berichten
STREEKDICHTERS
't Geheim van oude rioleringen
Schouwen-Duiveland in Oude Ansichten
i y
Boamen
Radio-actief
afval stond bij
huisvuil in
straat in Goes
Nieuwe
uiensoort
Veel
suikerbieten
A
6
318/A. Rampspoed, leed en ongeluk worden door de mens spoedig vergeten of zover naar de achtergrond van
zijn bewustzijn gedrongen, dat zij geen belemmering meer vormen om het normale leven van elke dag, met
zijn gestage arbeid, voort te zetten. Was het anders, hij ging eenvoudig tergrond of was gedoemd in doffe
wanhoop zijn verdere bestaan voort te zettenDat kan uiteindelijk niet de bedoeling van het leven zijn. De
generatie, die bewust de laatste wereldoorlog heeft beleefd, ervaart het telkens weer. Veel voorvallen en toe
standen, die toen een diepe indruk maakten en 's mensen hart beroerden, zijn vervaagd of onder de drempel
van het bewustzijn gedaald. De jeugd, die thans de basisscholen en zelfs het voortgezet onderwijs bevolkt,
neemt van de verhalen uit de bezettingstijd kennis, zoals ze het ook doet van die uit de Spaanse en de Franse
tijd. Misschien met iets meer belangstelling, omdat degene, die ze vertelt, er zijn persoonlijke ervaringen
en indrukken suggestief in weet te verwerken. Met de vreselijke watersnoodramp van 1 februari 1953 is het
zeker niet anders gegaan. Zij, die haar aan den lijve ondervonden (er waren tenslotte bijna tweeduizend
slachtoffers te betreuren) of er van vlakbij getuige van waren, zullen tot het einde hunner aardse dagen de
herinnering eraan meedragen. Niettemin zullen in die zevenendertig jaar dat het nu geleden is veel bijzon
derheden over het rampgebeuren verbleekt zijn of zelfs geheel verdwenen. Hun kinderen zullen weliswaar
nog verschrikkelijke en aandoenlijke verhalen over het alles verwoestende water kunnen vertellen, die ze
dan van hun ouders of familieleden vernomen hebben; hun kleinkinderen nog iets van wat zij hoorden uit
grootvaders of grootmoeders eigen mond en dan is het met de persoonlijke overlevering wel een eind ge
daan. Zo is het ook altijd verlopen met alle stormvloeden, die de lage landen bij de zee in de loop der eeuwen
hebben geteisterd. Slechts weinigen op ons goede eiland wisten vóór 1 februari 1953 iets van de wonden,
door dezelfde zee in het verleden toegebracht. Het waren voornamelijk zij, die hun genoegen vinden in het
bladeren in oude kronieken en vergeelde archiefstukken. De overgrote meerderheid had nimmer gehoord
of slechté vluchtig kennis genomen van de ellende, de schade en het leed van mens en dier, veroorzaakt door
het geweld der golven. Wie wist iets van de catastrofe, die gruwelijke watervloeden als de Sint-Elisabeths-
vloed en de Sint-Felixvloed ook in deze contreien van ons land teweeg hebben gebracht. Zelfs op onze scho
len weten de meeste leerkrachten er niets of zeer weinig van, doordat de gewone leerboeken er geen melding
van maken. De slag bij het Vlaamse Nieuwpoort in 1600 en het begin van de Reformatie in 1566 wordt in
de geschiedschrijving altijd nog veel hoger aangemerkt dan watersnoodcatastrofes. Niettemin werd Schou
wen-Duiveland op 1 februari het meest rampspoedig getroffen eiland. Op deze foto een kijkje in de richting
Duiveland: een zee van water.
Correspondentie over deze rubriek: Cor Pols, Postbus 30, 4300 AA Zierikzee. Tel. (01110) 12754.
Brouwershaven
Brouwershaven, waar op warme zomerdagen
de kinderkopjes talloze toeristen dragen,
waar 't water van de haven zich onttrekt aan 't zicht
omdat op elke golfslag wel een zeiljacht ligt;
daar zijn de oude en de nieuwe tijd verweven
tot rustieke vergezichten en een .jachtig" leven.
Brouwershaven, waar op stille winterdagen
t gelui der klokken kilometers ver kan dragen
waar een enk'le meeuw de strakke lucht doorkruist
en de wind speels door de masten in de haven ruist;
daar staan de monumentenpanden statig om het marktplein heen
onaangetaste schoonheid door de eeuwen heen.
M. J. Malipaard-Hessels,
Brouwershaven
Deze rubriek verschijnt wekelijks in de dinsdag-uitgave van de Zierik-
zeesche Nieuwsbode en biedt thuis-dichters yit de streek de gelegenheid
hun gedichten aan een groter publiek te presenteren. Wie denkt een of
meer geschikte gedichten te hebben kan deze opsturen naar de Zierik-
zeesche Nieuwsbode, Postbus 1, 4300 AA Zierikzee. De redactie behoudt
zich het recht voor de gedichten wel of niet te plaatsen. Wijzigingen wor
den vanzelfsprekend niet doorgevoerd. De naam van de schrijver of
schrijfster staat onder het gedicht.
Aje noe deu de Meuleweg lóópt is 't
dae mê 'n ka el zootje. Dae is 'n êle rei
uut. Direct nae de ramp binne d'r 'n
deel boamen plant. Hauw hrote,
dat wil zae, die groeie drd. Dan eije
hauwer hroen, in dat was wê nodig.
Mê noe stienher 'n foto in de Nies-
bode, in dae stieng boven. Bomen
Meuleweg rooid. Kiek dan vraeg ik
mien of, is dat noe rooien terwijl dat-
te ze boven de hrond of zeahd ore.
Rooie is volhens mien dat 't aeshat
d'r aok uut is.
Kiek dae haemen noe d'n dikken
van Dalen nie vö pakke, mê dan kom
ik trek wee over vroeher. Binne ze
d'r nog, leve ze nog die ouwe boame-
rooiers?
Ik ao ze kend, mê dat waere
Oosterlanders, die stienhe dae vö be
kend. Atte die kwaeme, keke ze êêst
is deu de ronte, wae motten vaole.
Dan 'n bitje onthraeve, in dan de bie-
le d'r op. Die was vliemschaerp, die
mannen kapte nie vö niks. 't Was 'n
zwaer waerk, ze kapte 't aeshat an
spónen van de breedte wier 't steeds
smaller.
Ze dee wê is 'n ponhertouwe in de
krune vast maeke mee 'n paele in de
hrond slaohe, 'n ketrolle d'r an. Re-
helmaetig wat anzette dan krêê je
meer speling om te kappen. Wat mee
éne klap kon, deze aae heen twee
keer over.
Wilder zouê as ondeskundihe here-
held de biele vast slae, mê dat waster
bie ulder nie bie, want dat brocht
heen brööd op de planke. 'n Hrote
prume tebak in der mond, zö noe in
dan is in d'r anden spie, in lae vort
hae. Is kieke of aolus nog hoed hieng,
touwtje nog is an zet, 'n bitje bie
kappe, in je wel dae lag 'n.
Je aode 'n kaere sponen van zoon
aeshat. Kiek dat bluuf noe in de
hrond zitte. Dat aele ze d'r laeter wee
wê uut, aok masjenaal. Dus aeleböhe
stoom komter nie mee an te pas.
Ik weet wê dak nie volledig wist
ao, dat oef aok nie. Me noe krupe ze
d'r mee 'n motorzaehe op in at die
drienken eit dan wil dat we. Aol mee
aol hae aol dat ouwe weg, in a beije
noe nie om 'n natte of 'n zere rik ver-
lehe, zo at 't toen was dae ken de
jeugd niks mee van. Ze wille d'r noe
'n soort in zette die atte nie zö drd
hroeie, dan öört 't hezehde wee be-
waereid, Boomtje hröót, plantertje
dóód. in dat is noe 't leven.
WULLUM
GOES - Bij het huisvuil in een
straat in Goes is half december een
kleine hoeveelheid radio-actief afval
bij het huisvuil aangetroffen.
Het afval bleek verpakt in asfalt-
papier met daaromheen een contai
nertje en daar weer om heen een alu
minium koker. Het afval is mogelijk
afkomstig van de kerncentrale in het
Belgische Doel. De naam van deze
centrale stond vermeld op het contai
nertje.
De gemeente Goes heeft dit van
daag (dinsdag) bekendgemaakt. Het
Rijksinstituut voor de Volksgezond
heid en Milieuhygiëne (RIVM) doet
het onderzoek.
UTRECHT - Het openbaar ministe
rie in Utrecht gaat een aantal mensen
strafrechtelijk vervolgen die moge
lijk schuldig zijn aan twee ongeval
len vorig jaar> juni op een Utrechts
festivalterrein waar de Nederlandse
Spoorwegen zijn 150e verjaardag
vierde. Twee weken nadat een groot
alpine-klimrek was omgewaaid, ge
beurde hetzelfde met een decorstuk.
KAAPSTAD - De grootste blanke
conservatieve partij in Zuid-Afrika
heeft een krachtig protest laten horen
tegen de hervormingskoers van presi
dent Frederik de Klerk.
DEN HAAG - Er moet een parle
mentaire enquête komen naar „het
falen van de kinderbescherming".
Dat vindt het platform „laat ouders
ouder blijven".
BRATISLAVA - Een Tsjechoslo-
waak die in 1968 een belangrijke rol
speelde bij de invasie van troepen
van het Warschau Pact, heeft zelf
moord gepleegd. Viliam Salgovic is
dood door zijn vrouw gevonden in de
kelder van hun woning in Bratislava.
Hij had zich opgehangen. Dit meldt
het persbureau CTK.
UTRECHT - De in de VB3 (Vereni
ging voor de bevordering van de vrije
beroepsuitoefening van de medische
beroepsbeoefenaren) en de VBP Ver
enigde „Verontruste" specialisten
willen een nieuwe organisatie oprich
ten.
Ze hebben alle specialisten die het
niet eens zijn met het door de lande
lijke specialisten vereniging onderte
kende akkoord over de specialiste
ninkomen opgeroepen. Hun lidmaat
schap van de LSV op te zeggen.
Aardappelbeurs
ROTTERDAM, 5-2. Consumptie
aardappelen, los verladen af bedrijf,
per 100 kg, exclusief BTW.
Klei-aardappelen: Bintje 40-50 mm
17,00-/ 19,00; Bintje 40-55 mm
23,50-/ 24,50; Bintje 50 mm op
waarts 30,50-/ 31,50; Bintje 50 mm
opwaarts (frites) 30,50-/ 31,50. Ei
genheimer 40 mm opwaarts in zak
ken 28,00-/ 31,00.
Zandaardappelen: Bintje 40-50 mm
17,00-/ 19,00; Bintje 50 mm op
waarts (frites) 26,00-/ 28,00.
Exportaardappelen: Bintje klei 45
mm opwaarts in zakken 29,00-
30,00.
Blankschillige rassen voor overzee,
40 mm opwaarts in zakken 23,00-
24,00.
Voeraardappelen 5,50-/ 7,00.
Stemming was rustig.
Eierveiling Eiveba b.v.
BARNEVELD, 6-2. - Aanvoer
2.850.120 stuks.
Prijzen per 100 stuks: eieren van
van 50-51 gram bruin 9,67-/ 9,82;
van 55-56 gram wit 10,31 en bruin
10,29-/ 10,34, van 60-61 gram wit
11,03-/ 11,22, bruin 10,81-/ 10,84,
65-66 gram wit 11,25-/ 11,31 en bruin
11,46-/ 11,53.
De stemming was redelijk.
Baltic Sun, 9-2 te Oxelosund verw.
Kaapgracht, pass. 5-2 Str. Magelhaen
naar Valparaiso.
Maashaven, 5-2 van Tema, 7-2 te Dou-
ala verw.
Nedlloyd Delft, 6-2 te Singapore.
Nedlloyd Neerlandia, 6-2 van Le Ha
vre naar Liverpool.
Snoekgracht, 5-2 85 n.o. Ibneriffe
naar Tbneriffe.
Nederlandse Hervormde Kerk
Beroepen te Amstelveen-Buitenvel-
dert: T. Wegman te Wijngaarden; te
Harderwijk: A. A. Floor te Uddel; te
Pijnacker: L. Romein te Rotterdam;
te Wageningen: R. M. Wahl te Oost-
zaan.
Aangenomen naar Genemuiden: J.
Niesing te Hagestein.
Bedankt voor Boskoop: G. J. van
Steeg te Vriezenveen.
Beroepen te Kamerik: J. C. den
Toom te Ernst.
Aangenomen naar Benthuizen
(deelgemeente De Hoeksteen) (Herv.
Geref., part-time): D. van Arkel,
kand. te Utrecht; naar Leiderdorp
(Samen op Weg): B. A. H. Luttikhuis
te Kloetinge.
Gereformeerd e Kerken
Beroepen te Amsterdam-Noord:
mw. drs. M. van de Pol, kand. te Am
sterdam; te Ouderkerk aan den IJs-
sel: drs. G. J. Smink te Haastrecht,
die dit beroep heeft aangenomen.
Aangenomen naar Oosterwolde
(Fr.) (part-time): mw. drs. L. P. Cnos-
sen, kand. te Kampen.
Beroepbaarstelling: mw. drs. M.
van de Pol, Riouwenstraat 31 hs, 1051
<TW Amsterdam; mw. drs. A. K. de
Vries, Stadionweg 196 III, 1077 TD
Amsterdam.
Beroepen te Marienberg: drs. H. F.
de Vries, kand. aldaar, die dit beroep
heeft aangenomen.
Beroepbaarstelling: drs. H. F. de
Vries, kand. te Marienberg.
Gereformeerde Gemeenten
Beroepen te Brakel en te Nijkerk:
J. Karens te Opheusden; te Borssele:
A. F. Honkoop te ZwijndrechL
Beroepen te Gorinchem G. J. van
Aalst te Benthuizen, te Rotterdam-
Alexanderpoort Th. van Stuijven-
berg te Terwolde de Vecht.
Gereformeerde Kerken Vrijgemaakt
Beroepen te Middelharnis in com
binatie met Bergen op Zoom: drs. P. J.
de Haan, kand. te Houten; te Rijns-
burg (tweede predikantsplaats): H. J
Boiten te Enschede-Zuid.
Gereformeerde Gemeenten
in Nederland
Beroepen te 's-Gravendeel; W. Ver-
hoeks te Arnemuiden.
Christelijke Gereformeerde Kerken
Beroepen te Dundas (USA) (Free
Reformed Church): K. Hoefnagel te
Nieuwpoort, die dit beroep heeft aan
genomen.
Gereformeerde Gemeenten
Beroepen te Krimpen aan den IJs-
sel: P. van Ruitenburg te Meliskerke.
Bedankt voor Capelle aan den IJs-
sel (wijk West): J. Mol te Werkendam;
voor Nieuwdorp: J. C. Weststrate te
's-Gravenpolder; voor De Valk-Weke-
rom: G. Mouw te Genemuiden.
Gereformeerde Gemeenten
in Nederland
Bedankt voor Opheusden: J. Roos
te Chilliwack (Can.).
Evangelisch Lutherse Kerk
Beroepen te Zierikzee (part-time):
drs. W. Baan te Bergen op Zoom en
Dordrecht, die dit beroep heeft aan
genomen en tevens in zijn huidige ge
meenten werkzaam blijft.
Zierikzee (ELK) krijgt
nieuwe predikant
ZIERIKZEE - De Evangelisch Lu
therse Gemeente te Zierikzee, die al
sinds de jaren zestig jaren vacant is,
krijgt weer een predikant. Drs. W.
Baan, predikant te Dordrecht en Ber
en op Zoom, heeft het op hem uitge-
rachte beroep aangenomen. Het be
treft een part-time functie. Daar
naast zal ds. Baan in zijn huidige ge
meenten werkzaam blijven.
Ds. Baan werd 4 mei 1938 in Leeu
warden geboren. Na zijn studie theo
logie aan de Rijksuniversiteit te
Utrecht, werd hij in 1975 leraar gods
dienstonderwijs in Rotterdam. Op 20
december., 1981 deed hij intrede in
Dordrecht. Sinds enige jaren is hij
daarnaast predikant in Bergen op
Zoom.
BRUINISSE - Over enkele maan
den komt kweekbedrijf en zaadhan-
del D. J. van der Have uit Kapelle op
Zuid-Beveland met een uitgebreid
rassenpakket zaaiuien.
Naast de reeds vorig jaar op be
perkte schaal uitgebrachte Marbella
wordt thans een geheel nieuw ras
geïntroduceerd: de Markies. Dit ras
wordt een doorbraak in de uienvere-
deling genoemd. Het verenigt eigen
schappen in zich waar jaren lang naar
is gezocht. Vroege rijpheid en goed
houdbaarheid. Beide rassen Marbel-
la en Markies zijn hybride uienras-
sen, die sinds 1987 worden beproefd
op de proefvelden van de SNUIF met
uitstekende resultaten. De Markies is
de vroegste uienhybride met een goe
de huidvastheid, en een goede op
brengst. Marbella is de hybride met
de hoogste opbrengst. De vroegrijp
heid van Markies heeft als voordeel
dat de uien in een groot deel van het
land kunnen worden geleverd.
BRUINISSE - Niet alleen in Neder
land, maar ook in andere Europese
landen en met name in de Sovjetunie
is de suikerbieten-oogst hoger uitge
vallen dan verwacht werd. Voor Rus
land is de verwachting bijgesteld van
9,5 tot 10,5 miljoen ton.
Dit had zijn weerslag op de suiker
markt waarvan het niveau daalde
van 84,- naar 74,- per 100 kilo. Voor
de afzet van C.suiker (de geprodu
ceerde suiker boven de hoeveelheid
waarvoor een gegarandeerde prijs
wordt uitbetaald is dat nog een goede
prijs). Er wordt van de zijde van de
suikerfabrieken wel gewaarschuwd
het bietenareel niet uit te breiden.
Volgend jaar kan de toestand weer
heel anders zijn.
Onder de straten van Zierikzee
paneel bezit derhalve grote docu
mentaire waarde.
ZIERIKZEE - Op onverwachte plaatsen en op on
verwachte tijdstippen vallen er in middeleeuwse
steden soms diepe gaten in het plaveisel. Ook in Zie
rikzee is dat schrikeffect niet geheel en al onbekend.
Op de hoek van Dam en Schuithaven is een aantal
jaren geleden eens een gat ontstaan waar een hand
kar gemakkelijk in zou kunnen verdwijnen. Die
plotselinge en onverwachte instortingen hebben iets
geheimzinnigs, zodat in de volksmond al gauw
wordt gesproken over mysterieuze onderaardse gan
gen die de verbinding zouden vormen tussen bij
voorbeeld het stadhuis, enkele kloosters en nog en
kele andere eeuwenoude importante gebouwen...
Ook in Zierikzee duiken derge
lijke verhalen met de regelmaat
van een klok steeds weer op. Men
kan zich afvragen: bevatten deze
overleveringen misschien toch een
kern van waarheid?
Om te beginnen mag worden
vastgesteld dat er in oude steden
(inclusief Zierikzee) en soms ook
in zeer oude dorpen onder de
grond sprake is van ruime gangen
met opgemetselde wanden.
Paneel
Slechts tijdens onderhouds
werkzaamheden komen die gan
gen soms korte tijd aan het dag
licht. Men verdiept zich dan in de
mogelijke ouderdom en de beteke
nis van dergelijke onderaardse
gangen.
De meest fantastische verhalen
doen dan doorgaans de ronde. De
werkelijkheid is vaak minder ro
mantisch en heel prozaïsch. Het
blijkt nl. dat men eeuwen geleden
al heeft geprobeerd om door mid
del van een gemetseld riole
ringsstelsel het verblijf in de bin
nenstad enigszins dragelijk te
maken. Dat wil zeggen dat er ge
zorgd werd voor dé mogelijkheid
tot afvoer van overtollig hemelwa
ter en van allerlei afvalproduk-
ten, die van mens en dier afkom
stig wat;en.
Meestal moet men raden waar
die onderaardse gangen en water
lopen gesitueerd waren. Zierikzee
is echter in het bezit van een fors
paneel dat weliswaar geen groot
kunstwerk is maar wel duidelijk
aangeeft waar de oude riolerin
gen destijds zijn aangelegd. Dit
De kaart is primitief van uitvoe
ring en bevat slechts weinig her
kenningspunten. Omdat het een
stadsplattegrond is met een duide
lijk praktisch doel - het beloop
van gemetselde rioleringen - is
weinig aandacht besteed aan de
esthetische uitvoering.
Behalve de aanduiding van stra
ten, riolen en wateren heeft de
schilder maar enkele belangrijke
gebouwen 'ingetekend'. Heel erg
groot domineert de voormalige
Sint Lievensmonsterkerk. Verder
zien we het stadhuis, de Gasthuis-
kerk en nog enkele kleinere
opstallen.
Schilderij
Het schilderij met de in kaart
gebrachte riolen is weliswaar ano
niem en niet voorzien van enig
jaartal maar moet op grond van
andere aanwijzingen ongeveer in
het jaar 1680 zijn vervaardigd.
Over de afwatering en riolering
van Zierikzeese huizen- of woon
blokken heeft C. A. van Swigchem
destijds (Bulletin Kon. Ned. Oud
heidkundige Bond, jrg. 1971) het
een en ander meegedeeld: „de
woonblokken die ontstonden ver
tonen nog heden ten dage hun ei-
ten karakter. Zij zijn veelal recht-
oekig zonder binnenbebouwing;
regelmatig verdeeld in niet al te
grote erven. Achter elke woning
ligt een bleekveld terwijl de rug
gelings tegen elkaar aanliggende
ervan van elkaar gescheiden zijn
door een sloot. Deze achtersloten
meest alle nog te zien op het ka
dastrale minuutplan, maakten
deel uit van een rioleringsstelsel."
Van Swigchem vermeldde in dit
verband ook de geschilderde riole-
ringskaart uit 1680 en deelt daar
bij terloops mee dat de riolering
in moderne zin te Zierikzee eerst
tot stand kwam in het jaar 1928.
Wiebe Keikes
Het rioleringsstelsel van Zierikzee op een geschilderde plattegrond uit omstreeks 1680.
