Scheepswerven van Bruinisse Vuur in smederij voorgoed uit Joop van Houdt Het gebeeldhouwde prentenboek De werf van Siel van Wezel (deel 1) Eis rectificatie rapport Kinder bescherming afgewezen Mikromarkt Bruinisse verdubbelt In Bruinisse Brouwse bezienswaardigheden REC brengt jaarverslag uit TROUWREPORTAGE fotostudio 4 BRUINISSE - Evenals vorig jaar kon men ze weer ho ren, de droffe dreunen van de heimachine. Vorig jaar was het de huizenbouw in het plan Riekusweej, maar nu kwam het meer van de Oostelijke kant van Bruinisse. Men hoefde niet lang te raden. Het was een heistelling voor het slaan van palen voor wat straks de nieuwe werf van de firma Van Duivendijk zal zijn. Er waren ongeveer negentig palen nodig en het heien klonk iedere rechtge aarde Bruenaar als muziek in de oren, want dat beteken de dat het voortbestaan van de werf verzekerd was. Klundert. Chris had een vrouw uit Oud-Vossemeer, Helena Eindhout. Het ging de Van Wezels voorspoedig op Bruinisse. Ze waren met hun 33 en 29 jaar in de kracht van hun leven. Hun eerste karwei in mei 1870 was het opknappen van de boot van Joh. de Waal uit Anna Jacobapolder, die een veerdienst onderhield van deze plaats naar Zijpe. Ze begonnen echter al spoedig aan het bouwen van nieuwe schepen, die tot dusver in diverse plaatsen langs de Lek en de Hollandse IJssel werden Een oude prent van Van Wezel's scheepsioerf in Bruinisse Dat voortbestaan had lange tijd aan een zijden draadje gehangen. De maatregelen, die worden gesteld om aan de eisen van de tijd te voldoen, vergden een miljoen gulden en de ge meenteraad en de provincie aarzel den niet om daar een aanzienlijke geldelijke bijdrage voor vrij te ma ken. Maar tussen wat beschikbaar kwam en het genoemde miljoen, bleef een aanzienlijk gat gapen Tot dat de firma Padmos machinefabrie ken in Stellendam en Bruinisse de kloof overbrugde. Vanaf het begin af, dat de firma Padmos in Bruinisse gevestigd is, was er altijd een goede samenwer king met de firma Van Duivendijk. Over en weer werd er veel wqrk vogr elkaar verricht. In het boekje van me vrouw J. C. Reitsma d'Ancona - Brui nisse met vlag en wimpel - staat: In 1888 was er in Bruinisse al een scheepswerf, een constatering, die op zichzelf natuurlijk niet onjuist was, maar toch wel wat willekeurig aan doet. Er had ook'kunnen staan: in 1888 was er in Bruinisse al een bak ker. Werf Want waar scheepvaart is, is ook een werf. Bij de vorige maand afge sloten zuivering van de havenbodems in Zierikzee werden balken naar bo ven gebracht van twee scheepswer ven, die Zierikzee vorig jaar bezat. Toen voeren er nog Zierikzeese sche pen uit naar de diverse werelddelen. De stadswerf en de Goede Intentie waren gevestigd aan 't Sas. Even logisch was het dat Bruinisse een scheepswerf had, want toen Yer- seke nog een klein landbouwdorp met ongeveer 1000 inwoners was, was Bruinisse twee keer zo groot en telde bijna 1900 inwoners. Bruinisse was zo'n honderd jaar geleden het cen trum van de schelpdierenhandel in Zeeland (mosselen, oesters,.kreeften, krabben enzovoort). Yerseke overvleugelde Bruinisse al in de negentiende eeuw (laatste kwart) door de enorme vlucht, die de oesterteelt nam op de Yersekse bank plaats. In Alaska werd in diezelfde tijd goud in de grond ont'dekt, wat honderden goudzoekers naar die plaats deed stromen. Yerseke werd om die reden ook weieens naar de goudzoekersplaats in Alaska ge noemd - Klondycke. Maar de mossel- kwekerij bleef in Bruinisse en tot na de Eerste Wereldoorlog bleef Bru het centrum van de mosselhandel. Wie voor 1870 in Bruinisse scheeps timmerman was is wellicht nog eens uit te zoeken door de streekarchiva ris. Maar vast staat, dat in 1870 de fa milie Van Wezel hier een werf ging ex ploiteren. Het waren Silisius Domi- nicus van Weezei (1837) en Daniel Chris van Weezei (1841). Beiden kwa men uit Willemstad. De oudste (Siel) was gehuwd met Huibertje Ploeg uit gebouwd. Corn. Otte Wz gaf de jonge ondernemers zijn vertrouwen en in 1872 werd hier1 de eerste gebouwde hoogaars afgeleverd, die door de eige naar de Eersteling werd genoemd (Bru 29). In 1859 kostte een mosselboot bij Jonker in Kinderdijk 900 gulden. Een nieuw schip zal, omdat het de oester- en mosselvisser goed ging, tien jaar later zo'n 1200 gulden hebben gekost. In bet vervolg van het verhaal zullen we tegenkomen, dat Van Duivendijk ze voor 1800 gulden bouwde. In 1877 lagen er in de haven van Bruinisse 95 schepen voor de visserij in 1989 112 en in 1894 maar liefst 130; 120 hoogaar zen, vier Lemmerse jachten, twee kot ters, twee hengsten, één aak. en één bak. In 1902 waren ér 153 schepen, 'waarvan 38 j.achtén.. èe hoogaarzen werden verdrongen door de Lemmerse jachten. Maar in de zeventiger jaren van de vorige eeuw werden er door Van Wezel bijna uitsluitend alleen nog houten hoog aarzen gebouwd. De Van'Wezels en later Van Duivendijk hadden een groot aandeel in de zoals beschreven sterk groeiende vloot van Bruinisse. Uit de grafieken en trafieken van de toenmalige Kamer van Koophan del bleek de florissante positie van Bruinisse. In de diverse jaren werden er grote aantallen schepen gebouwd. In 1883 werd gestopt met het verza melen van deze gegevens. In 1893 ver kocht Van Wezel de werf aan P. van Duivendijk (wordt vervolgd). ERMELO - Door een ongeval op het station van Ermelo zijn twee jonge ren uit die plaats gedood. Een woord voerder van de Rijkspolitie in Apel doorn heeft dat meegedeeld. Suzanne Paulien ter Hove (16) was op slag dood, de 15-jarige Michiel Klein over leed later in het ziekenhuis in Har derwijk aan zijn opgelopen verwon dingen. DEN HAAG - De president van de rechtbank in Den Haag heeft de eis van vier ouderstichtingen tot rectifi catie van het rapport 'Functies en ta ken van de kinderbescherming' afge- De ouders, verenigd in het platform 'Laat ouders ouder blijven' spande een kort geding aan tegen de staat omdat zij zich beledigd voelde door het rapport van de commissie Gijs- bers. Naar hun mening wordt daarin gesteld dat zij hun eigen belangen la ten prevaleren boven die van hun kin deren. Ook vinden zij dat het rapport geen representatief beeld geeft van de Kinderbescherming. Rechtbank president mr. A. H. van Delden meent dat het rapport een discussiestuk is, dat van alle kanten bekritiseerd mag worden. De staatssecretaris van justi tie kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor het rapport. Hij heeft er slechts de opdracht toe gegeven, al dus de president. BRUINISSE - Supermarkt Mikro markt in de Nieuwstraat gaat z'n vloeroppervlakte verdubbelen en het assortiment sterk uitbreiden. Teuntje Schot, de eigenaresse, heeft daartoe het naast de zaak gelegen huisje van mevrouw Kempeniers- Van den Bos gekocht. Dat werd gesloopt en in de plaats daarvan verscheen een geheel nieuw gedeelte dat bij de bestaande zaak wordt getrokken. De smalle paadjes tussen de rekken levensmiddelen en andere huishoude lijke zaken waar nauwelijks een kar retje tussen paste zullen vanaf 23 augustus tot het verleden gaan beho ren. Alles ruim en licht opgesteld zal de nieuwe supermarkt geheel aan de eisen van de tijd voldoen. Een zaak waarin de consument zich prettig voelt. Met de uitbreiding van de su permarkt is de zaak van 110 tot 220 vierkante meter uitgebreid, een ver dubbeling dus. Ook het huidige ge deelte zal geheel onder handen wor den genomen, evenals de buitenpui die daardoor een fraai geheel zal var--.- men rqgt„de omgeving van djg-Mteu'jijt- 11 straat.', yplgens Teuntje 'JSchot; die4 tien jaar' geleden* samen met haar' man Ben Schot de supermarkt begon en na het tragisch overlijden van haar man alleen de zaak verder runde, wordt de naam Mikromarkt afge schaft en zal onder de formulenaam Kopak verder gegaan worden. Het as sortiment kruidenierswaren zal wor den uitgebreid, terwijl er grotere vi trines komen voor verpakt vers vlees, groente en fruit en diepvriesproduk- ten. Op maandag 20, dinsdag 21 en woensdag 22 augustus is de zaak van wege de reorganisatie gesloten. Op Woensdagavond 22 augustus van 19.00 tot 21.00 uur is er een receptie voor belangstellenden, terwijl don derdag 23 augustus de nieuwe super markt Kopak geopend zal zijn. BRUINISSE - De smederij van Bosman is verkocht aan mosselhandel Kik als opslagloods. Achter die simpe le mededeling over het oude pand aan het Karreveld gaat echter een wereld van vergane glorie op scheepsbouwge- bied en vakmanschap schuil. Meer dan honderd jaar wer den op die plaats houten hoogaarzen gebouwd en het be roep van smid uitgeoefend. Een periode van 102 jaar, van Van Wezel en Piet van Duivendijk, de scheepsbouwers tot de laatste eigenaar van de smederij, Rinus Bosman. Anno 1880 was er nog geen gekra keel over een geluidsscherm tegen in- dustrielawaai. De scheepstimmer werf van Van Wezel was midden op het Karreveld (Steinstraat) gevestigd. Lawaai betekende immers activitei ten en werk en dus een boterham. In 1893 kwam Piet van Duivendijk uit Tholen als zoon van een bekend scheepsbouwer van wiens hand tien tallen hoogaarzen kwamen naar Bruinisse en kocht de scheepstim- merwêrf die dus binnendijks was ge legen. In 1894 liet hij daar de eerste hou- ten hoogaars te water, de Bru 24 voor Piet van Gilst. Het te water laten over de dijk was een hele gebeurtenis in het vissersdorp waarbij ook de schoolkinderen werden betrokken. Als de hoogaars gebouwd was in de werkplaats, nog zonder mast, werd het schip over de straat op een soort '*."1 P Wie timmert aan den dijk. heeft veel bekijk, luidt het spreekwoord. houten slee door zeven of acht man over vetgemaakte planken de dijk over getrokken. Voordat hij de duik in het water nam, mochten de school kinderen er in om joelend te water ge laten te worden. De snelheid kon met trossen worden afgeremd. Zo bouwden Piet en z'n zoon Dirk twaalf hoogaarzen voor de mosselvis sers, de laatste voor L. de Waal, de Bru 50. Ze kostten toen 1800,-, compleet met smidswerk erbij. Twee daarvan waren voor de visserij-opzieners, de Raaf en de Ibis. Die werden luxe uit gevoerd met roef, meer een jachtmo- del. In 1908 bouwde Dirk een nieuwe loods buiten de dijk, op de lokatie waar thans de werf nog gevestigd is. Hij legde zich meer toe op reparatie van schepen. De loods binnendijks ging over in handen van smeden, al schijnen er ook nog wel eens land bouwactiviteiten plaats te hebben ge vonden. Izak Schieman kwam uit Axel en werd er smid. Terug Maar hij ging weer terug naar Axel waar z'n broers een fabriekje hadden van hoefijzers. Jan Kloet uit Scharen- dijke zat er als smid. Maar hij kwam niet meer terug na de evacuatie in de Tweede Wereldoorlog. En omdat de zaak van Arjaan Kriger in de Kerk straat in puin geschoten was in die oorlog, kon hij de smederij op het Karreveld overnemen. Jarenlang voerde hij daar z'n vak uit zoals werk aan de mosselkottcrs en aan de kor ren van de schepen. Van 1977 tot begin dit jaar was Ri nus Bosman smid op het Karreveld. Ook weer met het nodige werk aan 1 de mosselschepen maar ook onder houd bijvoorbeeld van de steigers van de veerboot en andere wa terstaatkundige werken. Maar vol gens Bosman zit er toch geen toe komst meer in het smidswerk en zeker door de binding met z'n klan ten en de liefde voor het werk nam hij de moeilijke beslissing er mee te stoppen. Hij werd bedrijfsleider hij Fraanjc uit Lewedorp, onder andere houwer van sporthallen. Mosselhan del Kik kocht het pand als opslag voor materialen. Aan de markt te Brouwershaven heeft de jager de haas na eeuwen nog steeds niet kunnen schieten.... BROUWERSHAVEN - Het mag een positieve ont wikkeling worden genoemd dat de laatste tijd de aandacht voor en de waarde van het zogenaamde kleine monument sterk groeiende is. Het is wel laat (veel ging inmiddels verloren) maar gelukkig toch nog niet te laat om veel karakteristieke objecten voor het nageslacht te redden. Met naime bouwfrag- menten, gebeeldhouwde ornamenten en gevelstenen worden tegenwoordig met zorg omringd. Deze over het algemeen onhan dige en soms onhandelbare voor werpen worden zo mogelijk op hun oorspronkelijke plaats gela ten. Dat lukt niet altijd. Dan kiest men ergens in een blinde" muur een geschikte plek om onderdelen van het prenten.boek-in-steen goed zichtbaar^p.-tGr^tÉlcai. Dat i$..iiv-.. Zierikzeevjnet sücc'es gfebeuid. Een.* dergelijke oplossing heeft mén in Brouwershaven (nog) niet geko zen. Daar bevinden verschillende stenen zich nog op hun oude plaats. Interessant huizenbestand Brouwershaven heeft aan histo risch stadsschoon veel te bieden. Er is een rijke variatie van woon- en pakhuizen uit verschillende eeuwen. Alles bijeen een hoogst boeiend decor, waar de (water)toe- rist graag naar komt kijken. Over het interessante Brouwse huizen bestand heeft N. A. Deïst destijds buitengewoon veel wetenswaar digs meegedeeld na langdurig en grondig archiefonderzoek. Zijn studie verscheen in de gedenkbun del „Brouwershaven 700 jaar". Deïst schrijft o.m.: van slechts'en kele huisnamen is een bewijs van de herkomst gevonden in de bron- De herkomst mag dan in vele ge vallen duister blijven, niettemin zijn talrijke huisnamen uit de ou de papieren opgediept. Aan de his torische gevelstenen is niet apart aandacht geschonken. Wél is een fraaie illustratie opgenomen van een gevelsteen, die een (ijzeren) pot met pluimen voorstelt. Deze curieuze steen bevindt zich in het perceel Noorddijkstraat 8. Verh aal- i n-d rieën. E V» i it -2 'SÊ Het komt ook landelijk gezien maar hoogst zelden voor dat meer dan één gevelsteen in de voorgevel van één woning werd aange bracht, bijvoorbeeld twee of drie, die tezamen een soort beeldver haal vertellen. In dit opzicht is het „Jagershuis" aan de Markt te Brouwershaven uniek te noemen. Men ziet in dit alleraardigste 18de eeuwse huis met de sierlijke deur partij (nr. 28) in de voorgevel een drietal gevelstenen, die onmis baar .bij eljcaar horen. Van links naar rechts boven deur- en raam- partij zijn gebeeldhouwde voor stellingen aangebracht, die ons respectievelijk een vluchtende (en achteromkijkende!) haas laten zien, vervolgens een achtervolgen de (jacht)hond en tenslotte de sno de jager met het geweer in de aan slag. Ieder moment kan het schot val len, maar de haas niet. Zij vlucht nu al een paar honderd jaar en wanneer wij de voorstelling se rieus bekijken dan lijkt het dat de steenhouwer de voorstelling-in- drie-taferelen extra heeft willen verlevendigen door de omziende haas. Deze laatste lacht de jager uit... Wiebc Keikes ZIERIKZEE - Het Regionaal Edu catief Centrum - het REC - heeft in 1989 goed gefunctioneerd. Het REC heeft bijna 500 deelnemers meer be reikt dan in het jaar ervoor. Totaal deden 1974 mensen mee aan een cur sus van bet REC. Daarin zijn niet meegerekend de cursisten van de ne venstichting Linca RECta, die op baar beurt nog eens cursuswerk ver zorgde voor circa duizend deelne mers. In het jaarverslag geeft liet Advertentie NOORDGOUWE TELEFOON 01112-2178 REC per werksoort haar belangrijk ste activiteiten en ontwikkelingen weer. De basiseducatie is qua omvang het grootste onderdeel van het REC. Ver schillende nieuwe activiteiten wer den ontwikkeld en aangeboden, zoals de cursussen Practisch Nederlands, Computercursussen, een nieuwe schakelcursus naar het middelbaar beroepsonderwijs en activiteiten voor woonwagenbewoners. De beroepsopleidingen die via de PBVE worden aangeboden blijken moeilijk vol te krijgen. In het verslag wordt melding gemaakt van intensie ve voorlichtingscampagnes. Kindcratclier De afdeling Kunstzinnige Vorming stelt met spijt dat zij geen kinderatc- liers meer mag organiseren van de subsidiërende gemeenten. De ge meenten vinden dat de Kunstzinnige Vorming zich uitsluitend op volwas senen moet richten. De afdeling be treurt dat aan deze bloeiende tak van het werk, met een positieve uilstra ling naar volwassenen, een einde komt. De afdeling Vormings- en Ontwik kelingswerk rapporteert dat er een grote belangstelling is voor het cur suswerk. Soms zodanig, dat er lange wachttijden ontstaan. Deze afdeling wil haar activiteiten graag uitbrei den naar Schouwen-Duivcland en Sint Philipsland.

Krantenbank Zeeland

Zierikzeesche Nieuwsbode | 1990 | | pagina 4