Een duik in het verleden van
bestuurlijk Schouwen-Duiveland
DE GEMEENTE
VAN HUIS UIT
Activiteiten in
centrum Renesse
Poldertje Gouweveer en Zelke
ZWEMBADTECHNIEK
DEURLOO B.V.
4
Een historische tocht langs de gemeentehuizen van
Schouwen-Duiveland en Sint Philipsland
ZIERIKZEE - Een hinderwet-uitvoerings en opspo-
ringsprogramma, in vakjargon ook wel HUP genoemd,
een milieu-opsporingsprogramma (MUP), een regionale
aanpak wat de criminaliteitsbestrijding betreft en ge
meenschappelijke regelingen op tal van gebied. Het le
ven van de heren en dames bestuurders is er door de ja
ren heen niet eenvoudiger op geworden. Ook vroeger
echter werden de heren bestuurders (de dames deden pas
later wat aarzelend hun intrede) met bepaald geen gerin
ge problemen als gemeentelijke herindeling en niet te
vergeten de huisvestingsproblematiek van de lokale
overheid geconfronteerd.
plaatselijke herberg. Uiteindelijk
bleek dat de herbergier drie jaar lang
de wet ontdoken had. Dit leidde tot
woede bij gedeputeerde staten die het
gemeentebestuur van Renesse ver
weet dat ook het college aan dit ont
duiken van de wet meegeholpen had.
Aan verhuizen viel niet meer te ont
komen. In 1886 verplaatsten de raads
vergaderingen zich naar de consisto
rie van de Nederlands Hervormde
kerk, een locatie die wel de instem
ming van gedeputeerde staten had.
H. UIL
G. C. GROENLEER
EEN HISTORISCHE TOCHT LANGS DE GEMEENTEHUIZEN
VAN SCHOUWEN-DUIVELAND EN SINT PHILIPSLAND
Dit reilen en zeilen binnen de vier
muren van het gemeentehuis is door
de heren H. Uil en G. C. Groenleer,
respectievelijk streekarchivaris en
adjunct-streekarchivaris van het
Streekarchivariaat Schouwen-Duive-
land/Sint Philipsland door middel
van een historische tocht langs de ge
meentehuizen op papier gezet. Een
expeditie naar nog (historisch) onont
gonnen gebied. Dit ter gelegenheid
van het honderdjarig bestaan van de
Vereniging van Burgemeester, Wet
houders en Secretarissen.
Wie denkt dat deze historische
tocht een soort martelgang van
Kromme Leendert door stoffige ar
chieven en nauwelijks te ontcijferen
oude handschriften is geweest, ver
gist zich. De duik in het verleden van
bestuurlijk Schouwen-Duiveland
toont juist aan dat besturen mensen
werk is en blijft, waarbij de emoties
soms hoog kunnen oplopen. En om
heel eerlijk te zijn: de problemen in
die tijd hadden toch een meer mense
lijk gezicht dan de complexe zaken
met veel haken en nog meer ogen, die
tegenwoordig op het bordje van de
raadsleden worden geschoven.
Huisvesting
Mag de taak van de hedendaagse lo
kale overheid dan zwaarder zijn ge
worden, de in vergelijking met vroe
ger riante huisvesting vergoedt veel.
In niets maar dan ook niets lijken de
nieuwe gemeentehuizen in Wester-
schouwen, Bruinisse, Scharendijke
en ook Nieuwerkerk op vergader
ruimte in de plaatselijke herberg.
Eén ding was zeker, de heren bestuur
ders waren verzekerd van hun natje
en hun droogje en dat veelal tegen
een lage huur.
Aan die situatie kwam door invoe
ring van de Drankwet in 1881 een ein
de. Wilde een etablissement in aan
merking komen voor een vergunning,
dan mocht deze niet worden gebruikt
voor de openbare dienst, waartoe de
gemeenteraadsvergaderingen moes
ten worden gebruikt. Om de verschil
lende gemeentebesturen dë gelegen
heid te geven om een geschikt onder
komen te vinden werd een overgangs
regeling van vijf jaar ingevoerd,
waarin werd bepaald dat er tussen de
gemeentekamer en de gelagkamer
geen verbinding mocht zijn. Heel wat
deuren zijn in die tijd dichtgemet
seld.
Renesse
Niet ieder gemeentebestuur ging
voortvarend te werk bij het zoeken
van een nieuw onderkomen. B en w
van Renesse haalden daarbij zelfs de
woede van gedeputeerde staten op
hun hals doordat de herbergier „ver
gat" om ontheffing voor de Drankwet
te vragen. Iets dat jaarlijks moest ge
beuren. De gemeentebestuurders de
den of ze van niets wisten en verga
derden rustig verder in de
Dit jaar zijn er weer prominenten
uit de kinder- en straattheaterwereld
uitgenodigd om de zomeractiviteiten
een nationaal niveau te geven. De
meeste evenementen vallen onder de
Stichting Recreatie-activiteiten Wes-
terschouwen. Woensdag 12 juli komt
het clownsduo Floppie en de heer Ma-
rini met zijn show Floepie, de Flap-
zak naar Renesse. Het duo verzorgt
voorstellingen aan de Kerkring (17.00
uur) en op het evenemententerein
(20.00 uur).
De avond markten worden gehou
den op de vrijdagen 14 en 28 juli en 11
augustus. Er zijn standwerkers, oude
Gemeentebesturen die wel een ei
gen stadhuis tot hun beschikking
hadden, werden overigens ook niet
altijd gevrijwaard voor rampspoed.
Zo bleek de restauratie van het stad
huis in Brouwershaven keer op keer
te stranden, omdat het rijk er niet
veel brood inzag om in de restauratie
te financieren. Aan die restauratie
viel echter niet meer te ontkomen
toen tijdens een raadsvergadering in
1889 een deel van de bovengevel van
het stadhuis met donderend geraas
naar beneden kwam.
Er waren ook problemen van con
sumptieve aard. Met gefronste wenk
brauwen bekeken de provinciale be
stuurders de dorst van de gemeente
raadsleden tijdens de vergaderingen.
Via een pittig schrijven maakten gs
duidelijk dat het in Bru uit moest
ziin met het schenken van sterke
drank tijdens de raadsvergadering.
Ook binnen de gelederen van het
Bruse gemeente-apparaat „rommel
de" het weieens. Bij voorbeeld in 1908
toen wethouder F. D. van Ves&em de
secretaris verweet dat zijn assisten
ten (volontairs) sigaren uit de potjes
ipikten en dat er door de goffers voor
<een kapitaal 8,-) aan lucifers wer
den verbruikt.
In Dreischor was er in de crisisja
ren zelfs nog enige tijd sprake van
'een drooglegging, omdat de burge
meester van dit dorp, die tevens ook
secretaris was vond dat veel raadsle
den om 9.00 uur al koffie hadden ge
dronken en niet per sé nog eens koffie
moesten hebben. Zijn wethouder zag
meer brood in het besparen op de
stookkosten door pas 's morgens
vroeg de kachel op te stoken.
Bestuurders
Ook de bestuurders zijn (als het
goed is tenminste) met hun tijd mee
gegaan en zijn tengevolge van de de
mocratiseringsgolf meer aanspreek
baar geworden. In de tweede helft
van de negentiende eeuw behoorde
een bestuurder tot de kring der nota-
beien en op het platteland werden de
burgervaders gerecruteerd uit de rij
en der (rijke) landbouwers of rente
nierende plattelanders. Tot ergernis
van minister mr J. R. Thorbecke leek
het ambt van burgemeester erfelijk
te worden. Een ontwikkeling waarin
hij als minister een stokje stak. Wet
houders kwamen (meer dan tegen
woordig het geval is) ook vaak in aan
merking voor het burgemeesters
ambt. In de eerste decennia van deze
eeuw werd het echter gebruik dat
burgemeesters niet meer uit de eigen
gemeentegelederen werden gekozen,
al werd hierop nog weieens een uit
zondering gemaakt.
In de vorige eeuw waren de verga
deringen van b en w nog van een ont
roerende eenvoud. Vaak bestonden
deze uit het voorlezen van ingekomen
stukken uit de staats- en provincie-
bladen. Voor de secretaris „een mak
kie" omdat hij dan vooraf de notulen
van de vergadering kon opmaken.
Takenpakket
Die tijd is echter voltooid verleden
tijd. De twintigste eeuw (en dan in
het bijzonder de eerste vijfentwintig
jaar) heeft voor een steeds omvangrij
ker takenpakket voor de gemeente
besturen gezorgd, waardoor de func
tie van secretaris niet langer een
bijbaan was maar uitgroeide tot een
zware full-time functie. Op allerlei
gebied nam de overheidsbemoeienis
toe en ontwikkelde de staat zich van
nachtwakerstaat tot verzorgings
staat. Ook kwam er binnen de muren
van het gemeentehuis moderne appa
ratuur te staan. In de jaren twintig
deed de schrijfmachine haar intrede
in het gemeentehuis. Een zegen voor
de een, een kwelling voor de ander,
die volhield aan het met de hand ge
schreven document. Een man als A. J.
de Bruijn, burgemeester van Eiker
zee en Ellemeet schreef zijn brieven
tot begin jaren vijftig met vulpen. En
nu, anno 1989 wordt er niet meer ge
sproken over schrijfmachines maar
wordt er tijdens de gemeenteraads
vergaderingen gediscussieerd over de
aanschaf van een fax-apparaat of
over de voortschrijdende automatise
ring. Want ook al is ons staatsbestel
in grote lijnen ten tijde van de Ba
taafse republiek gevormd, het gaat
wel zijn tijd mee.
De ontwikkelingen van de verschil
lende gemeentebesturen, de verande
ringen op Schouwen-Duiveland ten
gevolge van de gemeentelijke herin
deling die in 1961 zijn beslag kreeg en
waardoor er van achttien gemeenten
maar zes overbleven zijn door Uil en
Groenleer op pakkende wijze op
schrift gesteld en gebundeld tot het
boek De gemeente van huis uit, een
historische tocht langs de gemeente
huizen van Schouwen-Duiveland en
Sint Philipsland. Ook is een lijst van
burgemeesters en secretarissen van
de oorspronkelijke achttien gemeen
ten opgenomen. Dit boek dat een
schat aan regionaal historische ken
nis bevat is te koop bij de verschillen
de boekhandels in Zierikzee, Haam
stede en Renesse.
Advertentie
ZIERIKZEE
Samenstelling
Er hebben zich binnen het bestuur
van D'66 Zeeland enige wijzigingen
voorgedaan. De huidige samenstel
ling is als volgt: mevrouw J. A. Jor-
ritsma-van Oosten (voorzitter), me
vrouw M. J. Daamen (secretaris), J. P.
Hannewijk (penningmeester) en de
algemene leden drs C. Schipper en de
dames J. H. Markusse en R. Wijnak
ker.
Enquête
In de maanden juli, augustus en
september houdt de CNV-jongerenor-
ganisatie een enquête onder gehandi
capte jongeren over werk. Uit een on
derzoek van de jongerenvakbond
bleek, dat maar heel weinig gehandi
capte jongeren in het bedrijfsleven
werken. De redenen hiervan moeten
op tafel komen met het onderzoek.
Gehandicapte jongeren van zestien
tot en met zevenentwintig jaar kun
nen een formulier aanvragen bij de
CNV Jongerenorganisatie, Postbus
2475, 3500 GL Utrecht.
ZWN
De ZWN heeft besloten om de ver
koop van de krant in de bus niet
voort te zetten. Hoewel de reizigers
het een goed initiatief vonden, ble
ken er maar een paar van hen daad
werkelijk een krant te kopen. Vanaf
oktober vorig jaar waren de passa
giers in de gelegenheid in de bussen
die als eindbestemming Rotterdam
Zuidplein hadden een krant te kopen.
Ook een actie gedur'ende de eerste
maanden om de verkoop van een lan
delijk ochtendblad te stimuleren,
had weinig resultaat. De proef is af
gelopen vrijdag beëindigd.
WESTERSCHOUWEN
Bevolking
In de gemeente Westerschouwen is
in de maand mei geboren: Johanna
Janny Wilhelmina Dudok. Overleden
zijn Martina Adriaantje Boot-Hanse,
Hendrik Jan Dingeman Priemis,
Dirkje Krina Hart-Jonker en Frans
Hendrik van der Heide.
HAAMSTEDE
Concert
In de Nederlandse Hervormde kerk
in Haamstede is vrijdag 7 juli een
zang- en orgelavond, die om 19.45 uur
begint. Medewerking wordt verleend
door het mannenkoor Ethan uit Yer-
seke met dirigent R. J. Rijkse en or
ganist P. Heykoop. Ds P. Honkoop
verzorgt de opening en de meditatie,
terwijl I. 't Lam het appèlwoord
spreekt.
NOORDWELLE
Anjerfonds
De collecte ten bate van het Anjer
fonds heeft in Noordwelle 238,50
opgebracht. Dat was vorig jaar
175,-. De organisatie dankt de ge
vers en collectanten.
ELLEMEET
Muziek
Muziekvereniging Nut en Uitspan
ning uit Zonnemaire verzorgt zater
dag 8 juli een concert in het
Durps'uus in Ellemeet. Het concert
begint na de muzikale rondgang, die
om 19.00 uur begint.
BROUWERSHAVEN
Commissie
De Brouwse commissie recreatie en
openbare werken vergadert vandaag,
maandag 3 juli, in het stadhuis. De
bijeenkomst begint om 20.00 uur en
op de agenda staat onder meer de re
novatie van de Blokkendoos, Haven
Zuidzijde 25.
Toeristendienst
De eerste toeristendienst van dit
seizoen in de Grote of Sint Nicolaas-
kerk in Brouwershaven is zondag 9
juli om 10.00 uur. Voorganger is ds E.
J._ Nijhuis uit Ouwerkerk. Medewer
king wordt verder verleend door
Sjaak en Eric Berrevoets. Vaste orga-
niste is Willy Bil. Voor de kleinsten is
er een crèche in de kapel.
INSTALLATIEBEDRIJF
SCHUDDEBEURS - TEL. 01110-16255
OUWERKERK
Van Vroeger tot nu
De Culturele Vereniging Ouwer
kerk heeft in het plaatselijke dorps
huis een bijeenkomst gehouden met
als thema Ouwerkerk, van vroeger
tot nu. Aan de hand van een maquette
vertelde M. K. Romeijn iets over de
geschiedenis van de vroegere kerk en
toren. Vele eeuwen geleden was er
reeds sprake van een grote kruis
kerk, die aansloot op de toren. In de
Reformatie is een groot gedeelte hier
van verdwenen en bleef alleen het
koor over, waar tot in de Tweede We
reldoorlog diensten werden gehou
den. Het vrijgekomen stuk grond
deed dienst als begraafplaats. Dia's
gaven allereerst indrukken van de
Ring van oud-Ouwerkerk. De cycloon
boven Ouwerkerk (1933), oorlog en
watersnoodramp brachten verande
ringen. De aanwezigen kregen kort
indrukken van de watersnoodramp.
De molen stond op 3 februari nog
overeind, maar is later omgevallen.
Het grote werk van het leggen van de
buitendijk en de emoties van de slui
ting met de caissons op 6 november
riepen bij vele aanwezigen herinne
ringen wakker. Dat gold ook voor het
bezoek van de toenmalige koningin
Juliana en de belangstelling bij het
planten van de eik door Harold Rus-
sel en de plaatsing van de klok in de
nieuwe toren. Ibnslotte volgde nog
een aantal kleurendia's met beelden
over de ontwikkeling van Ouwerkerk
na de ramp.
BRUINISSE
Gemeentegids
De nieuwe gemeentegids van Brui
nisse is verschenen. Uit het voor
woord van loco-burgemeester C. J.
van Liere blijkt al dat Bruinisse een
bijzonder jaar tegemoet gaat. Een
jaar, waarin burgemeester T. C. Hek
man politiek Bru gaat verlaten.
GOES
Verhuizing
Per 6 juli gaat de Stichting Onder
steuning Patiënten- en Oudervereni
gingen Zeeland verhuizen. In deze
stichting werken samen het Patiën
tenplatform Zeeland en de Federatie
van Ouderverenigingen van geeste
lijk gehandicapten Zeeland. Het
nieuwe adres luidt Leliestraat 10 te
Goes. De postbusnummers en tele
foonnummers blijven ongewijzigd.
Concert
De bekend organist Charles de
Wolff bespeelt zaterdag 8 juli het or
gel van de Maria Magdalenakerk te
Goes. Het concert begint om 20.00
uur.
MIDDELBURG
Popoverleg
Het Zeeuws Servicebureau voor
Jeugd- en jongerenwerk en het
Zeeuws Popoverleg zijn onlangs be
gonnen met een nieuwe inventarisa
tie van Zeeuwse popgroepen ten be
hoeve van de zesde editie van het
popinfoboek, dat eind september uit
komt. Teneinde ook deze editie up-to-
date te maken kunnen bands die nog
geen inventarisatieformulier hebben
ontvangen bellen met 01180-23475.
RENESSE - Het zomer-activiteitcnprogramma van Renesse gaat zaterdag 8
juli van start met twee voorstellingen van het staatscircus Caprioli. De voor
stellingen zijn om 14.00 uur op de Kerkring en om 19.30 uur bij het Schelpen-
terrein (bij de VVV).
ambachten en straatartiesten bij.
Ook zullen er in het centrum finales
worden gehouden van de mini-play-
backshow en de soundmixshow, res
pectievelijk op woensdag 9 en vrijdag
11 augustus. De presentatie is in han
den van Jan Kamberg.
Op de campings worden ook de
voorwedstrijden gespeeld van het
campingvolleybaltoernooi. De fina
les zijn bij de strandpaviljoens van
Renesse. Voor meer informatie wat
betreft tijd, plaats en datum ligt er
een programmaboekje klaar bij de
VVV. Ook wordt weer een platte
grond uitgegeven van de omgeving
met daarbij wat nuttige vakantietips.
ZIERIKZEE - De twee steden van Schouwen als het ware omkranst door een
groot aantal polders en poldertjes. In de onmiddellijke nabijheid van Brou
wershaven en Zierikzee liggen betrekkelijke kleine ingepolderde gebieden.
Hoewel gering van oppervlak hebben ook deze poldertjes in de loop der tijden
veel geldverslindend onderhoud vereist.
Trouwens niet-alleen geld maar
ook veel aandacht en arbeidsin
tensief werk van de waterstaats
mensen achter hun tekentafel.
Over het algemeen heeft men in
het verleden bij het grote water
schap Schouwen die arbeid altijd
goed aangekund; men beschikte
doorgaans over uitstekende inge
nieurs.
Gouweveer en Zelke worden in
één adem genoemd als onderdelen
van het ook in zijn totaliteit klei
ne waterschap van die naam. Als
afsluiting en beëindiging van een
veeljarig dichtslibbingsproces en
„verlanding" van de oorspronke
lijk brede waterloop de Gouwe
tussen Schouwen en Duiveland
werd in 1628 een bedijking vol
tooid, die het nieuw gewonnen ge
bied tegen het water moest be
schermen.
Gouweveer
Gouweveer, de naam zegt het al
haast, ontleende zijn naam aan
een eeuwenoud veer dat de verbin
ding onderhield tussen Zierikzee
en Duiveland. Het Gouweveer was
eertijds tevens een kleine neder
zetting gelegen aan de zuidweste
lijke Vierbannendijk. Het be
stond uit een kapel met een
dertigtal huizen,
Als gevolg van een stormvloed
in 1530 werd dit bewoningsoord
volkomen overspoeld en verwoest.
Zoals vaak het geval was in deze
regio werd nimmer aan herbouw
begonnen. In de nabijheid van de
jtH--Lj/-^|NOORioOUWE -
Polder ^Noordgov
Valerkchap
tNöprdigouwe
'Só5\ha
WO ha
dreischor
Het poldergebied bij Zierikzee. (Fragment van een kaart uit 1950).
buitenplaats Ypenhoven werden eer\ paar huizen opgetrokken. Dc
naderhand in de nieuwe polder Gouweveerpolder, ter grootte van
293 ha, viel ten dele onder de juris
dictie van het poortambacht van
Zierikzee, ten dele onder het
rechtsgebied van de Vierbanen
van Duiveland. Sinds 1797 was de
Gouweveerpolder verenigd met de
eveneens in de voormalige Gouwe
gelegen Zeikepolder.
Zel-as
De Zeikepolder - beter kunnen
we spreken van poldertje omdat
het slechts negen ha groot was -
ontleende haar naam aan de nabij
gelegen enorme bergen afval van
de Zierikzeese zoutnering: de
Zuidzwlke en de Noordzelke. Met
gras begroeid boden deze kunst
matig gevormde heuvels een schit
terend uitzicht over het Duive-
landse landschap
Tbn behoeve van de glasin
dustrie werd de zel-as door de stad
bij gedeelten verkocht. Dit ge
beurde net zo lang totdat Zierik
zee deze interessante hoogten
kwijt was
In vroeger tijd liep het zgn. Zei
kevoetpad vanaf de Vissersdijk
via het Sas naar de dijk van de
Zelkepolder. Door de aanleg van
de Trambaan is van dit voetpad al
leen het westelijk deel bij de Vis
sersdijk nog over. (H. Uil).
Hoewel een kleine polder niet
per definitie een klein archief be
hoeft te hebben is dit bij het Wa
terschap Gouweveer en Zelke toch
wel het geval. De bewaard geble
ven archivalia, in hoofdzaak be
trekking hebbend op de 19de en
20ste eeuw met slechts enkele
laat-18dc leeuwse stukken, omvat
ten slechts een lengte van iets
meer dan anderhalve meter. De
inventaris van dit archief, ver
vaardigd door mevrouw F. Cos-
sce-dc Wijs, is opgenomen in de
Gebundelde inventarissen van de
archieven van het Waterschap
Schouwen. (Uitgave 1984).
Wiebe Keikes
