VAN ADEL
Uit het leven van een zeeloods
Expositie sprookjesfiguren en
fantasiepoppen in Bewaerschole
Maandagavondzang
Gereformeerde kerk
TV10 verhuist
definitief naar
buitenland
6
ZIERIKZEE - Van overoude tijden af hebben temidden van de gemengde be
volking van kustplaatsen een of meer (zee)loodsen gewoond en hun belangrijk
en soms riskant beroep uitgeoefend. Een loods (vroeger ook wel loodsman ge
noemd) is een zeeman die plaatselijk bijzonder goed bekend is en uit dien
hoofde in staat moet worden geacht om gezagvoerders en schippers van binnen
komende of uitgaande schepen ter zijde te staan bij de navigatie van hun schip
naar de haven of naar zee.
Vanzelfsprekend heeft ook Zieri-
kee als havenstad in het verleden
verschillende loodsen onder haar
bewoners gehad. In die reeks was
Mattheus van Duin een der meest
bekende. Hoewel hij stormen en
woeste zeeën had getrotseerd
mocht hij een zeer hoge ouderdom
bereiken. Ter gelegenheid van zijn
negentigste verjaardag werden
zijn verdiensten in krant en tijd
schrift breed uitgemeten...
Naar aanleiding van een eerder
artikel in de Zierikzeesche
Nieuwsbode (,,De Nieuwe Haven
bijna vier eeuwen historie"; 4 juli
1989) waarbij een afbeelding werd
afgedrukt van het huis van het
Zierikzeese loodswezen in 1907
reageerde een rechtstreekse af
stammeling van één der op de foto
voorkomende zeeloodseii.
Als nazaat van Mattheus van
Duin zond de heer M. C. vap Duin,
arts te Utrecht enkele interessante
wetenswaardigheden betreffende
zijn zeevarende voorouder.
Als gepensioneerd zeeloods en
oud-schipper van de Zuidholland
se Redding Mij. bleef Mattheus
van Duin binnen de Zierikzeese
gemeenschap een bekende en
alom geachte figuur.
De Zierikzeesche Nieuwsbode
schonk destijds>veei aandacht aan
de viering van de negentigste ver
jaardag van Van Duin op 15 de
cember 1930.
Het blad schreef: ,,ln onze stad
is deze zeeman in ruste geen onbe
kende figuur en daarom mag hier
wel eens 't een en ander worden
gememoreerd uit zijn loopbaan".
Het Nieuwsbode-verhaal, dat
onder de titel „Een veteraan"
werd geplaatst, bevatte verder
enige boeiende biografische bij
zonderheden. Daaruit blijkt dat
de destijds (ca. 1850) nog piepjon
ge Mattheus - het gezin Van Duin
woonde toen nog te Brouwersha
ven - al met zijn vader die schip
per op de reddingsboot was, mee
mocht om schipbreukelingen te
redden.
Als matroos zat de tienjarige
aan de riemen. Drieëntwintig jaar
lang heeft Mattheus van Duin deel
uitgemaakt van de bemanning
van „reddingsvaartuigen", „altijd
gereed om uit te varen om te zien
of er ook menschen te redden vie
len".
Van Duin was naderhand ook
nog eens gedurende een tijdvak
van zevenendertig jaar zeeloods,
„om van de van Zierikzee uitva
rende schepen te loodsen over de
Zeeuwsche Stroomen naar andere
havens".
Zeemans Roem
In totaal had Van Duin ongeveer
zestig jaar op de woelige baren ge
zworven en tijdens zijn lange
vruchtbare leven tal van schip
breukelingen gered. De oogst van
die menslievende activiteiten was
dan ook niet gering; zij bestond
uit medailles, loffelijke getuig
schriften „en andere beloonin
gen".
Ter gelegenheid van zijn 90ste
verjaardag zond zijn stadgenoot
H. G. van der Doel uit de West
straat hem een hooggestemd (en
Mattheus van Duin, zeeloods op
negentigjarige leeftijd. (Foto
hoogdravend) gedicht, gericht
„aan onzen oudsten zeeloods".
Dit van grote sympathie getui
gend gedicht eindigde met de re
gels:
,,Dat Zierikzee U lang haar
oudsten Zeeloods noem! Draag
lang de zilv'ren kroon der Gods
vrucht en der Wijsheid, en staaf en
predik, in de dagen Uwer grijs
heid. Oud Nederlandsche Zee
mans roem".
Wiebe Keikes
,Dit was voor mij weer een nieuwe uitdaging''
BURGH-HAAMSTEDE - „Het is gewoon een familie
complot". Zo omschrijft T. J. Geene-Hoogesteger uit
Goes de expositie van sprookjesfiguren' en fantasiepop
pen in De Bewaerschole in Burgh-Haamstede. Zij maakt
poppen, figuren uit sprookjes en haar man M. Geene
maakt de attributen. Haar dochter Marri Geene haalt
haar inspiratie voor het maken van poppen hoofdzake
lijk uit boeken. Alles bij elkaar blijkt de vlijt van de fa
milie Geene voldoende voor een boeiende expositie in
Burgh-Haamstede.
Het poppenmaakvirus kwam zo'n
drie jaar geleden in het bloed van de
familie Geene terecht. „Dat was bij
Gouden Handen in 's Heerenberg",
aldus Geene-Hoogesteger. „Dat is een
expositieruimte waar allerlei zelfge
maakte spullen tentoongesteld wor
den. Ik zag dat en ik dacht 'Dat moet
ik ook kunnen'.
Samen
Mevrouw Geene ging aan de slag,
samen met haar echtgenoot. „Ik
maak de poppen en mijn man ver
zorgt de entourage", aldys Geene. Zij
werkt niet naar voorbeelden. „Ik be
gin gewoon ergens aan en dan zie ik
wel hoe het uitpakt. En dan zegt mijn
man bijvoorbeeld 'Goh, dat lijkt wel
een smid. En dan maakt hij de dingen
die bij een smid passen".
De poppen van Geene zijn vaak
geïnspireerd door sprookjes. Zo
heeft Sneeuwwitje, vergezeld van de
zeven dwergen een plaatsje gevonden
in De Bewaerschole.
„Ik ben altijd al creatief bezig ge
weest", aldus Geene. „Ik heb allerlei
dingen gedaan op het gebied van
handwerken en dit was voor mij ge
woon een nieuwe uitdaging". Me
vrouw Geene hoeft naar haar zeggen
nooit op zoek te gaan naar materiaal
voor haar poppen. „Iedereen weet
van onze hobby en we krijgen van al
le kanten allerlei spullen. We kunnen
van alles gebruiken".
Om haar poppen aan te kleden ge
bruikt mevrouw Geene restjes stof.
Haar echtgenoot gebruikt allerhande
materialen om de poppen van zijn
vrouw van passende attributen te
voorzien en in een toepasselijke om
geving neer te zetten. IJzer, hout, kar
ton, van alles en nog wat. Eén van
zijn werkstukken is het kerkje van
Wolphaartsdijk.
„Dat heb ik nagemaakt van fo
to's", aldus Geene. „Daar heb ik wel
lang over gedaan hoor. Dat viel niet
mee. De ene foto is van vijf meter af
stand genomen en de andere van tien
meter en dan is het moeilijk om de
verhoudingen goed in te schatten",
aldus Geene.
Met eindeloos geduld wierp hij zich
ook op het maken van poppenhuizen,
voorzien van alle gemakken. Zoals
bijvoorbeeld de ouderwetse badkuip,
de pendule, de dienstbodenkast en de
twintiger jaren kralenlampekappen.
„Ik gebruik geen bouwtekeningen of
iets dergelijks. Het gaat allemaal uit
het hoofd", aldus Geene.
Boeken
Ongeveer tegelijkertijd met haar
ouders begon dochter Marri Geene
met het maken van poppen. Zij
werkt, in tegenstelling tot haar moe
der, wel aan de hand van voorbeel
den. „Ik put de meeste inspiratie uit
boeken", aldus Marri. „Ik heb bij
voorbeeld een aantal figuren uit In de
ban van de ring van Tblkien ge
maakt".
Marri neemt daarbij geen genoe
gen met het eerste het beste restje
stof. „Ik ga echt op zoek naar specia
le stof die ik voor een bepaalde fi
guur nodig heb. De poppen die ik
maak kosten me al snel zo'n 20 a 30
uur werk".
„Bij mij is het echt een ei dat uitge
broed moet worden. Ik werk wel met
een vastomlijnd plan", aldus Marri.
Voor haar zowel als voor haar vader
en moeder is het de eerste keer dat
men het eigen werk exposeert. „Ik
denk wel dat er aardig wat belang
stelling voor is. Wij krijgen in ieder
geval uit onze eigen omgeving altijd
heel enthousiaste reacties", aldus
Geene.
Kleurrijk
De expositie in De Bewaerschole is
een heel kleurrijke en gevarieerde ge
worden. In een vitrine staat de smid
broederlijk naast een oud boertje ter
wijl wat verderop de grondwerker
met een kruiwagen zeult. In dezelfde
vitrine de bakker met de fiets com
pleet met 'zijspan' en een andere bak
ker achter zijn broodkar.
De meest uiteenlopende types zijn
te zien in de Bewaerschole. Naast de
predikant op zijn preekstoel prijkt
Gandalf de Grijze uit Tolkien's In de
ban van de ring. Wat verderop heeft
Sinterklaas een plaatsje gekregen,
uiteraard vergezeld van één van zijn
Pieten.
Al genoemd is het uit karton opge
trokken kerkje van Wolphaartsdijk.
De poppenhuizen zijn zeker nadere
bestudering waard en hetzelfde kan
gezegd worden van de circuswagen
van Pipo de Clown. Hij is in het gezel
schap van levensgezellin Mamaioe en
huisvriend Klukluk. Wie zich on
weerstaanbaar aangetrokken voelt
door een en ander doet er goed aan
ook wat geld mee te nemen naar de
Bewaerschole. Een deel van de maak
sels is te koop en de prijzen variëren
van één gulden voor een kleine pop
tot 800 gulden voor uitgebreidere ta
ferelen als sneeuwwitje en haar ze
ven dwergen. De tentoonstelling is te
zien tot en met zaterdag 2 september
van maandag tot en met zaterdag tus
sen 13.30 en 16.30 uur.
WASHINGTON - Het reddingsplan
voor de spaarbanken in de Verenigde
Staten is definitief goedgekeurd. Na
flink wat touwtrekken in het Ameri
kaanse congres en tussen de volks
vertegenwoordigers en Witte Huis,
waarbij president Bush zelfs met zijn
vetorecht schermde, heeft het Ameri
kaanse staatshoofd het wetsvoorstel
van zijn handtekening voorzien. Het
plan is de grootste reddingsoperatie
die ooit door de Amerikaanse over
heid is ondernomen. Het voorziet in
een directe uitgave van vijftig mil
jard dollar voor de sanering van de
spaarbanksector in de komende tien
jaar.
AMSTERDAM - Het commerciële
televisiestation TV10 heeft definitief
besloten naar Luxemburg te verhui
zen. De zender van Joop van den En-
de hoopt daarmee de laatste obsta
kels in de mediawet te omzeilen en
vanaf oktober ongestoord te kunnen
uitzenden. „Het substantiële deel
van onze organisatie gaat inderdaad
naar Luxemburg", aldus een woord
voerder.
„Het gaat daarbij onder meer om
de programma-inkoop, de directie, de
eindregie en de uitzendstraat. In to
taal zal de Luxemburgse vestiging
zo'n dertig man personeel tellen".
TV10 zal op korte termijn bekend
maken met welk groot mediabedrijf
ze gaat samenwerken. „Middels die
samenwerking willen we de financië
le basis van TV10 versterken. Dat is
nodig omdat de reclame-aanvragen
zo goed gaan dat we overwegen om
eerder te beginnen met uitzendingen.
Daar is dan ook meer geld voor no
dig".
In het totaal heeft het bedrijfsleven
voor 40 miljoen gulden aan adverten
ties uitgezet bij TV10 voor de maan
den november en december.
TV10 denkt binnenkort onderhan
delingen te openen met kabelexploi
tanten in het buitenland. „Het gaat
daarbij om landen waar veel Neder
landers hun vakantie doorbrengen
zodat zij op hun vakantie-adres onze
programma's kunnen ontvangen".
Vrijdag 11 augustus
Nederland 1
13.00 uur Nieuvte voor doven en
slechthorenden.
17.30 uur Journaal.
17.40 uur Markant achterland. Afl. 2.
18.25 uur Noordzee, internationale
serie over de drukste en meest be
dreigde zee van de hele wereld. Afl. 5.
19.00 uur Journaal.
19.16 uur De grapjas, slapstick van
Juraj Herz. Afl. 6 (slot).
19.40 uur Lekker weg, toeristisch ma
gazine. Afl. 12.
20.05 uur Boggle, woordspel gepre
senteerd door Frank Kramer.
20.30 uur Empire Inc., Canadese se
rie. Afl. 5.
21.25 uur Brandpunt, actualiteitenru
briek.
21.55 uur Drie hoog achter, Engelse
comedyserie.
22.30 uur Journaal.
22.40 uur In 't holst van de nacht, Ca
nadese politieserie.
23.30 uur Woodstock, Amerikaanse
muziekfilm uit 1970.
Nederland 2
13.00 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden.
15.30 uur Meneer Mengel houdt zijn
mond, jeugdtheater van „Dames en
heren".
16.30 uur Holland cup toernooi, ver
slag van dit voetbaltoernooi voor de
jeugd.
17.00 uur Derrick, Duitse misdaadse
rie.
18.00 uur Dieren in het wild, natuur
serie.
18.23 uur Heathcliff Co, tekenfilm
serie.
18.54 uur Bassie en Adriaan, kinder
serie. Afl.: 15.
19.02 uur Knight Rider, Amerikaanse
serie.
20.00 uur Journaal.
20.28 uur Voetballer van het jaar, ver
kiezing van de beste speler van het
jaar.
21.50 uur TROS weekendfilm: Met de
kudde mee, Amerikaanse speelfilm.
23.25 uur Oud Oranje op de Antillen,
oud-internationals spelen een
voetbal-wedstrijd tegen teams van de
Antillen.
00.15 uur Journaal.
Nederland 3
09.00,13.00 en 18.20 uur Nieuws voor
doven en slechthorenden
18.30 uur Sesamstraat.
18.45 uur Malvira, Belgische poppen
serie.
19.00 uur Atlantis mag niet verdwij
nen, Duitse jeugdserie.
19.45 uur Verhalenvertellers, serie.
Afl. 19.
20.00 uur Journaal.
20.29 uur Avondvoorstelling: De
maestro Toscanini, portret van de
Italiaanse dirigent Arturo Toscanini.
21.30 uur Toscanini dirigeert Beetho-
vens Negende, Symfonie in d, opus
125, van Beethoven uitgevoerd door
NBC Symphony Orchestra m.m.v. het
Collegiate Chorale en Sol.
22.43 uur Journaal
22.53 uur Nieuws voor doven en
slechthorenden.
BRT 1
17.00 uur De woudlopers, Britse
jeugdserie.
17.25 uur Juke Box.
17.30 uur Webster, Amerikaanse se
rie. Afl. 36.
17.55 uur Nieuws.
18.00 uur Tik tak, animatieserie. Afl.
258, herh.
18.05 uur Plons. Afl.: Plons en de tij
ger. Herh.
18.10 uur Speel op sport, serie jeugd
programma's waarin op speelse wijze
een bepaalde tak van sport wordt toe
gelicht. Vandaag: Rolschaatsen.
Herh.
18.50 uur Korte film.
19.00 uur Uitzending door derden
19.25 uur Mededelingen en program
ma-overzicht.
19.30 uur Nieuws
20.00 uur Buren, Australische serie.
Afl. 168.
20.25 uur De vrouwengek, Ameri
kaanse speelfilm uit 1983.
22.10 uur Intermezzo.
22.25 uur Kunst-zaken
22.30 uur Nieuws met een verslag van
de Ronde van België.
22.50 uur Weerbericht.
Aansl. Paardenkoersen
22.55 uur Citadel, 10-delige Britse se
rie naar het boek van A. J. Cronin.
Afl. 3.
23.45 uur Coda: Les champs de batail-
le, van Lut de Block.
BRT 2
19.00 uur Zonen en dochters, Austra
lische serie. Afl. 804.
19.23 uur Superkat en Supermuis, te
kenfilmserie. Afl. 45.
19.28 uur Programma-overzicht.
19.30 uur Nieuws.
20.00 uur Baccarabeker 1989, recht
streekse uitzending van de tweede
avond van de interprovinciale show
ontmoeting voor jonge talenten te
Middelkerke.
21.30 uur Jazz Middelheim 1989,
rechtstreekse reportage van de ope
ningsavond met The Dizzy Gillespie
United Nation Orchestra.
HAAMSTEDE - In de Gereformeerde kerk te Haamstede is 14 augustus in
het kader van de serie maandagavondzang een optreden gepland van de bari
ton Rien Verwijs. Hij wordt begeleid door de organist Frans van Tilburg. Het
concert begint om 20.00 uur.
Verwijs studeerde schoolmuziek en
gaf tot 1978 les aan de Rotterdamse
muziekschool. Hij studeerde orgel bij
Bram Sintnicolaas en werd tot orga
nist benoemd in de Gereformeerde
kerk te Ridderkerk. Tevens is hij
koordirigent en geeft regelmatig con--
certen met orkest en bekende so
listen. Hij studeert momenteel bij
Trudy Koeleman zangtechniek.
Verwijs zingt de veertiende een
drietal Bach-liederen, de aria Es ist
genug uit Der Elias van Mendels-
sohn-Bartholdy en liederen van W.
Horsley en H. Purcell. Van Tilburg
speelt onder meer de Dorische Tocca
ta van Bach, een Trumpettune and
Allegro van Stanley en de koraalbe
werking over Psalm 43 van Feike
Asma.
Maandag 21 augustus is het de
beurt aan de jongens-mezzo-sopraan
Hans Veldhuizen, die 'waarneemt'
voor Reinata Heemskerk, die dan
nog op toernee is. Veldhuizen werd
geboren in 1975 in Leerdam. Al op z'n
zevende jaar zong hij mee in het
plaatselijke kerkkoor. In 1987 startte
hij met een zangopleiding bij de in
ternationaal vermaarde concertzan
ger en zangpedagoog dr Pieter Vis te
Houten. Deze heeft al vele solisten
opgeleid.
Hans Veldhuizen zingt in Haamste
de (eveneens Gereformeerde kerk om
20.00 uur) onder meer Fluistering der
Hope, De zon schijnt in mijn ziel van
daag, Ik wandel in het licht, De Heili
ge stad en Laat mij o Heer en Heer de
dag is nu voorbij. Frans van Tilburg
begeleidt hem op het orgel en speelt
daarnaast eigen variaties op Komt
laat ons voortgaan kinderen, het An
dante con moto van James Hook,
Grand Choeur van Th. Salomé en de
Toccata van Ralph Driffil.
Een 'kunstwerkje' te zien tijdens de expositie in de Bewaerschole. (Foto: Joop van Houdt)
47
Seconden worden minuten, minu
ten kwartieren, kwartieren een
uur Dingeman van Adel is nog
niet terug. Casper is daarom al her
haalde malen naar het hek gelopen
en heeft de weg afgetuurd. De weg
was echter leeg en bleef leeg. Bang is
Casper van Adel niet, doch wel een
beetje bezorgd. Dingeman zou allang
terug moeten wezen.
Casper zoekt wat troost en aflei
ding in de kelder. Het eerste vindt hij
daar hoegenaamd niet, het laatste
een beetje. Jeroen zegt, dat hij een
tijd heeft om zich daarover druk te
maken en werkt door. Maar soms
spitst hij toch de oren als een hoeve
hond, wanneer hij meent wagenge
luid te horen.
Bij de koffie is Dingeman nog niet
terug. Jeroen ziet vaders hevige be
zorgdheid en weet, dat Dingeman
toch altijd nog Van Adel heet. Wat er
ook moge gebeuren, boeren van
Ruimzicht blijven zij. Daarom ook
zegt hij, zich verbergend achter een
uitweg: „Ik moet.toch nog een bood
schap doen, vader, ik ga dan wel even
kijken Vreemd dankbaar aan
vaardt Casper dit aanbod.
„Ik ga mee, Jeroen", zegt hij een
kleedt zich aan. De zenuwen hebben
hem erger te pakken dan hij zelf wel
weten wil.
Ze lopen voort, eerst langzaam, dan
al harder en harder.
„Heb je mijn Dingeman met Ver-
sijntje Jacoba niet gezien?" vraagt
hij aan een paar maaiers.
Die weten van niets.
Ze lopen verder, het dorp in, de
Door FENAND VAN DEN OEVER
t
overwegbomen door en vragen. Neen,
Dingeman is nog niet gepasseerd.
Dan naar de fabriek.
Ineens horen ze om de hoek hoefge
trappel op het harde plaveisel; die
hoevetred is Versijntje Jacoba's tred,
de Van Adels kennen haar uit honder
den, ja, ja
In vliegende vaart komt Versijntje
aanrennen. Dat ding loopt niet ge
woon, geregeerd door de teugels van
een ervaren koetsier, maar gaat er
leidselloos vandoor. Dingeman zit op
de bok. Hij heeft het tuig vast, maar
geen ruk en geen woord maken in
druk op de dol geworden Versijntje
Jacoba.
Het gezicht van Dingeman is wit en
hij zwaait hulpbehoevend met de ar
men in het rond.
Casper van Adel ziet alles aanko
men, gevolgd door mensen, waar
moet dat schip stranden?
Die vraag stelt Jeroen zich ook.
Achter hen op nog geen honderd me
ter afstand zijn de spoorwegbomen,
gesloten voor een naderende trein.
Wanneer Versijntje daarop inholt zijn
beiden vermorzeld. Even wordt er
een duivelse gedachte over Jeroen
baas. Laat gaan, laat gaan, op die ma
nier raak je hem met ere kwijt
Maar met een lelijk woord duwt Je
roen die gedachten weg. Het is en
blijft een boer van Ruimzicht, zijn ei
gen broer Dingeman, al eist hij ook.
dat hij van Ruimzicht vertrekken
zal
En die goede menselijke stem gaat
de boventoon in Jeroen voeren. Zwij
gen moet daardoor die andere. En als-
of het de gewoonste zaak ter wereld
betreft, zegt hij: „Vader, hou m'n jasje
even vast". Hij trekt het uit en werpt
het Casper toe. Dan gaat hij naar het
midden van de straat.
Casper van Adel beeft van angst en
vreugde. Zie je wel, juicht het in hem,
Jeroen is nog niet zo kwaad.
Twintig, vijftien, tien. nog slechts
enkele meters en Versijntje is vlak
voor hem. Onbewogen staat hij daar.
Nog een paar stappen en het beest is
bij hem, dat zal er overheen willen en
Jeroen met de dood bedreigen.
Casper van Adel weet wat zijn jon
gen doen gaat en siddert. Terugroe
pen kan hij niet, want het lijkt wel of
ze hem de keel dicht willen knijpen
Daar heb je wilde Versijntje Jaco
ba, daar staat Jeroen
Dingeman en Jeroen zien elkaar
even strak in de ogen. Ze zijn beiden
in gevaar en beiden broers Nog
één stap en een sprong, een hoge
grote sprong van Jeroen. Daarboven
vermag Versijntje haar kop niet ver
heffen. Versijntje Jacoba is wild en
radeloos. Er hangt een loodzware last
aan haar nek, onbeweeglijk en druk
kend. Zij steigert en schudt, wil trap
pen, rennen, maar voelt de rem
Haar vaart mindert, langzaam, zeer
langzaam geeft zij uitputtend, de
strijd op. De mens blijkt ook hier
machtiger te zijn dan het dier. Net op
tijd is het mogelijk de spoorwegbo
men weer omnoog te doen en nog
even doorworstelend, staat Versijntje
Jacoba stil.
(wordt vervolgd)
