De vergeten helden van ons eiland
15 augustus 1913; feestelijke
dag voor Katholieke gemeenschap
Aankomst
Sint in
Zierikzee
Midden-
schouwen
behandelt
bezwaarschrift
MULTI A PURE
Vijfentwintigjarig jubileum pastoor Karskens
Over de redders in vroeger tijden
4
Z1EK1KZ-EE - Nog ruim een week
en dan krijgt Zierikzee hooggeëerd
bezoek. Zaterdag 17 november zullen
de Goedheiligman en zijn Pieten om
streeks 14.30 uur in Zierikzee aan
wal gaan. In tegenstelling tot voor
gaande jaren gebeurt dit in de Oude
Haven.
Het kleurrijke Spaanse gezelschap
vaart via het havenkanaal, de Nieu
we Haven naar de Oude Haven, waar
burgemeester mr J. J. P. M. Assel-
bergs de grijze en kindvriendelijke
eminentie welkom zal heten..-Sinter
klaas wordt behalve door zijn Pieten
ook terzijde gestaan door de muzi
kanten van Rust Roest die op een zeil
schip in de stoet mee zullen varen.
Voor de aankomst van het gezelschap
doen Kunst en Eer en de Mini Stars
een rondje door de stad.
Na de ontvangst op het Kraanplein
vervolgt de Sint en zijn aanhang de
tocht richting Havenplein. Voor de
kinderen uit de laagste klassen van
de basisschool heeft Sint nog een ver
rassing in petto. Sint en zijn Pieten
zullen daarna nog een tijdje in het
centrum van Zierikzee vertoeven.
SCHARENDIJKE - De commissie
bezwaarschriften van de gemeente
Middenscliouwen komt dinsdag 20
november bijeen voor het bespreken
van het bezwaarschrift van de stich
ting Slachtofferhulp Zeeland. Deze
Stichting heeft bij de gemeente be
zwaar gemaakt tegen het afwijzen
van een subsidie-verzoek door de
raad in augustus. De commissiever
gadering wordt gehouden in het ge
meentehuis in Scharendijke en be
gint om 19.30 uur.
Advertentie
BERN1STON
Montage
Contractor and Consultant
Handelsvertegenwoordiging
DRINKWATER ZUIVERING
Vraag vrijblijvend informatie:
POSTBUS 163
4300 AD ZIERIKZEE
TELEFOON 0111016344
TELEFAX 01110-17504
phus Verbekt, winkelier en koopman
in de Korte Sint Janstraat/hoek Fon-
teine en tevens handelaar in oude me
talen. 3. Johannis Maria den Boer,
timmermansbaas. Ongehuwd overle
den op 7 september 1924. Hij woonde
in de Sint Domusstraat op de hoek
van de vismarkt. 4. Franciscus Ver-
kaart was kachelsmid en winkelier
in de Lange Nobelstraat bij het Jan-
newekken. Magazijn ,,De Onderne
ming" heette deze zaak destijds. Zijn
echtgenote was Maria Tuinder en het
gezin had drie dochters. 5. Mattheus
Rombouts was vroeger wagenmaker
aan de Lammermarkt en gehuwd met
Theresia Ludovica van Raamsdonk
en geboortig uit Rotterdam. Na het
overlijden van haar man vertrok zij
uit Zierikzee en vestigde zich in Den
Haag.- 6. Hendrikus Lokker was van
beroep huisschilder en woonde met
zijn vrouw, Maria Rosier aanvanke
lijk in de Hoofdpoortstraat en later
in de Sint Domusstraat. 7. Frans den
Boer was koopman in manufacturen
en verhuisde in 1937 naar het Noord-
Limburgse Gennep.
8. Leendert Peute was schoenmaker
en lijkdienaar en woonde in de Lange
Nobelstraat en was gehuwd niet Jo
hanna de Vos. 9. Dominicus Francis
cus Wijsman was sigarenmaker en
winkelier op ,,de Mol" (A. 312) en zijn
echtgenote was Maria Johanna Wisse.
10. August Eduard Holty, geboren te
Amsterdam en gehuwd met Christina
Groenhart uit Grave aan de Maas was
winkelier in maatkleding op de Dam
(B. 360) en later ook aan de Oude Ha
ven (Havenplein). 11. Christiaan Ver-
kaart was landbouwer en woonde in
de Breedstraat (C. 313) en was ge
huwd met Thona Peute.
Onderste rij
1. Hendrikus Gerardus den Boer,
hoofd van de R.K. Sint Willibrordus-
school, was geboren in Schoten (NH)
en gehuwd met Elisabeth Catharina
Maria Staats. Deze familie vertrok in
1916 naar Noordwijk aan Zee. 2.
Adriaan Appels was koopman en
winkelier in manufacturen en be
woonde het winkelpand in de Sint
Domusstraat waar in onze tijd de BB
(bakkerij) gevestigd is. Maria There
sia Mollenkramer was de manufactu-
rier zijn vrouw. 3. Jacobus Willebror-
dus Gudde was drogist en schilder op
de Mol en getrouwd met Maria Jo
hanna Emond. 4. Jubilaris-Pastoor
Cornelis Johannes Karskens. 5. Kle-
mens August Kohschulte, geboren te
Darma (Pruissen) was winkelier in
manufacturen op Mol A. 305 en/ge
huwd met Helena Dorothea Straat
man. 6. Johan Hendrik Ideler was
winkelaar en handelsreiziger op de
Mol en later ook nog in de Poststraat
(C. 91). Dat is nu de Lichtboei van het
Leger des Heils. In 1923 vertrok het
gezin naar Rotterdam. Dat was de ge
boorteplaats van de echtgenote van
Ideler, die Carolina Adriana Blanker
heette en In de Rotterdamse oostelij
ke stadswijk Kralingen het eerste le
venslicht aanschouwde. 7. Helemaal
rechts op de hoek zit Lambertus Jo-
fcephus Henning. Hij was pettenma
ker op de Dam en winkelier in hoe
den en petten op hetzelfde adres. Hij
was gehuwd met Maria Catharina
Francisca Nordlohne.
Dat waren ze dan: 33 personen in to-
tadl en de foto werd gemaakt bij het
Patronaatsgebouw, wat tegenwoor
dig Parochie Centrum heet. Rest ten
slotte nog te vermelden, dat in de tijd
dat de foto werd gemaakt, Clemens
Franz Joseph Berkemeijer hier kape
laan was en later naar één van de
Waddeneilanden vertrok. Met dank
aan de heer M. Rombouts uit
Rotterdam-Zuid (Averdijk 86) voor
het beschikbaar stellen van de foto en
aan de heer J. B. Wansink hier ter
stelde voor zijn gewaardeerde mede
werking met betrekking tot zijn hulp
bij het thuisbrengen van de afgebeel
de personen.
De feestdag
Poststraat numero 52 (nu H. M. Vor-
werk) en later aan de Oude Haven.
Zijn echtgenote was Anna Arnolda
Maria Josephina Paulussen. 5. Fran
ciscus August Petrus Ideler was win
kelier in manufacturen aan de Mol A.
309 (nu vishandel Hogerheijde).
De familie Ideler was oorspronke
lijk afkomstig uit het Duitse Lohne
in Oldenberg. Hij was gehuwd met
Johanna Antionetta Fokkclman, die
geboortig was uit het Groningse
Kloosterburen. In 1929 vertrok dit
gezin Ideler naar Eindhoven, waar
Franciscus een functie bij Vroom
Dreesmann aanvaardde. G. Johannes
Jacobus Andries van Velthoven was
aanvankelijk wagenmaker aan de
Lammermarkt B. 2G8 en later aanne
mer.
Echtgenote. Johanna Elizabeth
Verkaart. 7. Adrianus Gudde (overle
den 9 mei 1934) was kunsthandelaar
en winkelier in galanterieën op de
Schuithaven. Zijn uit Rotterdam af
komstige weduwe, Antonia Cornelia
Middendorp, vertrok na het overlij
den van haar man in 1935 naar Heer
len. 8. Adrianus Johannis Gilden was
hovenier, warmoezier/groenteventer
met een hondenkar en woonde in het
Gat van West Noordwesten, C. 510 en
was gehuwd met Wiljielmina de Bie.
9. Victor Clement Maes was de eerste
onderwijzer aan de RK-
De feestdag zelf werd ingezet met
de gebruikelijke missen. Om 9.00 uur
v.m. was het plechtige hoogmis met
een feestpredikatie, die voor deze ge
legenheid werd uitgesproken door
Pater Reyenberg, een geboren Zierik-
zeeënaar. Alle aanwezigen zongen
daarna op de wijze van Aan U, o Ko
ning der eeuwen", een uit drie cou
pletten bestaand feestlied.
De jubilaris werd in het middaguur
door de leerlingen van.de Eerwaarde
Zusters met zijn zilveren ambtsjubi
leum geluk gewenst. Door een koor
van de leerlingen van de R.K.-
Parochieschool werd hierna een feest
cantate uitgevoerd. Namens de ge
meenteleden werd een prachtig dub
bel eetservies aan de jubilaris
geschonken. De 's middags gehouden
receptie werd zeer druk bezocht. Ook
van de zijde van „andersdenkenden"
mocht Pastoor KaTskens vele blijken
yan- belangstelling opt vangen.
Meneer Pastoor werd op'15 aü'gUs-
tiis 1865 té Zaandam geboren én óp 15
augustus 1888 tot Priester gewijd.
Eerst was hij kapelaan in Amster
dam en daarna te Leiden. In 1906
volgde zijn bevordering tot Pastoor
van Zierikzee, als opvolger van C. J.
Tholenaar en hier bleef hij tot 1914.
In dat jaar verruilde hij de pastorie
van Zierikzee voor die in Wervershof
dat in het Noord'Hollandse West-
Friesland ligt.
Gesterkt door het Heilig Oliesel
overleed hij te Wervershoof óp 5 juni
1932 en op 9 juni daaraanvolgend
werd hij op het plaatselijk kerkhof
begraven. Een aardig bidprentje, ge
drukt op de snelpersen van Stumpel
Het feestcomité.
M. Rombouts uit Rottcrdam-zuid\
wiens familie uit Zierikzee afkom
stig is. De vijf heren op de bovenste
rij, waarbij we de man, die uiterst
links staat niiet meegeteld hébben,
zijn van links naar rechts gezien: 1.
Adrianus Jongmans, geboren 4 mei
1890 en gehuwd met Adriana Wilhel-
mina Maria Brantjes en zij kwam he
lemaal uit Pu rm erend. Adrianus
Jongmans was sigarenfabrikant aan
het tegenwoordige Havenpark, maar
toen gewoon Oude Haven geheten. De
huidige zetel van het Waterschap
'Schouwen-Duiveland' was toen de si
garenfabriek van Jongmans. 2. Mari-
nus Leijedekker, overleden op 21 mei
1934 te Zierikzee, was hovenier in de
Wevershock (C. 44) en was gehuwd
met Anna Hcndrika Wilhelmina Ver
munt. 3. Godefridus Anthonius Koe-
voets was smid in de Bag ij néstra at
(later Maijs) en had ook een winkel
Tien personen op de tweede rij en
weer van links naar rechts gezien zijn
dat: 1. Huibregt Leijdekkér,'geboren
10' november i856 en van beroep
kleinlandbouwer en hovenier iii de
Regenboogstraat "(PaÜ'j'ëj. Leijdekker
was tevens grafdelver van de RK-
begraafplaats. Hij was gehuwd met
Willcmina Jakoba den Dekker. 2.
Adriaan Hak, handelaar en winke
lier in sigaren op de Dam. Om precies
te zijn: Dam B. 359 en gehuwd met
Maria Stouten. Hij was tevens win
kelbediende en lijstenmaker bij
kunsthandel Adrianus Guddé op de
Schuithaven. 3. Johannes Leendert
Strooband, herbergier in de Lange
Nobelstraat (nu Old Dutch). Hij over
leed te Zierikzee op 16 april 1925 en
was gehuwd' geweest met Allegonda
Maria van Bezooijen. 4. Cornelis
Jongmans, sigarenfabrikant van be
roep, woonde aanvankelijk in de
Parochieschool te Zierikzee en ge
boortig uit Hoofdplaat bij Breskens.
Hij was gehuwd met Cornelia Jo
hanna Maria Smits en het onderwij
zersgezin woonde destijds aan de
Nieuwe Haven en vertrok in het jaar
1915 van hier met drie gewonnen zo
nen naar Delft. 10. Carolus Ludovicus
Koevoets - roepnaam Charles - was
smidsbaas en loodgieter in de Sint
Domusstraat/hoek Venkelstraat en
zijn vrouw heette Hendrika Johanna
Marig Rombouts.
Op de derde rij
Elf leden van het feestcomité en dat
zijn - weer van links naar rechts ge
zien - 1. Jan Verkaart, groenteboer
.(met hondekar) en wonende in de
Zuidwellestraat. 2. Franciscus Jose-
op de Schuithavcn/hock Lange No
belstraat. Hij was gehuwd met Maria
Anna Catharina Ermen en het gezin
verhuisde in 1928 naar Eindhoven. 4.
Levinus Christiaan Jongmans was
barbier op de Schuithaven (A. 46) en
wel op de hoek van het Hoeltje. Later
woonde hier kapper Harry van
Doorn. De barbier was gehuwd met
Maria Catharina Johanna Looi jen uit
het Brabantse dorp Nieuw-
Vössemeer. Toen de kapper op 13 ja
nuari 1918 overleed, vertrok zijn we
duwe met de kinderen - drie dochters
- naar haar geboorteplaats Nieuw-
Vossemeer. 5. Lambertus Johannes
Schouten was bier- en meelhandelaar
en commissionair in granen en woon
de op de hoek van de Oude Haven-
Pottebakkersstraat, maar dan aan de
zijde van het tegenwoordige Kraan
plein. Zijn echtgenote was Maria
Margaretha van Schalk. De familie
Schouten vertrok in april 1916 met
hun drie kinderen uit de stad en
vestigde zich in Rotterdam.
ZIERIKZEE - Vrijdag' 15 augustus van het jaar 1913
was het voor de Katholieke gemeenschap van Zierikzee
een feestelijke en vreugdevolle dag en wat viel er dan
wel allemaal zo te vieren? Wel, het was die dag precies
vijfentwintig' jaar geleden dat pastoor Cornelis Johan
nes Karskens - het geestelijk hoofd van de plaatselijke
Katholieke kerk - tot priester gewijd werd. Deze belang
rijke gebeurtenis kon en mocht niet onopgemerkt voor
bijgaan. De avond tevoren werd de zilveren jubilaris
door een deputatie uit het feestcomité met een rijtuig,
dat versierd was met de pauselijke kleuren, van Zijpe ge
haald.
In het gehuchtje Capelle bij Zierik
zee werd de jubilaris de eerste bloe
menhulde gebracht. Van daar uit
werd terstond naar de Sint-
Willibrorduskerk gereden, die voor
deze gelegenheid speciaal met vlag
gen, bloemen pn planten smaakvol
getooid was. Toen pastoor Karskens
om zeven uur de drukbezette kerk
binnenkwam, werd hem door alle
aanwezigen op de wijze van het
Oostenrijkse volkslied toegezongen:
Alleluja! Welkom feestling.
Welkom, Priester van den Heer,
De Englenkoren zien met ootmoed
Op Uw majesteit terneer.
Hoe ook, boven alle schepsels,
God aan ons zijn weldaan spreidt,
Klein is 't, nietig bij de grootheid,
Die God U thans heeft bereid.
Hierna werd het plechtig lof. gezon
gen, waarpa door het feestkoor op in
drukwekkende wijze met een feest
cantate de kerkelijke plechtigheid,
die aan de eigenlijke feestdag vooraf
ging, besloten werd.
te Hoorn - wordt tot op de dag van
vandaag zorgvuldig bewaard in het
Streeekarchivariaat Schouwen-
Duiveland en Sint-Philipsland te Zie
rikzee..
De foto is afkomstig en eigendom van
In juni dit jaar werd in Burghsluis een
redders opgericht. (Archieffoto).
vreesden Banjaard, alwaar reeds
vroeger vele schepen met dat gevaar
lijk gedeelte onzer zeekusten in aan
raking kwamen'.
'Zo spoedig was de mare der stran
ding per telefoon van den vuurtoren
van West Schouwen hier ter plaatse
bekend geworden of zondagmorgen
werd de alhier gestationeerde red
dingsboot Willem III in gereedheid
gebracht en met behulp der sleepboot
Brouwershaven naar de strandings
plaats gesleept'.
Mislukt
Uit het verslag blijkt dat de eerste
poging van de redders om het
gestrande schip te bereiken mislukte,
's Avonds keerden zij onverrichterza-
ke weer terug. 'Evenwel met het vaste
voornemen om den volgenden mor
gen. en dan met de sleepboot Zuid-
Holland, nogmaals de redding te be
proeven'.
Net als de vorige dag meldden zich
enkele vrijwilligers aan: Dirk Bak
ker. Johannes Schaap. Johannes
Heerhout, George Williams en Ferdi
nand Hansen. De leiding van de red
dingsoperatie was in handen van J.
monument ter ere van alle vergeten
van den Berg, commissaris van de
loodsdiensi Brouwershaven.
Maandagmorgen in alle vroegte,
rond een uur of vier, voeren de red
ders opnieuw uit. 'De wind West
Noord West en de zee veel bedaard
zijnde werd de reddingsboot op ge
noegzame hoogte van de Empress of
India gebracht, losgelaten van de
sleepboot en geankerd op circa 150
vadem van het schip', aldus het ver
slag in de Nieuwsbode. Deze keer
slaagde men er wel in alle opvaren
den, 26 bemanningsleden, de kapi
teinsvrouw en twee kleine kinderen
te redden.
Kleeding
De geredden werden in Brouwers
haven verzorgd 'en van kleeding
voorzien'. De redders gingen daarop
terug om te kijken of er van de goede
ren aan boord van de Empress of In
dia nog wat te redden viel. 'Tbt heden
26 november is aangebracht een ge
deelte zeilen, touwwerk etc'. In de
boeken van de Zuid Hollandse Red
dingsmaatschappij komen veel na
men van Brouwenaars voor. Maar
daarover later meer.
(Wordt vervolgd)
S. A. Jumelet Azn
BRUINISSE - November, slachtmaand. Zo hebben de
samenstellers van oude almanakken deze herfstmaand
altijd aangeduid en terecht. In deze maand slachtten ons
voorouders het door hen vetgemeste varken. Ze hadden
dan ham, spek en voor de winter reuzelvet en stroopvet.
De betiteling november, stormmaand zou ook op zijn
plaats zijn. Het huis-slachten is verdwenen, maar
november-stormen komen nog steeds voor.
Er is waarschijnlijk zo'n beetje elke
dag van november ooit wel een storm
geweest die zijn sporen op Schouwen-
Duiveland heeft nagelaten. In het
jaar 1570 was er bijvoorbeeld de Al
lerheiligenvloed die bij Bruinisse en
(al van andere plaatsen een dijkdoor
braak veroorzaakte. In november
1532 was bijna heel Zeeland onder
water komen te staan nadat een zwa
re noordwester over de provincie
trok.
In 1530 was er de beruchte St. Felix-
vloed, vergelijkbaar met de Waters
noodramp van 1 februari 1953. In een
rijmkroniek uit die tijd: Als men
schreef duizend, vijhondeTt en dertig
den vijfden dag van november, 't
wordt u ontdekt toen gebeurde er
jammer ende druk seer smertigh, ten
tijde van Keizer CArolus die vijfde,
effect, eenen grooten vloed is er
gestreckt, over geheel Zeeland, deur
't groot mishagen, sagh men menigh
mense weenen, kermen en deerlijk
klagen'.
Mens en dier viel toen ten prooi
aan het door de storm opgezweepte
golven. Ze verdronken zonder dat ie
mand ook maar de kans kreeg om
een helpende hand toe te steken.
In die tijd beschikte men nog niet
over helikopters en zelfrichtende red
dingsschepen. De redders waren er
wel. Wie kent ze nog, de mannen van
Bruinisse die er bij nacht en ontij op
uittrokken om hun medemens in
nood te hulp te schieten. De mannen
wiens heldendaden door schrijver
Frederik Nagtglas beschreven wer
den.
Willem van Viane
Eén van die redders was Willem
van den Berg, de latere schipper van
de Dana Adriana. Tientallen reddin
gen schreef deze 'Willem van Viane'
op zijn naamHij woonde op Viane en
de Oosterschelde was, en is, in die
hoek zeer omstuimig. In de annalen
worden de reddingen van de Van der
Kloosters uit Burghsluis en de fami
lieleden van de Bruinisser schippers
Arjaon Vane, Jan van Toon (Jan Ju-
melet), Wolfert van Toon en Arjoan
van Tannetje beschreven.
In het Visserijmuseum in Bruinis
se is een oorkonde te zien, uitgereikt
door de Zuid Hollandse Maatschap
pij tot Redding van Schipbreukelin
gen aan Leencjert de Koning uit Brui
nisse.
De Koning kreeg die medaille 'tot
een blijvend aandenken en vereeren-
de belooning voor zijn menslievend
en moedig gedrag, betoond in den
nacht van den 24sten november 1877
toen hij met den hoogaars van Salo
mon van den Berg bij stormweder
met levensgevaar den schipper en
knecht van het ligterschip Rotterdam
II uit den mast van dit bij Bruinisse
gezonden vaartuig hielp redden en
behouden te Bruinisse aan wal
bracht'.
Verslag over
Brouwse redders
Naast de Bruse redders zijn er ook
de Brouwse redders. In de Nieuwsbo
de van die dagen een verslag van de
redding van de opvarenden van de
Empress of India: 'De vreselijken
storm van zaterdag- en zondagnacht
zal elk nog vers in het geheugen lig
gen, vooral diegenen dié ten nauwste
met de scheepvaart in betrekking
staan. Tb Brouwershaven werd dezer
dagen binnen verwacht het Nova Sco-
tian schip Empress of India, gezag
voerder Farnsworth, laatste van
Cork gezeild met een lading guano
(kunstmest) en met de bestemming
Rotterdam. In den avond van den
24stcn november lag het schip gean
kerd in het zeegat bij de vierde en
vijfde ton in afwachting van het mo
ment dat een sleepboot het verder
naar de reede zou slepen'.
veel Brouivse namen in de annalen van de Zuid-Hollandse Reddingsmaatschappij.
Het verslag vervolgt: 'De storm
dreef het schip diepgaane 23,5 voet
op de Westpunt van het Nieuwe
Zand, zijnde een gedeelte van den ge-
