stukken
Zierikzee in rep en roer (1787)
STREEKDICHTERS
H. SCHOONAARD
ZIERIKZEE
„De" gele kaart
01110-14282
ZIERIKZEESCHE NIEUWSBODE
6
ZIERIKZEE - Iedere eeuw wordt gekenmerkt door bepaalde ingrijpende ge
beurtenissen. Deze kunnen van aangename aard zijn maar evenzeer schokkend
zodat de herinnering bij mensen die er van dichtbij of op afstand getuige van
waren lang kan blijven voortleven. Ook tijdens de 18de eeuw, die graag als de
periode van hoepelrok en pruikentooi wordt aangeduid, kon het op sommige
plaatsen ruig en gewelddadig toegaan vanwege maatschappelijke en/of gods
dienstige tegenstellingen.
Zo ook te Zierikzee waar patri
otten en prinsgezinden elkaar het
licht in de ogen niet gunden. Ster
ker nog: op bepaalde momenten
stond men elkaar naar het leven.
De jaren 1747 en 1787 zijn in dit op
zicht berucht; deze jaartallen zijn
in het boek van de Zierikzeese
stadshistorie met recht en reden
met rood omrand
Glasgerinkel
In 1747 beleefde Zierikzee een
eerste heftige woede-uitbarsting
nadat prins Willem IV te Veere tot
stadhouder was uitgeroepen.
Oranjegezinde bevolkingsgroepen
(vissers, veldarbeiders, kleine
boeren en werklieden) reageerden
hun onvrede af op de Zierikzeese
vroedschap, die in afwijking van
de meeste Zeeuwse steden, vurig
patriot" was zoals Westendorp
Boerma het formuleert.
Het volk dromde spoedig samen
voor het stadhuis. Het duurde niet
lang of de eerste ruiten werden in
gegooid met stenen die ter plekke
uit de straat waren losgewoeld.
Onder druk gezet door het gepeu
pel lieten de op het stadhuis aan
wezige stadsbestuurders tenslotte
de Princevlag uitsteken. Aan de
opwinding kwam voorlopig nog
geen einde. Er was zelfs een groep
oproerkraaiers waartussen ook
enkele boeren uit Dreischor en
omgeving, die tot de thesauriers
kamer wisten door te dringen,
„waar zij eenige voorhanden zijn
de wijn in haast uitdronken en de
geledigde flesschen tegen den
grond smeten"
De Zierikzeese regenten deden
er alles aan om de gemoederen te
sussen. De volgende ochtend ver
toonden deze heren zich zelfs met
Oranjelint op hun hoeden. Som
migen hadden het op de linker
anderen hadden het op de rechter
kant bevestigd. Ook dit lokte een
reactie uit: ,,'t Volk zeide": 't
moest nu eens recht weezen, 't had
lang genoeg slinks gegaan". Al
dus De Kanter die verder melding
maakt van het door de hoge heren
van de stedelijke regering uit
strooien van schellingen en dub
beltjes om lint te kopen. De uit
werking van dit gebaar was tegen
de verwachting in volkomen ne
gatief: „men verzoop het geld en
werd nog doller".
De verschijning van een regi
ment soldaten deed uiteindelijk
de gemoederen kalmeren. De re
genten wisten in het geheim van
stadhouder Willem IV een machti
ging te verwerven om het stede
lijk bewind weer hecht in handen
te kunnen nemen. Onderhuids
bleef het in Zierikzee broeien. De
tegenstellingen waren niet uit de
weg geruimd; zij zouden in 1787
opnieuw naar buiten komen en
wel in versterkte rriate.
Dodelijk salvo
Het herstel van de stadhouder
lijke waardigheid - met behulp
van Pruissische troepen kon stad
houder Willem V zich voorlopig
weer handhaven - bleef ook in Zie
rikzee niet onopgemerkt.
In november 1786 waren de eer
ste symptomen van weerspannig
heid al merkbaar: „in de stad be
gonnen Visschers jongens en
voornamentlijk de Boeren ten
platten Lande het te wagen opent-
lijk met Oranje Lint te pron
ken" (De Kanter). Dit de
monstratieve gedrag bleek heel
onschuldig vergeleken met het
geen nog zou volgen. Een drama
tisch hoogtepunt werd op 24 sep
tember 1787 bereikt. In de vroege
maandagochtend om tien uur ont
ving Frederik Cats, kapitein der
eerste compagnie van de stedelij
ke schutterij terwijl hij in de stad
dienst deed het bericht dat zijn
woning in de Sint Domusstraat
werd geplunderd. Terstond trok
hij daarop met zijn mannen naar
het bedreigde punt: „hier was- ee-
ne meenigte Volks vergaderd, ge
wapend met stokken, handspa
ken, messen en bajonetten aan
stokken gebonden, pistolen enz."
Toen deze primitief bewapende
heethoofden tegenover de gearri
veerde schuttere een zeer dreigen
de houding aannamen loste de in
het nauw gedreven compagnie
plotseling een salvo: „met dat ge
volg dat één op de plaats dood
bleef en verscheidene gekwetst
wierden, waarvan er naderhand
nog twee aan hunne wonden stier
ven"
Plundering
Na het noodlottig incident sloeg
de vlam in de pan. Er volgde een
algemene plundering van huizen
der Patriotten. Wie er met glas
schade afkwam had geluk. Bij ve
len werd de gehele inventaris kort
en klein geslagen. Toen men uitge
raasd was en zich voor het huis
van de prinsgezinde raad en bur
gemeester Pieter Abraham de
Jonge had verzameld slaagde
laatstgenoemde erin een bemidde
lende rol te spelen. Onder zijn lei
ding werd een nieuwe stadsrege
ring gevormd waarin veertien van
de meest gehate regenten ontbra
ken. Terstond werden de ongere
geldheden streng verboden. Het
kwaad was echter geschied:
drieënzeventig huizen waren ge
heel, negentien gedeeltelijk ge
plunderd. „In de haven was hier
en daar geen water te bekennen
vanwege het vernielde meubilair
dat er ronddreef", aldus Boerma,
„de straten waren als besneeuwd
met veren van opengesneden bed
den"
Wiebe Keikes
Fantasierijke afbeelding van de oproerige beweging te Zierikzee in
1787. (Gravure naar een tekening door J. Buys.)
Mijn droom
Eens had ik een wonderschone droom.
Ik droomde van een aarde ongeschonden, rein.
Van vruchtbare, schone landerijen.
Waar in de grond geen gif zal zijn.
Ik liep door lommerrijke, groene dreven.
Waar in de sloot het water schoon en helder was.
Waar kikkers kwaakten, kleine visjes zwommen,
en in de berm veel wilde bloemen tussen 't gras.
Ik dwaalde door de grote, stille bossen,
geen boom was aangetast door zure regen.
De lucht was schoon en fris, vol dennengeur
lieflijk vogelenzang klonk allerwegen.
Ik zag op mooie, grote boerderijen.
Haan en kippen scharrelden in het rond.
Jonge kalveren dartelden in de weiden.
Kleine roze biggen, wroetten in de grond.
Ik droomde van een wereld zonder wapens.
Geen machtswellust en hebzucht werd gevonden.
Waar begeerte en geld niet meer de hoofdrol speelden
en alle mensen waren zonder zonden.
Ik hoorde heldere kinderstemmen zingen
hun lied bracht lof en dank aan God, de Heer.
Harmonie en vrede, heersten in de gezinnen.
Scheidingsleed en echtbreuk, ruzie was niet meer.
En dan - een gevechtsvliegtuig - davert door de lucht
voorbij mijn droom - ik ben weer in het heden.
Het nieuws meldt, oorlog, misdaad, gruweldaan.
Honger wordt door miljoenen mensen nog geleden.
Ik hoor nu kinderen ruwe, harde woorden spreken.
Hooghartig, kil en koud loopt men voorbij elkaar.
Vloeken, liegen, stelen, echtbreuk, doodslaan.
De profetie vervult zich in deze tijd. Voorwaar*.
Maar werkelijkheid zal toch mijn droom eens worden.
Een nieuwe aard heeft God de Heer Zelf ons beloofd.
Waar w'in vrêe, gerechtigheid en liefde zullen wonen
Met Jezus onze Heiland als Koning, Heer en Hoofd!
Hose a 4 2
J. van Steyn-Ringelberg
Zierikzee
Deze rubriek verschijnt wekelijks in de dinsdag-uitgave van de Zierik-
zeesche Nieuwsbode en biedt thuis-dichtere uit de streek de gelegenheid
hun gedichten aan een groter publiek te presenteren. Wie denkt een of
meer geschikte gedichten te hebben kan deze opsturen naar de Zierik-
zeesche Nieuwsbode, Postbus 1, 4300 AA Zierikzee. De redactie behoudt
zich het recht voor de gedichten wel of niet te plaatsen. Wijzigingen wor
den vanzelfsprekend niet doorgevoerd. De naam van de schrijver of
schrijfster staat onder het gedicht
HEERLEN - De Nederlandse Maat
schappij voor Energie en Milieu (NO-
VEM) en de Stichting Voorlichting
Energiebesparing Nederland (SVEN)
zijn in Heerlen en Maastricht gestart
met een energiebesparingsproject.
Zij voorspellen beide gemeenten een
besparing op gas- en elektriciteits
verbruik van tien procent ofwel rond
vijftien miljoen gulden per jaar.
Als een zandkorrel in een oester
op weg naar de parel.
FRANS MUSTE
EUNICE VAN DEN BERG
gaan trouwen op donderdag 28 september 1989, om 15.30 uur
in het stadhuis te Zierikzee.
Van 19.00 uur tot 21.00 uur is er gelegenheid om ons te felicite
ren in jongerencentrum Brogum te Zierikzee.
Ons adres wordt: De Cranestraat 23, 4301 MH Zierikzee.
De redactie behoudt zich het recht voor ingekomen
stukken in te korten. Plaatsing betekent niet dat de
inhoud door de redactie wordt onderschreven. Inge
zonden stukken zijn buiten verantwoordelijkheid van
de redactie en uitsluitend voor rekening van de brief
schrijver, waarvan naam en adres bij de redactie
bekend moeten zijn
Bedankt voor de leuke reacties;
ook de gemeenteraad van Zierikzee.
Toch zijn er m.i. veel mensen, die
het nut van zo'n gele kaart - op de ach
terruit van hun auto - onderschatten.
Zo'n actie heeft echter wel degelijk
nut. Het heeft nu de regionale pers
gehaald en ik ben ervan overtuigd,
dat ook de landelijke pers (en mis
schien dé TV) er aandacht aan zal
gaan besteden, als deze kaart
massaal op Schouwen-Duiveland ver
spreid en geplakt zal gaan worden.
Voor de landelijke pers is het nog wat
te schuchter, te iel of populair gezegd:
nog niet spectaculair genoeg.
Men moet „Middelburg" blijven
bestoken met protesten tegen de tol
heffing. En het gaat de goede kant op:
bijna dagelijks zijn er protesten te le
zen. Hoe meer publiciteit hoe beter;
zo simpel ligt dat. Uiteraard is het
jammer, dat dit op een dergelijk ni
veau moet gebeuren.
Ik schreef: „massaal verspreiden".
Wellicht kunnen de gemeenten de pot
„onvoorzien" eens openmaken en
aanspreken en deze kaarten „huis-
aan-huis" laten verspreiden. Het zou
dan wel eens een „sneeuwbal-effect"
teweeg kunnen brengen.
Met dank voor plaatsing.
Huib Stevense
Bruinisse
Mijn allerliefste, allerbeste vriend
ELROY
zal me nooit meer vasthouden, troosten en toelachen.
Ik kan niet verwoorden hoe ik me voel. Wat Elroy voor mij
betekend 'heeft' weet hij. De basis voor ons samenzijn uit
te zich in een rotsvast vertrouwen in elkaar en in de toe
komst samen. Onze vriendschap was sterk genoeg om al
les te doorstaan.
Ik heb er daarom nooit overgedacht dat hij uit mijn leven
zou kunnen verdwijnen.
Zijn eigenschappen als levenslust, moed, loyaliteit en on
voorwaardelijke trouw zullen mij altijd bijblijven en mij
helpen herinneren hoe ik het moet doen.
MIRJAM VOSKAMP
Zaandam, 23 september 1989
Zo in de bloei van zijn jonge leven is door een noodlottig
ongeval van ons heengegaan onze lieve neef
ELROY LEGEMAATE
Jij zult altijd in ons hart bij ons blijven.
Middelburg:
Rotterdam:
Vlissingen:
Middelburg:
Cadzand:
CEES en NELLY
RIA en RINUS
WILLY en JAAP
NELLY en LEEN
TONNY en INEKE
en kinderen
23 september 1989
Geschokt namen wij kennis van het overlijden van onze
vriend
ELROY LEGEMAATE
JAAP GERMING
ALFRED KOSTER
HENRY KOSTER
MARTINO KOSTER
FRANS TROMPERT
DANNY STOUTJESDIJK
Zierikzee, 23 september 1989
Zaterdag 23 september 1989
ELROY
Je was onze beste vriend.
We zullen je nooit vergeten.
RASIH
MARIELLE
ELROY 23-9-89
Vijf jaar geleden kwam Ellie Legemaate ons leven binnen
in de Zaanstreek. Elroy heeft door zijn mens-zijn als Ellie
aan het leven van alledag voor ons veel waarde toege
voegd.
Dat daar zaterdagavond door een verkeersongeluk in Zie
rikzee een einde aan is gekomen maakt ons allen onuit
sprekelijk verdrietig. Zijn uitstraling en levenshouding
zullen wij ons blijven herinneren en waarderen.
Wij hopen dat het Mirjam en de familie Legemaate zal
helpen.
ALBERT-JAN
JANINE
ANNE
JACK
SJAAK
O LAV
MARCO
ERIC
CHRIS
NEL
HENNIE
FEMKE
JAN-FREEK
HELLEN
JUSTUS
INGRID
ERIK
INGEBORG
RENEE
Heden is te Voorburg overleden onze geliefde broeder,
zwager en oom
CHRISTIAAN SCHOULS
op de leeftijd van 83 jaar.
Zierikzee: F. v. d. SLUIS-SCHOULS
Zierikzee: A. DE OUDE-SCHOULS
M. DE OUDE
Zierikzee: L. A. SCHOULS
Neven en nichten
Voorburg, 23 september 1989
Heden overleed onze broeder, zwager en oom
JAN WILLEM VAN DEN BOS
in de ouderdom van 86 jaar.
Uit aller naam,
W. VAN DEN BOS
Hansweert, 23 september 1989
BEGRAFENIS-ONDERNEMING
VOLLEDIG VERZORGDE UITVAARTEN
DE CRANESTRAAT II
BURGH K. SCHOONAARD
WEELDEWEG 7
Oil IS-1742
TE ONTBIEDEN
OP GEHEEL SCHOUWEN-DUIVELAND
„De HEERE is mijn Herder"
Voor ons onverwachts, maar op Zijn tijd heeft de HEERE
van ons weggenomen onze geliefde vader, grootvader en
huisgenoot
JOHANNES IZAAK HAGE
in de leeftijd van 82 jaar.
E. DE KONING-HAGE
S. DE KONING
JOHANNA en JAN
THEO en CAROLIEN
HELEEN
J. N. GOUDZWAARD
4311 CD Bruinisse, 25 september 1989
Schipperslaan 6
Gelegenheid tot condoleren woensdag 27 september van
19.00 tot 20.00 uur in de Aula van de Herv. Kerk te Brui
nisse.
De rouwdienst zal worden gehouden donderdag 28 sep
tember om 13.30 uur in bovengenoemde Aula, waarna
aansluitend de begrafenis zal plaatsvinden op de begraaf
plaats te Bruinisse.
Diegene, die deze plechtigheid wenst bij te wonen, wordt
verzocht tijdig aanwezig te zijn.
Heden overleed onverwachts onze geliefde zwager en oom
JOHANNES IZAAK HAGE
op de leeftijd van 82 jaar.
Bruinisse: J. VERKAMMAN-VAN DER VELDE
M. L. VERKAMMAN-GILJAM
Krabbendijke: J. E. BUTEIJN-VERKAMMAN
M. VERKAMMAN-LOCK
C. VERKAMMAN
25 september 1989
Na een zeer arbeidzaam leven vol zorg voor allen die haar
lief en dierbaar waren, heeft de Heere, na een langdurige
ziekte, uit ons midden weggenomen mijn innig geliefde
vrouw, onze zorgzame moeder, groot- en overgrootmoeder
WILLEMINA IJZELENBERG-BOLLE
in de leeftijd van 75 jaar.
Oosterland:
Maasdijk:
Oosterland:
Bruinisse:
Kortgene:
Oosterland:
Middelharnis:
25 september 1989
Sandströmstraat 12
4307 AX Oosterland
A. J. IJZELENBERG
CHR. IJZELENBERG
J. IJZELENBERG-VAN SETERS
L. A. CAPELLE-IJZELENBERG
L. CAPELLE
C. CAPELLE-IJZELENBERG
H. J. CAPELLE
M. KAP-IJZELENBERG
C. G. KAP
W. IJZELENBERG
J. IJZELENBERG-DE BRUINE
A. J. IJZELENBERG
Klein- en achterkleinkinderen
Geen bloemen
Liever geen bezoek aan huis
Gelegenheid tot condoleren donderdag 28 september van
19.30 tot 21.00 uur in de kerkzaal van de Ger. Gemeente,
St. Joosfdijk 11 te Oosterland (ingang achterzijde).
De rouwdienst zal gehouden worden D.V. vrijdag 29 sep
tember in de kerk van de Ger. Gemeente, aanvang 13.15
uur, waarna de begrafenis zal plaatshebben op de algeme
ne begraafplaats te Oosterland, omstreeks 14.15 uur.
Degene die deze plechtigheid wenst bij te wonen wordt
verzocht tijdig aanwezig te zijn.
Na afloop van de begrafenis is er alsnog gelegenheid om
de familie te condoleren in bovengenoemd gebouw.
Heden behaagde het de Heere tot onze droefheid, uit onze
familiekring weg te nemen, onze geliefde zuster, schoon
zuster en tante
WILLEMINA IJZELENBERG-BOLLE
in de leeftijd van 75 jaar.
Numansdorp:
Bruinisse:
Oosterland:
Kruiningen:
C. RENTIER-BOLLE
M. VERHOEK-BOLLE
C. VAN DIJKE-BOLLE
L. M. BOLLE
C. BOLLE-DE BIL
A. BOLLE
L. BOLLE-SINKE
Neven en nichten
Oosterland, 25 september 1989
Heden overleed na een langdurige ziekte, onze geliefde
schoonzuster
WILLEMINA IJZELENBERG-BOLLE
in de leeftijd van 75 jaar.
Nieuwerkerk:
Delft:
Leiden:
Amsterdam:
Haarlem:
Bruinisse:
Amsterdam:
Bruinisse:
Hellevoetsluis:
25 september 1989
H. IJZELENBERG-KIK
J. IJZELENBERG
W. J. IJZELENBERG
N. IJZELENBERG-v. d. BERG
J. IJZELENBERG
T. IJZELENBERG-PLOEG
C. J. IJZELENBERG
G. IJZELENBERG-MOOIJMAN
M. DEURLOO-IJZELENBERG
C. DEURLOO
M. IJZELENBERG-DE VR1EZE
A. IJZELENBERG
M. IJZELENBERG-GELUK
K. IJZELENBERG
B. IJZELENBERG-JUMELET
Na een geduldig gedragen lijden, is overleden onze lieve
buurvrouw
W. IJZELENBERG-BOLLE
in de leeftijd van 75 jaar.
Wij wensen de buurman en familie veel sterkte toe voor
de toekomst.
FAMILIE BAL
FAMILIE VROEGOP
FAMILIE BEIJE
FAMILIE KOSTER
Oosterland, 25 september 1989
Uw grootouders lazen hem al
