelingen voor". (Foto: Joop van Houdt).
ZIERIKZEE
Ouderavond
Scholengemeenschap
Studiefinanciering. Dat onderwerp
staat centraal tijdens een ouderavond
die maandag 19 november (vanavond)
wordt gehouden in de Scholenge
meenschap Schouwen-Duiveland.
Medewerkers van het Steunpunt Stu
diefinanciering geven voorlichting
over de gelijknamige wet voor leer
lingen van 18 jaar en ouder en over dé
tegemoetkoming studiekosten die
geldt voor 12- tot 18-jarigen. De
ouderavond omvat ook verkiezingen
voor de ouderraad. De bijeenkomst
vindt plaats in 'de aula van het
schoolgebouw aan het Hatfieldpark
en begint om 19.30 uur.
BRUINISSE
Helpt Elkander
De Hervormde vrouwengroep
Helpt Elkander komt morgen, dins
dag 20 november, om 19.30 uur bijeen
voor een gewone avond. De bijeen
komst in het Hervormd Verenigings
gebouw in Bruinisse wórdt gedragen
door de eigen leden.
SOFIA - Duizenden Bulgaren heb-
'ben het kantoor van de socialistische
premier Andrej Loekanov geblok
keerd.
ZIERIKZEE - Aan gezelligheid ontbrak het niet tijdens de jaarlijkse avond van de afdeling Zierikzee van de FNV Hout
en Bouwbond. Zo'n honderdvijfendertig FNV-ers waren naar de Graanbeurs gekomen en met die opkomst was het bestuur
best tevreden. Zeker ook gezien het prima sfeertje daar in de Graanbeurs, ivaarbij gedanst werd alsof het een lieve
lust was. Tot half drie 's avonds werd erop de muziek van het Delta Combo gedanst. Tijdens deze gezelligheidsavond,
waarbij ook de inwendige mens de nodige zorg kreeg, werd ook een aantal jubilarissen in het zonnetje gezet. De oudge
dienden. de gebroeders Braber, die beiden veertig jaar lid zijn van Hout en Bouwbond konden hierbij niet aanwezig
zijn. Zij krijgen hun gouden FNV-speld plus een enveloppe met inhoud met diamant netjes thuisbezorgd. Districts
bestuurder Henk Lenting speldde de heren P. Willemse. A. de Beijer en A. de Graaf de zilveren speld op als ondersehei-
ding voor de vijfentwintig jaar dat zij vakbondslid zijn. Diezelfde speld komt ook toe aan de heren A. Stoutjesdijk
en I' Merle, die eveneens verhinderd waren. Zij krijgen deze speld thuis afgeleverd. Op de foto zijn van links naar
rechts afgebeeld: P. Willemse riiet echtgenote. A. de Beijer en A. de Graaf.
DEN HAAG - Het Interkerkelijk
Vredesberaad (IKV) en Pax Christi
organiseren, gesteund door de Raad
van Kerken in Nederland, op donder
dag 22 november in Den Haag een
aantal publieke manifestaties gericht
op een vreedzame oplossing van het
conflict in de Golf-regio.
UTRECHT - Het aantal vrouwen dat
afstudeert in de geneeskunde is tot
boven de 40 procent gestegen.
ÉRUINISSE - Vorige week vrijdag arriveerde als enige aan de veiling te
Yerseke de YE 79 van firma de Rooy met 1907 tonnen mosselen: een hoeveel
heid in een schip die de laatste maanden niet meer gebruikelijk is. De mosse
len, gevist bij Wieringen hadden een vleesgewicht van resp. 33,5 in het achter
ruim en 33,1 in het voorruim.
Alstern, 21-11 te Huil verwacht.
Alsyta Smits, 18-11 180 W Sicilië naar
Rotterdam.
Baltic Sun, 22-11 te Santander ver
wacht.
Black Sea, 21-11 te Hansaport ver
wacht.
Nedlloyd Dejima 22-11 te Le Havre
verwacht.
Nedlloyd Delft, 18-11 te Hamburg.
Nedlloyd Hoorrt, 19-11 te Pusan ver
wacht.
Snoekgracht, 19-11 275 ZZO Port Su
dan naar Suez.
Een goede kwaliteit dus, maar de
prijs verraadde dat de handelaars ze
ker niet meer koopgraag zijn. Prins
Dingemanse betaalde 75,99 voor 755
tonnen netto in het achterruim
75,99 per ton. Het voorruim netto
864 tonnen werd voor 76,68 per ton
eigendom van dé conservenfabriek
Roem van Yerseke.
De kwekers reageerden in meren
deel daarop, dat zij voor deze lagere
prijzen niet wilden leveren, of zij
konden niet meer leveren. Het tarra-
percentage in de aangevoerde partij
en wordt steeds hoger: in dertien par
tijen was het meer dan dertig
procent, in een geval zelfs 64,5 pro
cent.
Maandag 12 november was er geen
aanvoer, van 13 tot en met 16 novem
ber was de aanvoer 44 partijen, waar
van 15 uit Zeeland en 28 van het Wad.
Bruto aanvoer 21,741 tonnen, netto
16.779 tonnen. De besomming was 27
partijen minder dan honderdg gul
den, 10 partijen van f 100,- tot 110,-.
Vijf partijen van 110,- tot 120,-.
Wieringen 41 N. Rotgans ontving
120,09 koper Rinus Scheele en YE
57 (Gebr. Nieuwenhuize) spande de
kroon, zij ontvingen 129,92 voor 503
tonnen netto uit het Oosterom. Koper
Vet te-Verhaart. Stukstal voor deze
partijen resp. 85 en 81 stuks. Het
hoogste visgewicht 43,5 procent had
de partij met de grootste tarra, van
Van IJsseldijk YE 182.
In deze tijd van een goede afzet
voor mossel conserven krijgen de
conservenfabrieken gelegenheid om
voor aanvaardbare prijzen hun
geslonken voorraden aan te vullen.
Toen kon ik nog nic, antwoordde
ze zacht.
De timmermansvrouw knikte nog
eens en keek kritisch naar het scher
pe gezicht waaruit de neus, smal met
doorschijnende vleugels, naar voren
sprong. Het gefluister in de vrouwen-
banken hield ineens op toen de domi
nee uit de consistorie kwam en op de
preekstoel klom.
Jikkemien hoorde onder het gebed,
dat de regen tegen de kerkramen
sloeg; een koude rilling gleed over
haar rug. ze kon haar gedachten niet
bij de wóórden van de predikant hou
den. Als het zo bleef regenen zou Si-
men morgen thuis moeten blijven. In
de behaaglijke warmte van de stoof
zat ze te soezen.
De stem van de dominee klonk
luid Daarom, mijne broeders
en zusters, maakt u niet bezorgd over
wat komen zal. want hemelse Vader
weet wat ge nodig hebt en als ge Hem
vraagt zal Hij u niet vergeten
Jikkemien schrok op. De dominee
was nog jong, hij stond nog geen jaar
op het dorp en zou wel spoedig naar
een stad beroepen worden.
Vriendelijk keek hij de kerk rond;
zijn goedverzorgde fijne handen
speelden met de franjes van de bijbel
lessenaar. Zijn stem was nu eens
zacht en dan weer luid. Als hij met
zijn arm gebaarde, zag je de brede
strook glanzend fluweel van zijn
toga-mouw, die in plooien over de
rand van de preekstoel hing.
Op het hoogtepunt van zijn preek,
bewoog de stijve witte bef onder zijn
kin en vouwde hij zijn handen op de
Bijbel of hief ze met de palmen naar
zijn gemeente gekeerd.
Jikkemien probeerde te verstaan
wat hij zeide. Maar de vloeiende
woorden gleden langs haar heen, ze
moest aan de volgende zondag den
ken, dan zat ze vooraan, vlak onder
de stoel en Simen achter haar.
Toen de diaken onder de tussen
zang met het collectezakje rond
kwam, moest ze haastig haar centen
zoeken. Ze schaamde zich dat het^zo
lang duurde en een paar vrouwen al
omkeken waarom de man bleef
staan.
Na het zingen duwde ze haar rug
stijf tegen de bank en bleef strak
naar de dominee kijken. Het was heel
stil, alleen zoemde de wind langs de
muren en nu en dan schraapte ie
mand zijn keel. Jikkemien verstond
wat er gezegd werd.
er zal niet gevraagd worden
wie het meeste en het grootste bezit
hier op aarde heeft gehadnoch of wij
van een rijke boerderij of uit een ne
derig arbeidershuis zijn gekomen
daarom de dominee wachtte
even daarom, broeders en
zusters, hecht geen waarde aan het
aards bezit alleen het geestelij-
Door DIGNATE ROBBERTZ
48
ke.. de grote verborgen schat zal
getoetst worden of die zuiver is
Hij nam een slok water, legde daar
na zijn armen kruiselings over de Bij
bel en boog zich voorover.
Het is heerlijk te weten, dat wij
in Zijn hand veilig zijn en gerust de
toekomst in kunnen gaan, want Hij
die voor de vogelen des hemels zorgt,
zal ook ons niet vergeten, hoe onbe
duidend en nietig wij mogen zijn en
hoe gering in de ogen der mensen
Een zonnestraal viel binnen en
flonkerde op de ring aan zijn vinger.
Hij stond daar onder het witte balda
kijn mei zijn rozerood gezicht en de
vriendelijke ogen en de gemeente
was aandachtig en vol devotie.
Jikkcmicn's ogen liet de preekstoel
los en dwaalden over de hoofden der
vrouwen naar het grote zijraam,
waar de zon op sprankelde. De regen
was opgehouden, ze zag een plekje
blauwe lucht en hoopte dat het weer
helemaal opklaarde.
De gemeente begon te zingen, Jik
kemien zag dat de domineesvrouw,
die op de voorste bank zat, met de
kraag van haar bontmantel hoog op
geslagen, ook meezong. Ze bladerde
in haar bijbeltje, maar dat gaf niet,
want ze had niet verstaan welk ge
zang of psalm de dominee had opge
geven.
(wordt vervolgd)
