Operatie Wellebom
'We hebben geen cowboy-job, het
is gewoon werk dat we doen'
'Zullen we de pech hebben dat dat ding klapt. Wat dan?,
Geen
tweede
bom in
Noordwelle
NOORDYVELLE - Uit onder
zoek door de Explosieven
Opruimings Dienst (EOD) is
gebleken dat onder het sport
veld te Noordwelle geen twee
de niet-geëxplodeerde vlieg
tuigbom uit de Tweede
Wereldoorlog ligt.
De EOD heeft het gebied op
nieuw onderzocht naar aanlei
ding van een tip van een oudere
inwoner van Renesse dat onder
een infiltratiebuis van de wa
terleiding nog een bom zou lig
gen. Uit het onderzoek bleek
dat het niet om een blindgan
ger ging, maar om scherven
van een bom die in de Tweede
Wereldoorlog al is geëxplo
deerd.
NOORWELLE - Het leek
doorgestoken kaart, maar
toch was het puur toeval
dat de mensen van de
EOD (Explosieven
Opruimings Dienst) de
nacht voor de
ontmanteling in hotel
Bom logeerden. Vier
Brabanders die het
onschadelijk maken van
een 500-ponds
vliegtuigbom beschouwen
als 'gewoon werk'.
,,We hebben geen cowboy-job, het is
gewoon werk. We weten wat we
doen. Het gebeurt toch regelmatig
dat in Nederland een 500-ponds
vliegtuigbom in de grond wordt
ontdekt Vorig jaar heeft onze
dienst er ongeveer dertig
onschadelijk gemaakt", aldus G.
Offringa uit Rijen. Samen met zijn
collega's A. Pot uit Dongen, H.
Bonvan ie uit Hilvarenbeek en J.
Timmerman uit Zevenbergen is hij
naar Burgh-Haamstede gekomen
voor 'de ontmanteling'.
Dinsdagmorgen staat de legergroene
vrachtauto met de tekst
Explosieven Opruiming om
ongeveer 9.00 uur al naast het
sportveld te Noordwelle. Terwijl de
aannemer nog druk bezig is om met
behulp van een graafmachine 'de
bom' bloot te leggen en de ME het
dorp ontruimt, worden de eerste
voorbereidingen voor de
ontmanteling getroffen. Er wordt
onder andere een leiding aangelegd
waarmee een op afstand te bedienen
raketklem kan worden gebruikt.
„Bommen kunnen allerlei soorten
ontstekingen hebben. Ook als het
een mechanische ontsteking betreft.
Je weet tevoren nooit waarvoor je
komt te staan. Soms kun je een
ontsteking met de hand losdraaien,
maar meestal moet er materiaal aan
te pas komen", aldus Offringa. Het
is voor de 'ruimers' van de EOD dit
jaar de dertiende keer dat men een
zo zware bom onschadelijk moet
maken. „In Nederland is een
dergelijke ontmanteling nog nooit
mislukt. In België en Duitsland
wel".
Daarom is de totale evacuatie van
het dorp volgens Offringa zeker
terecht. „Meestal gaat het goed,
maar je mag daar nooit van uit
gaan". Hoewel de vier EOD-mensen
perfect met elkaar lijken samen te
werken, blijken zij geen team te
zijn dat regelmatig samenwerkt.
„Er werken in totaal 13 ruimers bij
de Explosieven Opruimings Dienst
van de Koninklijke Luchtmacht. De
klussen waarvoor we komen te
staan worden gewoon verdeeld
zodat we steeds weer in een ander
verband werken. Dat is een van de
manieren om alert te blijven. Het is
gewoon werk wat we doen, maar
het mag nooit routine worden".
Om 10.50 uur gaf de burgemeester
van Westerschouwen, J. L.
Niemantsverdriet-Leenheer het
officiële sein dat de ontmanteling
kon beginnen. Dat betekende ook
dat de radiografische verbinding
met de mensen van de EOD werd
stilgelegd om hen niet te storen bij
hun werk. Het uur u waarbij moest
blijken of de operatie Wellebom was
geslaagd was aangebroken.
NOORDWELLE - „Voor
de oudere mensen die hier
al langer op het dorp
wonen is het de derde
keer in hun leven dat ze
worden geëvacueerd. Van
die drie keer moet dit de
beste worden". De
woordvoerders van de
gemeente Westerschouwen
laten er geen twijfel over
bestaan. Er wordt niets
aan het toeval overgelaten
bij de ontmanteling van
de 250 kilo zware Engelse
vliegtuigbom, in de
wandelgangen de
Wellebom genoemd. Het
projectiel, dat begin
september werd ontdekt
onder de grond van het
sportveld te Noordwelle,
moet vandaag, dinsdag,
onschadelijk worden
gemaakt door mensen van
de Explosieven
Opruimings Dienst (de
EOD). Een operatie die
tot in details is
georganiseerd en
vastgelegd in een
draaiboek dat de titel
Operatie Wellebom
meekreeg. Een operatie
die ook de belangstelling
trekt van de landelijke-
en zelfs de buitenlandse
pers. De meeste inwoners
van Noordwelle reageren
met Zeeuwse nuchterheid
op de ongewone
gebeurtenissen, die na de
ontdekking van 'de bom',
hun gewoonlijk zo rustige
dorp overspoelen.
„Het is allemaal erg overdreven in
mijn ogen. Ik betwijfel of die bom
heel Noordwelle zal verwoesten als
hij per ongeluk toch ontploft. In de
oorlog werd hij naar beneden
gegooid tegelijk met een andere
bom die wel ontplofte. Die
verwoestte toen drie woningen. Ik
kan mij niet voorstellen dat deze
bom zwaarder is", aldus C.
Elenbaas. Hij werd in 1917 geboren
in Noordwelle en is een van de
dorpelingen die vandaag voor de
De plaats van handeling.... (Foto: Joop van Houdt).
derde keer moeten evacueren uit
hun dorp. „Maar het is van te voren
nog nooit zo goed georganiseerd. In
de Tweede Wereldoorlog zetten de
Duitsers Noordwelle onder water. Je
kreeg dat een paar dagen tevoren
via propaganda te horen. Je had een
paar dagen de tijd om weg te
komen en als je dat niet deed werd
je gedwongen. De tweede keer dat
we moesten evacueren was er
helemaal geen organisatie van
tevoren. Dat was met de
Watersnoodramp. Je zag het water
aankomen en maakte dat je
wegkwam. Ik weet nog dat ik met
mijn vrouw het dressoir op een
paar sinaasappelkistjes heb gezet.
We dachten dat het water ongeveer
even hoog zou komen als in de
oorlog. Maar toen we terugkwamen
was alles weggespoeld".
Hoewel al die herinneringen weer
levend worden bij deze derde
evacuatie in zijn leven, komt de
huidige ontruiming van het dorp op
Elenbaas toch heel anders over dan
indertijd. „Het is precies
tegenovergesteld. Je had vroeger
mensen die een vloerkleed over hun
kapstok gooiden, daaronder gingen
zitten en dan deden of er niets aan
de hand was. En nu wordt het door
de gemeente en de politie wel
bijzonder erg voorgesteld. Enkele
voorzorgsmaatregelen zijn goed.
Maar ik betwijfel of het in deze
mate nodig is", aldus de 73-jarige
N oord wellenaar.
Niettemin zit hij op de avond voor
de evacuatie samen met het grootste
deel van zijn dorpsgenoten in het
dorpshuis van Noordwelle om te
luisteren naar de laatste informatie
en instructies. In de zaal worden
opgewonden de laatste nieuwtjes
uitgewisseld. Een aantal
dorpelingen is opgebeld door RTL
Veronique. Of ze op de dag van de
evacuatie met een speciale bus. naar
Hilversum willen komen om mee te
werken aan-een televisieprogramma
over bommen uit de Tweede
Wereldoorlog die nog steeds op
diverse plaatsen in Nederland
worden gevonden. De voorzitter van
de Dorpsgemeenschap, .W. Lokker is
ook benaderd. „Ze wilden vier
kleurrijke oudere figuren uit het
dorp in de bus en ook de 94-jarige
mevrouw Jonker die de gemeente er
als eerste op heeft gewezen dat die
bom nog in Noordwelle lag". Maar
Lokker zag het verzoek van
Veronique niet zitten. „Ik heb
gezegd dat ze zelf maar naar hier
moeten komen als ze een reportage
willen maken". Een applausje
vanuit de zaal is zijn beloning
wanneer hij dit voor het podium
aan de zaal vertelt.
Op het podium zitten mensen van
de gemeente Westerschouwen en de
niet te demonteren. Dat is een heel
gedoe waarbij onder andere gezaagd
moet worden", aldus
rayoncommandant Renesse van de
Rijkspolitie Schouwen-Duiveland,
A. Q. Werry. Hij heeft bij de
evacuatie de leiding 'in het veld'.
Een bom met een chemische
ontsteking heeft de eigenschap te
ontploffen met een vertraging van
een tot 155 uur. „Maar de mensen
van de EOD verwachten dat het om
een bom met een mechanische
ontsteking gaat", aldus Van
Meerten.
„Zullen we de pech hebben dat dat
ding klapt. Wa't dan?", wilde een
dorpsbewoner tijdens de
informatieavond in het dorpshuis
weten. Maar zelfs daarin is voorzien
in het draaiboek operatie
Noordwelle. „Dan hebben we een
ramp. Dan komt een crisisteam in
actie", aldus Van Meerten. Dat
houdt onder andere in dat alle
dorpsbewoners vanuit De Schutse
worden overgebracht naar hotels en
dat de verzekering al hun
bezittingen vergoedt die schade
hebben opgelopen 'die aanwijsbaar
door de bom is veroorzaakt'. „Maar
laat ons hopen van niet zeg. Óm een
heleboel redenen niet", aldus Van
Meerten.
Foto's: Joop van Houdt
Tekst: Marijke Vael
Om 8.30 uur beginnen de ME-ers
geheel volgens het draaiboek met
het 'schoonvegen' van het dorp. Het
klinkt bedreigend. Maar er komt
geen knuppel aan te pas. In hun
blauwe vredestenue beginnen de
politiemensen in drie gebieden van
het dorp aan te bellen bij de huizen.
Samen met de hoofdbewoner wordt
een rondgang gemaakt door het
hele huis om na te checken hoe alles
er bij staat. En vooral om na te
gaan of er niemand achterblijft in
de woning of daarbij behorende
gebouwtjes. Het huis wordt
afgesloten en de bewoners moeten
het dorp via de Zuidwelleweg
verlaten. Met eigen vervoer, een taxi
of een speciale bus gaan ze naar De
Schutse in Burgh-Haamstede om
daar het verloop van de
ontmanteling af te wachten. Een
team van medewerkers van de
gemeente houdt hen bezig met
sjoelen, kaarten en video-films.
Inwoners uit Noordwelle luisteren aandachtig naar het team van deskundigen. (Foto: Joop van Houdt).
EOD-man G. Offringa: ..Nooit ervan uitgaan dat het goed zal gaan(Foto: Joop van Houdt).
Wegwezen was de boodschap.... (Foto: Joop van Houdt).
De operatie Wellebom start om vijf
uur 's morgens wanneer een
aannemer begint met de
graafwerkzaamheden v/aarmee de,
2V2 meter onder de grond liggende,
bom wordt blootgelegd. Om 6.30
uur arriveren de eerste ME-ers in
het Dorpshuis, dat als'centraal punt
van de operatie fungeert. Om 6.00
utir is het daar een drukte van
belang als ook de overige
politiemensen en mensen van de
gemeente zijn aangekomen. En de
pers. Behalve de
vertegenwoordigers van de
regionale kranten, die nog wel eens
vaker in Noordwelle komen, zijn er
ook medewerkers van AVRO's
Radio Journaal, het Jeugdjournaal,
Omroep Zeeland en Belgische
kranten.
De wegen rondom Noordwelle
worden afgezet door de politie. Via.
Wethouder ir. C. W. Veerhoek in overleg. (Foto: Joop van Houdt).
politie. Uit een toelichting van
wethouder ir C. W. Veerhoek blijkt
dat de bijeenkomst is bedoeld als
een soort generale repetitie. „We
moeten alles goed repeteren zodat
we de zaak volledig onder controle
hebben. We mogen niets aan het
toeval over laten". Nadat directeur
dienst gemeentewerken, W. van
Meerten aan het, woord is geweest
twijfelt daaraan niemand meer.
Voor de operatie Wellebom worden
zo'n 50 politiemensen ingezet
waaronder 36 ME-ers (Mobiele
Eenheid). Die worden weer
ondersteund door 20
brandweerlieden en een tiental
mensen van de gemeente
Westerschouwen en het Rode Kruis.
Er staan tijdens de operatie een
ambulance, twee brandweerauto's
en twee jeeps van de
verbindingstroepen paraat. En
verder natuurlijk de nodige bussen
die de ruim 200 inwoners van
Noordwelle moeten overbrengen
naar dorpshuis De Schutse in
Burgh-Haamstede.
speciale borden wordt het verkeer
vanuit Renesse naar Zierikzee en
Rotterdam omgeleid. Twee motoren
en een auto van de politie rijden
constant over de afgezette route
rondom het dorp om te voorkomen
dat nieuwsgierigen er toch in slagen
het dorp binnen te dringen. Om
ongeveer 10.00 uur, als alle
woningen in het dorp zijn
nagecheckt, de kruispunten van de
ontruimde straten worden bewaakt
door ME-ers en als alle inwoners het
dorp uit zijn, geeft burgemeester J.
L. Niemantsverdriet-Leenheer het
officiële sein dat de demontage van
de bom kan beginnen.
Een demontage die naar
verwachting anderhalf uur in beslag
zal nemen als het een bom met een
mechanische ontsteking betreft. En
vijf a zes uur als 'de bom' een
chemisch onsteking heeft. „Die
chemische bommen zijn eigenlijk
