Drie Hendrikken ten Hove
in 40-jarige bakkerszaak
Oud-fotograaf graaft
in aannemersverleden
Blokkendozen en overtuinen
Op woendag 2 mei viering jubileum én heropening van
de winkel
Drie Hendrikken in de bakkerij. (Foto: Joop van Houdt).
ZIERIKZEE - Oud Nieuwsbode-fotograaf Johan D. C.
Berrevoets is in zijn archief gedoken, dat dateert van de
periode dat hij nog als aannemer werkte in Zierikzee.
Voor iedereen die deze tijd heeft meegemaakt kan onder
staande impressie een aardig beeld geven van wat er
toen leefde. Met name de prijzen, die voor het aanne-
merswerk werden betaald, spreken tot de verbeelding.
Het zijn de 66-jarige H. A. ten Hove,
die nog twee nachten per week het
ambachtelijke bakkersvak uitoefent,
de 38-jarige H. ten Hove die altijd in
de bakkerij aanwezig is, en de 14-
jarige H. A. ten Hove die een oplei
ding volgt aan de bakkersschool en in
het weekend zijn vader en grootvader
alvast een handje helpt in de bakke-
„rij.
Dankzij de inspanningen van Hen
drik senior en zijn zoon groeide de
bakkerszaak in veertig jaar uit van
een kleine dorpswinkel tot een res
pectabele zaak waar behalve brood
en banket ook 74 verschillende soor
ten vleeswaren, kaas en salades wor
den verkocht. „Wij verkopen brood
en beleg". Op een mei is het precies
veertig jaar geleden dat H. A. ten Ho
ve vanuit Dirksland naar Nieuwer-
kerk kwam om daar het winkeltje in
brood en levensmiddelen over te ne
men van de weduwe J. Schoof.
Hendrik ten Hove (senior) was toen
26 jaar. „Mijn vader was bakker in
Dirksland. Omdat mijn broer zijn
zaak al overnam zocht ik een andere
bakkerswinkel om voor mezelf te
kunnen beginnen". In 1950 waren in
Nieuwerkerk nog vier bakkerswin
kels. De zaak van de weduwe Schoof
was daarvan de kleinste. „De omzet
was niet veel. Behalve brood en
koekjes werden vooral levensmidde
len verkocht. Dat was vroeger de ge
woonte".
Hendrik ten Hove breidde het as
sortiment direct uit met gebak, ban
ket en chocolaterie. Dat werd het be
gin van een opgaande lijn die veertig
jaar aanhield. Via diverse' verbou
wingen werden de winkel en de bak
kerij in de Poststraat steeds uitge
breid. En toen daarvoor geen ruimte
meer was ging men 'de hoek om' naar
de Van Veenstraat waar de zaak nu is.
„Er waren ook tegenslagen hoor. In
1953 stond de winkel helemaal onder
water en een jaar daarna in 1954 was
er een behoorlijke brand".
Met de transportfiets
Behalve het bakken van brood en
banket, dat Hendrik senior in zijn
eentje deed, bracht hij zijn produkten
ook bij de mensen aan de deur. „Met
de transportfiets en later met een
bakfiets, met een elektro-kar en een
auto. Als het sneeuwde ging ik met de
slee. Iedere dag door het dorp en drie
keer in de week ook door de polder".
De bejaarde bakker herinnert zich
nog de brede en korte broden die
vroeger werden gegeten. „De Zeeuw
se tarwebroden van 12 ons en vier
pond. Dat kwam omdat de gezinnen
vroeger groter waren en de mensen
maar één soort brood aten. Tegen
woordig wil men verschillende
broodsoorten op tafel hebben".
En het brood moet altijd vers zijn.
„Vroeger werd op dinsdag en donder
dag niet gebakken. Dat was helemaal
ingeburgerd, de mensen deden ge
woon een dagje langer met het brood.
Maar dat hoef je tegenwoordig niet
meer te proberen. Het liefste zou de
consument willen dat drie keer per
dag werd gebakken".
De bakkerij groeide in de loop van
de ja ren mee met die veranderende
eisen aan assortiment en versheid
van het produkt. Voor zoon Hendrik,
de huidige eigenaar van het bedrijf,
is dat zelfs een van de leuke onderde
len van zijn beroep. „Het leuke van
dit vak is om steeds nieuwe produk
ten uit te proberen. Als alles goed
lukt en je ziet dan 's morgens de win
kel volliggen met allerlei verschillen
de brood- en banketsoorten dan geeft
dat voldoening. En als alles 's avonds
is verkocht, is het nog leuker".
Hendrik ten Hove nam in 1973 de
zaak over van zijn vader. „Ik was de
enige van de zes kinderen die ook
bakker werd". Als gevolg van die
wisseling van Hendrikken werd ge
stopt met de bezorging van produk
ten aan huis en werd het assortiment
levensmiddelen teruggebracht tot
beleg; vleeswaren, kaas en salades.
In 1980 werd een nieuwe bakkerij ge
bouwd aan de Van Veenstraat en in
1984 volgde daarnaast een nieuwe
winkel.
Een winkel waarin momenteel
hard wordt gewerkt aan een totaal
nieuwe inrichting. „We krijgen nieu
we toonbanken, een koeling, diep
vries en airconditioning". Ook com
putergestuurde weegschalen en
kassa's helpen er aan mee om de
klanten nog sneller en beter te hel
pen.
Lekker binnen
Want van de vier bakkerswinkel-
tjes die Nieuwerkerk veertig jaar ge
leden nog had is bakkerij Ten Hove
als enige overgebleven. En als het aan
de 14-jarige Hendrik ten Hove ligt
blijft dat nog lange tijd zo. „Ik wil
bakker worden omdat mijn pa dat
ook is. Het is leuk werk en je kunt al
tijd lekker binnen werken, ook als
het regent".
Ter gelegenheid van het 40-jarig be
staan op een mei en de heropening
van de zaak na de verbouwing wordt
op woensdag 2 mei een zeven meter
hoge bakker naast de zaak geplaatst.
Verder wordt het jubileum gevierd
door een aantal smakelijke produk
ten aan te bieden voor veertig cent:
het aantal jaren dat de zaak bestaat.
In 1915 besloot mijn vader, M. Ber
revoets voor zichzelf tg beginnen als
zelfstandig aannemer. Voor die tijd
ivas hij timmermansknecht bij de
heer S. Bax. Uit het oudste rekenin
genboek blijkt dat hij al in de eerste
dagen met een eigen knecht begon,
n.l. Johannes Duson, een bijzonder
trouwe werknemer, want tot zijn
dood bleef die in dienst van wat later
de Fa. M. Berrevoets en Zn. zou wor
den. De gedachte om eens e.e.a. uit
dat eerste rekeningenboek op te
schrijven kwam bij mij op toen ik
een dezer dagen een nota kreeg voor
wat karweitjes aan ons huis. Niet al
leen de enorme prijsverschillen,
maar ook het verschil in werkzaam
heden, leken mij boeiend genoeg om
er een bloemlezing uit te halen.
Wellicht de allereerste klant was
Hotel Juliana van de hr. J. E. ten
Haaf en wat nu verbouwd wordt
voor Albert Heijn. Het uurloon
stond in die dagen op twintig cent en
alles gebeurde met handkracht en lo
pend met de handwagen.
Iets wat opvalt is dat er regelmatig
grafpalen werden gemaakt die be
stonden uit een meter 2x3" plus een
uur werkloon voor 45 cent. Bijna ie
der huis had in dit tijd ook nog of
zonneblinden of jaloezien voor de ra
men, reparaties daaraan waren dan
ook aan de orde van de dag
Doodkisten werden zelfgemaakt
en kostten zo rond de 17 gulden. Een
hele dure valt op voor de heer Blom
op 31 julidie maar liefst f 28,70
kostte maar dan ook van Ameri
kaans grenen was en met nikkel be
slag, zeven el katoen, 10 kop gruis, en
boenwas werd voltooid. Materiaal
plus werkloon en fooi aan ene Land
man en Vrouw Leijdekker maakten
die prijs zo hoog.
Voor de Gebr. Schot werd de paar-
destal vergroot met 40 vt. vlotdeel
48vt kantdeel, 36 panlatten en pan
nen 12 uur werkloon voor totaal
f 18,40.
Ook op Bruinisse werden karwei
en geklaard, 's morgens vroeg ging
men dan met de handwagen op stap
naar het verre Bru, en Johannes Du
son vertelde mij nog eens dat ze op
een zekere dag de teerpot hadden
vergeten en hij daar (weer) lopend
om terug moest.
Bij J. Legemaate werd de toon
bank verlengd voor totaal f 4.66 dat
was in het café waar nu de Banjaard
in huist. De heer C. Smalheer was
wel erg zuinig en liet zijn kleer
borstel repareren voor tien cent. Op
21 augustus bleek de brugleuning
van de Spoorboot Schouwen kapot,
voor goed acht gulden werden tege
lijkertijd ook nog 4 tafels aan boord
gerepareerd. Op 25 augustus waren
ook de tafels op de Spoorboot Noord
Beveland aan een opknapbeurt toe
en met 35 manuren kostte dat f 11,07.
De heer A. de Koning bezat kenne
lijk een windmolen die niet meer
wou draaien en dat kostte hem f 1,10.
Molenaar H. van Dijke (Bolwerk)
was een kapitaal kwijt aan het on
derhoud van molen den Haas n.l.
f 30,59 en daar kom ik voor het eerst
ook zegelkosten tegen a vijf cent.
C. IJboer bleek maar een klein
mannetje te zijn want die liet op 6
september een nieuw ledikant ma
ken van 1,65 m lang en 80 cm breed,
wat hem op zes gulden negentig
kwam te staan.
Mevrouw Juin kreeg op 12 septem
ber ineens zo'n hekel aan haar
bedstede dat ze hem helemaal liet be
timmeren met kraaldeeltjes voor de
som van f 18,18 incl. zegel van vijf
cent. 16 uur in totaal bracht J. Duson
door in fHe bedstee.
De timmerlui stonden in die tijd
voor niets en repareerden ook een
piano van mej. Weltevreden, voor
twintig cent... De heer N. v. d. Bout
was kennelijk door de keukenvloer
gezakt en liet een geheel nieuwe
vloer aanbrengen, planken, balken,
carbolineum en 10 uur brachten
f 29,50 op.
P. v. d. Weele kon niet zonder solda
tenkist de dienst in en liet die in ok
tober maken voor f 5,25.
De kleerborstels waren blijkbaar
erg duur want ook de heer Van Dijke
liet hem repareren voor de som van
tien cent.
Bij diverse klanten werden in voor
en najaar de zonneblinden dan wel
afgenomen of weer opgehangen,
voor vijvenvijftig cent.
Bijna iedereen schreef zijn reke
ningen in die tijd pas aan het eind
van het jaar en ik zie aan het eind
van 1915 dat er nog f 261,42 te ont
vangen was en nog f 525,- in kas en
moest er aan leveranciers nog be
taald worden f 442,18. Een goed jaar
dus.
Op 10 jan 1916 was het weer zover,
de brugleuning van stoomboot
Schouwen had het weer begeven en
slager Dekker had zo op zijn hak
blok staan rammen dat dat helemaal
uitgevlakt moest'worden. Zelfs apo
theker Gasille begon dat jaar met on
kosten, voor een gulden en zestig
cent liet hij diverse karweitjes uit
voeren. De heer P. v. d. Weele was
maar kort soldaat want op 3 februari
liet hij een nieuwe schutting in de
tuin zetten.
Als zovelen in die tijd had ook de
heer Lokker last van hoogwater en
liet dan ook nieuwe vloedplanken
voor deuren en ramen maken. Het
was overigens in die tijd gewoonte
dat iedere timmerman bij hoog wa
ter zelf de vloedplanken ging plaat
sen bij zijn klanten, of dat nu over
dag of 's nachts was. Voorwaarde
was wel dat er altijd een emmer met
kneedbare klei in huis was en ik
meen dat zulks een gemeentelijke
wet was.
Wat de heer C. Smalheer op 16 fe
bruari in de zin had weet ik niet
maar die liet zijn broodmes vlijm
scherp slijpen (gratis).
Aan boord van de Nieuwe Zorg van
schipper A. v. d. Linde was de bui
tenhelling kapot en moest de lier
verplaatst worden f 4,66.
Zoals ik eerder vermeldde stond
het uurloon toen op f 0,20 wat onder
meer inhield dat het koffiedrinken
voor rekening van de klant was. Het
gevolg was dikwijls, dat de timmer
lui pas naar de keuken geroepen wer
den als de ingeschonken koffie reeds
zö afgekoeld dat je het als het ware
staand uit kon drinken om weer
maar snel aan de slag te gaan. Ande
ren joegen de werklui zö op tijdens
die tien minuten dat je wel goea hete
koffie kreeg maar tevens moest be
schikken over een loden pijp in je
slokdarm.
Op 22 februari was mej. Verschuur
toe aan een nieuw poppenledikant
en was daar schijnbaar zo blij mee
dat ze de nota van een gulden vijftig
meteen betaalde.
De vuilnisbakken waren toen nog
van hout en werden vervaardigd
voor f 2,60.
De heer A. Gaanderse was schijn
baar niet op zijn schoonmoeder ge
steld en Het volgens de nota gaatjes
in zijn kunstmoeder maken". Niet
eens zo duur, hij betaalde er maar
twintig cent voor.
Alle brood werd in die tijd nog aan
huis bezorgt en vanwege de klandize
hadden wij zeven bakkerijen die om
de beurt met hun broodwagen aan
kwamen. Bakker A. v. d. Zande liet
een nieuwe maken voor f 17,95. Men
sen in goede doen hadden veelal een
badhokje op het stelletje staan en die
moesten nogal eens gerepareerd wor
den. Zo ook dat van de heer Ribbens
en voor f 7,50 kon de familie weer
zwemmen.
Op 10 mei kreeg de heer L. J.
Leeuw een nota voor ..gaten geboord
gasleidingof die gaten erin of voor
waren, staat niet vermeld. Brand in
het ..volkskoffiehuis" op 9 juni 1916
leverde een schade op van f 10,80 en
voor de Stedelijke arbeiders" werd
een ,,briz" gemaakt maar wat is nou
een briz?
21 Augustus was een droeve dag, er
werd een kinderdoodkistje gemaakt
Zierikzee was ook nog een Zeeuw
se Voeder en kunstmesthandel rijk,
verschillende nota's wijzen daarop.
A. Anker bleek niet alleen een fiets-
baan te bezitten maar ook nog een
schietbaan.
Voor de gebr. Schot een nota voor
twee mosselziften zegge f 3,65 en op
14 december werd een klein wonder
tje verricht, Johannes Duson had n.l.
precies twee uren nodig om te laten
noteren, ,,een mossel qemaaktvoor
f 1,24.
Januari en februari staan bol van
het schaatsen slijpen. Om het ver
haal niet eindeloos te maken blader
ik even door naar april 1917. daar zie
ik dat J. Krijger, mej. Douw en J
Krakeel te lijden hadden van bom-
schade, allemaal in de buurt van de
Kapellestraat.
En dan als stoppertje kan ik nog
melden dat in die tijd de ..privaten"
zeer intensief werden gebruikt, want
door het hele rekeningenboek we
melt het van reparaties aan die din
gen.
Johan D. C. Berrevoets
NIEUWERKERK - AI veertig jaar lang wordt in Nieu
werkerk vers brood en banket gebakken door een warme
bakker die Hendrik ten Hove heet. En momenteel zijn in
de nachtelijke uren voor het weekend zelfs drie Hendrik
ken ten Hove in de bakkerij aan het werk om de 150 a 200
soorten brood en banket te maken die op zaterdag te
koop zijn in de bakkerswinkel aan de Van Veenstraat te
Nieuwerkerk.
De bakkerswinkel aan de Poststraat in 1955.
Zierikzeese Driekoningenlaan
ZIERIKZEE - Hoezeer men het verlies van de historische verdedigingswerken
van Zierikzee die in de vorige eeuw werden geplantsoeneerd, ook mag betreu
ren, de burgerij kreeg er iets anders voor in de plaats. De langgerekte parkach
tige aanleg op de glooiingen van de voormalige bolwerken nodigde uit tot het
maken van een wandeling. Vooral het gedeelte dat „De" Wandeling werd ge
noemd, beginnend bij de Nobelpoort, biedt tal van verrassingen, met name
wanneer het groen van bomen en struiken nog niet al te dicht is.
'No parking'.
Het verrassende schuilt vaak in
het uitzicht dat de wandelaar
heeft tijdens het gaan over de ver
hoogde paden. Soms behoeft men
slechts weinig passen te maken
om achter „De Wandeling" iets
bijzonders te ontdekken. Dat kan
variëren van het pittoreske maar
vervuilde „rode" watertje achter
de Nobelpoort tot de Driekonin
genlaan, een „straat" met eenzij
dige bebouwing en overtuinen.
Gezien de grootte van de huizen en
het royaal bemeten groen woonde
men hier „op stand" zodat de
naam Driekoningenstraat (door
de raad van Zierikzee in 1917 vast
gesteld) naderhand werd veran
derd in de wat deftiger aandoende
naam Driekoningenlaan
Vreemdelingen die een kort be
zoek aan Zierikzee brengen zullen
niet zo gemakkelijk de Driekonin
genlaan vinden. Deze door groen
omzoomde lokatie ligt enigszins
achteraf; de bewoners zullen daar
niet rouwig om zijn. Wie er toeval
ligerwijze wel komt zal met voel
genoegen de afwisseling onder
gaan die deze „laan", de overtui
nen en het hertekampje biedt.
Men bevindt zich hier op histori
sche grond. Geen wonder dat een
dor bewoners het in verleden en
heden niet kon laten om zo nu en
dan de spade diep in de aarde te
steken in de hoop op iets heel bij
zonders uit vroeger eeuwen
Kort maar krachtig is de histo
rie van de Driekoningenlaan door
H. Uil samengevat in zijn Zierik
zeese straatnamen:
„Aan het eind van de Lange No-
belstraat vond men in de Middel
eeuwen een klooster bestemd voor
twintig nonnen, toegewijd aan de
Drie Koningen. Het was circa 1430
gesticht. Tot de gebouwen van het
klooster behoorde onder meer een
kapel. Het geheel was omgeven
door muren".
Aldus Uil, die er nog aan toe
voegde dat na de overgang van
Zierikzee naar de prins van Oran
je (1572) de gebouwen door de reli
gieuzen werden verlaten en aan
verval werden prijs gegeven. In
1650 was alleen de boomgaard van
het convent nog over. Tien jaar la
ter werd de „Drie Coninghen
boomgaert" geschikt gemaakt om
te dienen als schuttersdoelen.
Sinds 1870
Hoewel de naamgeving plaats
vond in 1917 waren er al eerder en
kele behuizingen gebouwd, de eer
ste in 1870. Wie een indruk wil
krijgen van verschillende bouw
stijlen, die sinds de tweede helft
van de vorige eeuw tot het midden
van deze eeuw zijn toegepast, kan
in De Driekoningenlaan zijn hart
ophalen.
Grootse architectuur moet men
er niet verwachten maar diverse
huizen in blokkendoosstijl tonen
veel variatie waardoor de totale
straatwand toch een levendige
aanblik oplevert.
Tot het fraaie geheel dragen ze
ker de diepe overtuinen bij, die
door sommige eigenaren tot klei
ne lustoorden zijn omgetoverd.
Soms gaat originaliteit wel eens
ten koste van een evenwichtige
compositie. Bij een der lommerrij
ke tuinen, die zelfs een doorkijkje
biedt naar het gebouw van druk
kerij Lakenman en Ochtman, is
een sierlijk ouderwets ijzeren
tuinhekje geplaatst waarop een
oranjekleurig bord van forse af
meting met het opschrift „NO
PARKING"! Deze misser wordt
gelukkig verzacht door een prach
tige aloe, die in een grote tuinvaas
het grote gazon siert
Al met al: de Driekoningenlaan
mag in het drukker wordende Zie
rikzee waar helaas ook het perma
nent „drenzen" van mechanische
muziek in opmars is. als een aan
gename oase van rust worden be
schouwd.
Wiebe Keikes
